Թախիծը բնորոշելը շատ դժվար է: Այդ զգացողությունը մշուշոտ մի բանի է նման: Թախծի ժամանակ մարդը կարծես մի տեսակ մեկուսանում, առանձնանում է շրջակա աշխարհից: Շուրջդ կատարվող իրադարձությունները կարծես քո կողքով են ացնում: Թվում է, թե մի վարագույր առանձնացրել է քեզ ներկայից, այնպես, որ քո ուշադրությունը ավելի շատ «քո անցյալն է փորփրում», քան նկատում է ներկան, դու կենտրոնանում ես թախծի վրա:

Թախծելիս փոխվում է մեր հոգեվիճակը, սակայն, դժվար է ասել` ավելի շատ տխրում ենք, թե ուրախություն զգում: Բոլորին հայտնի է «լուսավոր թախիծ» արտահայտությունը: Եթե որոշ գիտնականներ թախիծը համարում են հուզական մի վիճակ, հույս, որը ավելի շատ բացասական զգացողությունների է հարում, ապա կան նաև այն կարծիքի կողմնակիցները, որ գոյություն ունի «լուսավոր թախիծ» ևս: «Լուսավոր թախիծ» մարդը սովորաբար զգում է վերհուշի ժամանակ, երբ հյուր են գալիս այն անցած իրադարձությունները, որոնցում դրական երանգներ կան:

Յուրաքանչյուրս էլ ժամանակ առ ժամանակ թախծում ենք: Դժվար է ասել` որ տարիքի մարդիկ են ավելի շատ թախծում: Վաղ և միջին մանկությանը թախիծն այնքան էլ բնորոշ չէ: Սակայն պատանեկության շրջանում տեղի ունեցող հոգեկան փոփոխությունները մեզ «սովորեցնում են թախծել»: Նախևառաջ, պատանեկության տարիքում մարդը արդեն ունի կյանքի փորձի զգալի պաշար, որը արդեն իսկ հիշողութունների, վերհուշների, անցյալի նկատմամբ քննադատական մտքերի առաջացման աղբյուր է: Բացի այդ, փոփոխված մտածողությունը հանգեցնում է կյանքի նկատմամբ փիլիսոփայական աշխարհայացքի զարգացմանը, պատճառները` կյանքի փորձը, մտածողության փոփոխությունը ավելի են նպաստում թախծի առաջացմանը:

Իսկ ինչի՞ համար է թախիծը:

Թախիծը թեև տևողությամբ և հաճախականությամբ պակաս արտահայտվող հույզ է, սակայն դրան ևս պետք է պատրաստ լինել դիմավորել: Թախիծը պետք է կարողանալ ընդունել և հանդուրժել: Այն հեշտ հույզ չէ, սակայն հարուստ է փորձով, հիշողություններով: Պետք է կարողանալ պարզապես հասկանալ, թե ինչու ենք մենք այդքան հաճախ թախծում այս կամ այն իրադարձության շուրջ, ինչն է մեզ հատկապես տխրեցնում, զայրացնում, ուրախացնում այդ իրադարձություններում, այլ կերպ` փորձել հույզի ներսում հասկանալ միտքը:

Թախծի հիմքում ընկած մտքերը հաճախ վարքը վերափոխելու, ապագայում այլ կերպ վարվելու մեծ խթան են հանդիսանում: Ամենակարևորը` ասելով «բարև, թախի´ծ»` մենք պետք է փորձենք հասկանալ այն և անպայաման, անպայաման չմոռանանք ասել ` «հաջողությու˜ն, թախիծ»:

Իմ լավ ընկերներից մեկը մի անգամ ասաց ինձ, որ ես պետք է գրեմ: Եվ ոչ միայն ես, այլ նաև մնացած բոլորը: Գրելով մենք արտահայտում ենք մեր մտքերը, պատմում ենք մեզ հետ պատահած զարմանալի կամ հետաքրքիր դեպքերը` տեղեկացնելով մարդկանց մեր կյանքի մասին: Նա ասաց, որ հոդվածների շնորհիվ որոշ մարդիկ կստանան շատ հարցերի պատասխաններ, կհասկանան մեր արարքների նպատակը և մեզ ավելի լավ կճանաչեն:

Բավականին երկար ժամանակ էր, ինչ չէի գրել: Գրեթե մեկ տարի: Այս մեկ տարվա ընթացքում շատ բան է փոխվել: Կարող եմ ասել, որ ամեն ինչ է փոխվել:

Դպրոցն ավարտելուն պես ընդունվեցի Երևանի պետական մանկավարժական համալսարանի Ռուսաց լեզվի և գրականության բաժին: Ամբողջ ամռան ընթացքում սպասում էի, թե երբ է գալու սեպտեմբերը, երբ է սկսվելու այն նոր կյանքը, որի մասին այդքան լսել եմ:

Սեպտեմբերի 3: Իմ առաջին օրը համալսարանում որպես ուսանող: Ամբողջ օրը քայլելուց և շնորհավորանքներ լսելուց հետո վերադարձա տուն: Առաջին խոսքերը, որոնք տանեցիները լսեցին ինձանից, այն էր, որ ես այլևս համալսարան գնալու միտք չունեմ: Ասացի, որ համալսարանում անցկացրած մեկ օրը ինձ լրիվ բավական էր: Չգիտեմ՝ ինչու էր այդպես: Սակայն մի քանի օր անց, երբ ծանոթացա կուրսընկերներիս և դասախոսներիս հետ, հասկացա, որ հապճեպ որոշումներ կայացնել և կարծիք կազմել պետք չէ:

Այս մեկ տարվա ընթացքում երևի մեկ միլիոն անգամ մտածել եմ այն հարցի շուրջ` արդյո՞ք ճիշտ որոշում եմ կայացրել՝ ընտրելով հենց այս մասնագիտությունը կամ հենց այս համալսարանը: Մտքերս ինձ հանգիստ չէին տալիս, սակայն ինչ-որ ժամանակ անց հասկացա, որ ես հենց այնտեղ եմ, որտեղ պետք է լինեմ և կատարել եմ ճիշտ ընտրություն:

Հիմա կարդում եմ հոդվածս և հասկանում, որ գրելու կարիք էի զգում դեռ վաղուց:

Լուսանկարը` Սեդա Մխիթարյանի

Գյուղը իր ճանապարհի նման է. քարքարոտ ու տխուր։

Ճանապարհին հանդիպող ամեն ոլորանից հետո թվում է, որ ճանապարհը ավարտվեց, ու արդեն հասար գյուղին։ Բայց հենց այդ ոլորանի վերջում մի նոր այդպիսի ոլորան է սկսվում։ Այս գյուղի ճանապարհը` որպես այս բառի հիմնական իմաստ, ավարտվում է գյուղից դեռ շատ հեռու մի տեղ։ Ու շարունակվում է որպես արահետ, գիծ, ծիր, բայց ոչ ճանապարհ։

Լուսանկարը` Սեդա Մխիթարյանի

Ու դժվար ճանապարհի նման ձգվում է նաև այս գյուղում ապրող մարդկանց կյանքը։ Մարդկանց, որոնց թիվը գնալով ավելի քիչ է դառնում։ Այս գյուղը Քարինջն է՝ Լոռու մարզի փոքր գյուղերից մեկը, որը ունի մոտ 700 բնակիչ։

Լուսանկարը` Սեդա Մխիթարյանի

Փաստացի տվյալներով գյուղի բնակչությունը համարյա չի փոխվել, բայց երբ քայլում ես ու տեսնում, որ կողպված դռներով տները այնքան էլ քիչ չեն, հասկանում ես, որ մարդիկ գնացել են։ Լավ կյանքի ձգտումով թողել են այս քարքարոտ գյուղն ու հեռացել։ Քարինջ գյուղը հիմնադրվել է 1800-ական թվականներին։ Սակայն կան աղբյուրներ, որ գյուղը եղել է ավելի վաղուց։ Քարինջում եղել է բնակատեղի, որն անհայտ պայմաններում անապատացել է ու դարձել «խարաբա»` անբնակ տարածք։ Բնակիչները պատմում են, որ հետագայում`1800-ականներին, հարևան Մարց գյուղից 5 ընտանիք եկել ու վերաբնակեցրել է գյուղը՝ «շելլիգ են արել խարաբեն»։ Այս բառերով է կազմված այն փաստաթուղթը, որի տակ ստորագրել են այդ 5 ընտանիքների ներկայացուցիչները։

Գյուղի անվան հիմքում էլ քար արմատն է։

Լուսանկարը` Սեդա Մխիթարյանի

Բնակիչները պատմում են, որ երբ Մարց գյուղից եկել են Քարինջի տեղանքը նայելու և հետ են գնացել Մարց, բնակիչները հարցրել են, թե ինչ կար այդ գյուղում, ուսումնասիրողներից մեկը պատասխանել է` քար, ի՞նչ։ Հենց այսպես էլ կոչել են գյուղը։ Ու իրոք, այստեղ բացի քարից, այլ բան գտնելը մի քիչ դժվար է, իհարկե, չհաշված գեղեցիկ բնությունն ու հյուրասեր բնակիչներին։

Նախկինում քարինջեցիները հենց այս քարի շնորհիվ էլ կարողանում էին վաստակել իրենց ապրուստը։ Կային քարհանքեր, որոնց շնորհիվ աշխատատեղեր կային ու բավականին լավ շահույթ։ Այսօր գյուղում գործում է միայն երկու քարհանք, որոնք նախկին թափն ու հզորությունը չունեն։

Քարինջի բնությունը անտարբեր չի թողել մեծն Մարտիրոս Սարյանին։ Սարյանը Դսեղում հյուրընկալվել է Թումանյանին։ Այնտեղից տեսել է Քարինջն ու նկարել։ «Քարինջ գյուղի կոլտնտեսությունը Թումանյանի լեռներում»՝ այսպես է կոչվում կտավը, որն այժմ տպված է 5000-անոց թղթադրամի դարձերեսին։

Բնակչության հիմնական զբաղմունքը անասնապահությունն է։ Բայց սա այնքան էլ շահութաբեր չէ, քանի որ չկան լայնարձակ արոտավայրեր կամ խոտհարքեր։ Ահա, այս պատճառներով էլ դռների վրա կողպեքներ են հայտնվում։

Լուսանկարը` Սեդա Մխիթարյանի

Գյուղը 2016 թվականին մասը դարձավ Թումանյան խոշորացված համայնքի։ Խոշորացումից հետո բազմաթիվ փոփոխություններ եղան, որոնք բնակիչների մի մասը դրական է համարում, մյուսները դժգոհում են։ Օրինակ, աղբահանության հարցը լուծվեց, բայց բնակիչների մի մասը հրաժարվում է ամսական գումար մուծել, որպեսզի այդ աշխատանքները լավ կատարվեն։

2018-ի ամռանը գյուղի երիտասարդները փորձեցին օգտագործել Քարինջի չքնաղ բնության գործոնը ու զարկ տալ զբոսաշրջությանը։ Գյուղ այցելած մարդկանցից առաջին խոսքերը, որ կարելի էր լսել, դժգոհություններն էին ճանապարհից և հիացմունքը՝ նույն այդ ճանապարհով։ Ճանապարհի շուրջը բնությունը իրոք հիացնող է, բայց միայն գեղեցկությունը քիչ է, մարդիկ նաև հարմարավետություն են փնտրում։ Այո, քարինջեցու կյանքը հարմարավետ չէ։ Այս տարի բնակիչների դժվարությունները կրկնապատկվեցին աշնանը տեղացած ուժեղ կարկուտի պատճառով։ Գյուղում սարքին տանիքներ գրեթե չկային, այգիները, ծառերը ջարդվել ու ավերվել էին։

Լուսանկարը` Սեդա Մխիթարյանի

Այժմ Քարինջի հին ու կղմինդրե տանիքները, որոնք ինչ-որ չափով նաև կոլորիտ էին ապահովում, փոխարինվել են մետաղյա ու փայլուն թիթեղով։ Քարինջեցիները հույսը չեն կորցնում, նրանք հավատում են, որ անպայման մի օր իրենք էլ կունենան ասֆալտապատ ճանապարհ, փողոցային լուսավորություն ու կարևորը՝ ավելի բարեկեցիկ կյանք։

Ընդհանրապես զբոսնել չեմ սիրում, բայց չափազանց հագեցած (դե, ոչ դրական առումով) օր էի ունեցել, ու գլուխս ինչ-որ անհասկանալի նոպայով էլի ցավում էր։ Ուրեմն մաքուր օդ էր պետք։ Բնականաբար, ընկերներիցս ոչ ոք չեկավ հետս, որովհետև չափից դուրս ձանձրալին եմ։ Երկար ու լիքը մտածելուց հետո հասկացա, որ մենակ պետք է դուրս գամ։

Դուրս եկա ու ընտրելով ամենախառը ու երկար ճանապարհը՝ հասա այգի։ Այգին արագ անցա, որովհետև զզվելի էին աղմուկը, շատրվանների ձայները, փոփ-քորնի հոտն ու ընդհանրապես, ամեն ինչ։ Անգամ ոտքի տակ ընկնող համով երեխեքը, որոնց սովորաբար ժպտում եմ, ազդեցին նյարդային համակարգիս վրա։

Տեսա լիքը մարդկանց, ում չպետք է տեսնեի, ու այգուց վերջապես պրծա։

Հիմա փողոցն էր՝ անգույն, անմարդաբնակ ու մոխրագույն տրամադրություն փոխանցող։ Անբացատրելի հանգիստ զգացի ու մի պահ չգիտեմ՝ ինչի, հիշեցի, որ կատարյալ հանգստության համար պետք է մարմինդ ու հոգիդ ներդաշնակ լինեն։ Իրականում չգիտեմ՝ ինչ է նշանակում, բայց հաստատ զգացի դրա իմաստը։ Հիմա որ վերլուծում եմ, հասկանում եմ, որ ուղղակի միտք էր, որ սահեց ու անցավ։ Իսկ մոռացված միտքը երբեք ինչ-որ դարակում չի պահվում։ Կորչում, գնում է։ Իսկ այդ ժամանակ ես ինձ ներդաշնակության վերջին փուլում էի զգում։

Մտա շենքի մուտք ու պատշգամբից մի քիչ էլ իդեալականություն խլելով՝ շնչեցի երբևէ ամենամաքուր օդը։ Հետո մտա տուն ու զգացի, որ գլխիս ցավն ընդամենը 25 րոպեով ու հրաշքով անհետացել էր։

1,2,3… Իմ կյանքի 3-ը: Ինձ կյանք տվող 3-ը: Այն 3-ը, որ ընտանիքս էլ դարձրեց 3:

19 տարի առաջ՝ հայրիկիս ծննդյան օրը ծնվեցի ես: (Հայրիկիս 3-ն էլ է հատկանշական: 3-րդն է երեխաներից):

Ասում են` ծնունդս սպասված է եղել: Ասում են՝ ծնունդովս փոխել եմ ինչ-որ բան:

Փոքր տարիքից սիրել եմ այդ օրը: Բայց… Այս անգամ, երբ դառնում եմ 19, հասկանում եմ, որ էլ չկա առաջվա սպասումը, որ էլ չեմ ջնջում մարտն արագությամբ, որ գա ապրիլը՝ իմ ապրիլը:

Բայց եթե փորձեմ մի քանի բառով ամփոփել 18-րդ գարունս, կասեմ, որ ունեցել եմ կորուստներ, այն էլ անդառնալի: Միևնույն ժամանակ, վերելք եմ ապրել: Հա, իրոք զգում եմ, որ 18-ում սկսեցի ճանաչել մարդկանց. փորձեցի չնվիրվել, չհավատալ ու չվստահել բոլորին:

Վերելք եմ ապրել մասնագիտական առումով:

Հասկացա, որ լրագրությունը միայն սիրուն հարցազրույցներն ու ակնարկները չեն:

Գրեցի խնդրահարույց նյութեր, բարձրացրի ձայնս:

Շատերն են փորձում ինձ կոտրել, բայց հարգելիներս, պատրաստվում եմ ձեզ հիասթափեցնել:

Չեմ կոտրվելու, չեմ վախենալու ու էլ ավելի մեծ քայլերով եմ առաջ գնալու:

18-րդ գարնանս հեղափոխվեցի ու հեղափոխեցի: Ապրեցի հեղափոխություն:

Առաջին անգամ ընտրեցի ու ասեմ ավելին, շտկեցի ընտրական կեղծիքներ:

Այո, 18-ում ես մեծացա, ու մեծացավ աշխարհայացքս:

18-ում հասկացա, թե ի՞նչ է նշանակում նայել կյանքին սև ու սպիտակ ակնոցով:

18, շնորհակալ եմ քեզ տվածդ կյանքի դասերից: Խոստանում եմ 19-ում կիրառել ու կատարելագործվել:

Բարով ես եկել, 19:

Հ.գ Պապ ջան, շնորհակալ եմ, որ ծնվեցիր, ու քո ծնունդով ինձ էլ կյանք տվեցիր:

Բարով ենք ծնվել: