virsavia

Ինչպես ապրել

Հարցազրույց մայրիկիս՝ Օֆելյա Դանիելյանի հետ:

-Մայրիկ, կպատմե՞ս քո մասին: Որտե՞ղ ես ծնվել: Ի՞նչ ընտանիքում:

-Ծնվել եմ Լեռնային Ղարաբաղի փոքր մի գյուղում՝ Մադաթաշենում: Հայրս ֆերմայի վարիչ էր աշխատում, իսկ մայրս տնային տնտեսուհի էր: Մեծ, բազմազավակ ընտանիքում եմ ծնվել. 6 երեխա ենք՝ 5 քույր, 1 եղբայր: Ես 4-րդն եմ :

-Մանկության տարիներին ինչպիսի՞ երեխա ես եղել՝ խելո՞ք, թե՞ չարաճճի:

-Խելոք… Կարելի է ասել, ընկճված էի առողջական խնդիրների պատճառով, ու միշտ ես ինձ առանձնացնում էի իմ հասակակիցներից: Միշտ մենակ էի մնում, առանձին:

-Ի՞նչ բնավորության գծեր ես ունեցել, որոնք միգուցե փոխանցվել են պատանեկություն և նույնիսկ երիտասարդություն:

-Հպարտություն կար շատ մեջս, որ մինչև երիտասարդություն հասել է: Հպարտ էի, որ հայ եմ, հպարտ էի, որ շուտ եմ կողմնորոշվում ուսուցիչների առաջադրանքները կատարելուց, որ լավ էի սովորում: Չգիտեմ ինչու, հպարտություն կար մեջս, բայց հետագայում կոտրեցի այն:

-Պատանի տարիքում ի՞նչ նախասիրություններ ես ունեցել:

-Սիրել եմ շատ կարդալ: Առանձնանալ ու կարդալ:

-Իսկ ընթերցասեր Օֆելյան դպրոցում ինչպե՞ս է սովորել:

-Գերազանց: Տասը տարի գերազանց եմ սովորել, բայց մի քննության պատճառով ոսկե մեդալ չեմ ստացել:

-Դպրոցում արդեն կողմնորոշվե՞լ էիր, թե ինչ ուղղությամբ ես շարունակելու ուսումդ:

-Արդեն 2-րդ դասարանում, երբ շարադրություններ էինք գրում այդ թեմայով, գրում էի, որ ուզում եմ ուսուցչուհի դառնալ: Եվ մինչև հիմա էլ, երևի եթե այդ արխիվները պահպանված լինեին, կհամոզվես դրանում, որ մանկուց երազել եմ դառնալ ուսուցչուհի, որովհետև սիրել եմ երեխաների հետ շփվել:

-Ի՞նչ մասնագիտություն ընտրեցիր:

-Հետագայում ընտրեցի մաթեմատիկա, ավարտեցի համալսարանի մաթեմատիկայի ֆակուլտետը:

-Կպատմե՞ս որևէ հետաքրքիր դեպք քո ուսանողական կյանքից:

-Իմ ընդունելիության քնությունների ժամանակ, երբ քննությունից դուրս էի գալիս, ոչ մեկը չկար իմ հարազատներից, որ հարցներ` ինչ ես ստացել: Իսկ հայրիկիս սարից տուն գալուց գյուղացիներն են շնորհավորել, որ աղջիկդ ընդունվել է:

-Գիտեմ, որ հենց այդ տարիներին ես ծանոթացել հայրիկի հետ: Խնդրում եմ, պատմիր, թե ինչպես և որտեղ եք ծանոթացել:

-Բանակից ինքը նոր էր եկել, ու եկավ տեսնելու իր տատիկին: Պապիկն էլ նոր էր մահացել, եկել էր ցավակցելու: Հեռու ազգակիցներ էինք, և մեր տուն էլ էր գալիս: Ու չգիտես ինչու, զգացմունքներ առաջ եկան, առաջարկություն արեց: Այդ ժամանակ դեռ 10-րդ դասարանի քննություններն էի տալիս: Ավարտեցի, ընդունվեցի ուսումնարան: Սկզբում ասում էր, որ որպես բարեկամներ նամակներ գրենք իրար:
Հետո այդ նամակագրական կապը շարունակվեց այլ ուղով: Երեք տարի նշանված մնալուց հետո ամուսնացանք: Տեղափոխվեցինք Արմավիրի մարզի Բաղրամյան գյուղ և ինչպես տեսնում ես, մինչև հիմա էլ այս գյուղում ենք ապրում:

-Ի՞նչն էր քեզ նրա մեջ այդքան գրավել:

-Իր խորագիտությունը, ամեն հարցի վերաբերյալ ձևավորված աշխարհայացքը: Ամեն հարցի շուրջ ինքը կարող էր խոսել անվերջ:

-Իսկ ծնողներդ ինչպե՞ս են վերաբերվել նրան, որ իրենց ուսանող աղջիկը նշանվի, ամուսնանա:

-Կտրականապես դեմ էին: Ուզում էին , որ ուսումս շարունակեմ: Բայց հետագայում խնդիրներ առաջ եկան, և ուսումս թողեցի, փոխեցի հեռակա ու փախա:

-Յուրաքանչյուր երիտասարդ աղջիկ երազում է հարսի շոր հագնել, մեծ շուքով նշել իր ամուսնությունը: Չե՞ս փոշմանում արդյոք, որ այդ քայլին ես գնացել:

-Ես էլ, ինչպես բոլոր աղջիկները, սիրել ու երազել եմ, որ հարսի շոր հագնեմ, բայց քանի որ ամուսինս ասում էր, որ հարսանիքի օրը չեմ թողնի, որ հարսի շոր հագնես, դրանից հիասթափվել եմ:

-Ձեր ընկերության տարիներից կպատմե՞ս մի դեպք, որը երբեք չես մոռանա:

-Ուսանողական տարիներին նա հաճախ էր գալիս, գրեթե ամեն ամիս: Ես հանրակացարանում էի մնում: Գալիս, ինձ վերցնում ու երկուսով գնում էինք թատրոն, կինո, իսկ հետո գնում էինք զբոսայգի: Երիտասարդական զբոսայգի կար, նույնիսկ հատուկ նստարան ունեինք, որին միշտ նստում, երազում էինք, ապագա պլաններ էինք կազմում: Էդպես… Նույնիսկ նկար ունենք, որ այդ նստարանի վրա գրված ա՝ Наша скамейка: Դա երբեք չեմ մոռանա:

-Գեղեցիկ պատմություն է: Արդեն 32 տարի է, ինչ ամուսնացած ես, կասե՞ս, ինչպես են անցել այդ տարիները: Արդյոք հե՞շտ են եղել դրանք:

-Չէ, շատ դժվարություններ ենք տեսել, շատ դժվարություններ ենք հաղթահարել, ու դա էն բանի շնորհիվ, որ սիրելով ենք ամուսնացել: Ավելի քան 20 տարի գնում է Ռուսաստան՝ արտագնա աշխատանքի, էդ ընթացքում շատ դժվարություններ եմ հաղթահարել՝ երեխաներին մեծացնելը, ծանր տնտեսությունը…

-Ուզում եմ նշել, որ 4 երեխա ես մեծացրել, որոնցից երկուսին բացարձակ մենակ ես դաստիարակել: Առօրյա կյանքում կա՞ն ոլորտներ, որոնցում ամենաշատն ես զգում ամուսնուդ կարիքը:

- Տնտեսական հարցերում շատ եմ զգացել իր կարիքը: Իրականում երեխաների դաստիարակությունն էլ շատ դժվարությունների հետ է կապված: Պիտի էնպես դաստիարակեի նրանց, որ նույնիսկ երկար տարիներ չհանդիպելուց հետո էլ կարողանան սիրեն իրենց հորը, կարողանան ընդունել նրա խորհուրդներն ու խրատները, չօտարանան իրարից:

-Կա՞ն ինչ-որ խորհուրդներ, որ կյանքիդ փորձից ելնելով, կցանկանաս տալ այսօրվա երիտասարդներին:

-Ապրեք սկզբունքներով, հաղթահարեք կյանքի դժվարությունները, կարողացեք համբերություն զարգացնել, որովհետև ոչինչ հեշտ չի տրվում: Էն, ինչին հասնելու համար դժվարությունների միջով եք անցնում, երբեք չհիասթափվեք դրանից, ու շարունակեք միշտ առաջ նայել:

Kristina Epremyan

Հայ կնոջ ամուր և անկոտրում ոգին

Մորաքույրս՝ Խաչատրյան Աննան, Երևանի բնակիչ է։ Նա ծնվել է Անիի շրջանի (այժմ՝ Շիրակի մարզ) Սարակապ գյուղում։ Գյուղը սահմանակից է Թուրքիային։

-Մորաքույր, որտեղի՞ց են Ձեր արմատները։

-Պապս և տատս Անիի տարածքից են (այժմ՝ Թուրքիայում): Տատս մեզ միշտ պատմում էր 1918թ-ի՝ Սարդարապատի ճակատամարտի փախեփախի մասին, որի անմիջական մասնակիցը հենց ինքն է եղել:
Այդ ժամանակ նա եղել է 30-36 տարեկան։ Ունեցել է մեկ աղջիկ։ Պապս գտնվել է ԱՄՆ-ում՝ Կոլումբիա քաղաքում։

-Իսկ ինչու՞ էր Ձեր պապը ԱՄՆ մեկնել։

-Նա գնացել էր արտագնա աշխատանքի։ Գյուղում այդ տարիներին մարդիկ այնքան էլ լավ չեն ապրել։ Տատս ասում էր, որ գյուղի տղամարդիկ հավաքվում էին և փորձում աշխատանք գտնել երկրից դուրս՝ գյուղում թողնելով կանանց ու երեխաներին։

-Հետաքրքիր է։ Իսկ ի՞նչ է պատմել Ձեր տատը հենց 1918թ-ի դեպքերի մասին:

-Քանի որ իրենց գյուղը գտնվում էր Անի քաղաքին շատ մոտ, մինչև կոտորածը, թուրքերի կողմից բազմիցս ենթարկվել էր հարձակումների։ Հիշում եմ տատիս խոսքերը․ «Գիշեր էր։ Թակեցին մեր տան դուռը։ Ալեքսանը՝ պապուդ եղբայրը, բացելով այն, տեսավ իր թուրք ընկերոջը, ով թաքուն եկել էր հաղորդելու թուրք հրոսակախմբերի մոտալուտ հարձակման մասին։ Նա զգուշացրեց րոպե առաջ լքել գյուղը, որպեսզի անզեն ժողովուրդը սրի չքաշվի։ Ալեքսանը որոշեց գնալ փաշայի մոտ բանակցությունների՝ իր հետ վեցնելով իմ ոսկեղենի մեծ մասը։ Նա պիտի ժամանակ խնդրեր փաշայից, ժողովրդին գյուղից դուրս հանելու համար։ Փաշան տվել էր մի քանի ժամ ժամանակ։

Հորերը, որոնք լիքն էին ցորենով, ծածկել էի աղբանոցի աղբով, որ հետ վերադառնալուց հաց ունենանք։ Սելերի վրա տեղավորեցինք այն, ինչ հնարավոր էր, և ճանապարհվեցինք դեպի Էջմիածին։ Ծերերը մնացին գյուղում, նրանք հրաժարվում էին լքել իրենց գյուղը։ Ալեքսանը՝ թողնելով մեզ, միացավ Անդրանիկի զորքին (Անդրանիկ Զորավար): Փախուստի ճանապարհը շատ դժվար էր։ Ինձ հետ էր մեր հարևանի հարսը իր նորածին երեխան գրկին։
Ճանապարհին ջուր տեսնելով կանգ առանք։ Բոլորը ուժասպառ էին։ Մի փոքր հանգստանալուց հետո շարունակեցինք ճանապարհը։ Բավականին առաջ էինք գնացել, երբ հանկարծ շրջվեցի և նկատեցի, որ նորածինը մոր գրկում չէ։ Հարցրի՝ ուր է երեխան, իսկ նա ասաց, որ իրեն հազիվ է քարշ տալիս, և երեխային թողել է ջրի ափին։ Ես կանգնեցրի այդ բոլոր սելերը, ամբողջ ճանապարհը ոտքով հետ գնացի ու վերադարձրի երեխային՝ բարկանալով մոր վրա։

Դժվարությամբ հասանք Էջմիածին։ Երևան տանող ճանապարհը փակ էր, իսկ հետևից գալիս էր թուրքի ոհմակը։ Անձրև էր, ցուրտ։ Ինձ հետ էր նաև իմ երեքամյա աղջիկը՝ Լիան, ով շատ հիվանդ էր։
Բոլորս հավաքվել էինք եկեղեցու մոտ, բայց մեզ ներս չէին թողնում՝ դարպասները փակ էին։

Ականատես եղանք Թումանյանի այն պատմությանը, երբ նա կաթողիկոսին բացել տվեց եկեղեցու դռները և մեզ ներս տարավ։

-Իսկ այդ ի՞նչ պատմություն էր։

-Կաթողիկոսը հեգնանքով ասել է նրան. «Դու գիտե՞ս, թե ում հետ ես խոսում։ Ես Ամենայն Հայոց կաթողիկոսն եմ», իսկ Թումանյանը պատասխանել է՝ «Ես էլ Ամենայն Հայոց բանաստեղծն եմ։ Պետք է մտածել այս ժողովրդի մասին»։

Այսպես բացվել են եկեղեցու դռները, և մարդիկ խուճապահար ներս են լցվել։

-Իսկ հետո՞, հետո ի՞նչ եղավ։

-Տատս հիշում էր. «Մեջքիցս հանեցի ոսկե գոտիս, որ մի կտոր հաց կարողանամ գնել երեխայիս համար։ Երկու օր հետո աղջիկս՝ չդիմանալով ցրտին ու սովին մահացավ։ Նրան թաղեցինք հենց Սուրբ Գայանե եկեղեցու բակում։
Ժողովուրդը խուճապի մեջ էր։ Ողջ Էջմիածինը լի էր գաղթականներով՝ մեծ ու փոքր՝ իրար վրա լցված։ Մարդիկ ջանում էին փախչել, հեռանալ, փրկվել… Հանկարծ մի ձիավոր հայտնվեց, մի հայ կին։ Սուրը ձեռքն էր առել և կոչ էր անում. «Տղամարդի՜կ, վեր կացեք, մի՞թե պիտի թողնեք ձեր կանանց ու երեխաներին սրի քաշեն։ Ուշքի եկե՜ք, պիտի պայքարել, ոչ թե փախչել…»։ Նա կարծես մի արիական ոգի դրեց բոլորի մեջ։ Բոլորը ոտքի ելան, զենք առան ու գնացին դեպի պայքար։

-Իսկ ի՞նչ եղավ Սարդարապատի ճակատամարտից հետո։

-Տատս շարունակում է. «Մինչև ճակտամարտի ավարտը մնացինք Էջմիածնում։ Հաղթանակից հետո, երբ արդեն ամեն բան գրեթե հանդարտ էր, վերադարձանք գյուղ. բարեբախտաբար այն չէր անցել թուրքերի տիրապետության տակ։
Գյուղի տեսարանը ամենասարսափելին էր։ Ծերերը և նրանք, ովքեր չէին հասցրել փախչել, դաժանաբար սպանվել էին, մորթվել։ Նրանց մարմինները լցված էին թոնիրների, ցորենի հորերի մեջ։ Մի մասին էլ հավաքել էին ու այրել մարագներում»։

Տատս դրանից հետո ունեցել է վեց երեխա, որոնց պահել են մեծ դժվարությամբ, կարելի է ասել՝ չքավորության մեջ։

Միշտ հիշում էր այս դեպքը, պատմում էր, որ մենք էլ իմանայինք, թե ինչ են արել մեր ժողովրդին։

Պատմում էր հայ կնոջ ամուր և անկոտրում ոգու մասին։ Եվ հիմա էլ մենք, այսքան տարի հետո, տեսնում ենք նույն վայրագությունը, կարծես վերապրում այն, ինչ եղել է մեկ դար առաջ։

Փոքրիկ մեծահասակները

Վերջապես եկավ երեխաների ամենասիրած եղանակը` ամառը: Ամռան առաջին օրը հենց երեխաների տոնն է: Հունիսի 1-ին գյուղում ապրող ոչ բոլոր ծնողներն են կարողանում իրենց երեխաներին տանել Հաղթանակի զբոսայգի, կենդանաբանական այգի, Հանրապետության հրապարակ, ուր հիմնականում գնում են բոլորը: Գյուղում ծնողների մեծ մասը զբաղված են հողագործական և տնային այլ գործերով, այդ իսկ պատճառով երեխաները շատ բաներից զուրկ են մնում: Սակայն, եթե երեխաներին հարցնենք, ապա նրանք չեն դժգոհի, այլ այնպիսի պատասխաններ կտան, որ կապշենք: Այդ  մասին մտածելով դուրս եկա փողոց, և առաջինը ինձ հանդիպեց 9-ամյա Աննան:

-Ան, քեզ մի հարց տամ. հունիսի 1-ին գնացե՞լ ես ինչ-որ տեղ:

-Չէ, չեմ գնացել այս տարի: Ամեն տարի էլ մաման, պապան տարել են, բայց էս տարի հարմար չեղավ, որ գնայինք:

-Իսկ կասե՞ս չգնալուդ պատճառը:

-Դե, ոնց ասեմ… Գնալու համար պիտի մոտդ փող լինի: Ես չեմ նեղվում, նեղվելու բան էլ չկա, էս մի անգամն էլ չեմ գնա: Համ էլ` արդեն մեծ եմ կարուսելների համար:

4-ամյա Համբարձումին նույն հարցը տվեցի, ու նա պատասխանեց.

-Չեմ գնացել, ավտոյի մեջ գազ չկար:

Ու այս պատասխաններից հասկանում եմ, որ գյուղում, ինչքան էլ դժվար լինի, մեկ է` երեխաները չեն դժգոհի, որովհետև կյանքում շատ դժվարություններ հաղթահարելով նրանք հասցրել են բավականաչափ մեծանալ և գիտակցել ամեն ինչ:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Երեխաները չեն դժգոհի, բայց լավ կլիներ մեծերը հունիսի 1-ին գյուղաբնակ երեխաներին էլ հիշեն: Թող այդ օրը իրենք այցելեն գյուղեր, պաղպաղակ բերեն, ծաղրածուներ գան, զվարճացնեն մեր ժամանակից շուտ մեծացած երեխաներին: Ի՞նչ կլինի, որ:

Իսկ դրա փոխարեն, երեխաների պաշտպանության միջազգային օրը երեխաները հոգսերի մեջ էին…

Մեր գրեթե բոլոր հարևանները իրենց տան հողամասը մշակում են, և այդ գործում երեխաները օգնում են:

Երեկ մեր հարևանը իր թոռանը ուղարկեց ոռոգման ջուրը կապելու, որ հողամասը ջրեն: Երկար ժամանակ անցավ, նոր ջուրը եկավ: Թոռնիկը, երբ եկավ, մեծ ոգևորությամբ պատմում էր, թե ինչպես է կռիվ արել ջրի համար:

Երեկ գնում էի նկարչության պարապմունքի և ճանապարհին տեսա մի երեխայի`հեծանիվ քշելուց: Մայրը բացականչում էր.

-Շուտ արի տուն, քրոջդ տիրություն արա: Ես լվացք եմ անում:

-Լավ էլի, մամ, մի քիչ էլ քշեմ, գամ:

Մայրն այլևս ոչինչ չասաց… Երեխան ասաց.

-Մամ, այ մամ. .. Նեղացա՞ր: Լավ, գալիս եմ:

Ամռանը մեր գյուղի երեխաների համար հոգսաշատ, բայց միևնույն ժամանակ, զվարճանքներով լի է: Մի քանի շաբաթից ծիրանը կհասնի, և շատ երեխաներ`10-16 տարեկան, գնալու են աշխատելու: Ամեն երեխա ունի նպատակները, իր իսկ հավաքած գումարի հետ կապված: Մեկը ցանկանում է իրեն հեռախոս գնել, մյուսն այդ գումարով ընտանիքի հոգսերն է ուզում հոգալ:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Երեխաներից շատերը ամռան շոգ օրերին պայմանավորվում են ու գնում  լողալու: Նրանց խոսակցություններից մտապահել եմ, թե որտեղ են հիմնականում գնում: Մեր Այղր լիճը, կլոր լիճ, մեծ և փոքր «կանալ», Մրմուռ, Ռսի գյոլ, Սև ջուր: Շատ տարօրինակ անուններ են, որոնք հենց կնքվել են երեխաների կողմից: Ամեն մի անվանում ունի իր բացատրությունը, որը ինձ մեկնաբանեց այդ վայրերին լավ ծանոթ ընկերներիցս մեկը: Օրինակ` Սև ջուր անվանում են, որովհետև  ջուրը շատ մուգ գույն ունի: Մրմուռ անվանման բացատրությունը հայտնի չէ, սակայն երևի թե կապված է այն փաստի հետ, որ այդ ջրում շատ օձեր և խեցգետիններ կան:

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Մխիթարյանի

Մենք բավարարվում ենք նրանով, ինչ Աստված է մեզ տվել, շատերը անգամ սա չունեն: 

Իմ նոր ընկերը

Երկար ժամանակ փնտրտուքների մեջ էի: Ուզում էի գտնել ինձ համար յուրահատուկ մի բան, որպեսզի ինքս ինձ գտնեմ, ինքնաարտահայտվեմ: 

Եվ ահա մի օր դպրոց եկավ «Մանանա» կենտրոնը: Սկզբում բոլորի նման ես էլ  անտարբեր վերաբերվեցի, բայց հետո 17.am-ը ինձ համար դարձավ կյանքի գույն: Հասկացա, որ գտա այն, ինչ այդքան երկար փնտրում էի և դարձա մի մասնիկը այդ մեծ ընտանիքի:

17. am-ը ամբողջովին փոխեց մտածելակերպս, օգնեց և սովորեցրեց ավելի հեշտ շփվել մարդկանց հետ, և ինչու ոչ, ընդլայնվեց իմ ընկերական շրջապատը շատ լավ և ինձ նման խենթ մարդկանցով:

Հիմա ավելի հետաքրքրասեր եմ դարձել: Երբ ուրիշները խոսում են, լուռ լսում եմ և փորձում մի պատմություն կառուցել այդ ամենի մասին:

Հիմա, երբ դուրս եմ գալիս տանից, լուսանկարչական խցիկը միշտ ինձ հետ է: Նկարում եմ ամեն ինչ և հաճույք եմ ստանում իմ փոքրիկ աշխատանքից:

Այսօր դուրս եկա զբոսանքի իմ լավ « ընկերոջ»` լուսանկարչական խցիկիս հետ, և ահա թե ինչ ստացվեց: Սա իմ քաղաքն է`Արմավիրը:

greta hakobyan

Դառը ճշմարտությունն ավելի լավ է

Գյուղացի՞, թե՞ քաղաքացի: Տարբերությունը  այդքան մեծ չէ, որքան այն փաստը, որ քաղաքացին միշտ ավելին է սպասում, իսկ գյուղացին իր եղած փոքրիկ բանով էլ բավարարվում է: Կարող է մարդիկ չհամաձայնվեն իմ այս կարծիքի հետ, բայց ես շատ դեպքեր գիտեմ:

Ես ինքս արդեն 16 տարի է, ինչ ծնվել և ապրում եմ գյուղում և չեմ փորձել թաքցնել այն փաստը, որ ես գյուղացի եմ: Բազմիցս հանդիպել եմ այս խնդրին և նկատել եմ, որ մարդիկ փորձում են տարբերություն դնել:

Ինչո՞ւ են մարդիկ «գյուղացի» ասելով անպայման հասկանում` հնաոճ, կեղտոտ, անխնամ հագնված անասնապահությամբ զբաղվող:

Իհարկե, այս ամենի մեջ խնդիր չեմ տեսնում: Չէ՞ որ ամեն մարդ զբաղվում է այն գործով, ինչն իրեն հաճելի է, կամ դրանից իրեն բավարարված է զգում, կամ ուղղակի ընտանիքը պահելու միակ միջոց է:

Պետք չէ ծաղրուծանակի վերածել այդ ամենը:  Խոսելով «գյուղացի-քաղաքացի» տարբերության մասին, հիշեցի ծանոթներիցս մեկի հետ զրույցս, որը նույնպես ապրում էր գյուղում, բայց ավելի քիչ էր զբաղվում գյուղի անցուդարձով: Նա պատմեց մի օր, որ համալսարան ընդունվելուց հետո իրենց կուրսում նույնպես լինում է գյուղացի մի աղջիկ: Հավաքվում են մյուս աղջիկները: Նա նույնպես ներկա է լինում խոսակցությանը: Սկսում են քննարկել գյուղացի աղջկա հագուկապը, խոսքը, շարժումները: Ծիծաղում են, ուզում են այնպես անել, որ ինքն էլ ծիծաղի: ԲԱյց իմ համագյուղացի ընկերուհին լուրջ նայում է  և ուղղակի ասում, որ ինքը նույնպես գյուղացի է, ու պետք չէ ծաղրել: Եթե գյուղացի աղջիկը մի բան այնպես չի անում, կամ այնպես չի հագնվել,  և այդ ամենը տեսնելով փորձեն ուղղություն ցույց տալ , ոչ թե քննադատել:

Բոլորը զարմացած նայում են, մի պահ լրջանում են և զղջում են իրենց արարքի համար: Իրոք, պետք չէ տարբերություն դնել: Բոլորն էլ հավասար են, և մեկը մյուսից առավել չի, ինչ է թե` մի շոր  կամ կոշիկ ավել ունի, կամ նորաձև չէ: Ինչո՞ւ վիրավորել այն մարդուն, ում մշակած ցորենի հացն ենք ուտում կամ կթած կաթը խմում:

Երևի շատ կոպիտ կամ անկեղծ եղա, բայց դե` «դառը կտով դեղձն ավելի լավ է»:

 

Խմբագրություն. – Մեր թղթակիցը հետաքրքիր հարց է բարձրացնում, իսկ դուք ինչ կարծիք ունեք այս հարցի շուրջ։

Մեր կողքին ապրող երեխաները

gyulnara vardanyan

Մեր ընտանիքի ավագ Գյուլնարան

-Բարև, տատ: Ինչպե՞ս ես, ինչպե՞ս է առողջական վիճակդ:

-Բարև, բալես: Լավ եմ, էլի: Այդքան էլ գոհ չեմ լինի, էս ճնշումս ա մի քիչ նեղում:

-Ի՞նչ դժգոհություններ ունես, ինչի՞ց ես դժգոհում ընդհանրապես:

-Առողջական վիճակս որ լավ լինի, մնացածից գոհ եմ:

-Դե լավ, անցնենք բուն թեմային: Ես գիտեմ, որ դու Բամբակաշատ գյուղ հարս ես եկել, մինչև ամուսնանալդ ապրել ես Արմավիրի մարզի Գետաշեն գյուղում: Ի՞նչ կասես այդ գյուղի մասին:

-Ինձ համար Գետաշենը նույն Բամբակաշատի նման էր, առաջ գրեթե տարբերություններ չկային:

-Դա ո՞ր թվականն էր:

-1962 թվականն էր, 18 տարեկան ջահել աղջիկ էի:

-Իսկ դպրոցում ինչպե՞ս էիր սովորում:

-Դպրոցում հարվածային էի, հիմնականում իմ սիրած առարկաներն էի սովորում:

-Իսկ ո՞ր առարկաներն էիր սիրում:

-Բոլորն էլ սիրում էի, էլ չասեմ` գրականության մասին: Ուսուցչիս տված անգիրները ամենալավը ես էի սովորում ու ասմունքում: Երանի էդ օրերը:

-Գիտեմ  նաև, որ մասնագիտություն չունես: Իսկ ի՞նչ էիր ուզում դառնալ:

-Էհ՜, բալա ջան: Երազանքս էր` մանկավարժ դառնալը, բայց չստացվեց…

-Ինչպիսի՞ն էին առաջվա դպրոցները, ի՞նչն է հիմա փոխվել:

-Հիմա դպրոցները ավելի լավ ուսում են տալիս երեխաներին, ու ամեն ինչը զարգացել է:

-Դե լավ, տատ ջան, ես գնամ: Շնորհակալ եմ, որ ինձ չմերժեցիր ու պատասխանեցիր հարցերիս: Քեզ առողջություն:

-Հաջող, Գյուլնարա ջան: Է ես եմ քեզնից շնորհակալ, որ լսեցիր ինձ, մեկ էլ իմ կողմից շնորհակալություն կաես «Մանանա» կենտրոնին, որ նման լավ բաներ ա կազմակերպում:

Գյուլնարա տատիկի հետ զրուցեց Գյուլնարա Վարդանյանը

Քանի դեռ աղավնիները ճախրում են

«Դո՜յ, դո՜յ, դոյ… Թռեք, աղավնիներ, ճախրեք բաց երկնքում, բայց չմոռանաք հետ գալ»:

Պապս ամեն առավոտ այսպես երկինք է ուղարկում իր աղավնիներին, ինքն էլ մտովի ամեն առավոտ դեպի երկինք ճախրում, դեպի ազատություն, ուր չկան ոչ մի կապանքներ, որտեղից աշխարհը դառնում է մի փոքրիկ փոշու հատիկ…

Լուսանկարը՝ Անուշ Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Մկրտչյանի

-Պապ, ինչպե՞ս եղավ, որ որոշեցիր աղավնիներ պահել:
-Մեծ տղաս, նախքան Ռուսաստան գնալը, պահում էր այս թռչուններին: Գնալուց առաջ ուզում էր տալ ընկերներին, բայց թույլ չտվեցի: Որոշեցի պահել այնքան, մինչև վերադառնա: Հետո եկավ ու որոշեց էլ չպահել աղավնիներին, որովհետև հոգնել էր: Այդ ժամանակ էլ որոշեցի պահել ու խնամել այս թռչուններին: Սրանց թռիչքից ու թևերի գեղեցիկ բացվածքից գերող բան չկա աշխարհում: Մեր գյուղում շատ էին աղավնիները, դրանք ամեն տան բակում կային, ու դրանցով էր զարդարված գյուղը:

-Իսկ ո՞րն էր ձեր գյուղը, ո՞րտեղից ես արմատներով:
-Արմատներով սասունցի եմ, բայց ծնվել ու մեծացել եմ Թալինի շրջանի Աշնակ գյուղում: Սովորել եմ գյուղի դպրոցում: Երիտասարդ ժամանակ մեր ընկերներով սիրողական ծանրամարտով էինք զբաղվում: Ինքներս մեզ համար սահմաններ էինք դնում ու փորձում հասնել դրանց: Իսկ ուսումս շարունակել եմ Երևանում:

-Իսկ ինչպե՞ս եղավ, որ Աշնակից հասար Արմավիրի մարզ, գյուղ Շենիկ:
-Երբ ավարտեցի մանկավարժական համալսարանի բանասիրական ֆակուլտետը, մեր գյուղում աշխատանք չկար, ու քանի որ Շենիկում նոր էր դպրոցը բացվել, ինձ նշանակեցին այստեղի դպրոցի ուսմասվար: Տատիկդ էլ էր բանասեր, ու եկանք այս գյուղ դպրոցում աշխատելու:

-Իսկ ինչպե՞ս հարմարվեցիք, որտե՞ղ էիք ապրում:
-Որ նոր էինք եկել, մայրդ ընդամենը մեկ տարեկան էր: Սկզբում մնում էինք դպրոցում, հետո արդեն շենք տվեցին, տեղափոխվեցինք, հետո ծնվեցին երկու քեռիներդ, ու էդպես…

-Ինչքա՞ն ժամանակ որպես ուսմասվար աշխատեցիր:
-Դե, ստույգ չեմ կարող հիշել, բայց մոտ 10 տարուց ավել աշխատեցի որպես ուսմասվար, նաև դասավանդել եմ հայոց լեզու և գրականություն: Իսկ 1989-ին ընտրվեցի տնօրեն:

Լուսանկարը՝ Անուշ Մկրտչյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Մկրտչյանի

-Գիտեմ, որ քո երեխաների ժամանակ էլ ես տնօրեն եղել ու հիմա թոռներիդ ժամանակ էլ: Դժվարություններ չկա՞ն արդյոք:
-Դժվարությունը կայանում է նրանում, որ պետք է կարողանաս դպրոցում լինել «ընկեր Հայրապետյան», իսկ տանը ընտանիքի հայր: Որքան հնարավոր է, երեխաներիս հետ եղել եմ որպես տնօրեն և տարբերություններ չեմ դրել, շատ անգամ նրանց հետ ավելի խիստ եմ եղել, քան մյուսների:

-Ի՞նչ հետաքրքիր դեպք կհիշես դպրոցի հետ կապված:
-Մի անգամ Սոնայենց դասարանի երեխաները (Սոնան մայրս է) ինչ-որ չարություն էին արել: Բարկացա, ուղարկեցի բոլորին տուն, որ ծնող բերեն: Մեկ էլ տեսնեմ Սոնան եկավ, (դե ջղայնացած եմ) ասացի` ինչի՞ ես առանց ծնող էկել: Նայեց, նայեց ու լացելով ասաց.
-Ու՞մ բերեի: Մաման դպրոցն ա, դու էլ ինձ ասում ես` գնա ծնող բեր: Ո՞ւմ բերեի…

Ծիծաղեցինք, անցավ գնաց, բայց չեմ մոռանում:

-Պապ գիտեմ, որ վերջին տարին է, որ աշխատում ես դպրոցում, թոշակի ես գնալու: Ի՞նչ ես զգում:

Այս հարցից հետո պապս լռեց: Ինքս ինձ մեղադրում էի այս հարցի համար: Չէր խոսում, բայց աչքերի մեջ տարիների հետքը տեսա: Զգում էի, որ այդ «վերջին» բառով պապիս թույլ կողմին դիպա:

Ողջ տարիների կյանքը, թե՛ լավ, թե՛ վատ օրերը, եկան ու անցան աչքի առաջով: Ասես նորից հետ դարձավ այն օրերը, երբ նոր էր եկել այս դպրոց: Դուրս գնաց, առանց ինձ նայելու…

Բայց մի բան հստակ է. աղավնիները դեռ կան, ու քանի դեռ դրանք ճախրում են, պապս հավերժ երիտասարդ կմնա, որովհետև աղավնի պահելու համար տարիք գոյություն չունի, նրանց թռիչքին վերջ չկա, ու ոչնչի վերջ չկա…

անի հարությունյան /մայիսյան/

Վերջինը

Մայիսյան արևոտ օր է, տոնական տրամադրություն, շուրջս աղմուկ է, եռուզեռ: Վերջին զանգի ղողանջներն ազդարարեցին ուսումնական տարվա ավարտը` ևս մեկ սերունդ ճանապարհելով դեպի նոր կյանք: Նայում եմ շրջանավարտներին, ու տարօրինակ զգացում է համակում սիրտս: Մեկ տարի անց արդեն ես կանգնած կլինեմ այդ բեմում, նոր կյանքի սահմանագծին: Ինչքա՜ն բան կա անելու այս մեկ տարվա ընթացքում, դպրոցական վերջին տարվա:

Արդեն արձակուրդ է, իմ դպրոցական վերջին ամառային արձակուրդը: Առանց քննությունների, անհոգ պատանեկության վերջին ամառը:

Ինչքան շատ են «վերջինները», իմ դպրոցական վերջին տարվա «վերջինները»… Վերջին սեպտեմբերի մեկ, վերջին «Ոսկե աշուն», վերջին «Նոր տարվա հանդես», վերջին զանգ… Հաճախ անգիտակցաբար եմ այդքան սպասում, տենչում, պատկերացնում «Վերջին զանգս»: Բայց երբ սկսում եմ մտածել իմ մանկության, ընկերների, անհոգ կյանքի մասին, ուզում եմ անվերջ երկարի իմ դպրոցական վերջին տարին:

Ասում են` մարդիկ այն ժամանակ են սկսում մտածել, երբ ծերանում են: Չեմ կարծում: Միշտ էլ մանկության օրերը հիշելիս ուզում ես վերադառնալ ու մնալ այդ աշխարհում: Սակայն այդպես չի լինում:

Ինչ արած, ամեն լավ բան մի օր ավարտվում է, բայց այդ ավարտը մի նորի սկիզբն է ազդարարում: Բոլորիս էլ կանչում ու ձգում է նոր կյանքը: Քայլում ենք ժամանակի հետ, քայլում են մեզ հետ տարիները: Մնում է միայն վերցնել ու մեզ հետ տանել կյանքի լավագույն պահերն ու հիշողությունները: