Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Վարդանյանի

Կուտե՞ս

Արարատի մարզ, գյուղ Մրգավան

Ուշ աշունը Եղեգնաձորում

Եղեգնաձորում աշնանային գեղեցկությունը փոքր-ինչ ուշանում է, սակայն արտահայտվում է այնքան գեղեցիկ, որ անգամ բնիկ եղեգնաձորցին նկարներում չի ճանաչում իր քաղաքը։ Տեսնելով խայտաբղետ աշունը՝ անկախ քեզանից սկսում ես ժպտալ, որովհետև զգում ես, որ բնությունն անգամ մտածում է քո տրամադրության մասին։ Բայց մի գեղեցիկ աշնանային օր արթնացա ու տեսնելով դրսի համատարած սպիտակը, զարմացա ու նույն վա յրկյանին վազեցի ինձ համար տարօրինակ աշանային ձյունը նկարելու։ Ոմանք հիմա կասեն, թե ձյան տարօրինակը ո՞րն է, սովորական ձյուն է, էլի։ Տարօրինակն այն է, որ առաջին անգամ էի տեսնում հոկտեմբերյան ձյուն ու կասեմ, որ ինձ համար հոկտեմբերյան ձյունն ավելի հաճելի էր, քանի որ ճերմակ ձյան և աշնանային երանգների համադրությունը ավելի գրավիչ է:

Եղանակը

Մեզ դեռ ճամբարի ժամանակ էին ասել, որ նոյեմբերի 17-ին պետք է նկարենք մեզ շրջապատող կյանքը: Սկզբում ես արդեն մտքումս պատկերացնում էի, թե ինչ կնկարեմ: Ես պատկերացնում էի, որ կգնամ այն վայրը, որը մենք անվանում ենք «ակումբ», որտեղ ամեն օր հավաքվում են մեր` Ցամաքաբերդ գյուղի տարեց մարդիկ: Տարբեր խաղեր են խաղում՝ նարդի, բլոտ և այլն: Ես որոշեցի նրանց նկարել, հետո պատկերացնում էի, որ կգնամ խաղահրապարակ, որտեղ հավաքվում են երեխաները, ֆուտբոլ, պահմտոցի և տարբեր խաղեր են խաղում, նրանց էլ կնկարեմ:

Երբ նկարահանման օրվան մնացել էր մեկ օր, հիշեցի, որ իմ ֆոտոխցիկը լիցքավորված չէ: Ես արագ դրեցի լիցքավորման և քնեցի: Առավոտյան արթնացա ու տեսա, որ ձյուն է եկել: Հիշեցի, որ նախորդ օրը համացանցում կարդացել էի, որ ձյուն է գալու, բայց իմ բնավորության համաձայն, ուշադրություն չէի դարձրել: Այդ ժամանակ հօդս ցնդեցին նկարահանման հետ կապված իմ բոլոր պատկերացումները:

Ինչպես ամեն օր, մի կերպ արթնանալով, գնացի դպրոց՝ հետս վերցնելով լիցքավորված ֆոտոխցիկս։ Դասերի ժամանակ մտածում էի, թե ինչ կարելի է նկարել: Դասերն ավարտվեցին, և ես այդպես էլ չորոշեցի, թե ինչ եմ նկարելու: Բոլորս տուն էինք գնում: Դպրոցի ճանապարհը լի էր աշակերտներով: Ես մտածեցի, որ եթե այդ տեսարանը նկարեմ, գեղեցիկ կլինի: Արագ հանեցի ֆոտոխցիկս և նկարեցի։ Հետո որոշեցի գնալ ակումբ՝ մտածելով, որ գոնե մի երկու հոգի կլինեն այնտեղ, և ես նրանց կնկարեմ: Գնացի, մարդ չկար: Գնացի տուն: Ճանապարհին հանդիպեցի մեր դպրոցի երկրորդ դասարանի աշակերտներին: Նրանցից մեկին հարցրեցի.

-Անունդ ի՞նչ է:

-Մարիամ:

-Մարիա՛մ, դու ձնագնդիկով խաղալ գիտե՞ս:

-Հա՛, գիտեմ,-ծիծաղելով ասաց նա:

-Ինձ ձնագնդիկով կխփե՞ս, քեզ նկարեմ:

-Չէ…

-Ինչո՞ւ:

-Չեմ ուզում:

Երկար համոզելուց հետո վերջապես խփեց ինձ, և դա եղավ իմ ամենաստացված նկարներից մեկը:

Ես գնացի տուն, մտածում էի` էլ ինչ նկարեմ: Դրսից ձայներ էին լսվում: Ես գնացի դուրս ու տեսա, որ մի քանի հոգի սահնակով սահում են: Շատ ուրախացա և արագ վազեցի այդ կողմ: Նրանք սարից իջնում էին, ես նրանց նկարում…

Եվ եկավ այն ժամը, որ ես պետք է գնայի պարապմունքի, ճանապարհին նկարեցի թռչուններին, հետո նկարեցի տրակտորով գործ անող մարդկանց և ավարտեցի նկարահանումներս:

Ճիշտ է, ձյան պատճառով ես քիչ նկարներ ունեցա, բայց ամեն մի նկարը մի պատմություն էր պատմում։ Պարապմունքս ավարտելուց հետո եկա տուն և նկարներս արագ ուղարկեցի «17.am-ին»: Պարզվեց՝ ես պիտի վիդեո նկարեի: Շատ տխրեցի, որովհետև շատ գեղեցիկ վիդեոներ կարող էի նկարել: Բայց ինձ 17-ից հուսադրեցին. « Ոչինչ, հաջորդ անգամ կնկարես»: Ավարտվեց իմ օրը, ու ես հասկացա, որ եղանակի տեսությանը անպայման պետք է հետևել, որպեսզի այսպիսի խնդրի առաջ չկանգնեմ։

Իմ լեզուն

Շաբաթս հագեցած է անցնում, այդ պատճառով էլ ստիպված եմ լինում երկար քայլել: Լուսանկարելու համար էլ ի՞նչ է պետք. տեսնել այն, ինչ ուրիշները չեն տեսնում։ Աշուն է, շուրջ բոլորը մարդիկ են: Ամեն մեկը իր հոգսերով, մտքերով քայլում է ու չի նկատում իր շուրջը պտտվող աշնունը, որն արդեն վերջանում է: Ես նրանց շարքին չեմ պատկանում ու իմ ձևով արտահայտում եմ դա` լուսանկարելով։ Փողոցով քայլում ու մարդկանց եմ նկարում, որոնք ինչ-որ ձևով տարբերվում են մյուսներից, որոնք լուսանկարող մարդ տեսնելուց չեն փախչում, այլ ուզում են ծանոթանալ հետդ: Ես էլ իմ հերթին եմ մտերմանում իրենց հետ. լուսանկարչի լեզու` այս տերմինն է գործածվում այսպիսի դեպքերում։

Լուսանկարներով ես փորձում եմ փոխանցել տրամադրություն, քիչ թե շատ ստացվում է երևի։ Լուսանկարչությունը իմ լեզուն է։

Տուն, դպրոց, պարապմունքներ, դրանք են նպաստում, որ լուսանկարչական «ալբոմս» համալրեմ նոր նկարներով, նոր մարդկանցով ու նոր պատմություններով։

Իմ ու իմ «հերոսների» աշխարհը

Ամեն դեպքում, ինչ մասնագիտություն էլ ընտրես կյանքում, այն ինչ-որ չափով փոխում է էությունդ, ներաշխարհդ: Ամենամեծ ազդեցությունը, սակայն, կարող է ունենալ միայն արվեստը: Առաջին հայացքից անգամ` արվեստագետները տարբերվում են իրենց արտաքին տեսքով: Չնայած ուշ, բայց ոչ այնքան ուշացած, ես էլ հասկացա, որ արվեստն ինձ ավելի հոգեհարազատ է: Ես միանգամից սիրեցի լուսանկարել ու ոչ պարզապես, այլ մինչև ականջներիս ծայրը սիրահարվեցի այս մասնագիտությանը: Սակայն չէի ցանկանա, որ այն դառնար ինձ համար աշխատանք, երբ ամբողջ օրը զբաղվում ես դրանով, և դրա մասին գիտեն բոլորը: Կցանկանայի, որ այն ինձ համար լիներ մի գաղտնի անկյուն, մի լքված կառույց, որի մասին միայն ես կիմանայի: Կցանկանայի, որ այն ինձ համար լիներ մի այնպիսի զբաղմունք, որի համար ես ամեն կերպ կփորձեի ամենազբաղված օրվանից անգամ ժամանակ առանձնացնել, այլ ոչ թե ամեն առիթ փորձեի գտնել դրանից փախչելու: Գուցե սիրեցի այս մասնագիտությունը, քանի որ այն հնարավորություն է տալիս զգացմունքներդ ինչ-որ գերբնական ձևով արտահայտել մյուսների միջոցով: Կամ սիրեցի, որովհետև միշտ վախենում եմ ինչ-որ բան, ինչ-որ մեկին մոռանալուց: Հաստատ չգիտեմ` ինչու, բայց սիրեցի: 

Ասում են, եթե ինչ-որ բան իրոք շատ ես սիրում, դժվար է բացատրել, թե հատկապես ինչու ես սիրում: Հավանաբար սրանով է պայմանավորված, թե ինչու չեմ կարող բացատրել, թե ինչու եմ այդքան տարված լուսանկարչությամբ: Պարտադիր կերպով ինքս եմ ընտրում «հերոսներիս»: Նրանք պետք է առանձնանան, տարբերվեն բոլորից (ոչ միայն արտաքնապես, այլև ներաշխարհով), միևնույն ժամանակ, իրենց մեջ ամբողջացնելով բոլորին: Ամենամեծ բանը, որ լուսանկարը մարդուն կարող է տալ` հիշողությունն է, կյանքի անցողիկ միլիվայրկյանը: Սակայն այն ավելին է: Այն հույզ է, զգացմունք է, իր հետևում զգուշորեն թաքցնող մի ամբողջ կյանքի պատմություն է: Նայելով նկարում պատկերված անձին` կարող ես նրա աչքերում տեսնել ավելին, քան կարելի է պատկերացնել. ուրախություն, վիշտ, ցավ, սեր, տխրություն, հուսահատություն, օգնության տենչ, հիասթափություն… Իրական կյանքի իրական արտահայտումը լուսանկարի միջոցով հնարավոր է, երբ այն, ինչ ուզում ես լուսանկարել, լուսանկարում ես առանց նախապես զգուշացնելու: Երբ «հերոսդ» ապրում է իր առօրյայով, իր զգացմունքներով, իսկ դու պարզապես որսում ես այդ պահն ու հեռանում, անհետանում ես նրա կյանքից, և նա անգամ չի էլ իմանում քո մասին, չնայած, դու ամեն օր շարունակում ես հիանալ նրանով` չիմանալով անգամ նրա անունը:

Չգիտեմ, դա լրիվ ուրիշ աշխարհ է: Դա իմ աշխարհն է: Իմ ու իմ «հերոսների» աշխարհը…

Հյուրասեր հացթուխները

Առավոտյան տանից մի պահ դուրս եկա և մոռացա տուն գալու մասին: Անուշ հացի բուրմունքը տարածվել էր փողոցով մեկ: Մեր հարևաններն էին հավաքվել հաց թխելու: Առաջին բանը, որ մտքիս եկավ` գնալ ֆոտո անել, զրուցել, ինչու չէ, նաև համեղ հացից հյուրասիրվել:

-Բարև ձեզ: Էս ի՞նչ լավ գործի եք:

-Բարով եկար, Սոնչկա ջան:

-Ես եկել եմ ձեզ նկարեմ:

-Վայ, աման, էս տեսքով, խայտառակ եղանք…

-Վայ, ի՞նչ եք ասում, հենց էս տեսքն ա համ ու հոտ տալիս ֆոտոներին: Ես «Մանանա» կենտրոնի թղթակից եմ, ու սենց ֆոտոշարքը շատ հավես նյութի հետ կտեղադրեն կայքում:

-Տո դե լավ է, նկարի… Ասա` ի՞նչ անեմ, ո՞նց անեմ:

-Դուք ձեր գործը շարունակեք` ես ընթացքը կնկարեմ:

-Է~, մեզ սենց հաց թխելուց էնքան են նկարել, հասցրել են մինչև Ավստրալիա: Համա` մենակ մենք չենք հասել:

-Հըլը էս հացից մի քիչ կեր, տաք-տաք: Տաթո,հըլը զանգի էն աղջկան` թող պադվալից նորմալ պանիր հանի բերի, բրդուճ անենք:

Թխում էին ու առանձնացնում հարևանների հացերը: Դե, դա սովորույթ է. եթե փողոցում մեկը հաց է թխում` հարևաններին գոնե երկու հաց տալիս է: Ես էլ բացառություն չէի. երեք հատ էլ ինձ բաժին հասավ:

Դրվագներ իմ կյանքից

Լուսանկարը՝ Ռոզա Թարվերդյանի

Հայաստանի գյուղերը. Շաքի, Սյունիքի մարզ