tatev aghazaryan

Կինն ամեն տեղ իր ոտքը կդնի

Վերջին ժամանակներս սկսել են ավելանալ կին վարորդները: Ու շատ դժգոհություններ եմ լսել տղամարդկանցից: Գիտե՞ք, զարմանում եմ այն մտածողության վրա, որ եթե դիմացիդ մեքենան խախտում է անում, ուրեմն՝ զգուշացե՛ք, կին է ղեկին: Բայց ինչո՞ւ մյուս վարորդների մտքով չի անցնում, որ կարող է անգամ ոչ սթափ տղամարդ լինել: Իհարկե, ես համամիտ եմ նրանց հետ, եթե իրոք կինը կամ աղջիկը մեքենա վարել չգիտի, և մեքենան ուղղակի ձևական բնույթ ունի:

Շատ ծիծաղելի է, երբ կանայք դիմացի հայելին օգտագործում են ոչ թե հետեւի տեսադաշտը տեսնելու համար, այլ շպարը թարմացնելու նպատակով: Բայց չէ՞ որ ոչ բոլոր կանայք են այդպիսին: Կան այնպիսի կանայք, որոնք տղամարդկանցից շատ ավելի լավ են վարում:

Ես անցկացրել եմ փոքրիկ զրույց երկու կին վարորդների՝ Շուշան Միկոյանի և Նարինե Պետրոսյանի հետ:

Շուշան Միկոյանն արդեն մեկ տարվա վարորդ է: Նա հանդիպում է շատ խնդիրների, ինչպես նաև խնդիրներ առաջացնում այլ վարորդների համար: Ինչպես ինքն ասաց. «Սկսեցի մեքենա վարել կարիքից դրդված, քանի որ սովորում էի Ամերիկյան համալսարանում և ապրում Աշտարակում: 80 րոպե դասին մասնակցելու համար ծախսում էի 180 րոպե կանգառներում և երթուղայիններում: Ամեն ինչ ավելի վատ էր տոն օրերին և ուշ ժամերին: Մի անգամ, երբ տուն եկա երկու տարեց տղամարդկանց միջև նստած, որոնք հավանաբար վերջին անգամ Նոր տարուն էին լոգանք ընդունել, վերջնական որոշում ընդունեցի, որ պետք է մեքենա վարեմ: Երևանում վատ աչքով են նայում, քանի որ կա կարծրատիպ, որ կին վարորդները ճանապարհի չարիք են: Սակայն Երևանից դուրս տղամարդիկ հիմնականում սիրալիր են: Երբ տեսնում են, որ չեմ կարողանում կայանել, թողնում են իրենց բան ու գործը ու գալիս ցուցումներ են տալիս, թե երբ թեքեմ ղեկը, ինչքան տեղ կա հետևում և այլն»:

Իսկ Նարինե Պետրոսյանն արդեն 12 տարվա վարորդ է: Նա շատ խնդիրների չի հանդիպում, միայն կարմիր գծերի հետ կապված խնդիրներն են. շատ դեպքերում տեղ չի լինում կայանելու համար: Մեքենա սկսեց վարել, որովհետև առաջացավ անհրաժեշտություն. ապրում էր օտար երկրում և ուներ երկու մանկահասակ երեխա: Ըստ նրա՝ «ՀՀ ճանապարհատրանսպորտային օրենքները լիարժեք են ձևակերպված, սակայն օրենքի պահպանումն ու իրագործումը կատարյալ չէ»: 5 տարի նա վարել է Իրանում, որտեղ երթևեկությունն ահավոր է եղել, և օրենքները գրեթե չեն գործել: Ի տարբերություն Շուշանի՝ Նարինեի հետ չի պատահել այնպիսի մի դեպք, որ օգնեն, բայց հավատացած է, որ եթե անհրաժեշտություն առաջանա, կօգնեն:

Այսպիսով՝ տղամարդի՛կ, ինչքան էլ դժգոհեք, միևնույնն է, կինն ամեն տեղ իր ոտքը կդնի: Վառ օրինակներից մեկը կին տիեզերագնաց Վալենտինա Տերեշկովան է (1963 թ.):

seda mkhitaryan

Էդ մի հետը թե խի՞ տհե արավ…

Երբ դասից տուն եմ հասնում, «վրաս արդեն հալ չի լինում», որովհետև մեր դպրոցը մեր տնից շատ հեռու է։ Ամեն անգամ, երբ լսում եմ «դպրոցի ճամփան դժվար է, երկար, շատերի համար» նախադասությունը, այդ շատերի թվում ինձ ու իմ հարևաններին եմ դասում, որովհետև արդեն 12-րդ տարին է՝ Քարինջ գյուղի երեխաներով տանջվում ենք այդ ճանապարհին։

Այսօր էլ սովորականի պես հալից ընկած եկա տուն։ Տատիկը պատշգամբում նստած էր, ու տեսնելով անօգնական վիճակս՝ ասաց.

-էս ժղովուրդը էդքան պայքարեց, որ էդ դպրոցը ուրիշ տեղ սարքեն, հնար չեղավ, Ավագյանը տարավ, գեղի էն ծերին սարքեց՝ իրա տանը մոտիկ։

Հետաքրքրեց. փաստորեն կարո՞ղ էր այլ կերպ լինել, կարո՞ղ էի 8:30-ի փոխարեն տանից 8:50 դուրս գալ։

-Տատի,- հետաքրքրությունից վառվող աչքերով հարցրի ես,- բա որտե՞ղ էր լինելու դպրոցը։

-Է, աղջիկ ջան, էն Ռուբոյի գոմը որ կա է (նշվածը մեր տնից մի 5 րոպեի հեռավորության ճանապարհ է, իսկ հիմա դպրոց հասնում ենք 30 րոպեում), այ էդ գոմի տեղն էին ուզըմ սարքեն։ Սաղ ժըղովուրդը ուզեր, որ ըտի ըլի, ասեին՝ տանիլ տեն էն քարափի գըլխին դպրոց սարքե՞ն, րեխեքը կգնան, քարափիցը դվեր կընգնեն, ոչ ջուր կա, ոչ էլ տեղն ա հարմար։ Բայց, դե մեր էն վախտվա դպրոցի դիրեկտորը՝ Ավագյանը, լավ մարդ էր, բայց մենակ իրա մասին մտածեց, չմտածեց, որ դա մի օրվա համար չի, էն ա, հիմնական բան ա։ Տարավ իրա քթի տակին սարքեց։ Բայց էդ մարդը վատ մարդ չէր, էն ա, էդ մի հետը թե էդ խի՞ տըհե արավ՝ գիդեմ ոչ։

-Վայ, տատի՛, փաստորեն դպրոցը կարող ա ըստի մոդիկ էր հա՞ ըլել։

-Մենակ մոդի՞կն ա, ասել էին դպրոցի կողքին բաղ կըգձեն, ամեն միրգ կլի, ու էդ դպրոցինը կլի։ Դե, էն վախտ ես էլ էի դպրոցըմն ըշխատըմ (տատս դպրոցի բուֆետում է աշխատել), իմ հմա էլ լավ կըլեր՝ մոդիկ կգնեի-կգեի։ Բա, աղջիկ ջան…

Ափսոսանքով լսում եմ, ու մի անգամ ևս համոզվում, որ պետք չէ մտածել միայն սեփական անձի մասին։

Mariam barseghyan

Ինչու չենք խոսում գրական հայերենով

Մեր լեզուն հեղեղված է ժարգոնով և օտարաբանություններով: Հայոց լեզուն աշխարհի ամենագեղեցիկ լեզուներից է, բայց, այնուամենայնիվ, մենք գերադասում ենք օգտագործել օտար բառեր: Հաճախ եմ լսում` «ինչու չէ» կամ «ինչու ոչ» արտահայտությունը, որը ռուսերենից թարգմանած «почему бы и нет» արտահայտությունն է, և հիմնականում այն օգտագործվում է ոչ տեղին, և խոսքը տգեղ է դարձնում: Նման կաղապարային արտահայտությունների օգտագործումը, ըստ իս, անընդունելի է: Ավելի շատ ինձ վշտացնում է այն փաստը, որ ոչ գրագետ խոսքը հաճախ է հանդիպում նաև հեռուստատեսությունում: Հայաստանի առաջին հեռուստաալիքի լուրերի հաղորդավարները բազում սխալներ են թույլ տալիս իրենց խոսքի մեջ: Օրինակ՝ ինչու ասել «ինվալիդ», եթե կարելի է ասել «հաշմանդամ»:

Մեր լեզուն երբեք անաղարտ չի եղել: Մենք միշտ ունեցել ենք օտար պետությունների ազդեցությունը մեր երկրի և մշակույթի վրա, մեր լեզուն միշտ եղել է բարբառներով ամենահարուստը: Այսօր ամբողջ Հայաստանում բոլորս էլ լավ տիրապետում ենք գրական լեզվին, բայց չգիտեմ՝ ինչու, առօրյա լեզվում չենք կիրառում: Ես ինքս ժարգոնային խոսքի կրողն եմ, ինքս շատ հաճախ եմ օգտագործում օտար բառեր, հատկապես՝ ռուսերեն: Ես գիտակցում եմ իմ սխալը, բայց շարունակում եմ նույն կերպ խոսել:

Ժարգոնային արտահայտությունները հիմնականում կիրառվում են խոսքի ազատ տարածությունը լցնելու համար: Երբ խոսողը չգիտի՝ ինչպես ավարտել իր նախադասությունը, կամ ինչպես լրացնել այն, օգտագործում է ոչ տեղին և անիմաստ արտահայտություններ: Օրինակ՝ շատ հաճախ օգտագործվող «ուրեմնը», «ասենքը»: Նույն կերպ հաճախ օգտագործվում են նաև «հա», «ասում ա» և նման այլ արտահայտություններ: Բոլոր արատավոր բառերից հնարավոր չէ միանգամից ազատվել, բայց աշխատել ավելի գրագետ խոսել՝ հնարավոր է:

Գրական հայերենը ականջ է շոյում, գրական խոսքը ավելի հաճելի է լսել, խոսենք հայերեն:

Artyom Avetisyan

Հաջողության բանաձևը

Արդեն երկար ժամանակ է, ինչ թղթակցում եմ 17.am-ին: Թիմի հետ ծանոթանալու առաջին իսկ օրվանից հետաքրքրությունս շատ մեծ էր: Երբ մի քանի նյութ գրելուց հետո պարզվեց, որ ընդգրկված եմ մեդիա ճամբարի ցուցակում, սկսեցի ավելի լուրջ վերաբերվել այս ամենին, որովհետև հասկանում էի, որ ինձնից ինչ-որ բան եմ ներկայացնում, և դեռ չբացահայտված գաղտնիքներ ու տաղանդներ կան իմ ներսում, որոնց բացահայտվելու ժամանակն է: Գիտակցում էի, որ այն մարդկանց, որոնք ինձ ներառել են ճամբարի մասնակիցների ցուցակում, պետք չէ հուսախաբ անել, այլ անհրաժեշտ է արդարացնել թե՛ նրանց, թե՛ իմ հույսերը: Սա 2016թ.-ի արդեն իմ երկրորդ մեծ հաջողությունն էր՝ «Հայ ասպետ» մրցախաղի կիսաեզրափակիչ փուլում հաղթանակից հետո:

Մեդիա ճամբարն անցավ շատ աշխույժ և հետաքրքիր: Օրեցօր նոր գիտելիքներ էինք ստանում և նոր ընկերներ էինք ձեռք բերում: Այնպես կուզենայի հիմա դպրոցական մի քանի դասաժամերի փոխարեն լինեին ֆոտոյի, կինոյի ու լրագրության վարպետության դասեր, և դասավանդեր մեզ 17.am-ի ամբողջ անձնակազմը:

Երբ համեմատում եմ հին նյութերս վերջին նյութերիս հետ, տեսնում եմ ահռելի տարբերություն առաջվա և այժմյան մտածելակերպիս միջև:

Երբ ամառվա տապին գնում էինք դպրոց՝ «Հայ ասպետին» նախապատրաստվելու համար, շատ էինք նեղվում ու նվնվում, որովհետև այդ շոգին շատ քայլելուց քիչ էր մնում արդեն հալվեինք: Գրքերն ու տետրերը պահում էինք գլխներիս և դեմքներիս, որպեսզի պաշտպանվենք արևի ճառագայթներից: Երբ տուն գնալու ճանապարհին էինք լինում, տեսնում էինք, որ կոշիկներիս ինչ-որ սև գույնի ծամոն է կպել ու ասում էինք. «Տես, կոշիկներիդ գուդրոն (ձյութ) է կպել»: Ու այդպես ծիծաղելով, միաժամանակ՝ հոգնելով տեղ էինք հասնում: Բայց երբ վերջում հասանք հաղթանակի գագաթնակետին, հասկացանք, որ մեր ջանքերը զուր չեն եղել: Դա այդ տարվա առաջին մեծ հաղթանակն էր, որին մենք հասանք շատ աշխատանքի, ջանքերի ու եռանդի շնորհիվ: Երկրորդ հաջողությանը ես հասա թղթի, գրիչի, մտքի շարադրանքի, մտածելակերպի ու հասկանալու միջոցով: Խոսքը թղթակցելու մասին է: Նյութը պետք է լինի գրագետ գրված, հասկանալի բոլորին ու հետաքրքիր իրադարձություններով լեփ-լեցուն:

17.am-ին թղթակցելուց հետո հասկացա, որ ես իմ ձեռքը ոչ թե պետք է վերցնեմ նշտար, բամբակ, յոդ, սպիրտ, դեղամիջոցներ ու բուժիչ սարքեր, այլ թուղթ ու գրիչ, հետո նաև՝ խոսափող, նկարող սարքեր, իսկ եթե ամեն ինչ լավ ընթանա, կփորձեմ նաև հայտնվել հեռուստաէկրաններին՝ հանդես գալով հաղորդավարի, մեկնաբանի ու դերասանի դերում:

Այնպես որ, պատանի թղթակիցների այս ցանցի միջոցով մտածելակերպս ու նախասիրություններս 180°-ով փոխվեցին, ինչի համար շնորհակալ եմ 17.am-ին:

Բոլոր նրանք, ովքեր ուզում են նմանատիպ հաջողությունների հասնել, թող թղթակցեն 17.am-ին: Հավատացած եղեք՝ արդյունքը ամենաուշը մեկ ամսից կերևա, և իհարկե, իր դրական կողմերով:

Հիմա բացատրեմ նյութիս վերնագիրը՝ «հաջողության բանաձև»: Այսինքն՝ պահ, ժամանակ, երբ նվաճումներիդ հասնում ես մեծ ջանքերի, եռանդուն կերպով աշխատելու, մեծ ուժ գործադրելու շնորհիվ: Իսկ այդ ամենին, երբ խառնում ես երազանքդ ու կամքդ, ստացվում է մի նոր ռեակցիա, մի նոր խառնուրդ, մի նոր բանաձև: Եվ այդ ամենը կարելի է արտահայտել երկու բառով՝ հաջողության բանաձև:

Իսկ սա հաջողության իմ բանաձևն է.

Ջանք2 + 2երազանք + (աշխատանք)n = 2նպատակ + (հաջողություն)n

hovhannes ghulijanyan

«Չես դադարում զարմացնել…»

2015 թվականի ամռանը մասնակցեցի «Մանանա» կենտրոնի կազմակերպած դասընթացին։ Հենց այդ ժամանակ էր, որ նրանց օգնությամբ նկարեցի «Փալանչո» ֆիլմը, որը ճանաչում բերեց տիկնիկային թատրոնին:
Եկավ 2016 թվականի գարունը. կրկին դասընթաց, այս անգամ՝ Արմավիրում։ Նորից մասնակցեցի՝ ավելի մեծ ոգևորությամբ: Սկսեցի ավելի հաճախ նյութեր գրել, սկզբում բոլոր նյութերս պատասխան նամակ էին ստանում, որտեղ նշված էին իմ թերությունները։ Դրանք շտկելուց հետո նյութերս հայտնվում էին կայքում։ Նկատել եմ, որ վերջերս նյութերս առանց շտկումների են հայտնվում կայքում, քանի որ դրա կարիքն այլևս չի լինում։ Եվ այս ամենը շնորհիվ «Մանանա» կենտրոնի լրագրության դասընթացների: Բոլոր ծանոթներիս պատմել եմ այս կազմակերպության մասին ու բոլորը սպասում են, թե երբ պետք է լինի հաջորդ դասընթացը։

Ամռանը նույնիսկ հնարավորություն ստացա մասնակցելու «Մանանա» կենտրոնի կազմակերպած մեդիա ճամբարին, որն իր տեսակով միակն էր Հայաստանում: Ճամբարում ամեն օր վարպետության դասեր էին անցկացվում, որոնք վարում էին հայտնի մասնագետներ: Ճամբարում ավելի հմտացա գրելու մեջ և նյութերս, որոնք հայտնվում էին համացանցում, արդեն մեկնաբանվում էին: Հիշարժան էր վերջին նյութիս մեկնաբանություններից մեկը. «Հո՛վ, չես դադարում զարմացնել, շա՜տ լավ ես գրել»: Եվ սա այն դեպքում, երբ դպրոցում ես կաղում էի շարադրություններ գրելիս: Դե, իրականում, մեզ այստեղ սովորեցնում են ոչ թե շարադրություններ գրել, այլ զարգացնել լրագրողական միտքը, վերլուծել, իրական պատմություններ, սցենարներ գրել, հարցազրույցներ վերցնել։ Ճամբարում շատ գիտելիքներ ձեռք բերեցի։ Նաև շատ կարևոր էին նոր ծանոթությունները, ու հիմա, որ մարզ էլ գնամ, հանգիստ կարող եմ ասել՝ այնտեղ ընկերներ ունեմ:
Հիմա, ճիշտ է՝ ես ուրիշ մասնագիտական ուղղվածություն ունեմ, բայց վստահորեն կարող եմ ասել, որ կապս կպահեմ «Մանանա» կենտրոնի և 17.am-ի հետ՝ շարունակելով զբաղվել լրագրությամբ, լուսանկարչությամբ և կինոյով:
Ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել «Մանանայի» անձնակազմին, քանի որ հենց նրա շնորհիվ ստացա շատ գիտելիքներ։

hasmik vardanyan

Հոգով արիները

Ես արդեն վեց ամսից ավելի է, ինչ 17.am-ի թղթակից եմ, իսկ 17.am-ն այն հարթակն է, որը լայն հնարավորություն է ստեղծում ծանոթանալու Հայաստանի բոլոր մարզերում ապրող մարդկանց կյանքին:

Կարդալով մեր թղթակիցների՝ մասնավորապես սահմանամերձ շրջաններում ապրողների նյութերը, մի հարց անընդհատ տանջում է ինձ. ինչո՞ւ են այս մարդիկ ապրում սահմանամերձ մարզերում, իսկ ես այստեղ՝ Մարտունիում: Չէ՞ որ կարող էր լինել նաև հակառակը: Ես շատ եմ մտածում սահմանամերձ գյուղերում ապրող իմ հասակակիցների մասին, փորձում եմ համեմատել ինձ նրանց հետ։ Մտածում եմ ու հասկանում, որ ես չունեմ այն ուժը, այն ոգին, որը պետք է սահմանամերձ շրջաններում ապրելու համար: Ես վախենում եմ՝ շատ-շատ… Վախենում եմ մթությունից, մենակությունից, երեկոյան պատուհանից դուրս նայելուց, նույնիսկ՝ բաժակի կոտրվելուց: Ես, իմ վախերով շրջապատված, չէի կարողանա ապրել այդ շրջաններում:

Գիտե՞ք, այնքան եմ լսել, որ ասում են Արցախը շատ գեղեցիկ է: Հետաքրքրությունս շատ մեծ է՝ գոնե մեկ րոպեով գտնվելու այնտեղ, տեսնելու այն հրաշքը, ինչի համար մեր ազգը կռիվ է տվել և հիմա էլ շարունակում է տալ: Իսկ երբ կարդում եմ մեր սահմանամերձ շրջանների թղթակիցների՝ Սերյոժայի, Սերինեի, Դավիթի և բոլոր Տավուշի մարզի թղթակիցների նյութերը, նրանց ամեն մի բառի մեջ նկատում եմ ուժը, այն անվախ ոգին, որ պետք է սահմանամերձ շրջանում ապրելու համար: Ու հիմա մտածում եմ, որ այս ամենը պատահականություն չէ, և Աստված գիտի, թե ով՝ որտեղ է ապրում:

Հուսով եմ, որ մի օր կայցելեմ սահմանամերձ շրջաններ: Մի օր կամ վախը կհաղթի ինձ, կամ ես՝ վախին, իսկ ավելի լավ է՝ խաղաղությունը…

Հալվա

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Մտքովս անցավ, որ այսօր հալվա պիտի ուտեմ…

Տատիկին շատ համոզելուց հետո՝ նա անցավ գործի… Դե, տարիքն իրենն ասում է, էլի. հալվայի բույրից իրեն լավ չի զգում, բայց քանի որ ես իր շատ սիրելի թոռնուհին եմ, չի կարողանում խնդրանքս մերժել:

…Պատրաստելու ընթացքում տատիկիս հարցեր էի տալիս. նա պատմում էր, որ հալվան հայկական ավանդական ուտեստ է, և հատկապես այն ժամանակ են պատրաստել, երբ ինչ-որ ուրախ տոնակատարություն է եղել կամ ուղղակի հենց այնպես:

Տատիկը պատմում է, որ հալվան սարքում էին հասանիքի ժամանակ: Երբ աղջիկը հարս էր գնում, իր հետ մի շարք ուտեստներ էր տանում, որոնց մեջ էր նաև հալվան, որը քաղցրացնում էր հարսին և փեսային: Նաև աղջկա հարսանիքի ժամանակ շատ հալվա են պատրաստում, ափսեների մեջ զարդարում և պարացնելով նվիրում են տղայի հարազատներին… Տյառնընդառաջի ժամանակ սկեսուրը և, ինչու ոչ, նաև զոքանչը պատրաստում էին հալվա և քաղցրացնում բոլոր հյուրերին: Հետո գարնան Զատիկին՝ նորահարսների դարձի ժամանակն է: Մի քանի օր աղջիկը ծնողների տանը մնալուց հետո՝ սկեսուրը քաղցրավենիքներ՝ հալվա, գաթա պատրաստելով, գնում է հարսին բերելու տուն:

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

-Իսկ հիմի, բալա ջա՛ն, ով բաշարում ա՝ սարքում ա հալվա ու պահում ա էդ ավանդույթները, ով չի բաշարում՝ չի անում:

Ինչպես տատիկն է ասում. «Ես հայկական ավանդական ուտեստները պահպանում եմ, և ինչի չէ, ով ուզում ա՝ սովորացնում եմ: Չնայած ջահելները էն ժամանակվա ուտեստները չեն ուտի… Բայց Աստված տա՝ չմեռնեմ, սաղ մնամ, եղբորդ հարսանիքի սինու մեջ պարտադիր դնելու եմ հալվա, որ ուտեն՝ բերանները քաղցրացնեն, որ մորդ շատ սիրեն»:

Հիմա անցնենք պատրաստմանը: Սկզբում տատիկը հալեցրեց յուղը, հետո ավելացրեց ալյուրը, հետո սկսեց մեկնաբանել, թե ինչ է անում.

-Լա՜վ խառնում եմ, բովում ալյուրը, մինչև կարմրի: Բալե՛ս, նախօրոք սարքում եմ մեխակով, դարչինով համեմված շիրեն, իսկ երբ կարմրում ա ալյուրը, շիրեն կամաց լցնում եմ բոված ալյուրի վրա, խառնում և լցնում ափսեների մեջ…

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Լուսանկարը՝ Էլադա Պետրոսյանի

Ա՛յ, այս մասն է ինձ դուր գալիս, որ տատիկը իր կոշտացած ձեռքերով մի կտոր լավաշի կամ գդալի օգնությամբ տմբտմբացնում և ամրացնում է ամանի մեջ հալվան, հետո վրան կոնֆետներ շարում, իսկ հետո… Չես կարող համի գայթակղությանը դիմանալ… Իսկ տատիկն ասում է. «Ով շատ է ուզում ձևը տեսնի, թող գա՝ սարքեմ, տեսնի, ուտի, կշտանա»։

Գարնանային էսքիզներ

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Այս տարի թռչուննե՞րն ուշ եկան, թե՞ ծաղիկները ուշ բացվեցին։ Իսկ միգուցե արև՞ն էր մոռացել այս փոքրիկ ձորի մասին։ Բոլորը գարնանն էին սպասում, բայց ինչո՞ւ էր նա այսքան ուշանում։ Երկա՜ր, հույսով սպասեցինք, և նա վերջապես եկավ։ Գետը վարարեց, նրա պղտոր ջրերից զգացվեց գարնան գալը։ Գետի խշշոցին անվերջ կարելի է ականջ դնել։ Այդ խշշոցը կարծես մի քնքուշ ու բարի մեղեդի լինի, որը պատմում է գյուղի ու նրա հին օրերի մասին։ 

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Ե՞րբ է գարունը գալիս։ Գարունը գալիս է այն ժամանակ, երբ մեր գյուղի տղաները շտապում են մեր փոքրիկ ֆուտբոլի դաշտ՝ ֆուտբոլ խաղալու։

-Գո՜լ, ուռա՜, գոլ՜,- անգամ մեր բակից լսվում են նրանց ձայնը։

Գիտե՞ք՝ գարունը երբ է գալիս։ Երբ դպրոցի դիմացի «փամփլիկ» ծառը բողբոջներ է տալիս։ Անհամար մեղուներ հավաքվում են այդ ծառի վրա, և մենք, նրանցից մի կերպ խուսափելով, դուրս ենք գալիս դպրոցի բակից։ «Փամփլիկ» ծառ. մենք այդպես ենք անվանում այդ ծառը։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը գալիս է այն ժամանակ, երբ տատս ասում է, որ խնջլոզը դուրս է եկել ու պետք է գնանք այն հավաքելու։ Խնջլոզը գարնան առաջին համեղ բույսն է։ Երկար աշխատանք է պահանջվում, մինչև խնջլոզը տեղ է գտնում մեր գարնանային փոքրիկ սեղանին։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը գալիս է առաջին տապակած բանջարի հոտով։ Վախենալով, որ բանջարը կցավեցնի մեր ձեռքերը, մենք միևնույնն է՝ խիզախորեն հավաքում ենք այն՝ մրցելով իրար հետ։ Տեսնես՝ ո՞վ ամենաշատ բանջարը կհավաքի և կարժանանա մայրիկի գովեստին։

Գարունը գալիս է, երբ Չապո պապիկը նստում է մեր տան դիմացի նստարանին, հանում է չիբուխը և մտախոհ հայացքով նայում հեռուները։ Գարունը գալիս է ձնծաղիկի, մանուշակի ու ջանգյուլումի հոտերով, և երբ ուսուցիչների ձեռքերին երևում են դրանց փոքրիկ փնջերը։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը գալիս է այն ժամանակ, երբ այգու գործերից հոգնած գյուղացին սրբում է ճակատի քրտինքը և շարունակում աշխատել՝ իրեն այդքան հարազատ հողի հետ։

Գարունը գալիս է, երբ լսվում է տրակտորների «դռդըռոցը», որը երեխաները շատ են սիրում և ուրախ դեմքերով ձեռքով են անում տրակտորիստին։ Երբ արևը դուրս է գալիս ու այնքա՜ն պայծառ է լինում, որ թվում է, թե երբեք ամպամած չի լինի, բայց դու գիտես, որ մեկ-երկու ժամից անձրև կգա. ուրեմն արդեն գարուն է։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը սկսվում է եկեղեցու զանգերի ղողանջով ու ճրագալույցի պատարագով։

Չգիտեմ՝ ինչն է պատճառը, բայց երբեք քաղաքի գարունը այնպես չեմ զգացել, ինչպես գյուղինը։ Քաղաքի գարունը սկսվում է միայն այն ժամանակ, երբ նայում եմ տատիկիս զմրուխտե կանաչ աչքերին։

Գարունը գալիս է…

seda harutynyan-2

Մայրիկ

Ամեն անգամ, երբ բացում եմ Անրի Վեռնոյի «Մայրիկ» գիրքը և կարդում եմ առաջին նախադասությունը, աչքերս լցվում են։ Նախադասությունը հետևյալն է. «Մայրիկս մեռնում էր»։ Այս նախադասությունը կարդալիս մեջս մի ողջ աշխարհ է փուլ գալիս։

Մայրս վաղուց առողջական խնդիրներ ուներ և միակ լուծումը վիրահատությունն էր։ Հաշված օրեր էին մնացել վիրահատությանը, և ի զարմանս բոլորի՝ ես ուրախ էի։ Ախր, վերջապես մորս ցավը մեղմանալու էր, մայրս առողջանալու էր։ Առաջին անգամ մարտի ութը մենակ էի դիմավորելու, առավոտյան մորս չէի համբուրելու ու ծաղիկներ չէի նվիրելու։ Երբ ասում են՝ մայրը միակ վարդն է, որ փշեր չունի, շա՜տ ճիշտ են ասում։ Իմ մայրն էլ իմ անփուշ վարդն է, որի ձայնով ականջներս հարուստ են, իսկ մորս բո՜ւյրը…

Որոշեցի նորից սկսել կյանքի օրագիր գրել, և քանի որ մայրս այդ ժամանակ հիվանդ էր, օրագիրս սկսեցի հետևյալ նախադասությունով. «Մայրիկս հիվանդ է»։ Երբ ավարտեցի այդ օրվա մասին գրելը, որոշեցի վերընթերցել գրածս։ Առաջին նախադասությունը կարդալիս՝ ամբողջ մարմինս փշաքաղվեց, և մորս գրկելու, համբուրելու, բույրը ավելի մոտիկից զգալու ցանկությունը ավելի ու ավելի մեծացավ։ Գնացինք հիվանդանոց։ Մորս այդչափ թույլ տեսնելը ինձ ուժ տվեց, որ կյանքիս մնացած բոլոր օրերը ապրեմ միայն իր համար, իր ժպիտն ու աչքերի փայլը տեսնելու համար։
Մի մեծ խնդրանք ունեմ. հենց հիմա գնա՛ մայրիկիդ մոտ և ասա՛, որ սիրում ես, համբուրի՛ր այտը, շոյիր մազերը, և ամուր գրկի՛ր։ Այնքա՜ն ամուր, որ նրա բույրի մի մասնիկը հավետ մնա սրտիդ խորքում։