zara ghazarean

Կայսրինը կայսերը, իսկ Աստծունը՝ Աստծուն

Բոլորովին վերջերս Կենտրոնական Բանկը հայտարարություն տարածեց այն մասին, թե 2018 թվականին աստիճանաբար կկիրառվեն և շրջանառության մեջ կմտնեն նոր ոճով և նոր «դեմքերով» թղթադրամներ: Ըստ այդ հայտարարության՝ հազար դրամի վրա կլինի Պարույր Սևակը, երկու հազար դրամին՝ Տիգրան Պետրոսյանը, հինգ հազար դրամին` Վիլյամ Սարոյանը, տասը հազար դրամին` Կոմիտասը, քսան հազար դրամին` Հովհաննես Այվազովսկին, հիսուն հազար դրամին` Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ

Կենտրոնական բանկի պաշտոնական հայտարարությունում նշվում է. «Թղթադրամների թեմաները նախապես քննարկվել են Հայ Առաքելական եկեղեցու ներկայացուցիչների, մտավորականների հետ, հաշվի են առնվել նաեւ ՀՀ ԿԲ այցելուների կենտրոն քաղաքացիների ներկայացրած առաջարկները»:

Հայ Առաքելական եկեղեցո՞ւ:

Որպես Հայ Առաքելական եկեղեցու զավակ զարմացա, որ թղթադրամների վրա տպվելու են Կոմիտաս վարդապետը և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը:

Երբ 1993 թվականին առաջին անգամ թողարկվում էին առաջին դրամները, գիտակցվում էր, որ այն իրենից ներկայացնում է ազգային արժեք ու խորհրդանիշ: Բայց մեր ժամանակներում, երբ Թումանյանը դարձել է գյուղապետի ընտրությունների խորհրդանիշ, Իսահակյանը՝ խորհրդարանի, և առհասարակ, իսկ Մարտիրոս Սարյանը՝  նախագահականի, ուրեմն կարծում եմ՝ սխալ է «Մարգարիտները շաղ տալ խոզերի առաջ»:

Առաջին բանը, որ եկավ մտքիս, Հիսուս Քրիստոսի օրինակն է: Երբ նրան փորձելու համար հարցրեցին, թե.

-Օրինավո՞ր է մեզ համար կայսրին հարկ տալ, թե՞ ոչ:
Նա վերցրեց դրամը և շուռ տալով դեպի ժողովուրդը, հարցրեց.

-Ո՞վ է պատկերված:

-Կայսրը,- եղավ պատասխանը:

«Արդ, գնացեք տվե՛ք կայսրինը կայսերը, իսկ Աստծունը՝ Աստծուն»:

Հասկանալի է, որ Կոմիտաս վարդապետը և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը բացի հոգևորից նաև ազգային խոշոր դեմքեր են: Բայց  մտնում ենք եկեղեցի ու  ծնկում ենք  Լուսավորչի նկարի առջև՝ բարեխոսություն խնդրելով, Կոմիտասի Պատարագով հաղորդակից ենք լինում երկնայինին, ու չեմ ուզում, որ այդ նույն Լուսավորչի ու Կոմիտասի նկարը մի օր դրվի դիպլոմի մեջ ու տրվի գործատուին, հետո հասնի ոստիկանին՝  հանցանքը կոծկելու համար, հետո մտնի  բժշկի  գրպանը  և այդպես շարունակ:

Թող, որ կայսրինը մնա կայսրին, իսկ  Աստծունը ՝ Աստծուն…

lilit grigoryan

Փոքրիկ պետերը

Խառը օր էր: Հիշում եմ, որ լեցուն էր ձանձրալի իրադարձություններով: Ընկերուհուս՝ Մարիամի հետ գնացինք մեր դասընկերոջ տուն՝ նրան անհապաղ դպրոց կանչելու: Խնդիրն այն էր, որ շենքը գիտեինք, բնակարանը՝ չէ: Մտանք պատահական մուտք: Տեսնենք՝ մի փոքրիկ մարդ կանգնած է իր հեծանիվի առջև և ինչ-որ բանի է սպասում: Ես հարցրի.

-Ո՞ւմ ես սպասում:
Թե բա.
-Ձեզ:
-Էդ ո՞նց: Ի՞նչ պիտի անենք մենք:
Իսկ նա ժեստերով.
-Մի հատ արագ էս հեծանիվը վերև բարձրացրեք:
-Լավ, պուճուր ջան, սպասի՝ քեզ օգնենք:
Բա, մեկ էլ.
-Ես պուճուր չեմ:
Վերև բարձրացրինք, իրենց դռան մոտ: Ուզում էինք արդեն իջնել ու ահա.

-Դուռը ծեծեք:
-Մենք ինչի՞ ծեծենք: Ձեր տունն ա, դու ծեծի, թող մտցնեն ներս,- Մարիամն արդեն սկսեց զայրանալ:

Բայց պարզվում է, որ այդ փոքրիկը մեզանից ավելի էր զայրացել.
-Արա, քեզ ասում եմ՝ ծեծի, թե չէ գլուխդ ձեռքիս փայտով կջարդեմ:
Թողեցինք, իջանք, հետևներիցս իջավ.
-Սպասեք, մի թռեք:
Բա հիմա ի՞նչ ասես: Այս փոքրիկը հաստատ բարձր պաշտոնավոր մեկն է լինելու: Պիտի հրամայի, իսկ ենթակաները սուս-փուս անեն: Դաստիարակությունն էլ տեղ ունի, բայց մտքումս մի բան է հիմա. տեսնես՝ ո՞ր բաժնի ապագա պետն է այդ փոքրիկը:

mariarshakyan

Ջերմուկ՝ ջերմ ջրերի աշխարհ

Ջերմ ջրերի, ջերմ ակունքների, ջերմ գեյզերների, ջղային ջրվեժի իմ քաղաքն անվանում են Ջերմուկ: «Այստեղ է գտնվում հանքային ջերմ ջրերի համաշխարհային նշանակության պաշարների 67 տոկոսը: Այս քաղաքի ճակատագիրը կանխորոշել է Արփան՝ քաղաքը բաժանելով երկու թաղամասերի: Այստեղ է գտնվում հայաստանյան գեղեցկագույն «Ջրահարսի վարսեր» ջրվեժը: Եվ այստեղ է առանց որևէ մարդկային գործոնի ազդեցության հոսում տաք ջուր»: Այսպես կասեր կոմունիստական գաղափարախոսության մոլի պաշտպան թոշակառու մի գրող՝ զբոսաշրջիկների քանակը քաղաքում ապահովելու համար: Իրականում, դժբախտաբար, թե բարեբախտաբար, Ջերմուկում չէ, որ գտնվում են ջերմ ջրերի համաշխարհային նշանակության պաշարները: Արփայի՝ քաղաքի բաժանումը երկու թաղամասերի այդքան էլ բախտորոշ չէ քաղաքի համար, իսկ ջուրը, որ թափվում է 70 մետր բարձրությունից, ջրվեժ համարելը գիտականորեն այդքան էլ ճիշտ չէ: Շատերն էլ նույնիսկ չգիտեն, որ ջրվեժի անունը «Ջրահարսի վարսեր» է: Չնայած այս ամենին՝ չենք կարող հերքել, որ հանքային տաք ջուրը իրոք հրաշալի բնական հարստություն է:

Ջերմուկ բնակավայրը հիշատակվում է դեռևս 13-րդ դարերից, սակայն քաղաքի հիմքը դրվել է միայն 1940-ականներին, երբ կառուցվում է առաջին առողջարանը: Հետո մեկը մյուսի հետևից կառուցվեցին առողջարանային համալիրներ, գործարաններ, բնակելի շենքեր ու սկսեց սկիզբ առնել քաղաքային կյանքը՝ լի խորհրդային հանրապետությունների տարբեր անկյուններից եկող զբոսաշրջիկներով, որոնք գալիս էին ոչ միայն բուժվելու, այլև հետաքրքիր հանգիստ անցկացնելու տարվա բոլոր եղանակներին: Մաքուր ու անարատ օդը, բազմաթիվ ազգերի ներկայացուցիչների հետ շփումը ձևավորել են ջերմուկցու կերպարը, որը առաջին հերթին աչքի է ընկնում շռայլ հյուրասիրությամբ, մի քիչ բամբասկոտությամբ ու ավանդապահությամբ, բայց բարի ու բանաստեղծական տրամադրությամբ: Այսօր էլ քաղաքը մնում է իր որդեգրած սովորույթներին հավատարիմ՝ շնորհիվ այն մարդկանց, ովքեր տարիներ շարունակ կողք կողքի ապրելով, ժառանգել են աշխարհի տարբեր ծայրերից եկող զբոսաշրջիկների սովորույթներն ու վարվելակերպը՝ ձևավորելով ջերմուկցիների կերպարները, որոնք քաղաքը լցնում են ջերմությամբ…

Tamara galstyan

Ապրիլյան պատերազմից

Հարցազրույց քառօրյա պատերազմի մասնակից Կառլեն Հարությունյանի հետ:

-Ինչո՞վ էիր զբաղվում մինչ բանակ գնալդ:

-Հողագործությամբ եմ զբաղվել:

-Որտե՞ղ էիր, երբ սկսվեց քառօրյա պատերազմը:

-Դիրքերից իջել էի, Մարտակերտում եմ ծառայել:

-Կպատմե՞ս քառօրյա պատերազմից:

-Ապրիլի 2-ին՝ գիշերը ժամը 3-ին, մենք Մալոյան Էդիկի հետ բարձրացել ենք «պոստեր»՝ Քյարամի «պոստը» (խոսքը քառօրյա պատերազմում զոհված Քյարամ Սլոյանի մասին է), գնացել ենք Քյարամենց օգնելու, բայց չենք կարողացել օգնել, որովհետև կրակում էին մեզ վրա: Մի վիրավոր ունեինք՝ աշտարակցի տղա՝ Քյարամենց գյուղից: Դրանից հետո ինձ տարել են Թալիշ, Թալիշի գյուղերում եմ եղել, օգնել եմ՝ ժողովրդին ենք հանել էնտեղից, հետո գնացել եմ Ջաբրայիլ, Ասկերան ու նորից հետ եմ եկել Մարտակերտ: Էլի «պոստ» եմ պահել, շատ դժվար էր ամեն ինչը…

-Ունե՞ս այնտեղից ընկերներ, որոնց հետ մինչև այսօր կապը պահպանում ես:

-Հա, էդ վիրավոր տղան՝ «մինի» վրա ա տրաքել ու խփել են ուսին, մյուն էլ հրամանատարս ա, իր հետ եմ մոտ:

-Ի՞նչ էիր զգում այն պահին, երբ քեզ ասացին, որ մի քանի օրից տուն ես գնալու:

-Ուրախ էի, բայց ցավը էն էր, որ տղերքին մենակ էինք թողում էդ խառը պահին: Դե, ուրախ ես, որ անփորձանք գնում հասնում ես ծնողներիդ էդ կռվից հետո: Մեդալ եմ ստացել ու օգոստոսի 27-ին արձակուրդ եմ եկել 7 օրով:

-Հիմա ինչո՞վ ես զբաղվում:

-Հիմա նորից մտել եմ զորամաս՝ Արարատի Զոդ գյուղում, էլի մեր հայրենքին եմ պաշտպանում:

-Ի՞նչ կփոխանցես այն տղաներին, ովքեր նոր են զորակոչվել բանակ:

-Թող անփորձանք վերադառնան, կռիվ չտեսնեն, գան, հասնեն իրենց ծնողներին, բոլորն էլ ծնող ունեն, բոլորն էլ սպասող ունեն:

Artyom Avetisyan

Հնդիկի անհավանական արկածները Լիճքում

Երկուշաբթի օրն էր, բոլորիս համար սովորական և անակնկալներով լի օր: Առավոտյան, երբ արթնացա, փոքրիկ զրույցի բռնվեցի հարևանիս հետ, այնուհետև նախաճաշեցի և  անցա գործերիս:

Ամռան այս ամիսներին ավելի է շատանում գյուղացու գործն ու աշխատանքը: Գրեթե բոլոր գյուղերում էլ աշխատանքի մեծ մասը լինում է հողատարածքում՝ բանջարեղենը, պտղատու ծառերը և բույսերը մշակելիս:

Ինչպես բոլորը, այնպես էլ մենք, պատրաստվում էինք հողամասը ջրելուն: Ճիշտ է, երկար կռիվներից ու բահերով «մենամարտից» հետո, ջուրը վերջապես մեզ էլ հասավ:

-Մամ, խռամն լավ կաբերիմ, սաղ ջուր մեր թարաֆն ա գիկա: Էդմալ օր գա, 1 ժամվա մեջ կպրծնինք բոստանից:

-Շատ լավ ա: Ուրեմն արի՝ կարտոլի քոլերն էլ բանանք, օր ջուրն շուտ մտնի բոստան, համ էլ ջրելուց չջարդինք:

Այս մի գործից էլ ազատվեցինք, մնաց մենակ ջրելը: Ես ու մայրս հերթականությամբ ջրելով շարժվում էինք առաջ, և ահա առաջին արկածը:

Երբ ջուրը ուղղել էի կարտոֆիլի երկար առուները, պատահմամբ ձեռքս կպավ կարտոֆիլի թփերին, որի վրա մի շարք բզեզներ ու միջատներ կային: Դրանցից մի քանիսը թափվեցին ցած, մի մասը՝ ջրի մեջ, իսկ մեկն էլ հենց ոտքիս վրա ընկավ, որին ես չէի էլ նկատել:

Երբ փոխեցի ջրի ուղղությունը, պատահաբար տեսա նրան, բայց ուշադրություն չդարձրի, սակայն, երբ ավելի ուշադիր նայեցի, միանգամից բահը թողեցի հողամասում, հողաթափերս հանեցի ու շպրտեցի չգիտեմ ուր, և գոռալով վազեցի… Հիմա ծիծաղում եք, չէ՞: Իրականում այն թունավոր և վնասակար միջատ էր, դրա համար էլ ես այդ կերպ արձագանքեցի: Բայց սա դեռ ամենը չէ:

Երբ ավարտեցինք աշխատանքը, նստեցինք ծառերի հովին՝ մի փոքր հանգստանալու, բայց այդ հանգիստը սկսեց խախտել քամին և երկնքից թափվող կաթիլ-կաթիլ անձրևը: Անմիջապես տուն մտանք և մտնելուն պես հանդիպեցինք երկրորդ՝ թխամորթ արկածին: Թխամորթը ուներ գրեթե գանգուր մազեր, սպիտակ ատամներ և հաստ շրթունքներ: Դե իհարկե, հնդիկ էր:

Նա, երբ մեզ տեսավ, միանգամից խուճապի մատնվեց և արագ ձեռքերը վեր բարձրացրեց: Մի քանի անգամ փորձեցի հասկանալ, թե ի՞նչ է անունը, ինչու՞ է եկել, ի՞նչ է ուզում, բայց ապարդյուն: Ճիշտ է, նա իր ոճով, իր լեզվով էր խոսում և գուցե պատասխանում էր իմ հարցերին, սակայն ես չէի հասկանում: Նա այնքան արագ ու չգիտեմ ինչերեն էր խոսում, որ այլևս չէի կարողանում զսպել ծիծաղս:

Երկար հարց ու փորձից հետո պարզվեց, որ ջուր է ուզում: Մի քանի բաժակ ջուր խմելուց հետո նա այնքան մտերմացավ հետս, որ արդեն առանց «թույլտվության» մտնում էր տուն ու դուրս էր գալիս:  Այս անգամ, երբ ես էի նրան տեսնում, անկախ ինձնից ձեռքերս վեր էի բարձրացնում: Ճիշտ է, չափազանցրի, բայց տպավորությունը այդպիսին էր:

Փորձեցի նկարել և նկարվել նրա հետ, սակայն թույլ չտվեց: Մի քանի անգամ ասացի սելֆի, սելֆի, բայց ձեռքերը խաչեց ու թույլ չտվեց: Դրանից հետո այլևս ոչինչ չարեցի:

Շշերի մեջ ջուր լցրեցի և տվեցի նրան, վերջում էլ ասացի՝ նամաստե: Ժպտալով ինձ, ձեռքերը կպցրեց իրար, մի փոքր խոնարհվեց ու գնաց…

Երեկոյան, երբ այս ամենը պատմեցի մի քանիսին, սկսեցին ծիծաղել ու ասացին, որ նա եղել է բանվոր-էլեկտրիկներից մեկը, իսկ մեր գյուղ են եկել, որովհետև էլէկտրասյուներն են ամրացնում և նորոգում:

Հիմա, երբ նստած գրում էի այս նյութը, մտածում էի, թե ի՞նչ վերնագիր դնեմ հոդվածիս՝ «Ես ու հնդիկը», թե՞ «Ես ու հնդկացին»: Չիմանալով, թե որն է ավելի լավը ու ճիշտը, ընտրեցի մեկ ուրիշը, բայց դա էլ վատը չէ:

Մի բան էլ ասեմ: Ժողովրդի մեջ մի խոսք կա տարածված, ասում են, թե շաբաթվա առաջին օրը ինչպես սկսվում է, այնպես էլ ավարտվում է շաբաթվա վերջին օրը: Այժմ նոր արկածների եմ սպասում:

Հ.Գ. Հիմա սպասում եմ հաջորդ  հյուրին, բայց լավ կլինի, որ այս անգամ ճապոնացի կամ չինացի լինի…

Արմավիրի կենդանաբանական այգին

Օր-օրի պակասում է իմ քաղաքի`Արմավիրի կենդանաբանական այգու բնակիչների թիվը, որը յուրաքանչյուր բնակչի համար էլ տխուր դեպք է: Իսկ պատճառը ոչ բարենպաստ պայմաններն ու սննդի մշտական աղբյուրի բացակայությունն է: Այգին համարվում է մասնավոր, և քաղաքի ոչ մի կառույցի չի հետաքրքրում այգու պահպանման հարցը: Կենդանիների աչքերի տխրությունը միայն հերիք է, որ ցանկանաս ինչ-որ բանով օգնել նրանց, թեկուզ մեկ կտոր հացով: Իսկ ես փորձեցի այս կերպ նրանց օգնել՝ պատմել նրանց մասին, միգուցե ինչ-որ մեկը կցանկանա օգնել կենդանիներին, որոնց համար միևնույն է. Քաղաքապետարանը, մարզպետարանը, թե սովորական մարդիկ կլինեն իրենց տերերը: Նրանք սիրո և խնամքի կարիք են զգում:

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Մեր սարն անապատացել է

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Եթե նստեք տատիս կողքին ու զրուցեք, նա անպայման կասի, որ ինքը իր տղաների ընտանիքների հետ 11 տարի սար է գնացել, շատ անասուններ են պահել ու դրա շնորհիվ գյուղում երկու տուն են գնել։

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Սար գնացող ընտանիքներ գյուղում շատ կան, բայց հիմա այնքան հեռու տեղեր չեն գնում, ինչպիսին մերոնք են գնացել։ Այդ ժամանակներից  անցել է մոտ 15-16 տարի, ու հիմա երբ հիշում են այդ տարիները, երանի են տալիս, չնայած որ շատ ծանր ու դժվար աշխատանք է եղել, կարոտով են հիշում այդ ամենը։ Ինձ համար այդ զգացմունքները խորթ են, քանի որ փոքր եմ եղել ու ոչինչ չեմ հիշում։

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Ամռանը անընդհատ ուզում էինք գնալ սար, տեսնել ամեն ինչ, վերհիշել ապրած օրերը, բայց միշտ մի բան խանգարում էր։ Վերջապես կարողացանք հարմարեցնել: Մայրս էլ միացավ մեզ, նրա մանկությունը նույնպես սարում է անցել՝ իր տատ ու պապի մոտ։ Վերջապես գնացինք։ Չնայած դժվար էր առավոտյան 4-ին արթնանալը, բայց մենք հաղթահարեցինք ու ճամփա ընկանք։ Ճանապարհի ամեն հատվածի հետ կապված մի հիշողություն կար, ու ճամփան կարճ թվաց, քանի որ անընդհատ պատմում էին ու պատմում։ Տեղ հասնելուն քիչ էր մնում, երբ տեսանք մեր թաղամասից մի տղայի, որը հորթերին բերել էր արոտի։ Նրա աչքերը սկսեցին փայլել, ու քույրս հիշեց, թե ինչպես էին իրենք ուրախանում, երբ գյուղից մարդ էր գալիս։

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Տեղ հասանք: Բոլորը զարմացած հարցնում էին թե. «Բա էս ի՞նչ խաբար ա, որ էկել եք», ու զարմանում էին մեր այն պատասխանից, որ ուղղակի եկել ենք կարոտներս առնելու։ Բոլորը հրավիրում էին իրենց օդա (սարի տնակներն են) հանգստանալու, սուրճ խմելու։ Առավոտը նոր էր բացվել, բայց սարվորներն արդեն ավարտել էին կիթը ու կաթն էին մշակում: Այդպես է սարում. օրը շուտ է սկսվում։  Այդ մոտիկ սարերում գյուղից շատ մարդ կա, ու դեռ պահպանվում են սարի ավանդույթները։ Մենք մտանք մորս քեռու տուն, հետո մեր սարվորի (դա այն մարդն է, որը պահում է մեր կովը) ու մի քիչ հանգստանալուց հետո բարձրացանք ավելի հեռվի սարերը՝ մեր սարերը։ Ծառերը, թփերն ու քարերը իրենց տեղում էին, տնակների փոխարեն մի քանի քար կար, նստարանի փոխարեն՝ միայն հիշողություն, որ այդտեղ նստարան է եղել: Մարդիկ նույնպես չկային, այդ սարը հեռուներից է, ու ոչ ոք էլ այդտեղ չի գնում։ Այն կոչվում է Մակոյի ուրթ։ Մեր տնակի տեղում մոռի թփեր էին աճել, աղբյուր տանող ճանապարհը ամբողջությամբ պատված էր փշոտ բույսերով, երեխաների խաղալու վայրերը նույնպես մոռի թփերով էին ծածկված։ Երբ նստեցինք այն ժայռերին, որոնց նստել էին նրանք այն ժամանակ, քույրս հուզվեց ու լաց եղավ։ Մեր սարն անապատացել էր, ու ոչինչ այլևս չկար, բացի հիշողություններից։

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Մորս պապի օդեն պահպանվել էր, որովհետև այն համեմատաբար մոտիկ է, ու մարդիկ իրենց օգտագործելու համար հետևում են, որ չքանդվի։ Մայրս մտավ ներս ու նկատեց, որ ամեն ինչ իր տեղում է՝ պապի սարքած սեղանը, մահճակալները, խփած ամեն մի մեխը։ Նա էլ էր հուզվել ու լաց եղել, բայց մեր աչքից հեռու։ Մայրս ցուց տվեց մեզ այն ծառը, որից պարանով ճոճանակ էին կախում ու օրորվում։

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Լուսանկարը՝ Սեդա Մխիթարյանի

Ես մտքում երազում էի, որ այստեղ հայտնված լինեի 15 տարի առաջ, որ կարողանայի ամեն ինչ սարքին ու կարգին տեսնել, բայց…

Գյուղ վերադարձանք ուշ երեկոյան, տատիս պատմեցինք մեր տեսածները, ու նա էլ հուզվեց…

Հայրավանք

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Սևան-Գավառ ճանապարհի ձախ կողմում՝ Սևանա լճի առափնյա հրվանդանի վրա է գտնվում Հայրավանքի Սբ. Ստեփանոս վանական համալիրը: Մամռակալած ժայռերով շրջապատված տեղանքում արթուն է դարերի շունչը: Պատմական աղբյուրների համաձայն՝ վանքի տեղանքը դեռևս 4-րդ դարից եղել է սրբատեղի: Վանքի ներսում զգում ես ժամանակի ընթացքում այստեղ հնչած բյուրավոր աղոթքների հոգեպարար զորությունը:

Վանքի տարածքը լուսանկարելու համար կան բազմաթիվ գեղեցիկ դիտանկյուններ: Արածս բազմաթիվ լուսանկարներից ինձ հատկապես դուր եկան վանքի հետևի ժայռերից նկարածները: Այնպես որ, եթե գեղանկարիչ չեք ու չեք կարող կտավին հանձնել ձեր տեսածն ու զգացածը, ապա գոնե ֆոտոխցիկ ունեցեք:

Պատմական աղբյուրների համաձայն՝ Գրիգոր Լուսավորիչ Հայրապետը Կեսարիայից վերադառնալիս  անցել է Գեղամա ծովի այս վայրերով: Հայրապետին ուղեկցող վարդապետներից մեկը նրան խնդրել է ճգնության համար իրեն թողնել այստեղ: Լուսավորիչը վարդապետին թողել է այստեղ և նրան հանձնել Քրիստոսի Խաչափայտի մասունքը: Մասունքը դրվել է 4-րդ դարում այստեղ կառուցված աղոթատանը, որի հիմքերն այսօր էլ պահպանվում են:

9-րդ դարում, Մարիամ իշխանուհու նվիրատվություններով կառուցվել է Ս. Ստեփանոս եկեղեցին, որը հայկական ճարտարապետության եզակի նմուշներից է: 1211թ. եղբայրներ Հովհաննես և Ներսես վարդապետները նորոգել են եկեղեցին ու կից կառուցել երդիկավոր ութանիստ գմբեթով գավիթը:

19-րդ դարում  բնական աղետի հետևանքով վանքի գմբեթը փլուզվում է, և խաչափայտի մասունքները տեղափոխվում են Սևանավանք, ապա՝ Սբ. Էջմիածին: 2017 թ. հուլիսի 9-ին՝ Հայրավանքի ուխտի օրը,  Ն.Ս.Օ.Տ.Տ  Գարեգին Բ-ի օրհնությամբ խաչափայտի մասունքները բերվեցին Հայրավանք: Այդ օրը տարբեր վայրերից բազմաթիվ մարդիկ այցելեցին Հայրավանք՝ հաղորդակցվելու մասունքների օրհնաբեր զորությանը:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Կաթողիկոս Ղազար Ա Ջահկեցին գրի է առել մի ավանդություն՝ մասունքների հրաշագործ զորության մասին: Ըստ այդ ավանդության, երբ 1381թ-ին Լենկթեմուրը ավերելով Հայաստանը հասնում է  այս վանքի մոտ, վանահայր տեր Հովհանը մեջքին է կապում Քրիստոսի խաչափայտի մասունքները  և վազելով փախչում է ծովի մակերեսով այնպես, ինչպես դա կաներ գետնի վրայով: Լենկթեմուրը զարմանում է և կանչում վանահորը` խոստանալով կատարել նրա բոլոր պահանջները: Վարդապետը վերադառնում է և բռնակալին խնդրում արձակել այնքան քրիստոնյա գերի, որքան վանքը կտեղավորի իր մեջ: Լենկթեմուրի թույլտվությամբ վարդապետը Սուրբ Գիրքը ձեռքին  մարդկանց ընդունում է եկեղեցի: Այն իր մեջ տեղավորում է քրիստոնյաների ողջ բազմությունը: Ապշահար բռնակալը ներս մտնելով տեսնում է, որ վանք մտնող մարդիկ աղոթքի զորությամբ վերածվում են աղավնիների և թռչում են դեպի կղզի: Այդ օրվանից վանքը, վանահայր Հովհանի անունով, կոչվել է Հովհաննավանք, Հայր Հովհանու վանք, նաև` Մարդաղավնյաց վանք, իսկ հետագայում` Հայրավանք:

Հետաքրքիր է այն զգացողությունը, երբ ներս մտնելով վանք, մի պահ քեզ համարում ես  այն բազմաթիվ քրիստոնյաներից մեկը, ովքեր Տեր Հովհանու աղոթքի զորությամբ    վերածվում են աղավնու և խաչքարերով պատված հրվանդանի բարձունքից լճի վրայով ճախրում են կղզի:

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Լուսանկարը՝ Վահե Դաբաղյանի

Jenya Eghikyan

Ես եմ քո էջերին գրել

Թո՞ւղթ, բարև՛: Երևի թանաքից ճանաչեցիր, չէ՞: Ես հաճախ մոռանում եմ քեզ, կներես, ուշ գրելուն էլ պատճառ կա, չեմ ուզում էջերդ վերջանան, ես ուրիշ թուղթ չեմ ուզում: Իմ մասին էլ այնքա՜ն բան գիտես, իսկ գիտե՞ս՝ ինչից եմ հոգնել. միայն իմ շողքը տեսնելուց, քեզ միայն լապտերի լույսի տակ եմ տեսել, թաքնվո՞ւմ ես: Ես դեռ չեմ համակերպվել, որ մի օր իմ համբերությունը կվերջանա, իսկ դու կհիշես իմ խոսքերը, բայց ոչինչ չես կարողանա անել: Միգուցե ուրի՞շը, ուրի՞շ գրիչ: Կընտրես գունավորները, թող էջերդ գեղեցկացնեն, միայն թե կապույտը չմոռանաս: Այն կապույտը, որն իր վերջին խոսքերով կիսվեց քեզ հետ, որի համար դժվար էր գրիչի ծայրը քո էջից կտրելը:

Գիտե՞ս՝ դու շատ ընկերներ ունես, ամեն մեկը՝ մի տեսակ: Քանոնը քեզնով հաճախ է հետաքրքրվում, կշփոթեցնի քեզ, եթե ծուռումուռ գծեր քաշի երեսիդ: Ռետինի հետ անկեղծ չլինես, կխաբի քեզ, մի բան կասի, հետո հետքերը կվերացնի, բայց մինչ ջնջելը՝ կհասցնես կարդալ, հասկանալ նրան:

Նկատել եմ, թե մկրատը ինչ ցավ է պատճառում քեզ, սակայն ինչքան էլ քեզ վրա գրեմ, սպիներդ չեն վերականգնվի: Մատիտն իմ ընկերն էր, մինչ կսկսեր ռետինի հետ ընկերություն անելը: Իսկ ինձնով բոլորն են գրում, բայց երբ թանաքս վերջանա, դեն կնետեն, կմոռանան, իսկ քեզ կպահեն, հաճախ կընթերցեն, բայց չեն հիշի՝ ինչով են գրել:

Ես անկեղծ եմ քեզ հետ, բայց մեկ թերթիկն էլ երկու էջ ունի, երկու երես:

Միասին, բազմազան ու համերաշխ

Լուսանկարը՝ Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ

Լուսանկարը՝ Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ

Հուլիսի 27-ին «Հասարակություն առանց Բռնության» ՀԿ-ն իր ամենամյա իրազեկող միջոցառումն էր անց կացնում, այս անգամ Արմավիր քաղաքում ` «Միասին, բազմազան ու համերաշխ» անունով: Ամենամյա միջոցառումը ամեն տարի անց է կացվում տարբեր մարզերում, որը նպատակ ունի կանանց իրավունքների մասին տեղեկատվությունը տարածել երկրի տարբեր մասերում:

Լուսանկարը՝ Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ

Լուսանկարը՝ Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ

Սկզբում Արմավիրի քաղաքացիների վրա իրենց ուշադրությունը հրավիրելու համար աղջիկներից մի քանիսը ներկայացրեցին իրենց պատրաստած մանիֆեստները, որոնք իրենց մեջ ներառում էին կոչ` ուղղված հասարակության մեջ կնոջ դերը գիտակցելուն ու բռնություններից խուսափելուն: Կանանցից ոմանք գալիս, մի քանի րոպե կանգնում էին, լսում, հետո հեռանում` իրենց հետ որոշակի տեղեկատվություն, ու մինչև այժմ ապրած կյանքի մասին մտորումներ տանելով, ոմանք, երբ լսում էին, որ խոսքը իրենց այդպես էլ չիմացած իրավունքների մասին է, մոտ չէին գալիս, բայց կային և այնպիսիները (և բարաբախտաբար մեծամասնությունը), որ գալիս էին, լսում, կարծիք հայտնում, մասնակցում քննարկումներին:

Լուսանկարը՝ Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ

Լուսանկարը՝ Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ

Եկող-գնացողները կարում էին նաև կանանց համերաշխության վերմակը, ամենատարբեր ու գունավոր կտորներից, որը հենց խորհրդանշում է կանաց բազմազանությունը, բայց միևնույն ժամանակ, միասնականությունը: Հետագայում վերմակը հանձնվելու է ժամանակակից արվեստի թանգարանին:

Լուսանկարը՝ Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ

Լուսանկարը՝ Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ

Ամեն մի կայացած այսպիսի միջոցառում թեկուզ և մեկ կնոջ օգնում է արժեվորել իրեն, դառնալ ավելի ինքնավստահ ու կայացած: Բայց և այնպես, մեկ միջոցառումը հրաշք չի գործելու` տղամարդկանցից ոմանք չեն դադարելու ծեծել իրենց կանաց, կանայք էլ չեն բողոքելու, աղջիկներից մեկ-երկուսին գուցե այդպես էլ թույլ չտան կարատեիստ ու ֆուտբոլիստ դառնալ, ու նրանք էլ չպայքարեն դրա համար, բայց ծովը կազմված է կաթիլներից, ու ցանկացած լավ արդյունք իրենից հետևողական աշխատանք է ենթադրում, իսկ իրազեկվածությունը լավագույն պաշտպանությունն է:

Լուսանկարը՝ Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ

Լուսանկարը՝ Հասարակություն առանց բռնության ՀԿ