Տասը օր

Լուսանկարը` Եվա Խեչոյանի

Լուսանկարը` Եվա Խեչոյանի

Ձմեռային արձակուրդներն ավարտվեցին: Իրականում տասը օրն էլ քիչ բան չի: Տասը օրում սովորություն է դառնում ամեն երեկո, կազմածդ ցուցակում՝ ֆիլմերի անվանումների դիմաց, «պլյուսներ» դնելը: Տասը օրվա ընթացքում վերջապես ձեռքդ ես վերցնում այն գիրքը, որ ամիսներ առաջ հանել էիր գրադարակից՝ հույսով, որ կհասցնես կարդալ: Տասը օրում սովորություն է դառնում մինչև ժամը տասը քնելն ու ամեն օր, պարտաճանաչ կերպով «Ճակատագրի հեգնանքը» ֆիլմը հեռուստացույցի տարբեր ալիքներով վերանայելը: Տասը օրում սովորություն է դառնում ամեն առավոտ հյուրասենյակում տոնածառ տեսնելը:

-Ի՞նչ անենք, էրեխեք, չհավաքե՞նք տոնածառը:

Հախվերդյանի «Ձյուն»-ն ենք լսում… Հայրիկիս առաջարկն արձագանք չի ունենում: Տոնածառն արդեն մեր տան մի մասն է, որն ապահովում է մեր ջերմ ամանորյա տրամադրությունը: Տոնածառի խաղալիներից յուրաքանչյուրի վրա ամանորյա տրամադրության մի կաթիլ կա: Տոնածառի հեռանալուց հետո տնից հեռանում են տանը թևածող կապույտ երազներից պոկված վերջին արծաթե թիթեռնիկները: Իսկ նրանց հետ հեռանում է մեր քաղաքի երազկոտ կտուրներին իջած ճերմակ հանդարտությանը:

zara gevorgyan

Թեթև ապրեք

Հնդկական սերիալները գրավել են բոլորին: Սկզբում «Մերժվածը», հետո` «Ինչ կոչել այս սերը»: Սկզբում ես էլ բոլորի պես մեծ հետաքրքրությամբ նայում էի այդ սերիալները, բայց հիմա… Հիմա արդեն այդ սերիալները ոչ միայն հեռուստատեսությամբ  են, այլ իմ շրջապատում: Մարդկանց մեծ մասը արդեն դիմացինի անուններն է փոխում և նմանեցնում սերիալների դերասաններից որևէ մեկին.

«Վայ, էս ինչ նախանձ երեխա ա, ոնց որ Տապասյան հլնի: Էս մեկն էլ նենց դոդ ա, լրիվ Իչան ա, բա էսի-էսի, լրիվ էն գիժ Քուշին ա»,- ու նմանատիպ շատ արտահայտություններ:
Բա, պատմեմ մի դեպք. հունվարի 1-ին մեր հարևանը գալիս է մեր տուն՝ Նոր տարի շնորհավորելու, ու այդ պահին հեռուստացույցով «Մերժված»-ն է գնում, և հենց այն պահին, որ  բոլորի կողմից «սիրված» մորաքույրը բղավում է Իչայի վրա, հարևանս էլ դիմելով հայրիկիս, ասում է.
-Վայ, Վահե ջան, էս պառավը շատ ա նեղում խեղճ աղջկան,  ընենց եմ ներվայնանում:
Էհ, Նոր տարվա օրո՞վ էլ: Այ, էստեղ են ասել՝ Ռամն ինձ օգնական: Դե, ժողովուրդ ջան, կինո է, էլի, թեթև ապրեք: Մի քայքայեք ձեր նյարդերը սերիալների պատճառով, թե չէ Ռամն էլ, Վռամն էլ չեն կարող օգնել ձեզ:

mariam hayrapetyan

Ինչո՞ւ

Գնացքը կարծես անվերջ կգնա, բայց սա գնացքը չէ, սա մարդու բանականությունն է, որ  անվերջ է թվում ու տանում է դեպի խոր անդունդը, ու հարցից՝ հարց: Գլխավոր հարցը մեկն է՝ ինչու՞,  երբ հարազատ հոգիդ  ըմբոստանում է մտքերիդ դեմ, պահանջելով իր իսկ հանգիստը: Ես գիտեմ նաև, որ սա փիլիսոփայության համար մեկ հարցն է, որ կարող է շարքից հանել յուրաքանչյուր միտք, որոնելով պատճառահետևանքային կապը արարքի և հետևանքի միջև:  Գնացքը մեղավոր չէ, որ իր նստարանին նստածը, մտքում ամեն երրորդ հարցը հնչեցնում է «ինչո՞ւ», ու  կամ էլ գտնում է իր «ինչո՞ւ»-ի պատասխանը կամ էլ՝ չէ,  կամ էլ պատասխանն ավելի դաժան է ստացվում, քան չգտնելու դեպքում էր:

Գնացքը մեղավոր չէ, որ մարդիկ, որ իր ներսում են, միաժամանակ այսքան նման են, ու այսքան տարբեր, որ նրանց ցանկությունները միաժամանակ այսքան տարբեր են, սակայն և բոլորի ուզածը վերջում մեկն է:

Գնացքը մեղավոր չէ, որ մեկը  չհարմարվելով չոր նստարաններին, կամ դա նույնն է, ինչ  իր իսկ ճանապարհի վայրիվերումներին, փորձում է քնել, ազատելով միքտը իր իսկ գործած սարդոստայնից, որը շարունակելու դեպքում, կարող է խելագարության հասցնել:

Գնացքը մեղավոր չէ, որ մեկը չարաշահելով մյուսի համբերությունը, կզրկի կյանքը գույներից  ու հավատից:

Գնացքը մեղավոր չէ, որ մեկը կփորձի իր իսկ կյանքի էջը շրջել, ցանկանալով, ամեն բան սկսել նորից, մյուսը կգա ու կկեղտոտի այս անգամ էլ այս նոր էջը:

Գնացքը դա նույն կյանքն է, իր  չորս կամ ավել վագոններով: Նրա յուրաքանչյուր նստարանին նստած է  մի տիեզերք, որ ուզում է պարզապես լիաթոք ժպտալ:

Գնացքը չէ մեղավորը, որ մեկն ու մյուսը  կարող են խորտակել երրորդին: Եվ վերջապես գնացքը մեղավոր չէ, որ յուրաքանչյուր նստարանի վերևում հասարակ թելի հպումով կմարվի լամպը, իր իսկ տիրոջ կողմից: Կմարեն բոլորը՝ մեկը մյուսի հետևից: Եվ որովհետև տերը ուզեց առանձնանալ մթության մեջ ՝ ինքն իր հետ: Ահա թե ինչպես աստիճանաբար կյանքը կորցնում է իր գույները:

Իսկ ինձ համար գնացքից հետո միշտ մետրոն է՝ լի արագությամբ ու շտապող մարդկանցով: Գուցե իրենք  իրենցից են շտապում հեռանալ, երևի նոր հնարավորության ակնկալիքով: Բայց ես չեմ կարողանում շտապել: Ինձ նույնիսկ դա դժվար է տրվում:

Seroj araqelyan

2016-ի ավարտը և 2017-ի սկիզբը

Չգիտեմ` ով ոնց, բայց ես կարելի է ասել, ամեն տարի մեր գյուղի՝ Բաղանիսի միջոցառումը համեմատում եմ անցած տարվա միջոցառումների հետ: Համեմատել ասելով, ներկայացնում եմ ինչը կար, որ այս տարի չկա: Հա, անցած տարի ձյուն կար, իսկ այս տարի ձյուն չկար, բայց բերեք ձյունը թողնենք երկրորդական, որովհետև ձնից բացի կան էլ ավելի կարևոր նշանակություն ունեցող իրադարձություններ: Օրինակ, մարդիկ ովքեր ներկա էին անցյալ տարի, հիմա ներկա չեն, թե բանակի, թե արտագաղթի պատճառով: Իսկ ովքեր գյուղից գնացել էին, զանգահարում էին և հարցնում. «Ի՞նչ կա, ո՞նց ա մթնոլորտը գյուղում, երևի հավեսա, չէ՞, անցնում, միջոցառումը». ու շատ ափսոսում, որ էստեղ չեն: Բայց չեն հասկանում, որ իրենց գնալուց հետո միջոցառումներն էլ են անհավեսացել:

Երբ սպասում ես գյուղից հեռացածներին, ովքեր իջնելու էին, որպեսզի միասին դիմավորենք ամանորյա հանդեսները, բայց ոչ իջնող կա, ոչ մի բան: Ու զգացվում է շատ մարդկանց պակաս, ովքեր միշտ ներկա էին գտնվում, և անհնար էր չնկատել իրենց ներկայությունը:

Անցյալ տարի կար և Ձմեռ Պապ և Ձյունանուշ և ձի կառքի հետ միասին: Բայց այս տարի միայն Ձմեռ պապիկն էր՝ իր մեծ պարկի մեջ լցրած տոպրակներով, ով միայնակ մի կերպ բարձրանում էր գյուղամեջ և ընդառաջ էր գնում դեպի իրեն վազող երեխաներին: Անգամ երեխաներն էին քչացել: Անցած տարիների վազքից լսվող ոտնաձայները չէին և ոչ էլ ուրախության ճիչերը Ձմեռ պապիկին տեսնելուց: Այդ աղմուկի մեջ ականջովս ընկավ նաև այս արտահայտությունը. «Մյուս տարի իսկի տոնածառ չի լինելու»:

Որ ճիշտ ասեմ, այդ ամենը լսելուց հետո հիասթափվեցի, ու էլ ավելի տրամադրությունս ընկավ: Բայց հետո իմ մեջ ասացի, թե ինչու պետք է էդպես լինի, ինչ անենք, թե մեկը մի բան ասաց: Միայն պետք է լավատես լինել:

Հիմա հույս ունեմ, որ մյուս տարվա միջոցառումը ավելի ուրախ կլինի և մարդկանցով լեցուն, քանի որ բանակից շատերը վերադարձած կլինեն, և հույս ունենանք, որ գոնե արտագաղթածների մի մասը հետ կվերադառնա հայրենի գյուղ: Իսկ ես մեկ անգամ էլ կդիմավորեմ, հետո երկու անգամ գյուղում չեմ դիմավորելու, ինչպես գյուղի մի շարք երիտասարդներ, ովքեր հիմա դիրքերում մեր անդորրն են պահպանում:

arxiv

Կարոտախտ

Այն ժամանակ մեր տանը շատ անհանգիստ էր: Մեր տանը միշտ է շատ անհանգիստ, աղմկոտ: Բայց այն ժամանակ դրան զուգահեռ ինչ-որ նյարդայնություն էր զգացվում: Եղբայրս շատ բարդ երեխա էր, մայրս էլ` երևի մի քիչ անփորձ մայր, արդյունքը լինում էր այն, որ մեր տանից մշտապես նրանց ձայներն էին լսվում: Ու դժվար էր մի անկյուն գտնել՝ նրանց սննդային, հագուստային և դաստիարակչական հարցերի բարձրաձայն քննարկումը չլսելու համար: Աղմուկ-աղաղակը ավելի էր ուժգնանում, երբ ես ու եղբայրս էինք կռվում: Ասենք, այն բանի համար, թե ում ձեռքում պետք է հայտնվի հեռակառավարման վահանակը, կամ ասենք՝ ով պետք է առաջինը մտնի լողասենյակ՝ ատամները լվանալու: Երբեմն այդ վեճերն ընդհանրապես առանց պատճառ էին: Մայրս սովորաբար ոչինչ չէր կարողանում անել: Փորձում էր միջամտել, ներխուժում էր մեր վեճի մեջ, գոռգոռում, գանգատվում իր դառը ճակատագրից, վերջում էլ ուժասպառ եղած, պարտված մի կողմ էր քաշվում: Մենք էլ շարունակում էինք, մինչև որ ինքներս էլ ուժասպառ էինք լինում ու գնում քնելու:

Բայց լավ օրեր էլ էին լինում, երբ ես և եղբայրս մեր հնարած խաղերն էինք խաղում, ասենք, կապում էինք մեր հագի զուգագուլպաների թաթերն իրար ու փորձում էինք այդպես քայլել: Մեկ-երկու քայլ, և շրխկում էինք գետնին:

Մի հետաքրքիր ու այսօր ինձ մի փոքր դաժան թվացող խաղ էլ ունեինք: Մեզանից մեկը պառկում էր գորգի մի ծայրին, որի վրա նախապես մի քիչ աղ էինք ցանում, իսկ մյուսը սկսում էր փաթաթել նրան` հասցնելով գորգի մյուս ծայրին: Հիմա չեմ կարողանում հիշել, թե ինչ իմաստ էինք մենք դրա մեջ տեսնում, բայց հիշում եմ, որ աղ ցանելը կարևոր նախապայման էր: Երբ փաթաթվողը հասցնում էր պատկերացնել իրեն տոլմայի կարգավիճակում, փորձում էր ազատվել իր ծանր կապանքներից, իսկ եթե չէր կարողանում, օգնության էր կանչում մյուսին: Հետո դերերով փոխվում էինք:

Մի դեպք էլ եմ շատ լավ հիշում: Մայրս տանը չէր: Ծաղկամանում երկու հատ բամբուկ կար դրված, որոնց վրա ես ու եղբայրս արդեն երկար ժամանակ աչք ունեինք: Չգիտես ինչու՝ հենց այդ օրը վերցրեցինք և հատիկ-հատիկ փռթեցինք դրանք: Այնքան փաթիլ դուրս եկավ այդ երկու խեղճ բամբուկներից, որ մեր ամբողջ հյուրասենյակը գետնից մինչև առաստաղ ծածկվել էր փոշով: Անգամ ես և եղբայրս մի սենյակի մեջ իրար չէինք տեսնում: Բայց մենք մեզ շատ լավ էինք զգում: Իսկական հեքիաթ էր դարձել մեզ համար այդ օրը: Ամեն ինչ վերջացավ, երբ տուն վերադարձավ մայրիկը և սկսեց բարկացած հավաքել մեր ստեղծած «աղբը»: Բայց մենք չէինք փոշմանել, չէ՞ որ մեզ համար բացահայտել էինք բամբուկային այս հրաշք աշխարհը: Ես մինչև այսօր էլ հույս ունեմ այդ օրը կրկնելու: Թեև գիտեմ, որ նույն զգացողությունները հաստատ չեմ ունենա: Վախենում եմ, որ այլևս երբեք ժամանակ չգտնեմ՝ նման մի խենթություն անելու համար: Կամ էլ, ավելի շուտ, համարձակություն:

Ավելի կենդանի էր այն ժամանակ մեր տունը…

Էսթեր Բաբաջանյան, 15տ., 1999թ.

Ani Ghulinyan

Դրսի տոնածառը

Մեր բակում երկու մեծ ծառ կա: Իրար կողքի, միմյանցից ոչնչով չտարբերվող: Դպրոցից նայելիս այդպես եմ որոշում մեր տան տեղը: Մի ուրիշ ծառ էլ ունենք, մյուսներից անհամեմատ ավելի փոքր, անմիջապես պատուհանիս տակ: Մի քանի տարի առաջ տան եղևնին զարդարելուց հետո մնացած խաղալիքներով էլ դրսի փոքրիկ ծառը զարդարեցի, հետո լույսեր դրեցի, բավականին լավ էր ստացվել:

Փողոցով երկու հոգի էին անցնում: Մեկը սայլակն էր քաշում, վրան` ալյուրի պարկը, մյուսը` երեխան, անընդհատ փորձում էր ծառս լինել սայլակից, բայց ամեն անգամ հայրն ավելի արագ էր քշում, ու նա թավալվում էր նոր եկած ձյան մեջ: Հանկարծ երեխայի աչքն ընկավ իմ զարդարած տոնածառին:
-Պապ, պապ, բա մենք մեր տոնածառը ե՞րբ ենք զարդարելու:
-Երբ որ փող լինի:
-Բա ե՞րբ ա փող լինելու:
-Չգիտեմ:
Երեխան լռեց: Հետո հայրն ինձ նայեց մի տեսակ չարացած աչքերով: Դեկտեմբերի վերջն էր, Ամանորին երեք օր էր մնացել… Չգիտեմ, հաջորդ տարի փող եղավ թե չէ, բայց էլ նրանց մեր գյուղում չտեսա, ասում են՝ Ռուսաստան են գնացել: Դրսի տոնածառը էլ չեմ զարդարում:

mariam tonoyan

Իմ Հայաստանը մայրաքաղաքից դուրս է

-Գարնանը Հայաստան եմ գալու,- անսպասելի հաղորդագրություն ստացա գերմանացի վիրտուալ ընկերոջիցս:

-Ի՞նչ ես կորցրել Հայաստանում,- փորձեցի հետաքրքրվել:

-Ինձ շատ է հետաքրքրում ձեր երկրի մշակույթը, լեզուն, մարդիկ, այն ամենը, ինչը կապված է Հայաստանի հետ: Այս տարի որոշեցինք փոքրիկ էքսկուրսիա կազմակերպել ընտանիքիս հետ:

«Փոքրի՜կ»,-մտածեցի անմիջապես:

-Իսկ ի՞նչ գիտես Հայաստանի մասին:

-Միայն պատմությունը, բայց ոչ մանրամասնորեն:

«Տարօրինակ է, Հայաստանի ամեն ինչը նրան հետաքրքրում է, բայց երբևէ չի փորձել տեղեկություններ հավաքել»,-մտածեցի ես։

Օգնության առաջարկս սիրով ընդունեց։ Սկսեցի ուղարկել փոքրիկ տեղեկություններ մշակույթի, ժողովրդի, տեսարժան վայրերի, հայկական ավանդույթների ու սովորույթների մասին: Բռնկուն հետաքրքրասիրություն նկատեցի երիտասարդ գերմանացու մեջ, երբ սկսեց հարցեր տալ ու պատասխանները տրամաբանորեն ինքնուրույն փնտրել: Բավական ժամանակ էր անցել մեր վերջին զրույցից, երբ ստացա հերթական հաղորդագրությունը.

-Ես գիտեմ, թե որքան հայրենասեր ես: Այժմ ցույց տուր ինձ քո Հայաստանը` հայրենասերի աչքերով:

Առաջարկը շփոթեցրեց ինձ: Ես կարծում էի, որ այնքան էլ հայրենասեր չեմ, բայց Հայաստանի մասին ճիշտ պատկերացումներ ստեղծելու համար, որոշեցի խնդրին նայել հայրենասերի տեսանկյունից:

-Գիտե՞ս, ես երկար ժամանակ է, ինչ կարծում եմ, որ իմ իրական Հայաստանը Երևանից դուրս է: Այո՛, չեմ ժխտի, որ Հայաստանս թերի կլինի առանց Մատենադարանի, Ծիծեռնակաբերդի, Պատմության թանգարանի կամ մեր երկրի բազմամյա պատմությունը փաստող այլ հաստատությունների և երևանյան այլ հրաշալի վայրերի, բայց իրական Հայստանը գյուղերի ինքնաշեն դռների ու պատերի մեջ է, հյուրասեր ու անշահախնդիր մարդկանց տներում։ Երևանում մարդիկ մի փոքր այլ են` սառը և անտարբեր անծանոթների հանդեպ, ինչպես եվրոպական շատ երկրներում: Բացի այդ՝ շատ են ճնշող, բարձրահարկ նորակառույց շենքերը, որոնք չունեն պատմություն և նման են աշխարհի այլ քաղաքների շենքերին: Իսկ գյուղերում ավանդականը պահպանված է:

Որոշեցի այս կապակցությամբ ուղարկել Ռոբերտո Կել Տորեսի «Հայաստան» երգը, մի քանի հին հայկական ֆիլմեր, ինչպիսիք են՝ «Խոշոր շահումը», «Տերն ու ծառան», «01-99»-ը և այլ ֆիլմեր` Մհեր Մկրտչյանի մասնակցությամբ:

Ֆիլմերը ծառայեցին իրենց նպատակին։ Գերմանացի Շվայդերը ծանոթացավ իրական Հայաստանի ու հայ ժողովրդի հետ, իսկ ես գտա իմ մեջ թաքնված հայրենասիրությունը:

narek babayan

2017-ի առաջին հիասթափությունը

Առավոտ… Համացանցում որոնումների մեջ եմ… Ապարդյուն:

-Ա, դե լավ, էլի, չեն երկարացնո՞ւմ էս արձակուրդները:

Այս խոսքերս լսեցին մեր տնից 5 մետր շառավղով տարածության վրա գտնվող բոլոր նրանք, ովքեր ունեին այդ ունակությունը:

Ախր, լավ էլի, ինչո՞ւ ես ու հազարավոր այլ աշակերտներ պիտի արթնանանք մթնով ու խորհրդային շարժիչը միացրած մեքենայի փոխանցման տուփի պես դողալով գնանք դասի:

Երկուշաբթի: Դեռ հույս ունեմ, որ արձակուրդները երկարացվել են, ու դպրոցում պահակը բոլորին հետ կուղարկի:

Բացեցի դուռը, ավելի ճիշտ, բռնակը սեղմեցի, մնացածը քամին արեց: Քամին նաև սառը օդային հոսանքով ապտակեց ինձ:

Քայլում եմ: Ցուրտ է, ու ոչինչ չի երևում (ԽՍՀՄ-ում ծնվածներ, բարև): Հեռվում նկատում եմ մի քանի փայտի ուրվագիծ: Վայ, դրանք փայտեր չեն, ընկերներս են, քարացած ինձ են սպասում:

Հասանք դպրոց: Էհ, էսպիսի հիասթափություն դեռ չէի ապրել: Դասերը սկսվել են: Լավ, ինչ արած:

Պարզվեց, որ դասաժամերը պարապում ենք 30 րոպեով, գոնե մի քիչ ուրախացա:

Երեկոյան լուրերով հայտնեցին, որ այն դպրոցները, որտեղ վատ ջեռուցում կա, կարող են դասերը սկսել ժամը 10-ին: Ոնց որ վիրահատություն պահանջող հիվանդին հանգստացնող ներարկեն:

Ոչ նորմալ դաս ենք հասցնում պարապել, ոչ դասարանի կեսն է ներկա լինում: Անիմաստ մեր ժամանակն ենք կորցնում, ու չգիտեմ էլ՝ ինչու: Լավ չի, էլի, որ հազարավոր անձանց ձայնը ոչինչ է մի նախարարի որոշման դիմաց: Ժողովրդավարական երկրում ենք ապրում…

Ani avetisyan

Իմ մտքերի ավտոբուսը

Կանգառում եմ: Ավտոբուսը չի եկել, իսկ մարդիկ շտապում են: Պատրաստում եմ ականջակալներս: Եկավ, նստեցինք: Շուտով կշարժվի, բայց մարդիկ դեռ նստում են: Նրանցից մեկն էլ կողքիս է նստում, վերցնում եմ տոպրակս: Գլխով բարևում է: Շարժվեցինք:

Երբեմն թվում է, թե մեքենայի մեջ լինելուց լավ բան չկա, կարող ես մտածել ինչքան ուզես:

Կանգնեց: Երևի կարմիր լույս է: Շատ երկար տևեց, փաստորեն խցանում էր: Ներսում մարդիկ զրուցում էին, բայց ես միայն շրթունքների շարժն էի տեսնում: Պատուհանից այն կողմ ավելի հետաքրքիր էր: Աշունից մնացած տերև էր, որ քամին փողոցում էր թողել, բայց փոքրիկը բախտավոր էր երևում, չարաճճի երեխայի պես խաղում էր մեքենաների հետ ու դուրս պրծնում, չզգացի, թե քանի րոպե «Բռնոցի» խաղացին տերևն ու մեքենաները, բայց նա դեռ տեղում էր, երբ ավտոբուսը շարժվեց:

Դեռ զրուցում են, ցածրացնում եմ երաժշտության ձայնը, որ լսեմ, թե ներսում ինչ  է կատարվում: Երևի բոլորին թվում է, թե հենց ավտոբուսների մեջ են քննարկվում աշխարհի ամենակարևոր ու հրատապ թեմաները: «Բա իմացա՞ք….»,- ու հասցնում են 30-40 րոպեի ընթացքում խոսել աշխարհի բոլոր կողմերից, վերջում էլ հասնել իրենց փոքրիկ համայնքներն ու քննարկել նրա բնակիչների այս ու այն ասածը, արածը կամ լսածը: Հետաքրքիր էակներ են մարդիկ, ուղղակի ափսոս, որ մեքենայից իջնելուց հետո հասկանում ես, որ լսածդ իրականում ոչինչ էր…

Նայում ես մարդկանց ու նրանց գորշ մոխրագույն հայացքներին ու մի պահ կորցնում մտածելու կարողությունը. «Իսկ եթե՞»… Բայց այստեղ «իսկ»-եր ու «եթե»-ներ չկան, ամեն բան այստեղ չգրված օրենք է, որ արդեն շատ երկար ժամանակ են պահպանում… Դրա համար էլ աշխատում եմ չհանել ականջակալներս, եթե կողքիս ծանոթ մարդ չի նստել, իսկ եթե նստում էլ է՝ երկար զրուցելու բան չկա, քիչ հետո ընկերներս կրկին միանում են ինձ:

Հետաքրքիր մի բան էլ կա մեր մտքերի ավտոբուսում. լսածս երաժշտությանը միշտ յուրահատուկ գործիքավորում է ուղեկցում, մոտավորապես այսպես.

«Գտա քեզ երկնքում,
Դըռռ-դըռռ-դըռռ…
Հանգիստ քնի գրկում,
Դըռռ-դըռ-դըռ»…

Ինչևէ: Շարունակում ենք ճանապարհը, բայց երևի այլևս պատմելու բան չմնաց, շուտով կհասնենք, ու ավտոբուսում քիչ առաջ ձևավորված հանձնաժողովի անդամները կանցնեն իրենց սովորական կյանքին: Իսկ ես ամեն անգամ այդ «առեղծվածային» փոխադրամիջոցը նստելիս կրկին կփորձեմ կտրվել աշխարհից ու տարվել մտքերով:

diana karapetyan

Զինվորները

-Էս բաժակով էլ եկեք խմենք մեր զինվորների կենացը:

Նորից հնչեցին այս խոսքերը: Բոլորը ոտքի կանգնեցին, ու լսվեց բաժակների զընգոցը: Բոլորի հայացքները քարացան, ու լռությունը պատեց բոլորին, թեկուզ դա տևեց վայրկյաններ, բայց կարծես  մի հավերժություն լիներ: Այս կենացը կարծես թե բոլորին կտրեց Ամանորից և տեղափոխեց դեպի սահման, տեղափոխեց մեր զինվորների մոտ: Զինվորական կյանք՝ լի փորձություններով ու դժվարություններով, թեկուզ հայրիկս միշտ ժպիտով է հիշում իր ծառայությունը, միշտ ժպիտով է հիշում իր բանակային ընկերներին ու միշտ ասում է, որ բանակի կյանքը դա անմոռանալի է, քանի որ ձեռք ես բերում նոր ընկերներ ու ամենակարևորը, պաշտպանում ես քո հայրենիքը, բայց Աստված չանի ծառայությունը լինի պատերազմի ժամանակ: Հայրիկս միշտ պատմում է իր կյանքի այդ հիշվող ու դժվար ճանապարհը, և միշտ նրա աչքերը տխրությամբ են պատվում:

Փոքր ժամանակ չէի հասկանում, թե ինչու է հայրիկս տխրում ու ամեն բառից հետո սկսում ավելի ու ավելի դժվարությամբ պատմել, բայց հիմա հասկանում եմ, հասկանում եմ, թե ինչու էր տխրում: Դժվար է, ոչ, դաժան է, երբ տեսնում ես, թե ինչպես է թշնամու կողմից սլացող փամփուշտը հարվածում քեզանից մեկ մետր այն կողմ կանգնած ընկերոջդ, և նա հրացանը ամուր բռնելով ընկնում է գետնին, և այդ ամենը քո աչքի առաջ: Դժվար է, երբ սպանում ես, թեկուզ և քո թշնամուն, և տեսնում ես, թե ինչպես է նա սպանում քո ընկերներին: Դժվար է, երբ հասկանում ես, որ մեկ սխալ քայլ, և կհայտնվես թշնամու ճանկերում, երբ հասկանում ես, որ եթե ձեռքերդ վայր դնես, կտուժվի քո ժողովուրդը, և դրա համար շարունակում ես սպանել: Սպանում ես, սպանում են…
Երբ լսում ես, որ ինչ որ մարդ է մահացել, ի՞նչ ես զգում, իսկ երբ լսում ես, որ զինվոր է մահացե՞լ: Ասա, որ այդ երկու զգացողությունները իրարից հազար անգամ տարբերվում են: Եվ ես հիմա չեմ կարող բառերով այդ զգացողությունը նկարագրել, թեկուզ երևի հարկավոր էլ չի, դու ինքդ էլ լավ գիտես դա:
Պապիկս` Հենրիկ Գևորգյանը, ընկել է պատերազմի դաշտում 1994 թվականի հունվարի 6ին: Թշնամու փամփուշտը խոցել է նրան հանկարծակի, ու գիտե՞ք՝ որոնք են եղել նրա վերջին խոսքերը. «Հրացանս չթողեք թշնամին վերցնի, հրացանս չթողեք ստեղ»… Նա չէր ցանկանում, որ իր հրացանով թշնամին հայ սպանի:

Զենքը կործանիչ ուժ է, բայց ինչպես պապիկիս ու հայրիկիս, այնպես և յուրաքանչյուր զինվորի համար զենքը դա սրբություն է ու չպիտի հայտնվի թշնամու ձեռքում:

Զինվոր` ծանոթ և անծանոթ, պիտի գնաս բանակ կամ արդեն բանակում ես, դու ուղղակի պարտավոր ես ուժեղ լինել, պարտավոր ես քեզ լավ նայել ու չտխրել, քանի որ երբ հիվանդ ես դու, հիվանդ են բոլորը, երբ դու տխուր ես, տխուր են բոլորը, իսկ երբ դու ժպտում ես, ժպտում են բոլորը: Մենք` բոլորս ուրախանում ենք քեզանով: Ուժեղ եղիր և հիշիր, որ քեզ սպասում են: Գնա ծառայիր, բայց ողջ և առողջ հետ վերադարձիր: