Ուզում եմ խոսել մեր այսօրվա հեռուստատեսության մասին: Հիմա, որ ալիքը փոխում ենք, հնդկական սերիալներ են, երեխաների համար ոչ մի հարմար հաղորդում չկա, որը որևէ հետաքրքրություն կառաջացնի որևէ բնագավառում:

Քաղաքում գոնե երեխաների համար զարգացման կենտրոններ կան, խաղահրապարակներ, իսկ գյուղում, արդեն կարելի է ասել, բակային խաղերն էլ են դուրս եկել, միայն հեռախոսային խաղեր` փոքր տարիքից, իսկ դա անդրադառնում է տեսողության վրա: Երեխաները ստիպված նստում ու իրենց ծնողների հետ դիտում են այն, ինչ նրանք են դիտում: Այնքան են խորանում սերիալների մեջ, որ սկսում են իրար սերիալի հերոսների անուններով կոչել: Առաջ կային մանկական հաղորդումներ, որոնք ես դիտել եմ, իսկ հիմա երեխաները դարձել են հաղորդավարներ և այդ վարած երաժշտական հաղորդումը ես ինքս չեմ կարողանում նայել: Լավ,սերիալները չեն վերացնում, գոնե երեխաների զարգացման մասին մտածեն և ուսուցողական հաղորդումներ կամ մուլտֆիլմեր հեռարձակեն:

Կարո՞ղ են չէ՞, օրինակ, հաղորդումներ լինել, որտեղ ամենափոքրերին հանրամատչելի ձևով սովորեցնեն տառերը, թվաբանություն, մեզ շրջապատող աշխարհի մասին, լինեն հաղորդումների պատմության թեմաներով, էկոլոգիայի, մեզ ներկայացնեն Հայաստանի տաղանդավոր երեխաներին, պատանեկան հրատապ հարցեր քննարկեն և այլն: Մի՞թե իրոք հավատում եք, որ տնային տնտեսուհիների ու թոշակառուների համար նախատեսված սերիալները նաև մեզ համար են:

Երբ հոգեբանական թեստ ես անցնում, ութսուն տոկոս հավանականությամբ քեզ կասեն, որ խոր ընկճախտ ես ապրում, բոլոր գույները «փախել» են նկարներիցդ, իսկ դու ապշած կանգնած ես, դեռ լրիվ չես հասկանում՝ ինչ է կատարվում, ու անհույս փորձում ես հոգեվիճակդ կայունացնել։ Իսկ ինչո՞ւ։ Որովհետև ոչ մի ուրախ, երջանիկ ու կյանքից գոհ մարդու մտքով չի անցնի գնահատել իր հոգեկան վիճակը. նա առանց էդ էլ վստահ է, որ ամեն ինչ հիանալի է, ու փոփոխությունների կարիք չկա։

Իսկ որ կասկածում ես, վստահ չես որոշմանդ վրա, որ ամեն մեկի ասածը արդեն սրտիդ մոտ ես ընդունում ու անվերջ, անընդհատ փորձում ես վերանայել մտքերդ, բոլոր կողմ ու դեմ ասածները, համացանցից գտած ամեն տեսակի նյութ, տատիկի՝ թերթից կարդացած ամեն հոդված, որ էս կամ էն ձևով առնչվում են քեզ հուզող հարցի հետ… Այ, էդ պահին արդեն, իրոք, թեստը կասի, որ ընկճախտի մեջ ես։ Ու արդեն դու էլ կհավատաս, որ սևից ու սպիտակից բացի՝ աչքիդ առաջ ուրիշ գույն չկա։

Բայց ինտերնետային թեստերը չեն, որ պիտի որոշեն մեր հոգևիճակը մեր փոխարեն, ուրիշների ոգեշնչող կամ փնովող խոսքը չէ, որ պիտի կարծիք ձևավորի: Ու այս ամեն ինչը չպիտի ուղղորդի մեզ ու թելադրի, թե ով լինենք ու ոնց գործենք։

Պատասխանելով այն հարցին, թե ինչն է ինձ հուզում՝ կասեմ, որ անորոշությունն է ինձ հուզում։ Երևի ամենասարսափելի բանն է, որ չես կողմնորոշվում՝ ինչ է կատարվում հետդ, ու դրա պատճառով ամեն տեսակի թույլ կամ ուժեղ ճնշումից միանգամից հուզվում ես, սկսում կասկածել։ Անտանելի վիճակ է, երբ չգիտես, թե դու ով ես։ Չեմ ասում որպես մարդ էակ, չէ՛, ուղղակի պահ կա, որ դու էլ չես հասկանում արածիդ նպատակը։ Ու հենց այդ ժամանակ խորհրդի կարիք ունես, բայց թարսի պես ում հարցնում ես, ամեն մեկը մի բան է ասում։ Դե արի՛ ու հասկացի՛ր, թե որ մեկին լսես։

Օրինակ՝ անցյալ տարի չէի կողմնորոշվում, թե ուր դիմեմ, որ բուհ գնամ ու ինչ անեմ կյանքիս հետագա տարիներին։ Շատ շփոթված էի, ուզում էի միանգամից ամեն ինչ դառնալ, բայց միևնույն ժամանակ ոչ մի բան սիրտս չէր գերում։ Տանը վեց հոգով ենք ապրում, ու այդ վեցից հինգը ինձ լրիվ տարբեր առաջարկներ էին անում, թե ուր դիմեմ։ Շատ թե քիչ, մի բան որոշեցի, գնացի մի ուղղությամբ, որը ինձ չէր համապատասխանում։

Վախ կա, որ սխալվել եմ, որ էս ճանապարհն ինձ էդպես էլ նորմալ տեղ չի հասցնի, ու պարբերաբար հիշում եմ դրա մասին։ Ու էսպես, վախը սրտում, առաջ եմ գնում, բայց նույն ժամանակ ինձ ուրիշ տեղում էլ չեմ պատկերացնում։

Ու էսպիսի մտքերով ինտերնետ ես մտնում, հոգեբանական թեստ գտնում, անցնում ու հասկանում, որ էն աստիճանի տառապյալ էակ ես, որ անգամ թեստն է դա հասկացել, դեռ մի բան էլ քեզնից լավ։ Այդ զգացումը մեջդ է ապրում անընդհատ, միտք էլ չունի գնալու։ Բայց ամեն ինչն էլ ավարտ ունի, չէ՞. «Happy end» են ասում։

Իմ ու անորոշության ուրախ ավարտն էլ բաժանումը կլինի։ Չէ՛, մենք իրար չենք սազում։ Ես քեզ ազատ եմ թողնում։

Եթե դուք սովորական մարդ եք ու սովորում եք սովորական հայկական դպրոցում, ձեզ համար հիմա տարօրիանակ կհնչի այն, որ երկրի կլորության մասին փաստը ընդունված էր ֆիզիկոսների շրջանակում ու հիմնական կրոններում՝ մինիմում հին հույների ժամանակաշրջանից: Իսկ այդ շրջանը ահագին շուտ է եղել: Չգիտես ինչու, մարդկանց մեծ մասին թվում է, որ իրենք հաստատ գիտեն, որ այդ փաստը ընդունվել է մի 600 տարի առաջ միայն: Վիրավորական է հնչում: Դե, մի վեց դար առաջ ապրողների հասցեին: Գուցե նրանք նույն բանն են մտածել նաև իրենցից վեց դար առաջ ապրողների մասին: Բայց մենք հո՞ արդեն գիտենք, որ դա էլ է սխալ կարծիք: Ու նույնը՝ հիմա: Մտածում ես, թե ինչ կաներ 1980 թվականին ապրողը հիմա քո համակարգչի հետ, մտածում ու ծիծաղում: Իսկ այդ պահին ժամանակի ինչ-որ մի պահին, դե, 2040 թվականին ապրողը օրինակ, մտածում է, թե դու ինչ կարող էիր անել հիմա իր համակարգչի հետ ու ծիծաղում: Էլի անարդար է:

Ուրեմն մենք միշտ անցյալում ենք ապրում: Գիտենք, որ մեր ապրածը արդեն անցյալ է ուրիշ ժամանակում ապրողների համար: Հասկանում եք, չէ՞: Կա ներկա, անցյալ ու ապագա: Ու ապագայում մնացած բոլոր ժամանակները անցյալ են, նույնիսկ քո ներկան: Մի քիչ մտածեք: Ասում են, չէ՞, անցյալով մի ապրիր, այլ ներկայով: Իսկ եթե ներկան է՞լ է անցյալ: Կգա մի պահ, որ քեզ համար հիմա էս տողերը կարդալը կդառնա անցյալ: Հըմ: Արդեն եկավ: Մի՞թե անարդար չի, որ մարդ չի կարողանում ժամանակով ճանապարհորդել: Դե, գոնե առաջ: Հետ չարժի: Համ էլ չես կարող: Ֆիզիկան թույլ չի տա: Իսկ եթե դու ֆանտաստիկայի ես հավատում, էս օրինակը թույլ չի տա: Ենթադրենք ունես ժամանակի մեքենա: Վերադառնում ես անցյալ ու սպանում պապիկիդ: Ի՞նչ կլինի: Նա կմահանա, հետևաբար քո ծնողներից մեկը չի ծնվի, ու դու էլ չես լինի: Բայց եթե դու, ասենք թե, վերացար, այդ դեպքում ոչ ոք արդեն հետ չի եկել անցյալ, որ պապիդ սպանի, որովհետև դու գոյություն չունես: Փակ շղթա:

Հա, իզուր խորացա: Ուզում էի խոսել դեպի ապագա ճանապարհորդելու մասին: Դա հնարավոր է: Դե, լույսի արագության մոտիկ արագությամբ, որ շարժվես, ավտոմատ կհայտնվես ապագայում: Դա շատ ձանձրալի թեմա է, դրա համար էլ չեմ ուզում բացատրել մանրամասն: Հիշո՞ւմ եք, հարցնում էի՝ մի՞թե անարդար չի, որ ժամանակով չի կարելի ճանապարհորդել: Լավ էլ արդար է: Դե, օրինակ, ճանապարհորդություն դեպի ապագա: Ո՞ւմ է պետք այն: Ի՞նչ իմաստ է կրում: Ինձ թվում է՝ ոչ մի: Անցյալի մասին արդեն խոսեցի, դրա համար էլ չկրկնեմ, որ անհնար է:
Ի՞նչ եմ ուզում ասել: Երեկվա ապրողը քեզ համար արդեն անցյալ է, իսկ վաղվա ապրողի համար դու ես արդեն անցյալ. հիմա: Պետք չի ապրել անցյալով: Երևի թե ներկայի վրա էլ չարժի կենտրոնանալ: Իսկ այ, ապագան… Ապագան մտածելու տեղիք է տալիս…

Շատ մեծահասակներ երեխաներին հուսահատեցնում են: Մի անգամ հայոց լեզվի դասին ուսուցիչս ինչ-որ պատճեներ պիտի տար մեր տղաներից մեկին, բայց հարցրեց.

-Ինչո՞ւ է ամեն ինչ վստահվում տղամարդկանց:

Ես պատասխանեցի, որ տղամարդիկ ավելի ճիշտ տարբերակներ են գտնում խնդրի լուծման համար, չնայած՝ մեր երկրի պաշտոնատար տղամարդիկ այդքան էլ ճիշտ որոշումներ չեն կայացնում: Ուսուցչուհին ասաց.

-Ձեր ձեռքում ապագա չկա, ձեր սերնդի երեխաները ապագա չունեն:

Եթե նա գոնե մի պատճառ ասեր, թե ինչու է այդպես մտածում, ես կլռեի, բայց քանի որ պատճառաբանություն չկար, ես շարունակեցի.

-Բա էդ դեպքում ինչո՞ւ եք Դուք դասավանդում մի սերնդի, որը ապագա չունի:

Նա լռեց: Այնուհետև ասացի.

-Ինչո՞ւ եք ապրում մի երկրում, որտեղ ապագա չկա. չէ՞ որ դուք երբ ուզեք՝ կարող եք հավաքել ձեր իրերը ու գնալ այս երկրից:

-Լռի՛ր, Արման, մի խանգարիր դասի ընթացքին:

Եվ արդյունքում չպատասխանեց իմ ոչ մի հարցին: Ես հասկացա, որ շարունակելու իմաստ չկա: Ու հենց այդ տեսակի մարդկանց պատճառով էլ երեխաները շատ հարցերում չեն կողմնորոշվում և շուտ հուսահատվում են: Բայց մենք՝ երիտասարդներս, պետք է ամեն ինչ անենք, որ մեր երկիրն ունենա ապագա, և բոլոր նրանք, ովքեր դրան չէին հավատում, հասկանան, որ սխալվել են: