Մի քանի օր առաջ դեկտեմբերի 13-ն էր. սովորական առանց ձյան ձմեռային, աշխատանքային օր… Բայց մի վայրկյան… Սովորական է ինձ համար, այ, հարցրեք ցանկացած մարդու, ով իրեն համարում է թեկուզ շատ քիչ սնահավատ, և նրանք միանգամից կասեն` անհաջող օր է, ինչ որ վատ բան է լինելու, կամ լավագույն դեպքում, կզգուշացնեն վտանգավոր քայլեր չձեռնարկել:

Ախ, այս սնահավատությունները: Տպավորություն է, որ կյանքն առանց դրանց ձանձրալի է եղել, և մարդիկ հորինել են` ձանձրույթից ազատվելու համար: Բայց եթե մի կողմ դնեմ զայրույթս խեղճ սնահավատությունների վրա, ապա պետք է խոստովանեմ, որ շատ հետաքրքիր երևույթ են: Դրանք բնորոշ են ցանկացած ազգի, ու դրանց մեջ լավ դրսևորվում է տվյալ մշակույթի առանձնահատկությունները:

Այ օրինակ, մեզանում այդքան ատելի սև կատուն Բրիտանիայում հաջողության նշան է համարվում:

Բացի սա, չհավատաք երբեք նրան, ով կասի, որ բացարձակ սնահավատ չէ: Մենք միշտ ինչ որ մասնիկ ունենք մեր մեջ, որ հավատում է գերբնականին: Չկա մի մարդ, ով սև կատու տեսնելիս տարօրինակ զգացում չունենա, կամ 13 թիվը լսելիս ինչ-որ վատ միտք չայցելի:

Իհարկե, սնահավատությունները մեր մի մասնիկն են, և իրավունք չունենք մեղադրելու մարդկանց, ովքեր հավատում են դրանց կամ վախենում: Բայց անձամբ ես զայրանում եմ, երբ մարդիկ իրենց վախը փոխանցում են մյուսներին, կամ իրենց նախազգուշացումներով քո օրը իրոք անհաջող դարձնում:

Իհարկե, սուտ կխոսեմ, եթե ասեմ, որ սնահավատ չեմ, բայց դրանք փորձում եմ հաղթահարել, կամ եթե գոնե վատ կանխազգացողություն ունեմ, դա իմ մեջ եմ պահում, կամ գոնե ջրին եմ պատմում:

Իսկ դեկտեմբերի 13-ը շատ սովորական, հանգիստ օր էր փաստորեն: Դե, եթե հաշվի չառնեմ, որ այն պահին, երբ շատ շտապում էի, երթուղայինի 10 համարը 70 կարդալով նստեցի, հետո հասկացա, որ սխալվել եմ և 20 րոպե ժամանակ կորցրի, քանի որ ստիպված եղա երկու տրանսպորտով տուն հասնել:

Դե, հուսամ «13»-ը այստեղ կապ չուներ:

Ի դեպ, այսօր ուրբաթ է, դարձյալ սնահավատները լարված են:

Մարդը մկներին ոչնչացնում է, քանի որ ինչքան էլ նրանց բացատրի, որ չծակեն պարկերը և կրեն ցորենը, միևնույն է, քանի որ մկները ոչ մեզ են հասկանում, ոչ էլ՝ պատրաստվում են սովից սատկել: Մարդն էլ «ստիպված» ոչնչացնում է մկներին (չնայած, կարող էր օգտագործել նրանց որևէ մի աշխատանքում և փոխարենը՝ առատ կերակրել նրանց, բայց երևի ինքը՝ մուկը, չցանկանար այդպես ապրել):

Մարդը սպանում է փղերին, աղվեսներին, կովերին, թռչուններին (և էլի շատ կենդանիներ կան, որոնց սպանում է), քանի որ նրանցից օգուտ ունի: Փղից ստանում է փղոսկր, որը շատ թանկարժեք է, աղվեսից՝ մորթի, կովից՝ միս, թռչուններից՝ փետուր: Օգուտ ունենալը մարդու համար արդարացում է:

Ինչքան էլ ցավալի է, բայց մարդը սպանում է մարդուն, ազգը ազգ է բնաջնջում: Ախր, նրանք կարող են, չէ՞, իրար հետ խորհրդակցել ու լեզու գտնել: Էհ, խորհրդակցում են, բայց լեզու չեն գտնում: Եվ այսպես է սկսվում մարդկային պատմության մեջ ամենացածր արարքը՝ պատերազմը: Բայց այստեղ էլ պատճառաբանություններ են գտնում:

Պատճառաբանությունները շատ են. մեկը նավթ է ուզում, մեկը՝ ելք դեպի բաց ծով, մեկը պատճառ է բռնում, թե եթե ինքը չհարձակվի, իր վրա կհարձակվեն… Եվ բոլորը պատճառաբանություն ունեն, նպատակ, որի կատարման համար ոչ մի միջոցի առաջ կանգ չեն առնի:

Ահա հիմա մտածում եմ այդ պատճառների մասին ու ինքս էլ չգիտեմ, թե որն է ճիշտ, որտեղ է ավելի ապահով: Պետությունները մեծ ու փոքր են, հզոր ու թույլ, հարուստ ու աղքատ: Ով թույլ է, մի հարվածով կուլ է գնում, ով հզոր է՝ նրա վրա էլ վախից են հարձակվում: Որ պետության ընդերքում «համով» բաներ կան, ապա նրա երգն էլ երգված է: Ում աշխարհագրական դիրքն է լավ, ապա նրա վիճակն էլ լավ չի լինելու: Ու եթե այսպես նայենք, ապա ոչ մի տեղ մարդն իրեն ապահով չի կարող զգալ: Գուցե այսօր բոլոր ազգերը հենց այս մասի՞ն մտածեն ու կա՞նգ առնեն:

Մանե Տոնոյան, 14տ, 2003 թ.

Մեր փողոցի ամենամեծ բնակիչը Անիկ տատիկն է, որն ապրում է մեր դիմաց՝ առվի մյուս կողմում: Այդ առուն բաժանում է մեր փողոցը երկու մասի: Փողոցի բնակիչներից շատերը հիշողություններ ունեն կապված առվի հետ: Ես չեմ կարող պատկերացնել մեր փողոցը առանց այդ առվի, ինչպես նաև առանց Անիկ տատիկի: Առուն, տատիկը և նրա նստարանը մի ամբողջություն են՝ փողոցի մի մասը: Ես Անիկ տատիկին միշտ նմանեցնում եմ իր բակի թթենուն: Նրա դեմքն ու ձեռքերը նման են թթենու կեղևին՝ դարչնագույն ու կնճռոտ: Անիկ տատիկը մենակ է ապրում, բայց նրան հաճախ հյուր են գալիս նրա երեխաները, թոռներն ու ծոռները:

Անիկ տատիկից մի քիչ հեռու ապրում են Ժորա պապիկն ու Օլգա տատիկը: Ժորա պապիկը Հայաստան է եկել 27 տարեկանում: Նա իր մանկությունն ու երիտասարդությունն ապրել է Հունաստանում: Ժորա պապիկենք ունեին մի կով, որի մի եղջյուրը ջարդված էր, որովհետև ընկել էր առուն: Մի անգամ առուն էր ընկել Օլգա տատիկը, սակայն ջուրը նրան չէր քշել, որովհետև նա շատ գեր էր: Մի քանի տղամարդ հազիվ էին կարողացել նրան դուրս հանել առվից:

Առվի այս կողմում ապրում է Երան քույրիկը: Ճիշտն ասած, նա արդեն մորաքույր է ու նույնիսկ, տատիկ, բայց բոլորին ստիպում է, որ իրեն քույրիկ ասեն: Երան քույրիկը ապրում է մենակ, ավելի ճիշտ՝ 9-10 կատուների հետ: Կատուների նախամոր անունը քույրիկիս անունից էր՝ Մանե, բայց կատուն քույրիկիցս առաջ էր ծնվել: Երբ Մանեն սատկեց, Երանը նրան թաղեց, գերեզմանաքար դրեց վրան և ամեն անգամ, երբ տեսնում էր քույրիկիս, իր Մանեին հիշելով, սկսում էր լաց լինել: Երան քույրիկի կատուներից մի քանիսը խեղդվել էին առվում, այդ պատճառով էլ նա այդ առուն չէր սիրում:

Մեր փողոցում են ապրում նաև Երվանդ քեռին ու Լիլիկ մորաքույրը, որոնց հորթուկների հետ ես խաղում էի, երբ փոքր էի, իսկ այժմ, կով դարձած հորթերը մեզ կաթ են տալիս: Մեր փողոցում է ապրում նաև Սամվել քեռին իր ընտանիքի ու Վանդա շան հետ, որը մի անգամ ինձ շատ վախեցրեց, ես էլ՝ իրեն: Դրանից հետո շանը հանում էին զբոսանքի, երբ մենք այնտեղ չէինք լինում:

Սա էլ պապիկս է, որը համարյա ամեն օր, տատիկիս հետ, առավոտյան գալիս է մեր տուն, իսկ երեկոյան՝ վերադառնում: Պապիկիս ձեռքից ամեն ինչ գալիս է, դրա համար էլ նա վայելում է բոլորի սերն ու հարգանքը: Հեռախոսը փչացավ՝ Արծրունը կսարքի: Պետք է խեղդվող շանը, կատվին, իսկ մի անգամ էլ երեխայի փրկել՝ Արծրունը կանի: Եղբորս հեծանիվի անիվն է իջել՝ պապիկը կփչի, երեխաներն ուզում են ճոճվել, պապիկը ճոճանակ կսարքի: Երբեմն լինում են պահեր, երբ ինձ թվում է, թե աշխարհում լավ մարդ չկա: Այդպիսի պահերին ես հիշում եմ պապիկիս: Նա աշխարհի ամենաբարի մարդն է:

Ահա այսպիսին են մեր հին փողոցի հին բնակիչները:

Լուսինե Հակոբյան 12տ., 2002թ.