Այսօր ամսի 30-ն է, օրը` երեքշաբթի, ժամը` 11:27…: Արթնացա քնից, հագնվեցի, լվացվեցի… Եվ այդպես շարունակ: Վաղը Ամանոր է, և բոլորը նախապատրաստվում են. ոմանք նրբաբլիթներն են փաթաթում, ոմանք դեռ գնումների կեսը չեն արել, ոմանք խմորեղեն են թխում և այլն: Մեկը չկա հարցնի` բա դու (այսինքն, ես) ի՞նչ ես անում: Դե, արդեն ասացի չէ, որ առավոտը վեր կացա ու ընկա կրակը: Մաման, դու մի ասա, գառան կաղապարով տորթ է ուզում թխի: Պահոոո’, դե, Մերի ջաաա’ն, ջանդ յուղի: Մաման արդեն շխկոց-թխկոցը գցել էր, ես էլ ձևացնում էի, իբր քնած եմ: Տեսա, չէ’, չի ստացվում, անաղմուկ գնացի հյուրասենյակ, ու նստեցի համակարգչի առաջ: Մեկ էլ, ըհը, մաման ձայն տվեց. 

- Մերի, արի այստեղ:

- Հա, մամ, հիմա գալիս եմ (թե ասա` քեզ պե՞տք էր` գնայիր հյուրասենյակ):

- Ասա, մա’մ, ի՞նչ ա եղել:

- Հարիչը վերցրու ու սկսի հարել:

-Վաաայ, մաաա’մ, երեկ եմ եկել Աբովյանից, հոգնած մեռնում եմ, դու արա, էլի…

- Երկրորդ անգամ չկրկնեմ:

- Հա, լավ, կանեմ:

Անցա գործի: Դե, ինչ ասեմ, ի վերջո, էլ ինչ ձեր գլուխը ցավեցնեմ, հարեցի վերջացրեցի: Տորթը թխվեց:

-Մաա’մ, դե կաղապարը բաց արա, հանիր, տեսնենք, ինչ է դարձել տորթս:

Մայրիկը հանեց ու ինչ… Ընտիր գառնուկ էր ստացվել:

- Մաաա’մ, գիտես ինչի՞ ա սենց լավը եղել:

- Ինչո՞ւ:

- Իմ ձեռքն է կպել:

- Հա, դու քեզ գովի’-գովի’:

Երբ ես խոհանոցից մի պահ դուրս եկա, մայրիկը գառնուկի մեջ մետաղադրամ թաքցրեց: Հենց բերեց, որ դնի սեղանին, ասաց` մեջը կոպեկ կա: Դե, Մերի ջան, այնպես արա, որ այդ մետաղադրամը քեզ ընկնի, չէ որ շատ ես ուզում, որ նոր սկսվող տարին լավը լինի: Ու նաև` չէ որ, տորթը ես եմ թխել:

Ողջույն, սիրելի Ձմեռ պապ,

Շատ էի սպասում Նոր տարվան, որպեսզի նորից քեզ տեսնեի: Անցած տարի քեզ հազիվ տեսա: Երբ դու իմ նվերն էիր բերում, ես մտա սենյակ և քեզ բռնացրի: Երբ ես մտա սենյակ, լույսը վառեցի, քեզ տեսա այն պահին, երբ նվերն էիր դնում: Եվ տեսա, որ թաքնվելու տեղ էիր ման գալիս, բայց չկար: Միակ ելքը մահճակալի տակ մտնելն էր, բայց չկարողացար, որովհետև գեր էիր: Ես քեզ հազիվ քաշ տալով տարա մայրիկի և հայրիկի մոտ: Մենք շշմած քեզ էինք նայում, որովհետև լեզուդ չէինք հասկանում:

Առաջ ես չէի հավատում, որ դու գոյություն ունես, որովհետև ես թաքուն քեզ նայելիս քեզ չէի տեսնում: Բայց մտածում էի, թե ո՞վ է ինձ նվեր բերում: Իսկ երբ տեսա քեզ, հավատացի: Մենք միասին ճաշեցինք, չիր ու ընդեղեն կերանք: Ես այնպես եմ ուզում քո թոռնիկ Ձյունանուշին էլ տեսնել: Խնդրում եմ այս տարի էլ մեզ հյուր արի քո թոռնիկ Ձյունանուշի հետ:

Անի Նալբանդյան, 8 տարեկան

Սիրելի Ձմեռ պապիկ,

Ես շատ եմ սիրում քեզ և հավատում: Ես ցանկանում եմ մի անգամ տեսնել քեզ: Ես միշտ մտածել եմ, որ դու կաս: Ես քեզ հարցեր ունեմ, օրինակ՝ քանի՞ տարեկան ես, գե՞ր ես, մորուքդ քանի՞ մետր է, քանի՞ շոր ունես և երեխաներ ունե՞ս: Որտե՞ղ ես ապրում՝ Լապլանդիայո՞ւմ, թե՞ Լապլոյում:

Ձմեռ պապիկ ջան, ես քեզ չեմ հավատում, քանի որ մի անգամ, երբ նամակ էի ուղարկել քեզ, մայրիկս և հայրիկս դուրս էին եկել, որ նամակս տանեն: Երբ դուրս եկան, ես տեսա, որ նամակս պահարանի վրա է: Նաև գիշերը տեսել էի, որ մայրիկս նվերներս դնում է եղևնու տակ: Տեսել էի, որ նվերները մայրիկի անկողնու տակ էին: Ես մայրիկիս ստիպել եմ, որ նա պատասխանի, թե ի՞նքն է Ձմեռ պապիկը, և նա պատասխանել է` այո:

Ինձ այս տարի մայրիկս նվերները շուտ տվեց, սակայն ես չտխրեցի: Այս տարի ես նրանից ոչինչ չէի ուզել: Սակայն երբ հավատում էի, ես նրանից ուզել էի շուն` հասկի: Սակայն մտածում էի, որ նա ինձ չէր բերի, որովհետև այն շատ թանկ է: Մենք Նոր տարի չենք նշում, քանի որ գնում ենք Թբիլիսի, որովհետև եղբայրս Կանադայից է գալիս:

Անի Ուզունյան, 9 տարեկան

Սիրելի Ձմեռ պապ,

Այս տարի ուրա՞խ ես: Եթե այո, ես կարծում եմ, որ մի քանի հոգի սկսել են քեզ հավատալ, քանի որ խելոքացել են: Բայց այն երեխաները, որոնք քեզնից IPhone են ուզում, մի բեր և նամակ գրիր այսպես. «Ուրիշ բան ուզիր, օրինակ՝ խաղալիքներ», թե չէ կնեղանան:

Ես կարծում եմ, որ այս տարի դու ինձ լավ նվեր չես բերի: Բայց երևի կբերես, որովհետև ես քեզ հավատում եմ: Իսկ դու կին ունե՞ս: Ո՞վ է: Ձյունանուշիկը ո՞ր դպրոցում է սովորում: Լա՞վ է սովորում: Իսկ դու կարո՞ղ ես կախարդությամբ դինոզավր ստեղծել: Լավ կլիներ, որ ես էլ դինոզավր ունենայի: Մի խոսքով, ամեն ինչ լավ է: Ցտեսություն: Բարևներ բոլորին:

Սիրով`

Անրի Չիլինգարյան, 10 տարեկան

Բարև Ձմեռ պապիկ,

Ո՞նց ես: Իսկ դու որտե՞ղ ես բնակվում, դու քանի՞ տարեկան ես: Դու ընկեր ունե՞ս, իսկ դու որ մեզ նվեր ես բերում, ուրա՞խ ես: Երբ դու եկել ես մեր տուն, ես ի՞նչ էի անում: Իսկ Ձյունանուշը որտե՞ղ է ապրում: Նոր տարուն դուք ի՞նչ եք անում: Ձյունանուշը ո՞ր դպրոցն է հաճախում: Դու կին ունե՞ս: Իսկ դու քո ծնունդին ի՞նչ ես անում: Ես քեզ հավատում եմ, որովհետև իմ ծնողներն ինձ ասում են, որ դու կաս: Բայց մի բան էլ կա, ես քեզ չեմ հավատում:

Արթուր Արսենյան, 7 տարեկան

Բարև, սիրելի Ձմեռ պապիկ,

Ես քեզ շատ եմ կարոտել: Շատ շնորհակալ եմ անցյալ տարվա նվերիդ համար: Ես շատ ուրախացա պլանշետի համար: Գիտե՞ս, մեր դասարանի Անրին ասում է, որ դու չես բերում պլանշետ: Ճի՞շտ է, թե՞ ոչ:

Սիրում եմ Նոր տարին: Հավատում եմ քեզ: Իսկ Ձմեռ պապը և Սանտա Կլաուսը նույն մա՞րդն են: Ինչո՞ւ դու չես ուզում, որ քեզ տեսնեն: Մի անգամ փորձեցի տեսախցիկով նկարել քեզ, բայց այն ոչինչ չնկարեց:

Մի օր մեզ ուսուցչուհին պատմեց, որ իր աշակերտը գնացել է Լապլանդիա:  Ձմեռ պապիկը ապրում է Լապլանդիայում, այնտեղ Ձմեռ պապիկը իսկական է: Աշակերտը պատմեց, որ ժամը տասին կամ տասներկուսին բոլոր մարդիկ հավաքվում են սարի վրա և նայում Ձմեռ պապիկին: Բայց ինձ պետք չէ գնալ Լապլանդիա, որ քեզ հավատամ: Կարո՞ղ եմ քեզ հարց տալ: Դու քանի՞ տարեկան ես:

Դարյա Մարջանյան, 9 տարեկան

Բարև Ձմեռ պապիկ,

Ինչպե՞ս ես: Ես էլզան եմ, 10 տարեկան եմ: Ես գնում եմ դպրոց, 5-րդ դասարանցի եմ: Ինչո՞ւ, երբ դու գալիս ես ու նվեր բերում, ես քեզ չեմ տեսնում, բայց հետո նվերը գտնում եմ տոնածառի տակ՝ շատ սիրուն տոպրակի մեջ: Բայց դա 4-8 տարեկանում էր: Հիմա ես չեմ հավատում Ձմեռ պապիկին: Ես մի անգամ հեռուստացույց էի դիտում, և հեռուստացույցով մի ֆիլմ էին ցույց տալիս, որտեղ ասացին, որ Ձմեռ պապիկ չկա: Ես չհավատացի և նայեցի ինտերնետում և գտա Ձմեռ պապիկի պատմությունը: Ես նայեցի և տեսա, որ Ձմեռ պապիկին հորինել է մի հայր իր տղայի համար: Ես մի քանի օր լացեցի, բայց հետո հանգստացա: Չնայած ես քեզ չեմ հավատում, բայց չեմ ուզում ասել ուրիշ երեխաների, որ նրանք չնեղվեն:

Էլզա Զոհրաբյան, 10 տարեկան

Սովորական օր էր, «Մանանա»-յից վերադառնում էի տուն: Մեկ էլ մաման զանգեց.
-Շուտ մի բան նստի, արի «Փակ շուկայի» մոտ, քեզ ենք սպասում, Աշոտի ծնունդն ա, պիտի գնանք:

Ես շտապում եմ կանգառ, մի հարմար տեղ գտնում և սկսում սպասել: Երթուղային չկա, որն էլ տանում է, լիքն է: Հեռախոսս նորից զնգաց.

-Միլե՞ն, նստե՞լ ես:
-Չէ, մա՛մ, կանգառում եմ:
-Դե արագացրու՛:

Ըհը, 70-ը եկավ, բայց որ եկավ՝ ի՞նչ, մի ոտքս հազիվ տեղավորվի: Վա՜յ, ազատ ավտոբուս:

- «Փակ շուկա» գնու՞մ եք:
-Չէ՛:

Վերջապես եկավ 75-ը: Շուտ մտա ու մի հարմար տեղ գտա կանգնելու համար: Խցանում էր, երթուղայինը շատ դանդաղ էր շարժվում:

-Ալո՛, Միլե՞ն:
-Նստել եմ, մա՛, 75,- ասում եմ ու միանգամից մտածում.

«Ի՞նչ նստել, դե արի ու մի ասա՝ շախմատի ձի դարձանք:»

-Ու՞ր ես հասել:
-SAS-ի մոտ եմ, մա՛:
-Չեմ լսում:
-Լավ, էլի:

Մի տղա երեխա կողքիս կանգնած անընդհատ կոնֆետ է ուզում իր մայրիկից, ով ինչ-որ բարբառով շարունակ համոզում է, որ չունի: Ես հիշում եմ, որ դպրոց տարած կոնֆետս չեմ կերել, փորձում եմ էդ նեղ պահին սողոսկել պայուսակիս մեջ և գտնել կոնֆետը:

-Վերցրու էս կոնֆետը,- ասում եմ և ձեռքս պարզում տղային: Նա խելոք-խելոք վեցնում է:
-Բա ի՞նչ պետք ա ասես,- հարցնում է որդուն մայրը և միանգամից դառնում ինձ,- Չարենցավան էինք գնացել, որ էրեխուս նկարեին, պիտի էդ ֆոտոն ֆեյսբուքում դնեն:
-Հա՜,- իմիջիայլոց ասում եմ ես ու մտածում.

«Իմ սև սիրտ, Ձեր ֆեյսբուք:»

-Նենց էլ ցուրտ էր էնտեղ, Երևանում տաք ա:

Անտարբեր ժպտում եմ: Մինչև «Փակ շուկա»  դեռ մի քանի կանգառ կա, ես ուշանում եմ, իսկ երթուղայինը շարժվում է կրիայի արագությամբ և գնալով լցվում է: Արդեն չեմ կարողանում նայել պատուհանից, որ հասկանամ, թե որտեղ եմ, մեկ էլ զգամ՝ մտանք թունել:

-Վա՜յ, «Փակ շուկան» անցանք,- մտածում եմ ու միանգամից պատկերացնում ինձ սպասողների դեմքերը:
-Մետրոպոլի մոտ կարո՞ղ եք պահել:
-Չէ՛:
-Չէ՞:  Կորած եմ:

Հասանք Մետրոպոլ, երթուղայինը կանգնեց:

-Չե՞ք իջնում:
-Կարո՞ղ եմ:
-Բա կանգնել եմ, որ իջնես:

«Այ քեզ բան: Համ ասում է՝ չեմ կարող կանգնել, համ ասում է՝ չե՞ս իջնում:»

Հավաքում եմ ողջ համարձակությունս, զանգում մամային: Չի պատասխանում: Զանգում եմ եղբորս:

-Վահրա՛մ, մամայի հե՞տ ես:
-Չէ:
-Օ՜ՙ, ոչ:

Զանգում եմ պապային, բացատրում կատարվածը:

-Որտեղ իջել ես, էնտեղ էլ սպասի, կգանք հեսա,- ասում է հայրս՝ զարմանալիորեն չբարկանալով:

Նորից զանգում եմ մամային:

-Մա՛մ, լսի, իջել եմ, բայց ուրիշ տեղ, պապան գիտի, սպասում եմ Ձեզ:
-Անջատվա՛ծ,- ասում է մայրս ու անջատում:

«Ախր ինչի՞ եմ անջատված: Ես ո՞նց էդ քսաներեք հոգանոց երթուղայինից կարողանայի դուրս նայել, եթե մեջը մոտ հիսուն հոգի մարդ կար: Չէի էլ հասկանում, թե ուր էինք հասել, որ ասեի՝ կանգառում պահեք»:

Դրսում ցուրտ է ու մութ: Ինձ համար քայլում եմ հետ-առաջ, հետ-առաջ: Մեկը տեսնի, կասի՝ գիժ ա: Լարում եմ տեսողությունս, նայում մեքենաների հոսքին և փորձում գտնել մեր ոսկեգույնը: Մեկ էլ մի մեքենա մոտենում է մայթին ու կանգնում: Փաստորեն պապան էր:

-Լավ է ակնոցով էի,- մտածում եմ ես ու շտապում մեքենայի մոտ:
-Ա՞յ կորած-մոլորած:
-Մամա՛:

Ծիծաղում են, բայց ես ախր չէի կորել: Հասնում ենք տատիկենց տուն, որ մի քանիսին էլ վերցնենք ու գնանք: Բայց…Պարզվում է՝ ծնունդը հետաձգվել էր:

-Դեռ երբ հազիվ չորս տարեկան էի, ամեն անգամ, երբ մայրիկիս հետ մտնում էի տնտեսական խանութ ու հազիվ հասցնում չկորցնել մայրիկիս` հետևելով նրա կոշիկներին ու անընդհատ փախչելով, հիմա սովորական դարձած, սակայն այն ժամանակ վիթխարի թվացող մարդկանցից, միշտ կանգնում էի օճառների բաժնում ու հիանում: Օճառների ամենատարբեր տեսակներն ու բույրերն ինձ հիացնում էին, ու ես գլուխս վեր էի բարձրացնում, կանգնում փոքրիկ ոտքերիս վրա ու ծննդյան տոներին նվեր ստացող երեխայի նման դիտում օճառները: Հանկարծ գալիս էր մի վիթխարի հասակ ունեցող մարդ, ինձ քաղաքավարի ձևով հրում այն կողմ ու անփույթ ձևով օճառներից մի քանիսը խցկում իր զամբյուղն ու գնում: Ու իմ հրապուրանքը վերջանում էր: Ես սկսում էի այնքան ատելությամբ լի հայացքով նայել այդ մարդու հետևից, որ կարծում էի, թե անպայման մեքենայի տակ կընկնի: Ինքս ինձնից գոհ նորից թեքվում էի դեպի օճառները, նորից բարձրացնում գլուխս, կանգնում ոտնաթաթերիս վրա ու զննում օճառները նույն երեխայական ժպիտով: Հետո ձեռքս մեկնում ու վերցնում էի այն օճառը, որն ինձ գերել էր: Կարդում էի վրայի գրված տառերը, որոնք սովորել էի արդեն դպրոցահասակ քրոջիցս, ասում իմ անունը ու մտքում ընկերանում: Հաճախ դեռ մի խաղ էլ չխաղացած, հայտնվում էր մայրիկս, ձեռքիցս խլում օճառը, փնթփնթում, որ այն մեզ պետք չէ ու ձեռքիցս բռնած քաշում դուրս: Իսկ ես անընդհատ մտքում մտածում էի` ինչպես կարող է լինել ընկեր, որը մեզ պետք չէ:

Այսպես ես սիրեցի օճառը,- այսպես էր պատմում իր մանկության հուշերի մասին Էդվարդը:
Նա խոսում էր ժպիտը դեմքին, հիացմունքով ու մեծ բավականությամբ և այնպիսի մեծ սիրով, որ կարելի էր խելագարվելու աստիճան սիրահարվել օճառներին: Էդվարդն իր սերը դեպի օճառներն այսպես էր բացատրում. «Ես բարի եմ ու մեծահոգի, ու ես սիրում եմ բարիներին ու մեծահոգիներին, իսկ ինչը կարող է լինել ավելի բարի ու մեծահոգի, քան օճառը: Նվիրեք ձեր սրտից մեկ մոլեկուլի չափ սեր օճառին, ու նա ձեր այդքան փոքր սերն անգամ անպատասխան չի թողնի: Օճառն ինձ համար ամենևին էլ նյութ չէ: Օճառը մարդ է` դեռ մարդուց ավելի, կամ իդեալը մարդու: Պարզաբանեմ: Ինչպիսի՞ն է մարդու իդեալը: Բարի, ընկերասեր, նվիրվող ու մեծահոգի: Իսկ ի՞նչ է օճառի արածը: Նա լվանում է ձեր ձեռքերը կեղտից, նա հանում է գարշահոտությունը ձեր վրայից` տալով իր բույրն անուշ: Իսկ դու մտածե՞լ ես, թե ինչ է պատահում օճառի հետ այդ ժամանակ: Նա մաշվում է, կամաց-կամաց մեռնում: Նա մաքրում է ձեր ձեռքերը կեղտից ու ազատում ձեզ գարշահոտությունից տալով անուշ բույր ձեր մեղավոր մարմիններին, և այդ ամենն իր կյանքի գնով: Իսկ դուք, մարդիկ, ապերախտ եք…»

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Աշնան լիաթոք արտաշունչը գունազարդել է բնության դրախտը: Վերևից գահավիժող ջրվեժները ավելի գեղեցիկ են դարձնում եղանակի գունագեղ պատկերը: Երկնքի անափ կապույտը ջերմ գրկել է չքնաղագեղ ու դրախտային կտավը:

Մտովի հոգիս շրչում է եդեմային պատկերի անեզր գեղեցկության մեջ ու յուրաքանչյուր տերևից մի գույն է վերցնում ու դնում է գրպանը, անհագ խմում ջրվեժների ու աղբյուրների կենսատու ջրերից, որ ինքն էլ դառնա գեղատեսիլ պատկերի մի մասը: Աչքերը հառած` կլանում է երփներանգ գույների հիանալի խաղը: Մերկ ոտքերն ընկղմում է սառնորակ ջրերի մեջ: Ու խաղաղության կապույտը շոյելով նրա ճերմակ ոտքերը, կանչում են դեպի իրենց ակունքները, և ոտքերով զգում նրա սրտի զարկերը, որոնք գնալով ավելի ուժգին են դառնում: Դրախտային պատկերը գիրկն էր առել ինձ: Մեղմ զեփյուռը ծառից մի տերև էր պոկել ու պարում էր, գրկում նրա գունազարդ մարմինն ու պտույտներ տալիս։

Լուսանկարը՝ Լեւոն Մանուկյանի

Հասած ու կարմրած մասուրները թփից պոկվելով ընկնում ու խառնվում էին ջրվեժների կապտաթուշ ջրերին ու կարմիրով ներկում:

Ամպերը հավաքվեցին ու անձրև մաղեցին երանության վրա:Կարծես թարմության շունչը սփռվեց ամենուրեք:Անձրևի յուրաքանչյուր կաթիլն իր տեղն էր գտնում կտավի վրա. մեկը տերևի ծայրին էր կանգնում, մյուսը մասուրի այտն էր խուտուտ տալիս, մի քանիսն էլ խառնվում էին ջրերին ու շտապում հեռուներ: Հետո հետզհետե անձրևն ավելի ուժեղացավ ու սկսեց մաքրել կտավի փոշին:

Անձրևից հետո երևաց ծիածանի երփներանգ գունապնակը: Որը կարծես գունավոր թելերից հյուսված պարան լիներ, որ բնությունը թռչում էր վրայով:

Էլեոնորա Բալյան

Գեղարքունիքի մարզ, գ. Կալավան