Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ամռան ձանձրույթին անփոխարինելի է ճամբարը: Նոր ընկերներ, նոր շրջապատ և նոր միջավայր: Եվ ահա հուլիսին11-ին վաղ առավոտյան ավտոբուսը, որի վրա գրված էր «Երևան-Լոս Անջելես», շարժվեց Օձուն (ես էլ մտածում էի ճանապարհին, թե ինչի են մարդիկ փողոցից զարմացած մեզ նայում և անգամ բարևում):

Երբ հասանք, տղաներն արդեն տեղադրել էին վրանները, և իմ առաջին ու վերջին տխուր միտքը եղավ, թե ինչպե՞ս եմ այս ցրտին մնալու վրանում:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Այս ծրագրի նպատակն էր երիտասարդների մեջ ավելի խորացնել հայ առաքելական եկեղեցու հիմքերը, ավանդույթները: Եվ հենց այդ պատճառով էլ մասնակցում էինք ժամերգություններին, պատարագներին, աղոթում հացից առաջ և ստանում հոգևոր դասեր: Իհարկե, առօրյա կյանքում ժամանակ չի մնում այս ամենի համար, բայց պետք է աշխատենք գոնե այս ամենի կեսի կեսը անել:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ամբողջ մեկ շաբաթվա ընթացքում խաղացինք մի խաղ, որն այսպես էր կոչվում «Գաղտնի ընկեր»: Բացատրեմ, թե ինչպես էր՝ թղթերի վրա գրված են աղջիկների անունները, որոնք քաշում էին տղաները, և հակառակը: Եվ մեկ շաբաթվա ընթացքում նրան տալիս ես նվերներ, գաղտնի:

Դե էլ ինչ ճամբար առանց ուխտագնացությունների: Առաջինը եղավ ոտքով դեպի  Հովնան Օձնեցու դամբարան, Արդվի գյուղ: Ճիշտ է, շատ հոգնեցինք, բայց հետաքրքիր էր: Երկրորդը դեպի Սանահին, որն ուղղակի հիասքանչ տեղ էր:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ամեն օր մի ջոկատ անցնում էր հերթապահության: Եվ բոլորն էլ ոգևորված անցնում էին գործի, որպեսզի լավագույնը լինեին: Մեկը ծաղիկներ էր դնում սեղանին, խրատներ, մյուսը անձեռոցիկները մեկ այլ ձևով էր դասավորում, ինչպես նաև շնորհակալական խոսքեր: Մեզ՝ հերթապահներիս, թվում էր, թե հենց նոր նախաճաշեցին, և դեռ անցել է կես ժամ, երբ եկավ ճաշի ժամը:

Մեր վրանը այդպես էլ ամենամաքուրը չճանաչվեց, չնայած աղջիկներով էինք:

Ահա և վերջին օրը: Բացահայտվեցին բոլորիս «գաղտնի ընկերները», իրոք շատ հետաքրքիր էր:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Ինչպես կարող եմ ես մոռանալ այն 7 օրը, երբ վրանի մեջ քնելուց անգամ տեղ չունեի ձեռքս երկարացնելու, թե ինչպես էինք միջատներից պաշտպանվելու համար բամբակներով փակում ականջներս, այն անուշաբույր խնկի հոտը,  հերթապահության ժամանակ շա՜տ ու շա՜ տ ափսեներ  չորացնելը, ու ոնց էին մնացածը գալիս ու հարցնում՝ ինչո՞վ օգնենք: Մեր բոլորիս ծիծաղը, ուրախ հումորները, ինչպես կարող եմ մոռանալ առավոտյան մարմնամարզությունը, ժամերգությունները: Իրոք, ճամբարը շատ բան տվեց, թե հոգեպես, և թե ֆիզիկապես: Այս ամենի համար շնորհակալ եմ առաջին հերթին Խաչիկ դպիր Վարդանյանին (ում չկարողացա ոչ մի պահ հարմարեցնել և դիմացից նկարել), ով մի տեղից մյուս տեղն էր վազել, որպեսզի մեզ համար հովանավորներ գտներ, և իրականանար ճամբարը: Այնքան եմ ուզում նորից լսել, թե ինչպես էր նա ամեն անգամ երգում երեկոյան,  և նոր միայն բարի գիշեր ասելով շտապում էինք քնելու: Այնքան հոգնած էինք լինում, որ ոչ մտածում էինք միջատների մասին, ոչ նեղված քնելու և ոչ էլ այլ դժվարությունների մասին:

Լուսանկարը՝ Տաթեւ Աղազարյանի

Շնորհակալ եմ մեզ հովանավորողներին ՝ Արագածոտն թեմի առաջնորդ Մկրտիչ եպիսկոպոս Պռոշյանին,  Սուրբ Մարիանե եկեղեցու ծխական խորհրդին  և մի խումբ այլ բարերարների, մեր ջոկատավարներին և իհարկե, իմ լավ ընկերներին:

Այնտեղ կարծես, թե կտրված էինք ամեն ինչից և տեղյակ չէինք երկրի լարված իրավիճակից, որը մի կողմից լավ էր, մյուս կողմից՝ վատ:

Միշտ տեսնում ու մեկ-մեկ էլ ծիծաղում եմ, թե ինչպես են բակում նստած մի քանի տատիկ միասին փորձում նրանցից մեկի հեռախոսազանգին պատասխանել:

Ի՜նչ արած, երբ նրանք մեր տարիքի էին, անգամ պատկերացնել չէին կարող, որ կարող են խոսել անլար հեռախոսով, որը կոճակներ էլ չունի: Խոսել-վերջացնելուց հետո օրհնում են այն ստեղծողին, ու սկսում քննարկել, թե ուր են հասել գիտական նվաճումները:

Ամառվա շոգ օրերից էր: Որոշեցի այցելել բարեկամներիս: Վաղուց չէինք հանդիպել: Մինչ մենք զրուցում էինք, հանկարծ նկատեցի, որ հավը ձու էր ածում այնտեղ, որտեղ նրանք տեղավորում էին ձվերը (ապրում են սեփական տանը):

Լուսանկարը` Անահիտ Նազարյանի

Ածելուց հետո վերադարձավ «ընկերների» մոտ: Պարզվեց, որ բարեկամներս նկատել էին իրենց քաղաքակիրթ հավին, ասում են, որ դա նրա սովորությունն է:

Այդ ժամանակ արդեն ես սկսեցի մտածել, թե ինչ հետաքրքիր դարաշրջանում ենք ապրում, անգամ հավերն են դարձել խելացի: Գիտական նվաճումներով երիտասարդներին էլ չես զարմացնի:

Ըստ ճամբարի օրակարգի, ճաշից հետո, ժամը 15:00-ին նախատեսված էր գնալ ֆոտոարշավի: Մենք գնացինք Սեմյոնովկա գյուղ ֆոտո անելու: Առաջին խմբի մեջ ես նույնպես ընդգկված էի: Գյուղը համարվում է ամենալեռնայինը և ամենաբարձրերից մեկը: Կարծեցինք, թե ցուրտ կլինի: Մեզ հետ վերցրեցինք վերարկուներ, և ճանապարհ ընկանք: Ճանապարհը երկար էր ու քարքարոտ, բայց երբ նայում էիր շուրջբոլորդ ամբողջովին անտառ էր, ամեն ինչ պատված էր կանաչ երանգով: Կես ժամ, ու հասանք տեղ: Առաջին քայլը, որ արեցինք, հարձակվեցինք գյուղի կենտրոնում գտնվող աղբյուրին: Սառը ու մաքուր ջուր, իսկական գյուղական անարատ ջուր: Գիտե՞ք, այնքան շոգ էր, որ խեղդվում էինք: Սարի վրա է, բարձր է, ցուրտ կլինի, այն էլ լավ շոգ էր: Սկզբից այցելեցինք մի տատիկի, ցանկացանք նկարել: Մեր պատանի թղթակիցներից Արտյոմը մոտեցավ նրան ու ներկայացավ:

-Տատի ջան, մենք նկարել ենք սովորում, եկել ենք Դիլիջան ճամբար ու կցանկանայինք ձեզ լուսանկարել: Հուզված էր ու չուզեց լուսանկարվել: Ասաց` զոհված զինվոր ունի, և չի կարող արտահայտվել, հուզմունքը թույլ չի տալիս: Մենք հարգելով իրեն և զոհված զինվորին, հարցեր չտվեցինք, ուղղակի նկարեցինք տան տարածքը և շարունակեցինք քայլել գյուղի շրջակայքով: Բոլոր տներում տատիկներն էին գերակշռում:

Հաջորդ տանը նույնպես մի տատիկ կար, ձեռնափայտով նստել էր քարին: Երբ մոտեցանք ու ներկայացանք, նա ուրախ-ուրախ միանգամից համաձայնեց` չիմանալով, թե մենք ով ենք: Լավ չէր լսում, խնդիրներ ուներ լսողության հետ: Կանչեց թոռանը, անունը Ռիտա էր: Անընդհատ տատն ասում էր:

-Բուլի, բուլի, բուլի,-հասկացվում էր, որ կենդանիներին է կանչում կամ ներս է քշում:

-Տատի ջան, հաջող,-ասաց Աշոտը:

-Լավ երեխեք, չի լսում ոնց որ, եկեք ձեռքով հաջող անենք,-ասաց Քրիստինեն:

Ու մենք ձեռքով անելով փորձեցինք հասկացնել, որ գնում ենք և հրաժեշտ ենք տալիս:

Երբ քարքարոտ ճանապարհով բարձրանում էինք վերև, մեզ միացան երկու աղջիկ երեխաներ: Անունները` Մարիա, ինչքան հիշում եմ, և Միլենա: Մեզ հետ էր նաև մեր թիմից՝ Միլենա Խաչիկյանը: Հենց այդ երեխան ներկայացավ, ես շրջվեցի և նայեցի Միլենին ու ժպտացի: Մեր հայացքները կարծես թե բախվեցին իրար: Փոքրիկները ուղեկցեցին մեզ ու տանում էին գյուղի գեղեցիկ տները, վայրերը: Փոքր էր գյուղը: Մի ճանապարհով մտնում էինք, իսկ մյուսով դուրս գալիս: Բոլոր փողոցները իրար կողք-կողքի էին: Այցելեցինք շատ հետաքրքիր մի տուն: Մեքենայի վրա նստած էր փոքրիկ Արամը, իսկ կողքին ընտանիքի անդամներն էին: Նույն ձևով ներկայացանք: Ոչ ոք չցանկացավ լուսանկարվել: Արամիկի մայրն ու քույրը վազեցին տուն, իսկ եղբայրը՝ Գոռը, բռնեց փոքրիկին, որ հանկարծ չընկնի մեքենայի վրայից: Այդ դիրքով էլ ստացվեցին մեր բոլոր ֆոտոշարքերը կապված Արամիկի հետ:

-Մամ, տես, ինձ նկարում են,- ծիծաղում էր երեխան և ոգևորությամբ փաստում էր ուրախության չափը: Երեխայի ժպիտը երբեք չես փոխի ոչնչի հետ:

Հաջորդ կանգառը, քանդված և վատ պայմաններով տուն էր: Դրսում աթոռների վրա դրված էր անկողնային տարբեր պարագաներ՝ բարձ, վերմակ, շորեր և այլն: Դրանց կողքին աթոռի տակ կատուներ էին: Շատ վատ տեսք ունեին: Սոված էին երևում, և բավականին հյուծված, անմխիթար վիճակում էին: Դուռը ծեծեցինք, փոքրիկներին էին լողացնում, դռնից դուրս եկան տատիկ ու ոնց որ աղջիկը: Առանց ինչ-որ մի բան ասելու, տատը չուզեց լուսանկարվել: Զայրացած էր: Մեզ պատմեց, որ տարբեր երկրներից՝  Ֆրանսիայից, Լոս Անջելեսից և այլ երկրներից եկել խոստումներ են տվել, խոստանալով գումար տալ:

-Ասացին, որ կնորոգեն բնակարանը, հարմարավետ պայմաններ կստեղծեն, բայց վերջում պազապես բան դուրս չեկավ. ուղղակի նկարելու ակնկալիքներով խոստումներ են տվել:

Նրան թվաց, որ մենք նույնպես պետք է գումար առաջարկենք, սակայն իրականում այդպես չէր: Շատ տարբեր ու հետաքրքիր թեմաներից խոսեց: Օրինակ այն, որ փոքրիկների մայրը հիվանդ է, չունեն գումար, որ հաց գնեն, դեղեր, որոշակի բուժման մեթոդներ փորձեն` հիվանդությունը բուժելու համար:Կոնկրետ չիմացանք` ինչ հիվանդության մասին էր խոսքը:: Նա շատ հյուրընկալ գտնվեց, սուրճ առաջարկեց, չնայած բոլորն էլ այդ գյուղում շատ հյուրընկալ էին, չէին զլանում մեկ գավաթ սուրճ առաջարկել: Ամեն ընտանիք իր յուրահատկությունն ուներ: Համեստ, աշխույժ, աշխատասեր, ազնիվ, բարի. ահա սրանք են գյուղացուն բնութագրող բոլոր բառերը:

Երկար ու հոգնեցնող ճանապարհից հետո վերջապես հասանք Դիլիջանի  «Իմպուլս» հյուրանոց: Ավտոբուսից իջանք, և վարորդը սկսեց իրերը բեռնախցիկից հանել: Մեր մի մասը շատ հոգնած էր, մի մասն էլ՝ քաղցած: Մենք տեղավորվեցինք հյուրանոցի դիմաց գտնվող նստարաններին: Ծանոթացա Միլենայի հետ: Շփվեցինք՝ չիմանալով, որ ամեն ինչ այդքան արագ կփոխվեր, և մենք կմտերմանայինք րոպեների ընթացքում: Ու այդտեղից էլ սկսվեցին մեր բուռն քննարկումները ու ծանոթությունը: Նստեցինք, պատմեցինք մեր մասին: Փաստորեն շատ ընդհանուր գծեր ունեինք ու լավ հասկացանք իրար: Նա դարձավ իմ սենյակակիցը: Այնպես ստացվեց, որ բոլորը համարյա տեղավորվեցին, և վերջում մենք մնացինք ու իրար հետ գնացինք մեր երկտեղանոց համարը: Սենյակը շատ հարմարավետ էր, գրեթե բոլոր հարմարություններով ապահովված: Հագուստը, ամեն ինչը դասավորեցինք իրենց տեղերում, ու շտապեցինք ճաշարան. ճաշի ժամն էր: Ուշացել էինք, բոլորը կարծես մեզ էին սպասում: Անսովոր էր այդպես ճաշելը: Մեր սեղանը ուրախ սեղաններից մեկն էր: Հաճելի մթնոլորտ էր, և շրջապատված էինք սիրելի մարդկանցով: Վերջացրեցինք ու գնացինք մեր առաջին դասին: «Մանանայի» անձնակազմը մեզ ծանոթացրեց այն ամենին, ինչով պետք է զբաղվեինք ճամբարի ընթացքում:  Առանց վայրկյան իսկ կորցնելու անցանք գործի, ու մոռացանք ամեն ինչ: