Հարցազրույց «Ամեն ինչ, բացի սովորականից» (“Всё, кроме обычного”) հաղորդման ֆինալիստ, աճպարար Արտակ Մոսոյանի հետ

-Ինչպե՞ս եք ընտրել աճպարարի մասնագիտությունը:

-Դա երևի թե հնարավոր ամենաանհետաքրքիր պատմությունն է: Մոտ 12 տարեկանում համացանցում տեսա մի աճպարարի ելույթ, և ինձ դուր եկավ: Սկսեցի նայել և հետաքրքրվել դրանով, երբ տեսա մի նյութ, որն ասում էր. «Սովորի՛ր մի հնարք հենց հիմա»: Ես ուրախացա, սովորեցի, ցույց տվեցի մայրիկիս: Մայրիկս չզարմացավ, որովհետև շատ վատ ցույց տվեցի, բայց ես հասկացա, որ ունեմ ներուժ և որոշեցի զբաղվել դրանով:

-Իսկ փոքր ժամանակ ի՞նչ էիք ուզում դառնալ:

-Ուզում էի դառնալ ռեստորատոր, որ ունենամ սեփական ռեստորան: Եթե լավ աճպարար լինեմ, կարող եմ նաև ռեստորատոր լինել: Գուցե Կոպերֆիլդի նման կբացեմ իմ մոգության ռեստորանը: Իրականում, միտք ունեի բացել մոգական թեմատիկայով ժամանակի սրճարանի նման հաստատություններ, այսինքն՝ մարդիկ պետք է վճարեն այնտեղ անցկացրած ժամանակի համար: Սակայն դա դեռ գաղափար է:

-Ի՞նչն է Ձեզ ամենաշատը դուր գալիս Ձեր մասնագիտության մեջ:

-Այն, որ ես երևի թե կարող եմ անել ամեն ինչ: Ես անում եմ այն, ինչ մարդիկ չեն կարողանում անել, բայց ուզում են տեսնել: Նաև, ինձ դուր է գալիս ազատությունս: Ես ազատ եմ գործատուներից, աշխատանքային գրաֆիկից, ամենօրյա մոնոտոն գործ անելուց: Իմ աշխատանքը մարդկանց համար երջանկություն և հրաշք ստեղծելն է, ու ես կարծում եմ, որ դա հոյակապ է: Ընդհանուր առմամբ, գրեթե ամեն բան իմ մասնագիտության մեջ ինձ դուր է գալիս:

-Ամենաշատը ու՞մ եք սիրում հնարքներ ցույց տալ՝ ծանոթներին, անծանոթներին, մեծերին, փոքրերին:

-Բոլորին, բայց իմ ցույց տված հնարքները հիմնականում մեծահասակների համար են: Ես ելույթ եմ ունենում տարբեր հնարքներով, սակայն, մանկական մոգության սիրահար չեմ: Ես ուզում եմ, որ աճպարարությունը դիտվի որպես արվեստ, այլ ոչ ուղղակի մի պահ զարմացնող բան: Ես սիրում եմ իմ կախարդանքը մատուցել ինչ-որ հետաքրքիր սոուսով, հետաքրքիր գաղափարով, իմ էության մի մասնիկով: Ցավոք, երեխաներն այդպես չեն ընդունում, քանի որ իրենց ուղղակի անիմատոր է պետք: Անիմատորները շատ լավ, երկաթյա նյարդերով մարդիկ են, ումից մենք շատ բան կարող ենք սովորել, բայց ես ինձ չեմ կարող նույնականացնել անիմատորի հետ:

-Ձեր մասնագիտությունը Ձեզ չի՞ խանգարում հավատալ հրաշքների:

-Ոչ: Ինչպե՞ս այն կարող է խանգարել: Եթե ես չհավատայի հրաշքների, երևի թե չէի կարողնա ստեղծել դրանք:

-Պատահե՞լ է, որ բեմում հնարքը չստացվի, և եթե այո՝ ի՞նչ եք արել:

-Այո, պատահել է: Ես հասկանում եմ, որ ֆիլմերում շատ է լինում, որ մեկը հնարք է ցույց տալիս, չի ստացվում, բայց նա հետաքրքիր կերպով դուրս է գալիս այդ իրավիճակից, և ստացվում է ավելի լավ բան: Սակայն, իմ դեպքում, ես ուղղակի հուսահատված լքեցի բեմը:

-Օրվա մեջ ինչքա՞ն ժամանակ եք տրամադրում հնարքները «վարժեցնելուն»:

-Հիմա ավելի քիչ, քանի որ արդեն ունեմ որոշ հմտություններ, որոնք ուղղակի պետք է պահել նույն ձևով: Սակայն, ամեն օր պետք է ժամանակ տրամադրել դրան, որ հնարքներն ավելի ու ավելի լավ ստացվեն: Երբ նոր էի սովորում, ամեն օր 4-5 ժամ տրամադրում էի հնարքներին՝ անընդհատ կրկնելով նույն բանը: Դա բարդ էր, բայց անհրաժեշտ էր: Ու հենց նրա շնորհիվ, որ ես այն ժամանակ լավ աշխատել էի, հիմա մի քիչ ծուլացել եմ, բայց կուղղեմ դա:

-Բեմական մոգության ի՞նչ տեսակների եք տիրապետում:

-Ես կարող եմ աշխատել բոլոր տեսակներով, բայց սիրում եմ միկրոմոգության տեսակը (close up), որը շատ տարածված է Ամերիկայում և Եվրոպայում: Աճպարարը ստեղծում է փակ ցուցադրություն ոչ մեծաքանակ հանդիսատեսի (50-70 հոգու) համար, որի ժամանակ մարդիկ շունչները պահած նայում են, թե ինչ է կատարվում: Երբեմն ստիպված եմ լինում բեմում մեծ շոուներ անել, օգնականներով և այլն, բայց դա ինձ այդքան էլ դուր չի գալիս: Ինձ թվում է, որ բեմական մոգությունը որպես ժամանցի տեսակ քիչ-քիչ վերանում է: Եթե Ռուսաստանում դա դեռ ընդունված է, ապա Ամերիկայում, Եվրոպայում և մյուս այն երկրներում, որտեղ բեմական մոգությունը հասարակության համար շատ կարևոր մաս է՝ դժվար ընդունելի է: Իրենց պետք է ինչ-որ ավելի մեծ բան, ավելի իմաստավոր: Նրանք ուզում են գալ և շունչները պահած նայել, թե ինչ է կատարվում, ու այդ ժամանակ իրենց էլ պետք չեն պարող աղջիկներ, արկղեր, մասնատումներ և այլն:

-Դուք ունե՞ք ամենասիրած հնարք:

-Ոչ: Հարցն այն է, որ քչերը գիտեն, որ ինչպես յուրաքանչյուր այլ արվեստում, այնպես էլ աճպարարության մեջ կա որոշ հիմք, որոշ արդեն պատրաստի հնարքներ և դրանց օգնությամբ, դրանք համադրելով են մարդիկ ստեղծում նորերը: Այսինքն՝ եթե ես ասեմ, որ ունեմ ամենասիրած հնարք, ես սխալ կլինեմ, քանի որ մի շաբաթից կարող եմ փոփոխել այդ հնարքը: Այն ինչ-որ չափով նման կլինի իր առաջին տարբերակին, բայց միևնույն ժամանակ շատ կտարբերվի: Այսպիսով, չեմ կարող նշել ամենասիրած հնարք, բայց կարող եմ ասել, որ ունեմ ամենասիրած ռեկվիզիտ՝ մետաղադրամներ: Ես շատ եմ սիրում աշխատել մետաղադրամներով և դրանցով ցույց եմ տալիս ամենատարբեր հնարքներ:

-Ի՞նչ կասեիք այն մարդուն, ով ասեր, որ Ձեր մասնագիտությունը մարդկանց խաբելն է, և ուրիշ ոչինչ:

-Նախ, ինձ այդպես ասել են, երկրորդ, ինձ շարունակում են այդպես ասել: Եկեք սկզբում հասկանանք, թե ի՞նչ է խաբեությունը և ի՞նչ է պատրանքը: Խաբեությունը այն է, երբ մոլորեցնում են մարդուն, և նրան դրանից վատ է լինում: Պատրանքի դեպքում մարդուն մոլորեցնում են, բայց նրան դրանից լավ է լինում: Ես չեմ կարող դա վատ բան համարել: Այո, ես մարդուն ճշմարտությունը մինչև վերջ չեմ ասում, բայց դա նրան դուր է գալիս: Նաև, եթե ինչ-որ մեկը չի ցանկանում նայել իմ հնարքները, ես չեմ պարտադրում: Լինում են հանդիսատեսներ, որ չեն ուզում խաբված լինել կամ հուսահատվում ու նեղանում են, որ չեն հասկանում, թե ինչպես արեցի: Այդ դեպքում ես ոչինչ չեմ կարող անել, եթե չեն ուզում նայել՝ կարող են չնայել: Քանի որ իմ բարեկամների մտածելակերպը, այսպես ասած, մի քիչ մնացել է սովետական մակարդակում, նրանք ասում են, որ աճպարարները դրամաշորթ են ու խաբեբա: Սակայն դա նորմալ է, քանի որ 90-ականներին շատ մարդիկ են խաբվել: Այդ դեպքերի պատճառով մեր արվեստին բացասական են վերաբերվում հենց Ռուսաստանում և հետխորհրդային երկրներում: Ուղղակի ժամանակ է պետք: Երբ հաղորդման շրջանակներում ինձ սկսեցին հեռուստացույցով ցույց տալ, բոլոր բարեկամներս սկսեցին հակառակն ասել: Այսինքն՝ տուր նրանց արդյունք, ցույց տուր, որ իրականում դա լավ բան է, և նրանք սկսում են հասկանալ այդ: Ավելի երիտասարդ սերնդի ներկայացուցիչները շատ լավ են վերաբերվում մասնագիտությանս:

-Ունե՞ք սիրած աճպարար, որ ոգեշնչում է Ձեզ:

-Այդպիսի մի մարդ չկա: Ես կարող եմ անվանել վարպետների, ումով հիացել եմ և ում օգնությամբ սովորել եմ անել այն ամենը, ինչ հիմա կարողանում եմ ցույց տալ: Չեմ կարող ասել, որ հասել եմ գերազանց արդյունքների, բայց մի քիչ լավ արդյունք կա, և դա Ամերիկայի աճպարարների շնորհիվ է: Ես կանվանեմ երկու-երեքին, բայց նրանք ավելի շատ են: Նրանք այդքան էլ հայտնի չեն ոչ աճպարարների շրջանում՝ Դեյվիդ Սթոուն, Դեյվիդ Ռոդ և Էրիկ Ջոնս: Նրանք հիմա Ամերիկայում խթանում են այս ժանրը այնքան լավ ու հետաքրքիր ձևով, որ մարդիկ գնում են իրենց համերգներին, ոչ այնքան հնարքներ նայելու, ինչքան հենց այդ կատարողներին՝ որպես անձ տեսնելու: Դա հենց այն է, ինչին ես ձգտում եմ:

-Ի՞նչ իրավիճակում կթողնեք Ձեր մասնագիտությունը:

-Երևի պատերազմի ժամանակ: Չնայած, դժվար թե: Ես մտածել եմ այդ մասին: Անգամ մտածել եմ, թե ինչ կարող է լինել, եթե, օրինակ՝ իմ ձեռքերը կտրեն: Ես անգամ ելքն եմ գտել: Մարդկանց կասեմ, որ կարողանում եմ մտքեր կարդալ, իմանալ անցյալն ու ապագան և կսկսեմ ելույթ ունենալ որպես մենտալիստ: Մենտալիստներն էլ են աճպարարներ, բայց իրենց ներկայացնում են որպես մտքեր կարդացողներ կամ գուշակներ: Բայց ես նրանց անվանում եմ ոչ աշխատասեր աճպարարներ: Չնայած, կարող եմ անվանել մի հիանալի անգլիացի մենտալիստի՝ Դերոն Բրաունին, ում դժվար է ծույլ անվանել:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք մեկին, ով ուզում է զբաղվել աճպարարությամբ:

-Ոչ մի խորհուրդ չեմ տա: Եթե ինձ մոտ գա մեկն ու ասի, որ շատ է հավանում այն, ինչ անում եմ, և ուզում է ինձ պես անել, ես կպատասխանեմ, որ դա շատ լավ է, թող անպայման փորձի, ու կստացվի, և վերջ: Իսկ եթե նա գնա ու գտնի ինչ-որ բան, գա ու ցույց տա, թե ինչ է սովորել, ես նրան կկարողանամ օգնել: Ուղղակի իմ ելույթներից հետո հանդիսատեսներից շատերն են ոգևորությունից ուզում հնարքներ սովորել, ասում են, որ սովորեցնեմ, բայց ես մարդկանց չեմ սովորեցնում: Հիմա մեզ մոտ այնքան զարգացած է ինֆորմացիոն ոլորտը, որ մարդն ինչ էլ ուզի դառնալ, կարող է դառնալ: Ուզու՞մ է աճպարար դառնալ, ժամանակ կծախսի, կգտնի, կհասկանա ու կանի: Ու եթե այնպիսի մեկը գա, որ սկսել է, բայց չգիտի, թե հետո ինչ անի, ինչպես հմտանա և այլն, այդ դեպքում, իհարկե խորհուրդներ կտամ, թե ինչպես ճիշտ և լավ զարգացնի իր հնարքները:

-Ի՞նչ դժվարությունների բախվեցիք «Ամեն ինչ, բացի սովորականից» հաղորդմանը մասնակցելու ժամանակ:

-Հաղորդման ժամանակ ամենադժվարը հենց ելույթ ունենալն էր, քանի որ նկարահանումների ժամանակ ես հիվանդացել էի թոքաբորբով: Ամեն վայրկյան հազում էի և խեղդվում: Առաջին փուլի հոլովակում մի քիչ երևում է, որ փորձում եմ պահել ու չհազալ, բայց չի ստացվում: Եվ երևի ամենադժվարը ոչ թե հնարքներն էին, որ արդեն մի քանի տարի է հաջողությամբ ցույց եմ տալիս, այլ հիվանդության դեմ պայքարելը, քանի որ նկարահանում է, և ոչ մի դեպքում չի կարելի կանգնեցնել այն, և ոչ ոք չի էլ կանգնեցնի: Ամեն բան արդար է՝ հազացիր, վատ արեցիր, հեռացիր: Ամեն դեպքում, ընդհանուր առմամբ ելույթս այնքան էլ վատ չստացվեց:

-Ի՞նչ տվեց Ձեզ հաղորդումը:

-Երևի թե ես սկսեցի ավելի շատ սիրել ելույթ ունենալ մեծաքանակ հանդիսատեսի առաջ: Այնտեղ կային աճպարարներ, որ մեծ համարներ էին ցույց տալիս՝ մեծ արկղերով, կրակներով և այլն, իսկ ես ցույց տվեցի փոքր, շատ փոքր հնարք, որտեղ պետք էր շատ ուշադիր հետևել ամեն բանին, ու հանդիսատեսին դա շատ դուր եկավ: Ես շատ ուրախացա հենց դրա համար: Դա նրանից է, որ իմ հնարքները ձեռքերի ճարպկության շնորհիվ են կատարվում, որն ավելի մոտ է մարդկանց, քան աճպարարական սարքերը, որի դեպքում մարդիկ հասկանում են, որ հնարքը դրանց մեջ է: Ես հուսով եմ, որ մարդիկ այդպես են մտածում: Նաև, քանի որ ես սովորել եմ միայն եվրոպական (իսպանական, իտալական) և ամերիկյան տեսություններով, ռուսական մոգական դպրոցին ծանոթ չէի: Հաղորդմանը իրենց փորձելու էին եկել Ռուսաստանի և ԱՊՀ-ի բացարձակապես բոլոր աճպարարները: Քանի որ ես տեսա ամբողջ պատկերը ներսից, սկսեցի հասկանալ, թե ուր է գնում և ինչի է ձգտում մոգությունը Ռուսաստանում: Երևի թե կասեմ, որ այն շատ արագ ձգտում է ներքև, ու դա ինձ տխրեցրեց:

-Դուք եղե՞լ եք Հայաստանում:

-Այո, փոքր ժամանակ: Ես ծնվել եմ Վրաստանի հայկական փոքր քաղաք Նինոծմինդայում, որն այն ժամանակ կոչվում էր Բոգդանովկա: Այն շատ մոտ է Հայաստանին, այնպես որ եղել եմ Հայաստանում: Երևանում էլ եմ եղել: Երբ 6-7 տարեկան էի, մենք տեղափոխվեցինք Ռուսաստան, և դրանից հետո ես չեմ վերադարձել: Առհասարակ, Ռուսաստանից այլ տեղ չեմ գնացել: Չնայած դրան, ուզում եմ գալ, բայց թե երբ ու ինչպես, դեռ հարց է մնում: Ինձ համար Հայաստան գալ նշանակում է գալ ամենաքիչը մի ամսով, քանի որ շատ բարեկամներ ունեմ, ում պետք է հանդիպեմ: Մի ամիս տևողությամբ ուղևորություն կազմակերպելը բարդ է, բայց ես փորձում եմ անել դա:

-Դուք գիտեք հայերեն: Ձեզ համար ինչո՞վ է կարևոր Ձեր մայրենի լեզուն իմանալը:

-Քանի որ ես իմ հայրենիքից հեռու եմ գտնվում, լեզուն օգնում է ինձ չզգալ այդ հեռավորությունը, այդ պատնեշը: Հայերենն ինձ օգնում է հայ զգալ: Ես դժվարությամբ եմ հասկանում մարդկանց, որ ասում են, թե ինչ-որ ազգի են պատկանում, բայց իրենց մայրենի լեզուն չգիտեն: Նկատի ունեմ, որ կարող են լինել շատ տարբեր իրավիճակներ, բայց իմ դեպքում, մեր ընտանիքում մենք միշտ խոսում ենք հայերեն, և երբ ռուսերեն եմ պատասխանում, ծնողներս խոսում են վրաս: Իհարկե, ինձ ավելի հեշտ է դժվար բառեր ասել և ավելի ճիշտ արտահայտել մտքերս ռուսերեն, քան հայերեն, բայց դա Հայաստանից հեռու գտնվելուց է: Նաև, երբ ես Մոսկվայում հանդիպում եմ այլ հայերի, ու նրանք հարցնում են` գիտեմ հայերեն, թե՝ ոչ, ես հպարտորեն հայերեն եմ խոսում: Հայերենն ինձ օգնում է կապված մնալ Հայաստանի հետ անգամ հեռու գտնվելով:

Հարցազրույց հալեպահայ գրող, հրապարակախոս, արձակագիր, հասարակական գործիչ, 120 գրքերի հեղինակ, բժիշկ Թորոս Թորանյանի հետ

-Պարոն Թորանյան, երկար տարիներ ապրել ու ստեղծագործելով Սփյուռքում` հայրենադարձվել եք. ի՞նչ տարբերություններ եք տեսնում սփյուռքահայերի ու հայաստանաբնակ հայերի ավանդույթ-սովորույթների միջև, և արդյո՞ք կարոտում եք սիրիական կենսակերպը:

-Յարգարժան Զրուցակիցներ, Ստորագրեալս՝ Թորոս Թորանեան, սիրով կը պատասխանեմ Ձեր հարցումներուն:

Փոխադարձ յարգանքի մէջ տարբերութիւններ չկան, հոս, Երևանի մէջ կը հանդիպիմ անակնկալներու: Այժմ՝ 91 տարեկան ըլլալով, երբ աւտոպուս կը բարձրանամ, չէ պատահած, որ ինծի աթոռ մը պարպելով` զիս չհրաւիրեն նստելու: Պատահած է քանիցս աւելին,- երբ Քիէւեան պողոտայի վրայ թիւ 46 աւտոպուսը կը սպասէի կանգառի մը վրայ, երևանցի մը մօտենալով ինծի հարցուց, -Բիձա ջան, այս տարիքում այս ծանրածանր պայուսակը շալակած ո՞ւմ եք սպասում: -Կը սպասեմ թիւ 46 աւտոպուսը. Այս ըսելուս վարկեան մը չանցած այդ երևանցին տաքսի մը կանչելով և վարորդին Չարենցի նկարով դրամանոց մը անոր ափին զետեղելով ըսաւ.

- Վարորդ ջան, այս երիտասարդը հասցուցէք իրա խնդրած հասցէին: Ես շշմած էի: Երևանի մէջ շատ նորութիւններու հանդիպեցայ, շատերէն մէկը յայտնեմ,- Քիեւեանով դանդաղ կը քալէի, տեսայ երեք հոգի մայթին վրայ: Բարևս սիրով առին: Անոնցմէ մէկը հարց տուաւ. -Բիձա ջան, այդ ինչո՞ւ դանդաղ եք քայլում: -Տարիքի բերումով, եղբայր, դանդաղ կը քայլեմ, որ չիյնամ… –Սա աւտոն տաքսի չի, իմն է, տեղաւորուէք` ձեզ հասցնեմ ձեր ուզած տեղը: -Քիեւեանի վրայ գեղանկարիչ Յակոբ Յակոբեանի տունը պիտի երթամ: Մենք այդ գեղանկարիչին դպրոցակիցը եղած ենք Կիպրոսի մէջ: -Հրամմեցէք, հրամմեցէք: Բարձրացայ վարիչին մօտ ու պայուսակէս իմ նոր ծրագրված գիրքէն մէկ օրինակ տուի իրէն:

Ինչ կը վերաբերի Սուրիոյ հանդէպ իմ կարօտին: Այդ կարօտը կայ ու պիտի մնայ: Ինչո՞ւ` պիտի ըսէք: Պատասխանեմ,- ես ծնած եմ Հալէպի մեջ. մէր ընտանիքը պարտադրաբար թրքախօս դարձած էր: Մայրենի լեզուս սորվեցայ Հալէպի մէջ հայկական մանկապարտէզ երթալով: Սուրիոյ հանդէպ պարտական մնացի: Հալէպը հանգոյն ժամանակներէ հայ բնակիչներ ունեցած է: Հոն ճանչցած եմ հայ ընտանիք մը՝ Սապպանեաններ, որոնք հինգ հարեւր տարինէրէ ի վեր եղած էին Հալէպի բնակիչ և արաբերէնը արաբի նման խօսելով, չէին մոռցած մեր մայր լեզուն: Աւելցնեմ, որ մինչև այսօր կը շարունակէ ապրիլ Հալէպի մէջ մեր Սուրբ Քառասնից մանկանց եկեղեցին, որ հինգ հարեւր տարիները անցած է: Հալէպը շատ սիրելի ծննդավայրս է: Բայց հայրենիքս Հայաստանն է: Մարդ մէկ մայր կունենայ ու մէկ՝ հայրենիք: Երկու մայր չունենար: Սուրիական քաղաքացիութիւնս պահելով դարձայ Հայաստանի քաղաքացի և 2015-ին Պէյրութի մէջ գիրք մը հրատարակեցի՝ «Երկիր երթալն է ճիշտ» վերնագիրով ու… ինքնաթիռս բարձրացայ դէպի Երևան:

-Ի՞նչ հայ մշակութային օջախներ, հասարակական կազմակերպություններ կային Հալեպում. Ձեր մասնակցությունը նրանց գործունեությանը:

-Ունեինք բազմաթիւ մշակութային կազմակերպութիւններ,- 15 եկեղեցի, մի քանի թատերական կեդրոն, որոնք հիսնամեակը անցած էին: Երկու գեղանկարչական ակումբներ, մէկը Մարտիրոս Սարեանի անունը կրողը, միւսը՝ Արշիլ Կորքիի անունը: Ունէինք երգչախումբեր, պարախումբեր ուրի՞շ, մօտ 50 դպրոց, որոնցմէ հինգը դարձան երկրորդական (12-ամեայ) ճեմարաններ:

-Պահպանվո՞ւմ էր արդյոք կապը Մայր Հայաստանի հետ. ինչպիսի՞ գործակցություններ կային հալեպահայ համայնքի և ՀՀ Սփյուռքի նախարարության ու հայաստանաբնակ մտավորականության միջև. «Հայագիտական դասընթացների» դերը:

-Չմոռցած յայտնեմ, որ Հալէպի մէջ երկար ժամանակ Հայկական բարեգործական ընդհանուր միութեան տեղականի մէջ որպէս վարիչ աշխատած եմ և ապա երկար ժամանակ գլխաւոր վարչութեան անդամ ու Սուրիոյ ՀԲԸ Միութեան համար հեղինակած եմ հատոր մը և 300 օրինակ նուիրած եմ Բարեգործականի դարակին, որպէսզի վաճառեն ու դրամը հատկացնեն դպրոցին:

Սփիւռք-Հայրենիք փոխադարձ կապերը յատկապէս խորհրդային իշխանութեան ժամանակ կրնա՛մ վկայել՝ շատ էին, անհատ բանաստեղծներ, գիտնականներ, բժիշկներ, մարզիչներ, թատերական գործիչներ, երաժիշտներ, տարին բոլոր կուգային Սուրիա, յատկապէս Հալէպ ու Դամասկոս: Եկողներուն թիւը մի քանի հարեւր կանցնէր: Երևանի Սփիւռքահայ Կոմիտէյին, որուն նախագահը Վարդգէս Համազասպեանն էր, կը ստանային և մամուլ ու գրականութիւն: Անկախացումէն յետոյ նոյն ընթացքը շարունակելի չեղաւ , երբ հին օրերուն Հալէպէն ևս երգչախումբ ու թատրոն կը մեկնէին Երևան փոխադարձ այցելութեան: Անկախութեան շրջանին Հալէպէն կարգ մը անհատներ կապ կը պահէին Հայաստանի սփիւռքի նախարարութեան հետ: Այս շրջանին ո՛չ մամուլ և ո՛չ ալ գրականութիւն ստացած ենք: Բայց շարունակելի մնացին այս շրջանին Սփիւռքէն հայ ուսուցիչ-ուսուցչուհիներու Երևանի մէջ վերապատրաստումի մեկնումը՝ Երևան:

Այս շրջանին կազմակերպեալ խումբեր Երևանէն՝ Հալէպ չեկան: Հատ ու կենտ անդամներ եկան անշուշտ դասախօսելու և Հալէպի դպրոցներու և ակումբներու մէջ ելոյթներով հանդէս գալու: Ավելցնեմ, որ Հայաստան գալէս ի վեր 2015-ի կէսէն առ այսօր ՝ Հայաստանի մէջ գրած ու հրատարակած եմ 21 անուն գիրք, իմ հրատարակած գիրքերուս թիւը մօտեցնելով երեք հարեւրի , որոնց կէսը ՝ իմ գործերն են, միւս կէսը ՝ սփիւռքահայ և հայրենի գրողներու գործ: Այդ գիրքերը հրատարակած եմ առաւելապէս իմ միջոցներովս:

-Վերջերս Երևանում կայացավ ականավոր դրամատուրգ Արթուր Ադամովի պիեսների ժողովածուի շնորհանդեսը՝ Սաթենիկ Խաչատրյանի թարգմանությամբ: Ինչպե՞ս եք գնահատում Ադամովի ավանդը աբսուրդի թատրոնի պատմության մեջ:

-Այդ շնորհանդէսին ներկայ եղայ: Տուեալ հատորէն կարդացած չէի, կարդացած էի վեց թատերական գործերէն երկու գործ միայն: Ժամանակը քիչ էր: Սփիւռքի նախարարութենէն եկած էր հրաւէրը. վերջապէս յիշած էին գոյութիւնս… Ելոյթս անվերջ ծափի արժանացաւ: Նախարարութիւնը երկու հոգիի նուէր տուաւ- թարգմանչուհի Սաթենիկ Խաչատրեանին և ելոյթ ունեցողիս: Պէտք է յայտնեմ ու շեշտեմ, թէ հա՛յ Ադամովը արժանացած է համաեւրոպական արժևորումի որպէս թատերագիր:

-Անձնապես ծանոթ եք եղել Ադամովին, այնպես չէ՞. ինչպե՞ս եք ընկալում նրա մարդ-առեղծվածի գաղտնիքը:

-Ադամովին անձնապէս ծանոթ եղած եմ: Իր բերածը թատրոնին, պիտի ըսեմ՝ համաշխարհային թատրոնին առեղծվածային չէ: Հայը բազմաթիւ անգամներ անակնկալի բերած է շատ մը երկիրներ մշակոյթի մարզին մէջ.- տամ մէկ քանի անուն.- Գառզու, Ժանսեմ, Թութունճեան Ֆրանսայի մէջ որպէս գեղանկարիչներ, Արշիլ Կորքի Ամերիկայի մէջ որպէս գեղանկարիչ և Ուիլեըմ Սարոյեանը նոյն Ամերիկայի մէջ որպէս ժամանակակից մեծագոյն վիպագիր թատերագիր,- Նիւ Եօրքի Մեթրոփոլիթէն երգչուհիներ ևս կրնամ յիշել, ունեցած ենք ջութակահար մը միջազգային համբաւի տիրացած, որ իր հայեցի անունը չէ փոխած հակուած բազում առաջարկներու: Այդ Ռուբէն Մամուլեանն էր: Նա ևս՝ երևոյթ մը: Յիշեցի բազմաթիւներէն մէկ քանին: Հայաստանը եղած է, կը մնայ ու պիտի շարունակէ մնալ մշակոյթի երկիր. իր մշակոյթը պահպանելու համար պէտք է ունենայ հզօ՛ր բանակ: Մեր մ. ԱԹԵՀի վանքի 10.000 ձեռագիր մատեաններ պատմութեան ընթացքին թաթարներու հողմէ չէին կրնար հրոյ ճարակ դառնալ՝ եթէ այդ ժամանակ ունենայինք հզօ՛ր բանակ: Ուժն է՝ մշակոյթը պահողը: Եթե ուժ ունենայինք, մեր ուժը գործածել գիտնայինք, ազերիները, մեր հազարաւոր խաչքարերը ջարդել կրնայի՞ն… Չէ՞ որ ազերիներ մեր մշակոյթը ջնջել կը փորձեն, ինչպէս թուրքեր մեր Արևմտեան Հայաստանին մէջ ոչ միայն երկու միլիոն հայ ջարդեցին, այլ հազարաւոր մշակութային արժէքներ:

-Ի՞նչ կարծիքի եք հայաստանյան մշակութային դաշտի ներկա խմորումների վերաբերյալ՝ կապված մի շարք նախարարությունների միավորման հետ:

-Վերջին տարիներուն սփիւռքի մէջ ու յատկապէս Սուրիոյ ու Լիբանանի մէջ շարժում մը ծայր առած է, որ զանազան դպրոցներ միացնեն, երկու անունով՝ մէկի վերածեն: Կը հասկնանք: Որովհետև հայ ստուար բազմութիւններ, պայմաններու բերումով,- պատերազմական, լքած ու հեռացած են այս երկիրներէն՝ դեպի ԱՄՆ: Աշակերտները պակսած են.- 12-ամեայ դպրոց մը, եթէ խաղաղութեան ժամանակ ունեցած է 12.500 աշակերտ, հիմա ունի 700 աշակերտ: Միացումը հոս հասկնալի է: Իսկ Հայաստանի մէջ եղածը կը խորհիմ թէ իւրաքանչիւր նախարարութիւն կը կարօտի մեծ գումարի: Միացումը նախարարութիւններու նոյն գումարը կը վերածէ ծախսուածի կէսին: Տնտեսագիտութեան հարց է, գուցէ՝ վիճելի: Բայց տնտեսագիտականօրէն թէև հասկնալի, բայց այս կերպը կը նուազեցնէ պերճանքը նախարարութիւններու: Հարց կը ծագի.- Պերճանքին տալ կարևորութիւն, թէ՞, ծախսերու նուազումին-կիսուելուն:

Յ.Գ Հարցասէրներ, Ձեզի՝ Շնորհաւոր Նոր Տարի եւ Սուրբ Ծնունդը:

Մեր օրերում հայտնի դառնալը դժվար գործ չէ ։ Այսօրվա հերոսը Արտ Ավետիսյանն է: Նա իր ինստագրամյան էջով սկսեց շուրջը հավաքել իր երաժշտությունը սիրողներին, սկզբում քավրներով, ապա սեփական երգերով հիացնելով մարդկանց: Երիտասարդ կատարողը իր ոճի, ձեռքբերումների մասին կխոսի մեզ հետ։

Այն հարցիս, թե լինելով երիտասարդ, ձեռք է բերել ճանաչում ինստագրամյան հարթակում, այդ ամենը ինչպե՞ս ստացվեց, ինչպե՞ս է վերաբերվում իր համար խենթացողների բանակին, շատ համեստորեն պատասխանեց.

-Ես շատ ուրախ եմ և շնորհակալ, որ սիրում և գնահատում են իմ աշխատանքը։ Եղել է ցանկություն երգելու և այն ներկայացնելու վիդեոների տեսքով, կցանկանայի շեշտել, որ սկզբում ինձ համար ուղղակի զբաղմունք էր, հետո միայն սկսեցի ավելի լուրջ վերաբերվել այդ ամենին: Իսկ ինչ վերաբերում է ինստագրամյան ճանաչմանը, այն միայն իմ շնորհիվ չէ։

-Ե՞րբ հասկացաք, որ պետք է երգեք և ունեք այդ տաղանդը։

-Մանկուց եղել է սեր երաժշտության նկատմամբ, բայց ավելի կոնկրետ զբաղվել եմ յոթ տարեկանից։

-Ինչո՞ւ սկսեցիք քավրներ անելուց, և որն է ձեր ոճը։ Փորձե՞լ եք երգել այլ ոճերում, եթե այո, ապա ո՞ր ոճերն են դրանք։

- Ընդհանրապես ես դեմ եմ քավրներ անելուն, բայց ինձ թվում է, սկզբում բոլորն էլ սկսել են քավրներ անելու, ոչ անձնական երգերից։

Երգել սկսել եմ ժողովրդական ոճով: Ինձ թվում է, ճիշտ հիմքը ժողովրդականն է։ Ինձ փորձել եմ նաև այլ ժանրերում, բայց չեմ գտել ինձ դրանց մեջ, հիմա ինձ ավելի հոգեհարազատ է ներկայիս էստրադային երգիչների ոճերը։

-Ի՞նչ դժվարություններ եք ունեցել որոշակի արդյունքի հասնելու համար և ինչպե՞ս եք շարունակելու ձեր ճանապարհը, ե՞րգ, թե՞ մեկ այլ մասնագիտություն։

-Դժվարություններ միշտ էլ լինում են, ուղղակի պիտի հաղթահարես և անցնես առաջ, հետո ամեն բան լավ կլինի։ Շարունակելու առումով ասեմ, որ երգով ես ապրում եմ, խոսքը ընդհանրապես ֆինանսականին չի վերաբերվում, ուղղակի երգը շատ մեծ նշանակություն ունի իմ կյանքում:

-Որպես երիտասարդ կատարող, ապագայում ի՞նչ պլաններ ունեք, որոնք ձեզ կբերեն ավելի մեծ ճանաչման։

-Միշտ էլ, երբ մարդ ունենում է մեկը, ձգտում է երկրորդին, երրորդին և այդպես շարունակ։ Ուզում եմ նշել, որ ոչ միայն երգում եմ, այլ նաև զբաղվում եմ երգերի գործիքավորումով, և որի համար շնորհակալ եմ այն մարդկանց, ովքեր աջակից են ինձ այդ հարցում: Ուզում եմ շնորհակալություն հայտնել երգիչ Գևորգ Մկրտչյանին և երգահան Արման Անտոյանին։

-Եվ վերջում, մի փոքր էլ պատմեք ձեր առօրյայի, զբաղմունքների, նախասիրությունների մասին։

-Իմ առօրյան շատ պարզ և հասարակ է, ինձ համար ուղղակի կարևոր են օրվա ընթացքում իմ կողքին գտնվող մարդիկ, ովքեր ինձ միշտ քաջալերում են։