Երեկ մեր դպրոցում վերջին զանգի արարողությունն էր: Ես էլ, ինչպես միշտ, ընկերուհուս հետ գնացի նայելու այն: Երբ հասանք դպրոց, միջոցառումն արդեն սկսվել էր: Ուշացել էինք: Բայց չեմ կարծում ինչ-որ մեկը նկատեր դա, քանի որ բոլորի ուշադրությունը շրջանավարտներն էին: Նրանք փայլում էին:

Մոտեցանք: Հավաքվածների կեսը նստած էին, իսկ մենք էլ, ինչպես միշտ՝ կանգնած: Դե, մեր ուսուցիչների անձրևանոցները մեզ երբեք էլ չեն թողել հանգիստ դիտել: Եվ ես անընդհատ այս ու այն կողմ էի գնում` մի հարմար տեղ գտնելու համար: Վերջապես գտա և սկսեցի հանգիստ ուսումնասիրել շրջանավարտներին: Բոլորը շատ գեղեցիկ էին:

Նրանք ներկայացնում էին մեր ուսուցիչների ամենահաճախ կրկնվող արտահայտությունների թոփ տասնյակը: Ես դրանց հետ լիովին համաձայն էի: Բոլորս մի լավ ծիծաղեցինք, բայց այդ պահին ես մի տեսակ տխրեցի` հիշելով, որ ընդամենը երկու տարի հետո ես էլ եմ ավարտելու դպրոցը: Այն արտահայտությունները, որոնք նրանք թվարկում էին, այնքան ծանոթ էին ու հարազատ: Եվ այնքան հաճելի էր այն զգացումը, որ ես դեռ չեմ ավարտել, որ իմ սիրելի դպրոց դեռ երկու տարի էլ պետք է գնամ:

Դպրոց հաճախելու ընթացքում բոլորն էլ անհամբեր սպասում են վերջին զանգին, բայց հենց մոտենում են ավարտելու օրերը, սկսում են կարոտել դպրոցը: Հասկանում ես, որ դպրոցական տարիները կյանքիդ ամենաանհոգ ու երջանիկ տարիներն էին;

Չէ որ մենք միշտ կորցնելուց հետո ենք գնահատում մեր կորցրածի իսկական արժեքը:

Վարդգես Հարությունյանը հայրիկիս պապն է՝ 84 տարեկան։ Նրա ընտանիքը եղեռնից է մազապուրծ եղել։ Մինչև հիմա, երբ խոսում է նրանց մասին, արցունքներ են երևում աչքերին…

-Պապ, որտեղի՞ց եք արմատներով:

-Արմատներով Ալաշկերտից եմ (Արևմտյան Հայաստան): Նանիս (մայրս) ու հայրս այնտեղից են սերում:

-Ինչպե՞ս և ե՞րբ են եկել Հայաստան:

-1918 թվականին, երբ թուրքերը սկսել են այդ տարածքում ջարդերը, ծնողներս ոտքով փախել, եկել են: Մայրս պատմում էր, որ երբ անցել են Մուրադ գետը, գետի ափին բարուրով երեխաներ են եղել դրված: Նրանց չեն կարողացել անցկացնել ու թողել են այն ափին: Ես այստեղ եմ ծնվել, բայց ինձնից առաջ ծնողներս 8 երեխա են ունեցել: Ճանապարհին 6-ը մահացել են:

Մայրս նաև պատմում էր, որ մեր Հարություն պապը շատ խիստ մարդ է եղել և ոչ մի կերպ չի համաձայնել լքել իր տունն ու ունեցվածքը։ Երբ նրանք արդեն բարձրացել են սարը, լուր է եկել, որ Հարություն պապին ողջ-ողջ այրել են։

-Հայաստանի ո՞ր շրջանում են հաստատվել ծնողներդ: 

-Սկզբում Էջմիածնի տարածքում` վանքի պատերի տակ են ապրել: Հետո գնացել են Ապարան, այնտեղ չեն կարողացել ապրել ու հետ են եկել Արարատյան դաշտավայր: Այն ժամանակ Քյարիմախ գյուղում են հաստատվել, որը հետո վերանվանվել է Սովետական, իսկ հիմա` Ալաշկերտ:

-Մանկությունդ անցել է Ալաշկերտում (Հայաստան): Ի՞նչ ես հիշում:

-Թերի միջնակարգ դպրոց եմ գնացել` մինչև 7-րդ դասարան: Փող չունեինք պայուսակ գնելու: Շորից «չանթիկ» էինք սարքում պայուսակի փոխարեն: 7-րդ դասարանն ավարտելուց հետո գնացի Արմավիր գյուղ` պոլիտեխնիկում սովորելու:

-Ե՞րբ եք եկել Մայիսյան:

-1954թ. գնացել եմ ծառայության, վերադարձել եմ միանգամից Մայիսյան: Մեկ տարի աշխատել եմ, ու ինձ տուն են տվել, որտեղ հիմա ապրում ենք:

-Երբ եկաք Մայիսյան` ինչպիսի՞ն էր կյանքն այստեղ:

-Սկզբում ապրում էինք «բարակներում»։ Նեղ, երկար միջանցքներով շենք էր՝ իրար շատ մոտիկ սենյակներով։ Տարբեր տեղերից եկած փախստականներն այդտեղ էին ապրում։

-Ի՞նչ եք աշխատել Մայիսյանում:

-Աշխատել եմ «բրիգադիր»: Հետևում էի դաշտերի աշխատանքներին, բանվորների հետ էտում էինք ծառերը, բերքահավաք անում: Աշխատել եմ մինչև 90-ականները ու անցել թոշակի:

-Պապի, իսկ ձեզ համար «ձեր ժամանակներն» էի՞ն լավ, թե՞ հիմա:

-Էն թվերին շատ լավ էր: Ապրելը հեշտ էր: 100 մանեթ ստանում էինք` ամբողջ ամիս ամեն ինչով ապահովված էինք: Հիմա աշխատանք չկա, ամեն ինչ թանկանում է, դժվարացել է:

Հարցազրոյց հայրիկիս` Ռոբերտ Ալեքսանյանի հետ:

-Հայրիկ, ի՞նչ կրթություն ես ստացել:

-Սովորել եմ բժշկական ինստիտուտում, ավարտել եմ այն, որից հետո գնացել եմ վերապատրաստման հոգեբույժի մասնագիտությամբ, որը տևել է 2 տարի։

-Որտե՞ղ ես աշխատում։

-Աշխատում եմ Արմավիրի բժշկական կենտրոնում որպես հոգեբույժ արդեն 16 տարի:

-Ինչո՞ւ որոշեցիր հոգեբուժությունը ընտրել։

-Միշտ հետաքրքրել է մարդկանց գիտակցությունը, գործելու օրենքները, մարդու ուղեղի աշխատանքը, շարժառիթները, գործողությունների դրդապատճառը, առողջ և հիվանդ մարդու հոգեբանությունը։

-Ինչպիսի՞ հատկանիշներ ու գիտելիքներ են պետք հոգեբույժ դառնալու համար։

-Հոգեբույժը առաջնահերթ պետք է ունենա ամուր կամք, անվախ լինի, միշտ տիրապետի իրեն։ Պետք է ունենա հատուկ բժշկական կրթություն: Բացի բուն հոգեբուժությանը տիրապետելուց պետք է ունենա ընդհանուր բժշկական լավ կրթություն, որպեսզի հարկ եղած դեպքում հասկանա, թե իր հիվանդը ինչ այլ հիվանդություններով է տառապում, և այլ մասնագետների մոտ էլ կարողանա ուղարկել հետազոտման։

-Հոգեկան հիվանդությունը ձեռքբերովի՞ է, թե՞ ժառանգական։

-Հոգեկան հիվանդությունների պատճառագիտությունը մինչև վերջ ուսումնասիրված չէ: Կան բազում տեսություններ` ինֆեկցիոն, ժառանգական տեսություններ։ Մարդը կարող է սթրես ապրի և ձեռք բերի հոգեկան հիվանդություն։

-Հոգեբուժությունը ի՞նչ ճյուղեր ունի։

-Հոգեթերապիա, հոգեբանություն, նարկոլոգիա, հոգեբուժություն։ Հոգեբանությունը իր հերթին տրոհվում է ընդհանուր եւ կլինիկական հոգեբանության։

-Ի՞նչ դեպք է եղել քո պրակտիկայում, որը տպավորել է։

-Հետաքրքիր դեպքեր շատ են եղել։ Մի անգամ լուսաբացին ժամը 3-ից 4-ը գնացել էի կանչի: Հիվանդը մի մեծ դանակ ձեռքին ասում էր. «Վայ, բժիշկ ջան, դու մի կողմ։ Պապա, մտել ես հայաթ` ես քեզ կմորթեմ»։

Նաև հիստերիկ կուրության դեպք է եղել։ Մարդը զայրանալուց կորցրել էր տեսողությունը, երբ նա երբևէ չէր ունեցել աչքերի հետ կապված խնդիր։ Դեղ ներարկեցինք, տեսողությունը վերականգնվեց։

-Եթե հնարավորություն ունենայիր մասնագիտությունդ նորից ընտրելու, ի՞նչ կընտրեիր։

-Իհարկե, նորից կընտրեի հոգեբուժությունը։