Երևի առաջին հոդվածիցս հիշում եք, որ կենսաբանության ժամին ես Լոնդոնի փողոցներում եմ թափառում, ու էլի զանգը կտրեց ինձ իմ երազանքներից, անձրևի տակ թրջվելուց ու վերադարձրեց իրականություն:

-Ի՞նչ ա էս ժամը,- հարցրի ես դասարանին, ու պատասխանը փոխեց իմ տրամադրությունը: Հասարակագիտություն էր: Ինչ լավ ա` մտածեցի ես, հիմա ընկեր Գրիգորյանը կգա ու էլի բուռն քննարկումներով դաս կանենք:

«Բարև ձեզ, նստեք»-ին հաջորդեց դասի թեման՝ «Ընկերություն»: Թեմա, որի մասին ես ունեի հստակ դիրքորոշում՝ չկան ընկերներ: Ինչպես ամեն անգամ հստակ ու հանդարտ տոնով սկսեց ընկեր Գրիգորյանը: Հա, մոռացա նշել, որ այս ամենը 2 տարի առաջ էր, երբ ես 8-րդ դասարանում էի: Մինչև հիմա հիշում եմ այս խոսքերը. «Ըստ հույն փիլիսոփա Արիստոտելի, ընկերությունը բաժանվում է երեք տեսակի՝ ընկերություն հիմնված օգուտի վրա, ընկերություն հիմնված հաճույքի վրա և ընկերություն հիմնված բարիքի վրա»:

Դե, արդեն պարզ էր, թե որ տեսակը ինչպիսինն էր: Իսկ ես անմիջապես ձեռք բարձրացրի ու…

-Մեր օրերում չկա ընկերություն հիմնված բարիքի վրա,- տոնս հստակ էր ու կարծես անբեկանելի:

Դե, բնականաբար շատերը դեմ էին: Անցավ մի քանի ամիս: Համացանցում տեսա հայտարարություն 10-12-րդ դասարանցիների համար: Հետաքրքիր ծրագիր էր՝ «Բանալի», սակայն ես փոքր էի, դեռ նոր պետք է ավարտեի 8-րդ դասարանը: Բայց լրացրեցի հայտը, ոչ ոքի չասելով դրա մասին: Առաջին անգամ էի հայտ լրացնում, երկու օր անց ես արդեն իսկ մոռացել էի թե՛ այդ ծրագրի, և թե՛ հայտի մասին: Անցավ մեկ ամիս, ամառային հերթական ձանձրալի օրերից էր, ի զարմանս ինձ, լսվեց հեռախոսիս ձայնը: Անծանոթ համար էր, դե, բնականաբար զարմացա. ո՞վ պետք է զանգի ինձ ամառային արձակուրդներին, այն էլ անծանոթ համարից: Վերցրի, ու հեռախոսի հակառակ կողմից լսվեց այս խոսքերը. «Ձեզ անհանգստացնում են Ջինիշյան Հիշատակի Հիմնադրամից: Ցանկանում ենք տեղեկացնել, որ ընտրվել եք «Բանալի» ինտելեկտուալ խաղ-մրցույթին, որպես մասնակից»: Այդ զանգից անցել է մեկ տարի և մի քանի ամիս, բայց միչև հիմա հիշում եմ այդ խոսքերը, այդ ձայնը…

Հա, հա, հիմա կհասկանաք, թե ինչ կապ կար այս զանգի ու ընկերության դասի միջև:

Եկավ օրը, որ պետք է գնայի առաջին դասընթացին: Առաջին անգամ մասնակցում էի նման ծրագրի, այն էլ ոչ իմ տարիքային խմբի համար, բնականաբար լարվածություն կար:

18 մասակից էինք, բայց ով կմտածեր, որ այդ 18-ից երկուսը կդառնան լավագույն ընկերներս` Մանան և Նորայր, որ այդ երկուսը կստիպեն փոխեմ դիրքորոշումս, երկուսին ավելացնեմ ևս երկուսը, և այդպես շարունակ, ու այսօր վստահաբար ասեմ, որ կա ընկերություն հիմնված բարիքի վրա:
Իսկ հիմա, երբ ինձ հարցնեն, ինչպիսին պետք է լինի իդեալական ընկերը, ես միայն անուններ կարող եմ թվել՝ Նորայր, Մանան, Աննա, Աստղիկ, Նարեկ, Սերյոժա, Կարինե, Գայանե, և այդպես շարունակ…

Հաճախ են մարդիկ խոսում կյանքի գրքի մասին, հիմա իմ կյանքի գրքի մի ամբողջ ենթավերնագիր է «Բանալին»: Բանալի, որը իմ առաջ բացեց բազում դռներ, ամենակարևորը` ընկերության դուռը… Ընկերության դուռ, միևնույն է, որքան էլ դա տարօրինակ թվա, քեզ համար կա նման «դուռ»…

Վստահ եմ՝ բոլորս էլ հոգու խորքում ռոմանտիկ ենք, սիրում ենք անձրևը, դրա հոտն ու թաց պատուհանները, մոմի լույսի ներքո որևէ գեղեցիկ դերասանի հետ ռոմատնտիկ ընթրիք պատկերացնելը: Բայց։ Մեկ րոպե։ Եկեք կտրվենք երազներից ու մի պահ վերադառնանք դեպի իմ գյուղի՝ Մայիսյանի իրականություն։

Եթե դու շատ ռոմանտիկ մարդ ես, սիրում ես վերը նշվածներն ու մի բան էլ ավելի, ապա անձրևոտ եղանակին մեր գյուղը իսկը քո տեղն է։ Այստեղ դու քեզ կզգաս ինչպես ձուկը ջրում, Մեսսին` Բարսելոնայում, Սիլվեստր Ստալոնեն՝ մարտաֆիլմերում, շատ հանգիստ, հարազատ, հաճելի… Դե՛, իհարկե նրա համար, որ մի փոքր անձրևի ու քամու ժամանակ մեր գյուղը հոսանքազրկվում է։

Այո՛, դուք ճիշտ հասկացաք. մեր գյուղի հոսանքի գծերը պապիս տարիքի են: Է՜, որ ուզում եք իմանալ՝ մի բան էլ ավելի։ Ա՛յ, դա իրոք շատ է հուզում ինձ։ Մի պահ պատկերացրեք՝ 30% լիցքավորում հեռախոսումդ ու հանկարծ, հո՛պ, լույսերն անջատում են։ Վե՛րջ։ Հասկանո՞ւմ եք՝ կար հեռախոս, էլ չկա հեռախոս։ Չկա համակարգիչ, ինտերնետ, անգամ հեռուստացույց… Համաձայնեք՝ մեր օրերում սարսափելի երևույթ է:

17 տարեկան եմ։ Ամբողջ կյանքս առջևում է։ Ինձ՝ իմ կյանքի կեսի հետ դեռ շատ ռոմանտիկ պահեր են սպասվում։ Մի՛ արեք այնպես, որ երիտասարդության սեմին հոգնեմ ռոմանտիկայից։

Չնայած, մի կողմից էլ լավ է: Տան անդամների հետ շփվելու ժամանակ եմ գտնում:

Սովորական մի օր էր։ Ինչպես միշտ առավոտյան աչքերս բացեցի ու մտա ֆեյսբուք, և ահա տեսա մի բարեգործական ցուցահանդեսի գովազդ։ Առաջին հայացքից հավանություն տալով, ես նույնպես ուղարկեցի իմ լուսանկարները՝ այն լուսանկարները, որոնք արել էի Աղվերանի մեդիա ճամբարի ընթացքում։ Անցավ մի քանի օր և ահա գիշերը ժամը 11:15 ինձ զանգահարեցին։ Հոգնած վերցնելով հեռախոսը, սկսեցի խոսել, հոգնած դեմքիս միանգամից ժպիտ եկավ, ու անջատելով, սկսեցի տնեցիներին պատմել, որ ընտրել են իմ նկարներից` ցուցահանդեսի համար։ Քանի որ ես տեղյակ չէի պահել նրանց այդ մասին, սկսեցին հարցախեղդ անել ինձ։ Գրեթե 15 րոպե բացատրում էի, թե ինչպես է պատահել, որ մասնակցելու եմ ցուցահանդեսին։ Ահա եկավ ցուցահանդեսի օրը՝ անձրևոտ մռայլ եղանակ, բայց տրամադրությունս լիովին հակառակն էր, և ուրախ-զվարթ գնացի Հյուսիսային պողոտա։ Տեանելով, որ ոչ ոք դեռ չի եկել, զանգահարեցի: Փաստորեն մեկ ժամ շուտ էի եկել։ Եվ ահա հեռվից տեսա ցոցահանդեսի մասնակիցների խումբը։ Սկսվե՛ց։ Եվ իմ նկարները արդեն մոլբերտի վրա էին։ Ցուցահանդեսն անցկացվում էր բացօթյա, և անցորդները  անտարբեր չանցնելով նկարներիս կողքով,  հարցուփորձ էին անում նկարի պատմության մասին, իսկ ես պատրաստակամությամբ պատմում էի։ Ես ինձ հպարտ  էի զգում, քանի որ ամենափոքրն էի մասնակիցների մեջ։ Այդ օրվա ամենահիշարժան պահն այն էր, երբ ինձ նվիրեցին գիրք-ֆոտոալբոմ, որի մեջ ընդգրկված էին Անդրկովկասի հայտնի լուսանկարիչների աշխատանքները։

Հ.Գ. Չնչին հնարավորությունն էլ բաց մի թողեք։ Ինձ համար մեծ դաս  եղավ  այս  ցուցահանդեսը, քանի որ ես առաջին անգամ ինքնուրույն փորձեցի ակտիվ լինել, և համոզվեցի, որ ամեն բան սկսվում է նախաձեռնող լինելուց: Հավատացեք, ամեն ինչ ձեր ձեռքերում է։

Նորից աշուն է: Կարծում եմ այս անգամ սառը օդն ու ամպամած երկինքը ամենից շուտ այցելեցին մեզ: Հա, անձրևի մասին մոռացա: Մեկ-մեկ ներսդ ու դրսում միաժամանակ է անձրևում: Կաթիլների ձայնը հազարավոր երաժշտական հնչյուններին հավասարազոր է թվում: Երկինքը անձրևից առաջ կարծես մարդու մտքերի հավաքույթ լինի: Լինո՞ւմ է, չէ՞, մտածում ես, խոժոռվում ես, բայց չես կարողանում արտահայտվել: Դու ամպամած մռայլ երկինքն ես, որը դեռ այդքան էլ պատրաստ չէ «արտահայտվելու» համար: Լինում է, որ ամեն ինչ տաքացած դուրս է պրծնում միջիցդ, դա այն արագ ու մեծ կաթիլներով անձրևն է, այն շուտ է դադարում, ինչպես քո տաք գլուխն է սառչում, և նոր գիտակցում ես ասած կամ արած խոսքեր-գործողություններդ: Իսկ այն հանգիստ, փոքր կաթիլներով անձրևը հենց քո ներաշխարհն է, որտեղ անվերջ տարբեր կաթիլներ պայքարում են ու խոնավեցնում հոգիդ, ինչպես հողն է թրջվում անձրևից հետո:

Մի աղջնակ ասում էր, որ իրեն ներսում անձրևներ են պետք: Կարծում եմ` յուրաքանչյուր մարդու ներսում ժամանակ առ ժամանակ անձրևներ լինում են, և երևի դրանք սկսվում են օդի, ինչու չէ, նաև մարդկանց սառելու հետ: Ասում եմ, հենց դրա հետ էլ աշնանացավը անցնում է ներսիդ կիսաթաց հատակի միջով:

Միգուցե արդեն թրջվե՞լ ես:

Բաղանիսյան բարբառը շատ բազմազան է: Բաղանիսի բարբառում կան այնպիսի բառեր, որոնք թվում են արտասովոր, սակայն բոլորը օգտագործում են դրանք: Եվ հպարտ են դրա համար: 

Բարբառին վերաբերվող այս նյութը  գրել եմ իմ ընկեր Արմանի հորդորով: Որոշ բառեր ինքն է  ինձ ասել: Բաղանիսի բարբառը շատ նման է Լոռվա բարբառին, որով գրել է մեծն բանաստեղծ Հովհաննես Թումանյանը: Գրում եմ մեր հավաքած մի քանի բառ իրենց թարգմանություններով:

Կուշտը – մոտ

Թմաշ անել – նայել

Դուզ – ուղիղ

Ծմակ – անտառ

Ծալապակաս – խելապակաս

Ըժու – հետո

Րենիք – այնտեղ

Կոխտա – գեղեցիկ

Կարկաժ – գլուխ

Ղռչի – ժլատ

Թինգը տալ – պառկել

Մատղաշ – երիտասարդ

Արթնացա, բացելով աչքերս, բայց կարծես թե չէի հավատում, որ արդեն լուսացել է: 2 վայրկյան անշարժ մնալով՝ աչքիս առաջ եկան ամառային հիշողություններն ու անցան ակնթարթի պես: 

-Ժամը քանի՞սն է,- ասացի ես փոքր-ինչ անհանգիստ տոնով:

Պատասխան չստանալով, ես հասկացա, որ բոլորը դեռ քնած են, ու ես չեմ ուշանա իմ առաջին ուսումնական օրվանից նոր դպրոցում: Դրան հաջորդեց հիշողությունների մի մեծ շղթա:  Աչքիս առաջ եկավ իմ հարազատ կրթօջախը՝ Սիսիանի թիվ 2 հիմնական դպրոցը, ուր առաջին անգամ ոտք դնելիս 6 տարեկան  էի: Հետո հիշեցի իմ առաջին սեպտեմբերի 1-ը. ճիշտ է, փոքր էի, բայց մինչ օրս պարզ հիշում եմ:  Փոքրիկներից շատերի ուրախ-զվարթ դեմքեըրը, իսկ ոմանց էլ թախծոտ աչքերը կարծես սառել էին մի պահ աչքիս առջև:

Ու այդպես ժամանակը մտովի առաջ տալով արդեն 9-րդ դասարան էի: Վերջին սեպտեմբերի 1-ը հիմնական դպրոցում: Սովորաբար վերջին տարվա ընթացքում ամրապնդվում է մտերմությունը ընկերների միջև, ու բաժանումն էլ ավելի դժվար է լինում:

-Լիլիթ, վեր կաց: Ուշացանք,-ասաց քույրս:

Այս խոսքերը լսելով՝ 9 տարվա հիշողությունները ցրվեցին իմ մտքից և ես վեր կացա:

Մինչ նոր դպրոց այցելելը ես գնացի իմ հարազատ դպրոց:

-Այս ծաղիկները Ձեզ,- ասացի ես:

-Փաստորեն ոչինչ ապարդյուն չէր,- փոքր-ինչ հուզված պատասխանեց տնօրենը:

Մեկ ժամ անց մենք արդեն ավագ դպրոցում էինք: Փոքր-ինչ խորթ էր թվում միջավայրը: Նոր դպրոց, նոր դասարան, նոր ընկերներ: Մի խոսքով ամեն ինչ նոր էր:

«Մի քանի շաբաթ անց արդեն կհարմարվեմ»,-մտածեցի ես:

Հուսամ գալիք երեք տարիներն էլ հիշարժան պահերով ու վառ հիշողություններով հագեցած կլինեն:

-Նան, գիտե՞ս, ես ոսկե փողեր ունեմ ու որ մեծանա՜մ, գնալու եմ խանութ, ինչ ուզեմ` առնեմ: Ու մի պարկ կանֆետ ու մեկ էլ լիքը, շատ-շատ զենք առնեմ, որ խաղամ:
Սա իմ փոքր եղբոր երևակայությունն է, որը առավոտ շուտ ինձ քնից հանելուց հետո պատմում էր: Եղբայրս ինձնից 10 տարով փոքր է, բայց շատ հարցերում, հավատացե՛ք, ինձնից խելացի է: Ինչպես բոլոր փոքրիկները, ինքն էլ ունի պայծառ և աշխույժ երևակայություն: Գիտե՞ք, ամեն անգամ անկարգություն անելուց հետո, վազում, թաքնվում է իմ կամ քրոջս մոտ՝ նայած, թե ով է առաջինը բարկացել վրան: Երբեմն պատահում է, որ նույնիսկ նրան պաշտպանելու ընթացքում ես ու քույրս էլ ենք վիճում, բայց դե ամեն ինչ հարթվում է, երբ գնում ու տեսնում ենք, որ մեր վեճի ընթացքում եղբայրս հասցրել է նոր անկարգություն անել:

Ու նորից սկսվեց հավաքելը, քթի տակ փնթփնթալը, թե ինչու պետք է նա թափի, իսկ մենք հավաքենք, բայց դե, ինչ արած, դեռ փոքր է ու դեռ շատ բան չի հասկանում:
Եղբայրս շատ ընկերներ ունի ու կապ չունի` իր տարիքի են, թե չէ: Փողոցում նրա հետ զբոսնելիս միգուցե հանդիպենք անծանոթ մարդկանց, ու հանկարծ եղբորս բարձր ձայնը լսենք.
-Բարև, ախպեր, ո՞նց ես…
Բացի այս ամենից, նա նաև շատ արկածներ է ունեցել, չնայած իր տարիքին:
Ուրեմն մի անգամ նա իր նոր ընկերոջ հետ անհետացել էր: Մենք առավոտյան ժամը 11-ից մինչ 2-ը ամբողջ Ջերմուկով փնտրում էինք երկու 3 տարեկան երեխաների, և արդեն ուրիշ ճար չունենալով, ոստիկանություն զանգահարելուց հետո, ոստիկանները ասացին, որ իրենց տեղեկացրել են, որ անծանոթ երկու կին վերցրել են ու տարել իրենց տուն երկու երեխաների և խնդրում են տեղեկացնել երեխաների ծնողներին: Այսպես հայրիկս գնաց եղբորս տուն բերելու և այդ կանանց շնորհակալություն հայտնելու: Ամբողջ բակը սպասում էր
հայրիկիս և երեխաների վերադարձին: Մի խոսքով, երեխաները եկան տուն, բայց հայրիկս մեզ ցույց տվեց մի լուսանկար, որտեղ երկուսն էլ բառացիորեն ոտքից գլուխ ցեխոտ էին, ու մենք նայելով նրանց մաքուր  մարմնին, սկսեցինք հարցեր տալ: Պարզվեց, որ նրանք ցեխերի հետ խաղալով իջել և հասել էին  արդեն դեպի Կեչուտ տանող ճանապարհը, իսկ երկու բարեհամբույր կանայք նրանց ցեխոտ ու
մոլորված տեսնելով, տարել են իրենց տուն, լողացրել, ու երբ հայրիկս արդեն մտել է նրանց տուն, երեխաներն առոք-փառոք նստած են եղել սեղանի շուրջ ու իրենց համար անհոգ ու զվարթ թեյ ու կարկանդակներ են համտեսելիս եղել… Եղբայրս շատ չարաճճի է ու վառ երևակայությամբ, ու ես միշտ նրան այդպիսին կընդունեմ: Միգուցե երբեմն բարկանում եմ նրա արարքների վրա, բայց նրա շատ-շատ-շատ սիրում եմ: