Mariam Eghoyan

Հետաքրքրվում ենք ավտոդպրոցով

Միշտ ցանկացել եմ ծանոթանալ ավտոդպրոցի առօրյային, ցանկացել եմ տեղյակ լինել այդ դպրոցում իրականացվող դասերի մասին: Այդ դպրոցը, որտեղ միայն տեղ են գտել ավտոմեքենաները, նրա սարքավորումները և ճանապարհային երթևեկության մասին դասերը, ինձ միշտ հետաքրքրել է:

Գավառի թիվ 2 միջնակարգ դպրոցում սկսվեցին ապամոտաժման աշխատանքները, և մենք ավտոդպրոցի հարկի տակ հյուրընկալվեցինք: Ես հնարավորություն ունեցա մի քանի հարցեր ուղղել ավտոդպրոցի փոխտնօրեն Արայիկ Միսակյանին և անձամբ տեղեկանալ ավտոդպրոցի գործառույթներին: Եվ այսպես, եթե դուք էլ եք հետաքրքրվում ավտոդպրոցով, ուրեմն եկեք բացահայտենք այն միասին:

-Ո՞ր թվականին է կառուցվել և սկսել գործել ավտոդպրոցը:

-Ավտոդպրոցը սկսել է գործել 1959թ.-ից: Սակայն ավտոդպրոցի ներկայիս մասնաշենք է տեղափոխվել 1973թ.-ին:

-Իսկ դուք որքա՞ն ժամանակ եք աշխատում այստեղ:

-Ավտոդպրոցում աշխատում եմ 2001թ.-ից:

-Ավտոդպրոցը համարվում է ուսումնական հաստատություն. եթե զուգահեռներ անցկացնենք ավտոդպրոցի և հանրակրթական դպրոցի միջև, ի՞նչ ընդհանրություններ և տարբերություններ կան:

-Ընդհանրությունը կայանում է նրանում, որ երկու ուսումնական հաստատություններում էլ մենք կրթում ենք մեր ապագա սերունդներին տարբեր մասնագիտություններով, շփվում ենք տարբեր մտածելակերպ ունեցող երեխաների հետ: Եվ բոլորս կամենում ենք հասնել ցանկալի արդյունքի:

-Մի փոքր խոսենք դասերի մասին: Այստեղ ի՞նչ առարկաներ են ուսուցանվում:

-Ավտոդպրոցում ուսուցանվում է ավտոմեքենայի կառուցվածք, ավտոմեքենայի տեխսպասարկում, ճանապարհային երթևեկության կանոնների ուսումնասիրում, առաջին բժշկական օգնություն և գործնական ավտովարում:

-Իսկ դասերը քանի՞ րոպեով են իրականացվում:

-Ինչպես հանրակրթական դպրոցում, այնպես էլ ավտոդպրոցում դասերը իրականացվում են 45 րոպեով:

-Այժմ անդրադառնանք աղջիկների ավտոդպրոցում սովորելուն: Դուք աղջիկ շրջանավարտներ ունեցե՞լ եք:

-Այո, բազմաթիվ աղջիկ շրջանավարտներ ունենք, ովքեր դասերին մասնակցում են ըստ ցանկության՝ առանձին խմբակներով: Նրանք ևս ուսումնասիրում են և՛ ավտոմեքենայի կառուցվածք, և՛ ճանապարհային երթևեկության կանոններ, և՛ առաջին բժշկական օգնություն, և՛ գործնական վարում են սովորում:

-Իսկ դուք ի՞նչ դիքորոշում ունեք այդ հարցի վերաբերյալ:

-Աղջիկների մեքենա վարելը, հատկապես մեր ժամանակներում, շատ անհրաժեշտ է, և իմ կողմից միանշանակ ընդունված, քանի որ նրանք ևս՝ ինչպես տղաները, մեքենա վարելով կարող են օգնել իրենց ընտանիքին, քրոջը, եղբորը և ընդհանրապես առօրյայում շատ մեծ նշանակություն ունի աղջիկների մեքենա վարելը:

-Իսկ որքա՞ն է ավտոդպրոցում սովորելու տևողությունը:

-Հիմնականում սովորելու տևողությունը կախված է սովորողի ընդունակությունից: Որքան շուտ սովորի մեքենա վարել, այնքան սովորելու տևողությունը կարճ կլինի: Իսկ զինակոչիկների համար գոյություն ունի ծրագիր, որը տևում է չորսուկես ամիս:

-Այստեղ ինչպե՞ս են գնահատվում սովորողների գիտելիքները:

-Այստեղ զինակոչիկներին՝ մեր ապագա զինվորներին, տրվում է ավարտական վկայական: Գնահատումը կատարվում է 5 բալանոց համակարգով: Իսկ արդեն ժողովրդական տեսության մասնագետների գնահատականը իրենց գիտելիքներն են, որոնց միջոցով հանձնում են քննություն:

-Խոսենք կարգերի մասին: Ի՞նչ կարգեր են տրվում և ինչի՞ հիման վրա:

-Կարգերը բաժանվում են հետևյալ խմբերի. B կարգ, որը թույլ է տալիս վարել մարդատար մեքենաներ, մինչև 8 տեղանոց, C կարգ, որը թույլ է տալիս վարել բեռնատար ավտոմեքենաներ, որոնց բեռների զանգվածը չի գերազանցում է 3.5 տոննան, և D կարգը վերաբերում է ընդհանուր տրանսպորտային միջոցներին, օրինակ, ավտոբուս, միկրոավտոբուս: Վկայականի տրման դեպքում պետք է լրացած լինի վարորդի 21 տարին: Զինակոչիկների պարագայում` 19 տարեկանից արդեն կարելի է ստանալ D կարգ, այսինքն, շրջանավարտը ընդհանուր տրանսպորտային միջոցներ վարելու իրավունք է ստանում: Կցորդով (E կարգ) երթևեկության դեպքում պետք է լրացած լինի 18 տարին և տրված լինի համապատասխան ավարտական վկայական:

-Ներկայումս որքա՞ն է ավտոդպրոցում սովորողների թիվը:

-Ներկայումս ավտոդպրոցում սովորողների թիվը 49-ն է:

-Ինչպե՞ս ընդունեցիք այն փաստը, որ մենք հյուրընկալվելու ենք ձեր հարկի տակ:

-Դա մեզ համար շատ հաճելի էր: Ուրախալի է այն փաստը, որ մենք կարողացանք օգնել Գավառի Հացառատ թաղամասի դպրոցներից մեկին:

Իսկ մենք ավտոդպրոցին ցանկանում ենք անխափան և բարեհաջող աշխատանք:

Իմ դպրոցը

Ես սովորում եմ Կոտայքի մարզի Արզական գյուղի Արցախյան պատերազմին զոհված հերոս Խաչիկ Խաչատրյանի անվան միջնակարգ դպրոցում, որը ստեղծվել է 1976 թվականին: Այսօր ես հարցազրույց եմ վարել Արզականի դպրոցի տնօրեն Կարինե Գևորգյանի հետ: Նա արդեն 2 տարի է մեր դպրոցի տնօրենն է:

-Որպես նորընտիր տնօրեն, ի՞նչ կասեք դպրոցի մասին:

-Դպրոցը բավականին լավ վիճակում է գտնվում: Աշակերտները ապահովված են ամեն ինչով, ունենք համապատասխան գույք, տեխնիկա:-Քանի՞ երեխա է սովորում դպրոցում:

-Դպրոցում սովորում է 307 աշակերտ, մի փոքր պակասել է աշակերտների թիվը: Դա կապված է ծնելիության մակարդակի հետ: Անցյալ տարի 12-րդ դասարանում ավելի շատ աշակերտներ են սովորել:

-Ինչո՞վ է մեր դպրոցը տարբերվում ուրիշ դպրոցներից:

-Առաջին հերթին կնշեմ համայնքի առանձնահատկությունները: Ինչպես բոլոր համայնքներում, մեր համայնքում նույնպես ժողովուրդն ունի իր առանձնահատկությունները, որոնք մեր դպրոցում արտացոլվում են: Բայց ես պիտի ասեմ, որ ինքս ավագ դպրոցից եմ եկել այս դպրոց, և ինձ համար դպրոցի առավելությունն այն է, որ կարգ ու կանոնով են աշակերտները՝ ավելի լսող են, ենթարկվող են, համեմատած քաղաքային դպրոցների հետ: Աշակերտ-ուսուցիչ –ղեկավար-ծնող կապը այստեղ շատ ավելի գեղեցիկ, շատ ավելի նորմալ հարաբերությունների մեջ է գտնվում:

-Իսկ ի՞նչ հիմնախնդիրներ կան դպրոցում

-Բնականաբար, ինչքան շատ ենք աշխատում, այնքան ավելի շատ խնդիրներ են առաջանում: Դպրոցում հիմնականում, ըստ իս, հիմնախնդիրները ուսումնական ոլորտում են: Առարկաներ կան, որոնց դրվածքը դեռ ինձ դուր չի գալիս, որի վրա մենք աշխատում ենք: Ուսուցիչների պարտականությունների ճիշտ և պատշաճ կատարելուց բխում է ուսումնական ոլորտի ավելի բարձր մակարդակը: Կրթության ոլորտում պետք է փոփոխություններ կատարվեն, որոշ առարկաների դրվածքը հիմնովին պետք է փոխվի:-Որո՞նք են եղել ձեր կատարած առաջին փոփոխությունները դպրոցում:

-Ամենակարևորը՝ ստեղծել ենք համակարգչային կաբինետ, որովհետև այսօրվա դպրոցի պայմաններում անհնար է չունենալ նման կաբինետ: Կարծում եմ, սա ամենագլխավոր ձեռքբերումներից մեկն է: Նկատում եմ նաև փոփոխություններ կապված կարգապահության, աշակերտների հագուստի, դպրոցի բացակայությունների, աշխատողների աշխատանքային հարաբերությունների ճիշտ ձևավորման հետ:

-Ինչպիսի՞ն է դպրոցի տեխնիկական հագեցվածությունը, կա՞ արդյոք ինտերնետ կապ, կարծում եմ ձեր նախկին սաներից շատերը, ովքեր գտնվում են օտար ափերում, կցանկանային հաղորդակցվել մայր դպրոցի հետ:

-Այո՛, դպրոցում կա ինտերնետ կապ, նաև ունենք համացանցում դպրոցի անձնական էջը, իսկ դպրոցի նախկին սաների հետ կապված՝ մենք ամեն տարի կազմակերպում ենք միջոցառում և հրավիրում դպրոցի նախկին աշակերտներին: Դա կարծես արդեն ավանդույթ է դարձել, հավաքվում են նախկին աշակերտները, հիշում իրենց դպրոցական տարիները:

-Ունե՞ք առարկայական օլիմպիադաների հաղթողներ:

-Այո՛, առարկայական օլիմպիադաների հաղթողներ ունենք, օրինակ՝ Հովհաննիսյան Վարդանը, Առաքելյան Աննան, Ավետիսյան Ռիման, Ավետիսյան Հունանը:

-Դուք ունե՞ք կարգախոս, որով առաջնորդվում եք:

-Միշտ առաջ:

Աշնանային

Լուսանկարը՝ Ժորա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ժորա Պետրոսյանի

Հա, հա. դու այստեղ ես, տերևների մեջ խառնվել ու դարձել ես մի ամբողջություն…

Բայց ուշադիր նայելով անգամ չեմ գտնում քո ստվերը:

Սակայն գտա քեզ, իմ նուրբ երազ, չիրականացված անուրջ: Դու արդեն տերև՜ ես, ծառի այն չորացած տերևը, որը ի վերջո ընկնելու էր ցած, տրորվեր անցորդների կողմից ու այդպես էլ հուշ մնար անկատար:

Բայց ես խնդրեցի ծառին, ու քամուց առաջ ընկա: Պոկեցի քեզ, ու դու դարձար իմ աչքերի առաջ մեռնող, բնության ու ԱՇՆԱՆ մի մասը… Դու արդեն աշուն ես, մեղմ ու բարի աշուն… Քամի ես, որ շոյում է իմ վարսերը, ու արև ես, որ ծակծկում է աչքերս, սակայն ժպտում երկնքից, բայց… Բայց մի րոպե, ախր, ախր ինչո՞ւ չեմ տեսնում քո այդ ժպիտը, եթե արև ես ու ինձ ժպտում ես երկնքից… Միգուցե արժանի չեմ այդ ժպիտին, որ տեսնեմ, միգուցե ես նույնպես պիտի տերև լինեմ, կամ էլ երկնքի լազուրին արժանի մեկը, ով թևերը դեպի վեր պարզած կսլանա ու… Միգուցե այնտեղից տեսնեմ բոլորին ու ավելի լավ գրեմ, վերջապես ճանաչեմ ավելի լավ ամենը, ինչը այստեղ այդքան էլ պարզ չէ:

Բայցևայնպես, մտածում եմ, որ ավելի լավ է լինել այն մեկը, ով դեռևս լավ չբացահայտված այս մարդկության ու աշխարհի մեջ առաջին հերթին կարողանա բացահայտի ինքն իրեն. Թեպետ դա աշխարհի ամենադաժվար բանն է` բացահայտել ինքդ քեզ:

Ամեն պահ դժվարանում եմ ասել, թե ինչ եմ զգում աշնանը: Ամեն աշնան տերև տարբեր է, սակայն կարծես թե, նույնն է, ու նույնն է ամենը:

Լուսանկարը՝ Ժորա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Ժորա Պետրոսյանի

Դու իմ տերևն ես արդեն, աշնան պարզ ու մաքուր այն տերևը, որը կարծես իմ թալիսմանը լինի: Իսկ հետո… Հետո էլ ե՞րբ կարող եմ ասել, որ աշունը գույն է, սեր ու իրական կյանքի գույնը:

Դու իմ տերևն ես: Լսո՞ւմ ես` ունկնդիր եղիր մանկական սրտիս ուժեղ բաբախյուններին: Այնքան նուրբ են ու այնքա՜ն աշնանային… Այնքան բարի, ու միևնույն ժամանակ, տարօրինակ: Կարծես թե ինքս եմ տարօրինակը, միգուցե այս աշխարհից չեմ, կամ աշխարհն է իմ մեջ փոխված: Ուզում եմ տերևին համոզել, որ լսի ինձ, ավելի ճիշտ, լսի հոգուս ձայնը, ու ես վստահ եմ, նա լսում է ինձ:

Իմ, արդեն մարած տերև, ժպտում ես էլի, ու հիմա է, ու հիմա է, որ ես արդեն տեսնում եմ քո հանդարտ ու բարի ժպիտը, քանզի էլ արև չկա, նա մայր է մտել: Արևը երկնային մարմին չի պարզապես, նա աշխարհ է, իմ ուրիշ աշխարհը:

Մենք` բաղանիսցիներս, այստեղ ենք

Հարցազրույց Բաղանիս գյուղի բնակիչ Սերյոժա Առաքելյանի հետ: Սերյոժան «Մանանա»-ի թղթակիցներից է: Ծանոթացել ենք Դիլիջանի մեդիա ճամբարի ժամանակ: Որոշեցի Սերյոժայից հարցազրույց վերցնել, քանի որ ապրում է Բաղանիսում, որը սահմանից 700-800 մ է հեռու, իսկ դա շատ վտանգավոր է:

-Ինչքա՞ն ժամանակ է, որ ապրում ես Բաղանիսում:

-Ճիշտ է, ես 16 տարեկան եմ, բայց 10 տարի է, ինչ ապրում եմ սահմանամերձ Բաղանիսում: 10 տարի, որովհետև ես փոքր ժամանակ Ռուսաստանում եմ ապրել ու Բաղանիս տեղափոխվել եմ 6 տարեկան հասակում:

-Պատմիր մի փոքր ձեր գյուղի մասին:

-Գյուղը, դե երևի արդեն տեղյակ կլինեք, գտնվում է հայ-ադրբեջանական սահմանին, դիրքերի և գյուղի միջև ընկած հեռավորությունը 700-800 մ է: Վերջին հաշվարկներով բնակչության թիվը եղել է 835 մարդ: Գյուղից հեռացել է ընդամենը մի քանի ընտանիք`մի մասը տեղափոխվել է Երևան, իսկ մյուս մասը` Ռուսաստան: Բաղանիս անունը առաջացել է (բաղ) և (նիստ) անունից: (Բաղ) նշանակում է` այգի: Բաղ և նիստ անուններից առաջացել է` այգիների նիստ, Բաղանիս անունը, քանի որ գյուղի հարավային մասի ճանապարհի ներքևի հատվածը ամբողջությամբ այգիներ են, որոնց երկարությունը հասնում է 1կմ-ի:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

-Ես լսել եմ, որ համայնքների խոշորացման ծրագրով, ձեր գյուղը միացվել է այլ գյուղերի: Ի՞նչ կասես այդ մասին:

-Ես այդ մասին նյութ ունեմ գրած 17.am-ում, որտեղ նշել եմ տարբերությունը միացվելուց առաջ և հետո: Ներկայացված է նաև բացասական կողմերը: Բնականաբար, մարդիկ տրամադրված էին վատ, քանի որ գյուղի անուն չի լինելու: Էն ժամանակ այսպես էր. մեկ գյուղ` մեկ անուն, իսկ հիմա չորս գյուղ` մեկ անուն: Անվանվելու է Նոյեմբերյանի համայնք: Էն ժամանակ, ասում են էս գյուղի վրա են կրակել՝ շեշտվում էր գյուղի անունը, հիմա չեն ասելու, ասելու են` կրակել են Նոյեմբերյանի համայնքի վրա, որը իր մեջ ներառում է մի քանի գյուղ: Ճանապարհներ փակվեցին, ցույցեր կազմակերպվեցին, բայց անօգուտ: Գյուղերը միացան:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

-Դժվար չէ՞ արդյոք սահմանին այդքան մոտ ապրելը:

-«Սահմանին դժվար ապրել»` մի քիչ ճիշտ չէ ասված: Քանի որ ինչպես քաղաքներում, սահմանից հեռու գյուղերում են ապրում, այդ նույն ձևով ապրում են նաև այստեղ՝ Բաղանիսում: Այդ իսկ պատճառով, «դժվար» բառը կարելի է փոխարինել «վտանգավոր» բառով, քանի որ գյուղը գտնվում է հակառակորդի նշանառության տակ: Ամեն պահի կարող են կրակ բացել գյուղի վրա, դրա համար սահմանամերձ գյուղում ապրող յուրաքանչուր մարդ, այդ թվում նաև առաջին դասարանցի երեխան, գիտի, թե ինչ պետք է անի կրակոցների ժամանակ: Եթե գնացել է գյուղամեջ` խաղալու, կամ դպրոցից տուն է վերադառնում: Իսկ մնացած պարագաներում մտնում են նկուղ` մեծ զենքերից պաշտպանվելու համար:

-Գյուղացիները ինչո՞վ են զբաղվում: Աշխատանք կա: 

-Գյուղի հիմնական զբաղմունքներից է` անասնապահությունը, այգեգործությունը, բայց կրակոցների պատճառով որոշ գործեր մնում են անավարտ: Օրինակ, եղել են դեպքեր, երբ կրակոցների պատճառով գյուղացիները երկար ժամանակ այգի չեն գնացել, և բերքին հետևել չկարողանալու պատճառով, ամեն ինչ ջուրն է ընկել: Զբաղվում են բանջարաբոստանային կուլտուրաների մշակմամբ և ծխախոտի արտադրությամբ: Գյուղում կան նաև մարդիկ, ովքեր պայմանագրային ծառայում են գյուղի զորամասում:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

-Եղե՞լ է, որ կրակոցներից տուժողներ լինեն ձեր գյուղում:

-Այո, շատ է եղել: Կրակել են գյուղի վրա և կպել են տարբեր տեղերի`կտուրներին, լուսամուտներին, գազատար խողովակներին: Իսկ գազատար խողովակներն էլ, բախտի բերմամբ, միացված չեն եղել, և փառք Աստծո, վնասները եղել են միայն նյութական:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

-Եղե՞լ են դեպքեր,երբ սահմանից զինվորները որևէ հարցով գան և դիմեն գյուղացիներին:

-Ճիշտն ասած, էդպիսի դեպք չեմ հիշում, քանի որ զինվորականները ապահովված են ամեն ինչով` թե սննդով, թե հագուստով: Երևի թե միակը բանը, որ գյուղացիներից հարցրել են, դա եղել է «տվարած» գնալու վերաբերյալ, թե առավոտյան որտեղ են տանելու անասունները արածացնելու, որպեսզի իմանան. արդյո՞ք ապահով վայր են գնալու, թե ոչ:

-Բաղանիսի երիտասարդությունը ինչո՞վ է զբաղվում:

-Կես կատակ-կես լուրջ կարելի է ասել, որ գյուղում զբաղվելու բան չկա, և այդ իսկ պատճառով մի մասը մեկնում է Ռուսաստան արտագնա աշխատելու, մի քանիսը պայմանագրային ծառայողներ են գյուղի զորամասում: Ու լինում է նաև, որ գյուղում կատարվող շինարարություններին են մասնակցում:

-Ի՞նչ խմբակներ կան գյուղում, կամ արդյո՞ք կան: 

-Խմբակներ չկան հիմա, ժամանակին եղել է կարատեի և պարի խմբակ: Բայց հիմա չկան այն պատճառով, որովհետև գյուղում չկա այնպիսի մի շինություն, որտեղ կարող են գործել այդ խմբակները:

-Ինչպե՞ս սկսեցիր ուսումնական տարին, ինչպե՞ս ես այս տարի տրամադրված: 

-Տրամադրված եմ «մարտական», քանի որ դասարանում 3 երեխա ենք: Ավարտական դասարան ենք, ունենալու ենք 3 հոգանոց «վերջին զանգ», և ամենակարևորը ինձ համար այն է, որ դպրոց գնալու առաջին օրը, սեպտեմբերի 1-ին իմ ծննդյան օրն էր:

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

Լուսանկարը` Սերյոժա Առաքելյանի

-Ինչպե՞ս ես պատկերացնում Բաղանիսի վաղվա օրը:

-Համեմատելով Բաղանիսը մի քանի տարի առաջվա հետ, տարբերությունը շատ մեծ է: Տեսնելով, թե ինչպես է գյուղս զարգանում և ծաղկում: Համոզված եմ, էլ ավելի է լավանալու գյուղի վիճակը, ու ոչ մի կրակոց չի կարող խանգարել իմ գյուղի զարգացմանը, քանի որ մենք՝ բաղանիսցիներս այստեղ ենք:

sona abunts

Իղձեր ու երազանքներ

… Բարձրահարկ երկու շենք՝ իրար միացած ամուր պարանով: Շուրջս մարդիկ են. եկել են ինձ երկրպագելու, ուժ տալու: Պատրաստվում եմ քայլել այդ թելի վրայով և մի շենքից հասնել մյուսին: Վախս հաղթահարելու օրն է: Հանում եմ կոշիկներս, վերցնում եմ երկար ձողս, որով պետք է հավասարակշռությունս պահեմ լարախաղացի պարանի վրա, նաև վերցնում եմ հեռախոսս: Երազանքս է այդ բարձրության վրա, այդ պարանի վրա ունենալ սելֆի: Այո, հանգիստ ասացեք` ապուշ երազանք է, անհեթեթ, կյանքին վտանգ սպառնացող: Բայց դե ի՜նչ արած, իմ սիրտն էլ դա՛ է ուզում: Ծափահարություններ… Եվ ես բարձրացա: Ճոճվում եմ աջ, հետո` ձախ, հետո նորից` աջ, այնուհետև` հետ ու առաջ…

Մի քանի րոպե հետո շտապօգնության մեքենան կանգնած է լինում ներքևում, տասնյակ մարդիկ են հավաքվում: Ինչո՞ւ: Երևի զգում են, թե ինչ է կատարվելու: Աջ, ձախ, ա՜, թըմփ… Վերջ:
Հետո չեմ հիշում՝ ինչ է կատարվել, որովհետև ոտքերիս ուժեղ ցավից տեղիցս վեր եմ թռչում. երազն ավարտված է: Ու ես մտածում եմ՝ ինչքան անպիտան ու թույլ եմ ես. անգամ երազում չեմ կարողանում երազանք իրականացնել:
Գլուխս իջեցնում եմ բարձին, շարունակում քունս ու փորձերս:
…Ծով է, քամի, ավազ ու արև: Մեր նավը լողում է օվկիանոսի կենտրոնում: Ես արդեն հագել եմ ռետինե լողազգեստը և պատրաստվում եմ սուզվել ջրի խորքը: Ցա՛տկ: Մեկ, երկու, երեք, չորս հինգ… Այսպես մինչև վաթսունը հաշվեք, ու շունչս կկտրվի:
Հիսունհինգ, հիսունվեց, հիսունյոթ, հիսունութ, հիսունինը… Բավական է: Ինձ կոտորում եմ ջրի տակ, չգիտեմ` ինչ անել, որ փրկարարները իջնեն ու դուրս հանեն ինձ: Անխելքները չեն մտածել, որ անփորձ է, կարող է` խեղդվի, կարելի է հետը սուզվել: Մինչ ես ինձ կկոտորեմ, մեկ էլ տեսնեմ սպիտակ շնաձուկ կոչվածը երախը բացած շտապում է ինձ մոտ:
Նորից մեկից սկսեք հաշվել, մինչև հասնեք երեքին, ես էլ չեմ լինի:
Մեկ, երկու, երեք… Ա՜, հա՛մփ:
Շնաձկան ատամների ծակոցից վեր եմ թռչում տեղիցս: Աստվա՜ծ իմ, կրկին չստացվեց: Ո՞նց բաց թողեցի ջրի տակ լինելու և վայելելու հնարավորությունը: Բայց, ինչո՞ւ չեք ասում, որ ես մեղավոր չեմ, շնաձուկը ինձ կերավ: Թե չէ` հաստատ դեռ երկար էի ջրի տակ մնալու, դե՛, գիտեք հնարավորություններս:
Գլուխս իջեցնում եմ բարձին, շարունակում քունս ու փորձերս:
…Փոքրիկ պատուհան, կողքիս անծանոթ թռչող, պատուհանից կարծես սպիտակ սավան է կախած. դուրսը ամպեր են, ուրիշ ոչինչ: Ինքնաթիռում եմ, արդեն պատկերացրիք: Հաջող վայրէջք ենք կատարում: Նստում եմ օդանավակայանից Փարիզ տանող ավտոբուսը: Հասնում եմ Փարիզ: Ավելին, հասնում եմ Էֆոիս աշտարակը: Մեքենան դեռ չկանգնած ես դուրս եմ թռչում մեքենայից, գլորվում գետնին, վեր կենում ու ինչքան ուժ ունեմ վազում դեպի աշտարակը: Վազում եմ, հասնում եմ, անվերջանալի աստիճաններով եմ արդեն բարձրանում: Իմ երազանքը ավելի շատ ոչ թե աշտարակը տեսնելն է, այլ աշտարակից բացվող տեսարանը տեսնելը: Բարձրանում եմ, բարձրանում, չեմ հասնում, չի վերջանում: Հերթական արագ քայլերս եմ անում, ու մեկ էլ… Այս անգամ էլ` դը՛մփ: Ահաբեկիչներն էին: Պայթեցրին երազանքս: Պայթյունը տեղում վառում է ինձ ու շպրտում իրականություն: Քրտնախաշ եղած արթնանում եմ, մի քիչ սթափվում, ընկալում, որ ընդամենը ցավոտ երազ էր, անկատար երազանք:

Կտրվի երևակայությունս, որ ոչ մի կերպ չի թողնում ուզածիս հասնեմ: Այս անգամ գլուխս բարկացած եմ դնում բարձին ու փորձում շարունակել փորձերս, որոնք, ինչպես ինքս ինձ խոստացա, պետք է ցանկացած գնով իրականություն դարձնեմ: Հասկացե՛ք, արդեն քինախնդրության հարց էր, «սկզբունք» կոչվածի: Գլուխս խոնարհում եմ բարձիս: Գնացինք:
…Սառնամանիք, բուք ու բորան, ծովի մակարդակից 2500 մ բարձրության վրա եմ գտնվում: Ուժեղ քամին գետնից հավաքում է ողջ ձյունը և դրանով ուժեղ ապտակներ տալիս: Բայց ես դիմանում եմ, ընկնում եմ, հետո, ուժերս հավաքելով, վեր եմ կենում ու շարունակում ճամփաս: Արդեն կեսում եմ: Արարատի մեջտեղում եմ: Կողքովս Աբովյանի ուրուն է քայլում, բարձր ձայնով հետը զրուցում եմ ու շարժվում առաջ:
-Աբովյա՛ն ջան, ո՞ւր ես, չկաս այսքան տարի:
-Եթե ուզում եք ինձ տեսնել, եկեք այստեղ՝ Արարատ: Իմ հոգին այստեղ է: Ով ի սրտե ցանկանա ինձ տեսնել ու գա այստեղ, ես կհանեմ նապաստակի մորթու նման ճերմակ իմ անտեսանելի ծածկոցը, և նա կտեսնի ինձ:
-Իսկ այսպիսի ցրտի պայմաններում ո՞նց ես մնում:
-Կանգնի՛ր, չշարժվես: Տե՛ս, դիմացդ արևմուտքն է, որտեղ գտնվում է Հայաստանը: Այստեղից միշտ ջերմություն է փչում: Հետևումդ արևելքն է՝ Թուրքիան, այստեղից սառնամանիք է գալիս: Հայաստանից եկող տաքությունը չեզոքացնում ու ոչնչացնում է թուրքական սառնամանիքը, ես էլ հանգիստ ապրում եմ: Նայի՛ր, քիչ մնաց, հասնում ենք գագաթին:
-Բարև ձեզ, հարգելի հեռուստադիտողներ, ուղիղ եթերում դուք դիտում եք «Հայաստան-Չեխիա» ֆուտբոլային մրցախաղը:
Հայրիկս միացրեց հեռուստացույցը… Արթնացրեց:
Այլևս չեմ դիմանում, ուզում եմ բարձր լացել, ախր, ինչքա՞ն կարելի է տապալել երազանքներդ:
Չէ՛, երևի արթնանամ ու իրականում սկսեմ պայքարել ու իրագործել դրանք: Թե չէ` երազելով բան դուրս չի գա:

Anush Jilavyan

Սևան մեդիա ճամբար. Երազանքի մարտիկները

Ավարտվեց մեր ստեղծած հեքիաթը, հեռու` իրական աշխարհից, կտրված այն իրականությունից, որտեղ քչերն են հավատում հրաշքների, որտեղ քչերն են հավատում իրենք իրենց: Մենք ապրեցինք 7 օր մեր իսկ երազանքների աշխարհում, ապրեցինք, ստեղծագործեցինք, վայելեցինք յուրաքանչյուր պահը: Մենք մեծ քայլերով գնում էինք մեր երազանքներին ընդառաջ, մենք` պատանի լրագրողներ, լուսանկարիչներ, ռեժիսորներ, օպերատորներ էինք, մենք երազանքի մարտիկներ էինք: Մենք մեզ կարևոր էինք զգում, մարդիկ, ում աշխատելը, ստեղծագործելը կարևոր էր: Մարդիկ, ովքեր մի մեծ ընտանիքի անդամ են, ու այդ ընտանիքը կոչվում է «Մանանա»: Մենք ինքներս էինք աշխատում, զգում էինք պատասխանատվություն` կատարելու ստանձնած պարտականությունը, ու հաճույք, որ ունենք ստեղծագործելու հնարավորություն:

Ամեն ինչ հեքիաթային էր, որովհետև մերն էր. մերն էր Սևանը, մերն էր նրա միայնակ ափը իր վայրի գեղեցկությամբ, մերն էր այն դահլիճը, որտեղ ստեղծագործում էինք, որի պատերը ներծծվել էին ներշնչանքով, երազանքներով: Սենյակը այնքան յուրահատուկ էր երեկոյան, երբ մենք օրը ամփոփում էինք. մի խումբ սեղանի շուրջ նստած աշխատում էր օրագրի վերջնական տեսքի վրա, մյուսները միայնակ նստած հոդվածներ էին գրում… Աչքիս առաջ նրանց մտածկոտ դեմքերն են: Դուք տեսե՞լ եք պատանու, ով պայքարում է մտքերի քաոսի դեմ, փորձում ընտրել ամենահարմար բառը, գրում, հետո արագ մռայլվում ու ջնջում, հետո պայծառանում, երբ գտնում է փնտրած բառը կամ միտքը, ոգևորվում հեծանիվ հայտնագործելու չափ կարևոր գյուտից, որն իրենն է ու պակաս կարևոր չէ:

Ես տեսել եմ այս ամենը 7 օր, ապրել եմ նրանց հետ նույն զգացողությունները: Այդ սենյակում մենք ՄԵԾ մարդիկ էինք, մենք մեր իրականության հերոսներն էինք, մեր յուրաքանչյուրի գաղափարը, առաջարկը կարևոր էր: Մենք սովորեցինք լինել պատասխանատու նախ ինքներս մեր առաջ: Մենք թիմ էինք ու ամբողջություն, որտեղ յուրաքանչյուրը իր դերն ու պարտականությունը ուներ:

Հուշերը շատ են, դրանք կփայփայեմ, որ կարոտի պահերին գան մխիթարելու ու ժպիտ պատճառելու: Այս ամենը դարձել է իմ մասնիկը:

Ես ինձ հետ բերել եմ Անուշի նրբությունը, նրա երազանքը ծաղրածու դառնալու, ես նրա իսկ ջերմությամբ ու նրբությամբ կպահեմ այն, հույսով, որ կհասնի ու կգտնի իր երազը:

Կգրկեմ ու կպահեմ Շուշանին, նրա հետ անցկացրած ամեն պահը, նրա հետ «Քո աչքերը» երգելը ու երազելը:

Իմն է դարձել Արտյոմի ժպիտը ու Սուրենի աչքերի փայլը ու էլի շատ ու շատ հուշեր ու պահեր, որոնք խտացած կարոտ են դարձել ու արցունքերի տեսքով ուզում են դուրս գալ:

Ես 7 օր վայելեցի անկեղծություն ու մաքրություն, կարծես ինչ որ պահի նյութական աշխարհ չկար: Կար միայն այն մաքրությունը, որ երեխաները բերել էին իրենց հետ այն միջավայրից, որտեղ սովորական է մարդկայինը, ջերմը, իսկ ես անհագ շնչում էի այդ, որովհետև մեծ քաղաքում ես վաղուց մոռացել էի պարզությունը:

Ես ուզում եմ նորից գրկել յուրաքանչյուրին ու ասել, որ մենք կհանդիպենք նորից, ու դուք հասած կլինեք ձեր երազանքներին կամ գուցե գտած լինեք նորերը:

Կուզեի ասել, որ երազեն անվերջ ու չվախենան իրենց երազներից: Կասեի, որ ամեն ինչ նոր միայն սկսում է, ոչինչ չի ավարտվել…

Նրանցից ոչ ոք չգիտի, թե ինչքան կարևոր դասեր են տվել ինձ, դասեր, որոնք ես երբեք չէի ստանա ուրիշ միջավայրում և ուրիշ մարդկանցից…

Առաջին անգամ կյանքում ես հասկանում եմ, որ «կարոտ» բառը չի կարողանում արտահայտել զգացածս, քիչ է, շատ քիչ…

Sargis Melkonyan

Դպրո՞ց, էլի՞…

Աշնանային արձակուրդներն ավարտվեցին: Ես արդեն պատկերացնում եմ, որ ամեն առավոտ պիտի արթնանամ ու գնամ դպրոց: Դպրոցում էլի նույն հակամարտությունը…

Դասն ավարտվեց: Զանգը հնչեց: Ուսուցչուհին ինչ-որ բան է բացատրում: Բոլորն անջատված նայում են նրա դեմքին: Երեխեքից մեկը վազելով դուրս է գնում: Մեկ էլ ականջների թմբկաթաղանթը պայթեցնող տոնով…

-Ո՞ւր ես վազում, հետ արի, զանգը քո համար ա՞, չե՞ս տեսնում` բան եմ բացատրում, նստիր, լսիր, որ ի բան սովորես…

Ու այդ պահին բոլորը վեր են թռչում:

Չորս րոպե անց ուսուցչուհին դեռ բան է բացատրում, բայց ոչ ոք չի համարձակվում դուռը բաց անել: Զանգը կրկին հնչում է, գալիս է մյուս ուսուցչուհին:

-Ընկեր (այստեղ կարող է լինել ձեր ազգանունը), կլինի՞ երկու րոպե դասամիջոց անենք:

-Ոչ, զանգը հնչել է, դասը սկսվել է, բացեք գրքերը:

-Հա, բայց…

-Ձայն չլսեմ…

45 րոպե հետո:

-Զանգն ուսուցչի համար է…

Հաջորդ օրը նույն ուսուցչուհու դասից երկու րոպե ուշացանք: Դուռը բացեցինք ու մտանք դասարան:

-Զանգն ո՞ւմ համար է:

-Ուսուցչի…

Էհ, նորից առանց դասամիջոց…

Դե լավ, մեր ուսուցիչները շատ լավն են, մեզ շատ են սիրում… Դրա համար էլ չեն ուզում դասամիջոցին մեզնից բաժանվել:

mariam tonoyan

Սևան մեդիա ճամբար. Փոփոխություններ

Գիշերային լռության մեջ հանկարծ` «թը՛խկ»: Վախեցած վեր թռա, շուրջս նայեցի: Գիրքս էր, որ բարձիս տակից սահելով ցած էր ընկել: Գետնից վեր բարձրացրի ու սկսեցի բնազդաբար թերթել էջերը` քնաթաթախ ու կիսախուփ աչքերս ծուլորեն թարթելով: Հետո համարձակորեն բացեցի աչքերս, նստեցի մահճակալիս, փաթաթվելով տաք վերմակիս մեջ, սկսեցի դողալ ու ամբողջ մարմնով ցնցվել: Բացեցի գիրքս ու սկսեցի ընթերցել հեռախոսի լույսի ներքո, չէ՞ որ մրսում էի, և դժվար էր մինչև լույսի անջատիչը հասնելը: Գիրքն օգնեց: Հանգստացած` կարծես նոր էի քուն մտել, երբ էլի` «շը՛խկ»: Այս անգա՞մ ինչ էր: «Հա՜,- մտածեցի,- վերևում էրեխեքը հլը քնած չեն: Երևի «Մաֆիա» են խաղում»:

Ափսոս… Հուսահատված հիշեցի, որ էլ ճամբարում չեմ: Հայացքս մի կետի հառած սկսեցի մտածել ճամբարային օրերի, հետաքրքիր դեպքերի մասին: Հիշեցի, որ առաջին օրը, անծանոթ միջավայր մտնելով, բոլորս անհամարձակ ու կաշկանդված էինք, բայց աստիճանաբար սկսեցինք սովորել նոր մթնոլորտին ու քիչ-քիչ հետաքրքիր դարձող ընկերական շրջապատին: Հիշում էի ճաշարանի ցուրտ ու միաժամանակ հաճելի ճամփան, ճաշարանում թեյին սպասող ընկերներիս, հիշողությանս մեջ հետք թողած ցանկալի դիմագծեր, աշխատանքային լարվածություն, օրվա վերջին հոգնած, բայց աշխույժ խաղեր կազմակերպող «Մանանայի» անձնակազմին, միմյանց ժպտացող դեմքեր… Ամեն ինչ ոգեշնչող էր, հուսալի, ընկերական:

Գիշերային մթության մեջ իմ առջև կարծես պատկերվում էին դեմքեր ու դեպքեր, որոնք ստիպում էին ինձ ժպտալ, ինչպես ես եմ սովորաբար ասում` ապրել:

Հիշարժան էր ամեն օրվա մաս կազմող «Մաֆիա» խաղը: Չնայած նրան, որ խաղալ չգիտեի և այդպես էլ չսովորեցի, բայց այնուամենայնիվ լրջորեն ու սևեռված հետևում էի խաղի ընթացքին: Աչքերիս առաջ սկսեցին պատկերվել վերջին երեք օրերը` ամենատպավորիչ ու հուզական պատկերներով:

Տեսնում էի երեկոյան մի սենյակում հավաքված, մինչև կեսգիշեր հաղթանակի համար պայքարող ընկերներիս, Թամարայի, Արտյոմի, Անգելինայի ու Էրիկի անկեղծ արցունքները, որոնք չնայած թաքուն էին, բայց նկատելի, առաջին օրվա հետ համեմատած ավելի մտերիմ շփումը, Անիի տպավորիչ պատմության ու տարեթվերի իմացությունը, որն ինձ հիացրել էր:

Ճամբարը սովորեցրեց լինել միասնական, մտածել ոչ միայն քո, այլև շրջապատի մասին, լինել հոգատար, կազմակերպված, ընկերասեր, օգնության ձեռք մեկնող, տեղեկացված… Անկասկած փոփոխությունը մեր մեջ մեծ էր: Ես լինելով ինքնամփոփ ու կաշկանդվող բնավորությամբ մարդ, գտա վերջապես մարդկանց մի խումբ, ովքեր դրդեցին զերծ մնալ բարդույթներից, հարթել խոչընդոտները ինքս ինձ հետ:

Ո՛չ, միայն ես չեմ, որ փոխվեցի: Առաջին օրերին օրակարգի մեզ համար ծիծաղելի թվացող հատվածը` «Հրաժեշտ, լացուկոծ, հեռացող ավտոբուս», ի զարմանս մեզ, իրականացավ: Մենք կապվեցինք միմյանց անտեսանելի շղթաներով, սակայն հրաժեշտն ու արցունքներն անխուսափելի էին:

sona mkhitaryan

Այ մարդ, էլի՞ ֆուտբոլ

Հա, ես կամ, ես գոյություն ունեմ ու ես չեմ սիրում ֆուտբոլ: Չեմ ասում` ախր, ի՞նչ կա դրա մեջ սիրելու, որովհետև շուրջբոլորս ֆուտբոլի երկրպագուներ են: Հայրս նույնպես: Ինձ թվում է, ծանոթ իրավիճակ է, երբ քնած ես, ու մեկ էլ հայրիկդ բարձր բացականչում է.

-Ջա՜ն, գո՜լ… Այ էդպես, ցավդ տանեմ… Ո՜ւխ:

Մեկը` իմ հայրը, միշտ էմոցիաներով լի է ֆուտբոլ նայելիս: Երբ նա ֆուտբոլ է նայում` ես, մայրս գնում-փակվում ենք սենյակում մինչև ավարտվի, ու հանգիստ մի բան նայենք: Սենյակում մի զբաղմունք գտնում եմ, ու մեկ էլ.

-Սոն, արի մի հատ կոֆե դիր… Հա՞:

-Եկա, պապ:

Մեր դիմացի հարևանների ամբողջ ընտանիքը ֆուտբոլի մոլի երկրպագու են: Երանի եմ տալիս, որ գոնե մի օր ֆուտբոլ չլինի: Ասեք ինչու`բացատրեմ:

Իմ սենյակի պատուհանի և իրենց սենյակի միջև ընդամենը 6 մետր հեռավորություն է: Ի դեպ ասեմ, հայր ու որդի հյուրասենյակում են նայում, իսկ մի քանի հոգի էլ` ննջարանում: Ու շարունակ բուռն բացականչություններ. «Վայ, էս ի՞նչ խաղ ա», «Պապի, կտենաս, որ Ռեալը կրվելու ա»… Ու այս ամենը շատ բարձր տոնով:

Ես նաև ֆուտբոլի մեկնաբանի ձայնն եմ լսում, որովհետև հեռուստացույցի ձայնը շատ բարձր են միացնում: Դեռ սա քիչ չէ, հաջորդ օրն էլ այդ նույն հարևանները հորս հետ նստում ու խաղն են քննարկում: Ես էլ ասում եմ. «Այ մարդ, էլի՞ ֆուտբոլ»:

Ֆուտբոլի մոլի երկրպագուներից մեկը «Մանանայից» Անին է` Մայիսյանից: Մեսսիով վզնոցով ման էր գալիս ճամբարային օրերին:

Ֆուտբոլի ամենատարածված հարցերից.

-Բարսա՞ ես, թե՞ Ռեալ:

Հարցը տալիս են ու կողքից ասում.

-Ասա` Բարսա, ասա, դե ասա…

Ախր, ո՞նց բացատրեմ, որ ես ֆուտբոլի երկրպագու չեմ, չեմ սիրում: Ընկերական շրջապատով հավես կլինի նստել նայել, քննարկել, բայց ինչ մնում է ամեն խաղին հետևելուն կամ որևէ թիմի երկրպագելուն` ես էդ գործում չկամ:

Tamara galstyan

Քանի դեռ աշխատանք չկա, գնալու եմ

Հարցազրույց հայրիկիս` Սուրեն Գալստյանի հետ

-Հայրիկ մի քանի բառով ներկայացրու քեզ:

-Ես Սուրենն եմ Գալստյան, ծնվել եմ Արաքսավան գյուղում, իսկ հիմա ժամանակավորապես ապրում եմ Մրգավետ գյուղում:

-Քանի՞ տարի է, ինչ գնում ես արտագնա աշխատանքի:

-Երկու տարի, սակայն այն շարունակական է լինելու:

-Ի՞նչ կա արտերկրում, որ այստեղ չկա:

-Ամեն ինչ: Այնտեղ ավելի շատ գումար ենք աշխատում, քան այստեղ: Ճիշտ է, այստեղ աշխատանք կա, սակայն գումարն է քիչ, իսկ Ռուսաստանում այպես չի որ շատ գումար ենք աշխատում, բայց էստեղից լավ է:

-Ի՞նչ աշխատանքներ ես այնտեղ կատարում: 

-Շինարարություն, ասֆալտի գործ: Շատ դժվար գործեր են, բայց ստիպված ընտանիքս պահելու համար պետք է կատարեմ: Ամենավատն այն է, որ կատարածս աշխատանքը չի համապատասխանում ստացածս գումարին, շատ եմ աշխատում, սակայն քիչ եմ ստանում:

-Ի՞նչ հետաքրքիր դեպք կպատմես աշխատանքիդ հետ կապված:

-Մի ուզբեկ տղա կար, որի անունը Աբդուլա էր, բայց մենք Աբո էինք ասում, գրեթե ոչ մի հայերեն բառ չգիտեր, բայց վերջում այնպես լավ էր խոսում հայերեն, որ կասեիր` հայ ա: Դե, պարապությունից օրվա վերջում հանգստի ժամին հայերեն էինք պարապում հետը: Մի խոհարար կար, որը շատ վատ կին էր, ջան չէր անում հաց սարքեր` ուտեինք, անպայման պիտի հիշեցնեինք, որ հաց սարքեր, թե չէ սոված կմնայինք: Հաց ուտելուց էլ էնպես էր նայում, ախորժակս փակվում էր:

Մի անգամ էլ հաստոցի վրա բլոկ էինք խփում, մեր տղեքից մեկի ոտքերը մնացին տակը: Բժիշկ կանչեցինք, սրսկեցին, լավ է, ոչ մի վտանգավոր բան չեղավ, մի քանի օրից անցավ:

-Հայրիկ, քո աշխատած գումարը բավարարո՞ւմ է ընտանիքի կարիքները հոգալու համար:

-Իհարկե ոչ, միայն յոլա ենք գնում: Աստված մեծ է, ամեն ինչ լավ կլինի: Հուսով եմ, կգա այն օրը, այնքան գումար աշխատեմ, որ բավարարի ընտանիքիս կարիքները հոգալու համար:

Գնում եմ արտագնա աշխատանքի, որ մեր հոգսերը թեթևացնեմ, բայց ծախսերը շատ են, դրա համար ամեն տարի պիտի գնամ, որ կարողանամ մի բան գոնե հետ քցել: Ու ամենակարևորը, գումար բերեմ, որ տունը սարքեմ, կասեի` առաջին պատճառը դա է:

-Գնալո՞ւ ես մյուս տարի:

-Անպայման: Բա մնամ, ի՞նչ անեմ: Եկել եմ ձմեռը հանգստանամ, որ էլի գնամ:

-Իսկ այստեղ ի՞նչ աշխատանքներ ես կատարում: 

-Դե գյուղացի եմ, պիտի հողագործությամբ զբաղվեմ, բայց քանի որ չունեմ իմ սեփական հողը, ուրիշի ջերմոցներն եմ մշակում, մինչև իմ սեփականը կունենամ: Ամեն առավոտ ինին գնում եմ, յոթին գալիս եմ, մի կտոր հաց եմ ուտում, քնում եմ: Էլի նույնը ամեն օր, մեջն էլ բան չկա, եղածը` մի քանի հազար դրամ:

-Ի՞նչ կմաղթես ինձ:

-Առողջ լինես ամենակարևորը, որ կարողանաս լավ սովորել ու լավ մարդ դառնաս: Լավ սովորի, որ իմ պես մի քանի հազար դրամ չաշխատես: