«Երևան» ամսագրի մասին իմացել եմ 2012թ.: Տեսնելով, թե ինչ հետաքրիր ու սիրուն ամսագիր է, սկսեցի ամեն ամիս սպասել նոր համարին: Իսկ երբ «Երևանում» ստիկերներ տպեցին, ես սկսեցի ավելի անհամբերությամբ սպասել նոր համարի թողարկմանը: Որպեսզի ավելի շատ բան իմանամ «Երևանի» մասին, զրուցեցի «Երևանի» խմբագրի՝ Արտավազդ Եղիազարյանի հետ:
-Ինչպե՞ս է ստեղծվել «Երևանը»:
-2000-ականների երկրորդ կեսին Երևանում բացվեց «Երևան պրոդաքշնս» ընկերությունը, որը հրատարակում էր ռուսալեզու և անգլալեզու «Երևան» ամսագրերը: Կոչվում էր՝ «Ереван- журнал с акцентом»: Անգլերենը տարածվում էր Լոս Անջելեսում, ռուսերենը՝ Ռուսաստանում և ԱՊՀ երկրներում: Այսինքն՝ ի սկզբանե ստեղծվել էր դրսում ապրող հայերին Հայաստանի մասին հետաքրքիր բաներ ցույց տալու համար. հետաքրքիր հայերը, հաջողակ հայերը, Հայաստանի սիրուն հատվածները և այլն:
Եվ ահա մի օր «Երևան պրոդաքշնսի» սեփականատերերից Գոռ Նահապետյանն ասաց, երևի ժամանակն է, որ «Երևան պրոդաքշնսը» ստեղծի «Երևան» ամսագիր Հայաստանի համար:
Ես այդ ժամանակ աշխատում էի ռուսերենով «Երևանում»՝ որպես խմբագիր: Ինձ՝ որպես թիմի ամենաքիչ ռուսախոս և առավել հայախոս անդամի, առաջարկեցին զբաղվել հայերեն «Երևան» ամսագրով:
Այն ժամանակ Մոսկվայում շատ հանրաճանաչ և սիրված էր «Большой город» ամսագիրը, որը տարածվում էր անվճար, ուներ մեծ ֆորմատ և պատմում էր Մոսկվայի մասին: Երկար մտածեցինք կոնցեպտի մասին: Ազդվեցինք և ոգեշնչվեցինք «Большой город»-ից և գլխավոր սկզբունքներից մեկը, որ ընդունեցինք ու պահպանում ենք՝ շոուբիզնեսի մինիմալ ներկայությունն ու քաղաքականության գրեթե բացակայությունն է: Բացի այդ՝ մեզ հուզող ցանկացած խնդրի մասին հանգիստ խոսելն ու լեզվի բնական լինելն է կարևոր: Հաճախ հոդվածների հերոսները սովորական մարդիկ էին, օրինակ, տաքսիստների մասին խորագիրը, որն այդքան սիրվեց մարդկանց կողմից: Եվ մենք որոշեցինք, որ եթե մենք պատմում ենք սովորական մարդկանց մասին, իրենց լեզուն, իրենց խոսքը պետք է լինի այնպիսին, ինչպիսին կա: Դա չի նշանակում, որ չենք խմբագրում տեքստերը, բայց այնպես ենք անում, որ մարդ կարդա ու պատկերացնի՝ հերոսն իրականում ինչպիսին է:
2011-ին երկու փորձնական թողարկում արեցինք: 2013թ-ից արդեն տպաքանակը մեծացրինք և ավելի կայուն սկսեցինք հրատարակվել:
Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի
-«Երևանի» քանի՞ համար եք տպագրել:
-57, Գյումրիին նվիրված համարը 57-րդ համարն էր: Սկզբում տպագրում էինք տարեկան տասը թողարկում: Ըստ էության՝ ամսագիր էր՝ բառի բուն իմաստով: Հետո «Երևան պրոդաքշնսը» փակվեց, և ծրագրերը առանձնացան իրարից: Մենք սկսեցինք հայթայթել մեր համար տպագրության գումարը ու մինչև հիմա այդ ռեժիմի մեջ ենք: Հիմա տպագրում ենք տարեկան 5-8 թողարկում: Ինչքան որ ստացվի:
-Ինչպե՞ս եք որոշում ամսագրի թեմաները:
-Շատ տարբեր մոտեցումներ կան: Ժամանակի ընթացքում կուտակվում են հոդվածները, ու հասկանում ես, որ այս մի քանի հոդվածով, այս ֆոտոսեսիայով կարելի է կոնկրետ թեման լավ ձևակերպել ու հասունացնել: Երբեմն ստանում ենք առաջարկ ինչ-որ հովանավորից: Օրինակ՝ Գյումրիին նվիրված համարը, երբ մեզ դիմեցին կառավարությունից: Գյումրիում կազմակերպում էին սեպտեմբերի 21-ի տոնը, ու դա Գյումրիի մասին համար անելու լավ առիթ էր: Մենք դեռ 2012թ.-ից ուզում էինք Երևանից բացի ուրիշ քաղաքի մասին համար անել ու հենց Գյումրին էինք քննարկում: Այս դեպքում առաջարկը համընկավ մեր ցանկության հետ:
Կոմիքսների համարը, որը մեր այս տարվա շատ սիրելի թողարկումներից է: Մենք վաղուց ուզում էինք ինչ-որ կերպ անդրադառնալ կոմիքսների գաղափարին, որովհետև իմ և անձնակազմի կարծիքով այն հետաքրքիր արվեստի ճյուղ է: Բայց չէինք պատկերացնում՝ ինչպես անել: Եվ այդ ժամանակ էր, որ ծանոթացանք Շամիրամ Կարապետյանի հետ, որը շատ հրաշալի կոմիքսային արտիստ է և իր ստուդիան ունի «Թումոյում»: Ինքն էլ ասաց. «Իսկ եկեք «Նյու Յորք թայմսի» պես անենք մի թողարկում, որտեղ հոդվածների փոխարեն կոմիքսներ լինեն»: Համարյա մի տարի աշխատեցինք և ստացանք այն, ինչ որ ստացանք:
-Ովքե՞ր են գրում «Երևանի» համար:
-Մենք ունենք մեզ հետ միշտ աշխատող մեկ հաստիքային, երիտասարդ լրագրող՝ Մարգարիտ Միրզոյանը: Մնացածը մեր հետ արդեն մեծամասամբ բավական երկար աշխատող ֆրիլանս լրագրողներ են, որոնցից ոմանց հիմնական աշխատանքը լրագրությունը չէ, բայց հաճույքով գրում են մեզ համար:
-Ինչպե՞ս եք գովազդներ ստանում:
-Դժվարությամբ: Զանգում ենք, գրում ենք: Մեզ շատ օգնեց 2017թ. «Յուքրաֆտի» հետ համագործակցությունը, երբ առաջին անգամ ստիկերներ տպեցինք: Այդ ստիկերները բում արեցին քաղաքով մեկ: 4000 տպաքանակը շատ արագ սպառվեց, և շնորհիվ «Յուքրաֆտի» հետ այդ ծրագրի, մեզ հիմա պարբերաբար զանգում են և առաջարկում են ստիկերների ֆորմատով գովազդային համագործակցություն:
Մենք հիմա հասել ենք այն վիճակին, որ մեր գործընկերներից շատերը իրենք են մեզ հետ կապվում: Միշտ փորձում ենք թեմատիկ գործընկերներ գտնել: Օրինակ՝ 2018թ-ին «Սիրահարների այգու» տասնամյակն էր: Մենք կապվեցինք Պողոսյան հիմնադրամի հետ, և այնպես ստացվեց, որ հիմնադրամը մեզ աջակցեց ֆինանսապես: Մի կողմից ստացվեց գովազդային թողարկում հիմնադրամի համար, մյուս կողմից՝ «Սիրահարների այգին» կարևոր է քաղաքի համար, ու «Երևանը» ոչ թե փողի համար արեց այդ թողարկումը, այլ որովհետև մենք ուզում էինք ինչ-որ կերպ նաև մեր կողմից նշել այդ առիթը: Իդելական տարբերակն է, երբ թեման և գործընկերը համընկնում են իրար հետ:
-Ինչպե՞ս որոշեցիք ստիկերներ սարքել:
-Դիզայնը «Երևան» ամսագրի գուցե ամենաուժեղ կետն է: Մարդիկ մեր այս կամ այն թողարկումը հիշում են շապիկով, և մենք ուզում էինք յուրահատուկ բան անել: Որոշեցինք այդ համարը անել հինգ տարբեր շապիկներով՝ նույն թողարկումը, նույն տպաքանակը՝ միայն շապիկներով տարբերվող: Այն ժամանակ ստիկերները Հայաստանում այդքան տարածված չէին: Այդ համարի համար հավաքեցինք մեր ծանոթ բոլոր ամենալավ դիզայներներին ու խնդրեցինք, որ ամեն մեկը իր սիրած նկարը տա: Եվ այն, ինչ ստացվեց, գերազանցեց մեր բոլոր սպասելիքները: Լինում էր, որ մարդիկ ուղղակի ստիկերները համարից պոկում տանում էին: Իհարկե ցավալի է, որովհետև մարդիկ համարը վերցնում էին, և պարզվում էր, որ մեջը ստիկեր չկար: Մենք հետո շատ երկար ամիսներ ավելացած, առանձին ունեցած ստիկերները բաժանում էինք ու դրանից հետո ուղղակի աշխատում ենք, եթե թեման այնպիսին է, որ ենթադրում է ստիկերի առկայությունը, անպայման ներառել համարում:
-Ինչո՞ւ եք «Երևանը» անվճար բաժանում:
-Իմ սիրած հարցն է: Հայաստանի շուկան շատ փոքր էր՝ այն ժամանակ էլ, հիմա էլ: Վաճառքից ստացված գումարը ամեն դեպքում զգալի չէր լինում: Ամսագիրը վաճառելու համար պետք է բավական շատ գործողություններ անել՝ պայմանավորվել ընկերությունների հետ, գին նշանակել, խանութներ տանել, սպասել մինչև այնտեղ կվաճառվի ամեն ինչ և այլն: Բացի այդ՝ կրպակներում և սուպերմարկետներում դրված ամսագիրը չէր լինի այն, ինչ հիմա «Երևան»-ն է: «Երևանի» այցեքարտերից մեկը Երևանին մոտիկ լինելն է: Իսկ ավելի մոտիկ բան, քան սրճարանները, որտեղ մարդիկ առավոտները գնում են սուրճ խմելու կամ երեկոյան գնում են գինի խմելու, չկա:
Դա նաև բիզնես պլանի մի մասն էր: Մենք ուղղակի ի սկզբանե դրեցինք մեր խաղադրույքը գովազդատուների վրա, որովհետև ակնհայտ էր, որ ոչ թե վաճառքն է, այլ գովազդներն են կարևորը:
Լուսանկարը՝ Լիլիթ Վարդանյանի
-Ովքե՞ր են ձեր ընթերցողները:
-Ես մոտավոր դիմանկար ունեմ մեր ընթերցողների, բայց կարող է սխալվում եմ: Իմ պատկերացմամբ այն մարդիկ են, ովքեր երիտասարդ են կամ միջին տարիքի: Այն մարդիկ են, ովքեր հետաքրքրվում են Երևանի ճակատագրով, ապագայով ու ներկա իրավիճակով: Հետաքրքրված են, որպեսզի Երևանը դառնա ավելի լավ քաղաք: Այն մարդիկ են, ովքեր գուցե իրենք են ինչ-որ բան փոխել քաղաքում: 2011թ.-ից, այսինքն՝ մեր ամսագրի գոյության ժամանակներից սկսած, կարծում եմ՝ մեր հասարակությունը դեպի լավն է փոխվել, հաստատ ապատիան պակասել է: Դրա ապացույցներից մեկն այն էր, ինչը տեսանք անցած տարվա ապրիլին:
-Ո՞րն է «Երևանի» հիմնական նպատակը:
-Հետաքրքիր, ոչ շատ փուչիկային ժամանց ապահովելը մեր ընթերցողների համար: Նաև, երբ ես հիմա նայում եմ մեր անցած ճանապարհին, ինչ-որ առումով վերապահումներով իհարկե, այս պահի դրությամբ 2010-ականների երևանյան կյանքի, իրադարձությունների, մարդկանց, պատմության ֆիքսումն է: Եթե մի օր փակվենք, մոտ 50 տարի հետո մարդիկ կարող են վերցնել «Երևանի» 57 համարները, թերթել ու բավականին շատ բան պատկերացնել այն մասին, թե ինչպիսին էր քաղաքը և քաղաքացիները այս ժամանակ: Մեր թիմի համար կարևոր է անմահացնելը այն ամենալավ, ամենակարևոր երևույթները, իրադարձությունները և մարդկանց, որոնք հիմա մեր քաղաքում են:
-Ո՞րն է «Երևանի» ձեր սիրած համարը:
-Ես շատ եմ սիրում Գյումրին, դիզայներական համարը, կոմիքսներն եմ շատ սիրում, որովհետև շատ էին տարբերվում մեր սովորական ֆորմատից, ֆոտոյին նվիրված թողարկումը, սուրճը: Նաև թաղման արարողությունների մասին համարը, որովհետև մենք այդտեղ հաջողացրեցինք շատ բարդ թեմայի մասին խոսել նորմալ, հանգիստ, մեզ հատուկ ֆորմատով, ամեն դեպքում՝ առանց մեզ դավաճանելու:
- Ձեր կարծիքով՝ երևանցիներին դո՞ւր է գալիս «Երևան» ամսագիրը:
-Ոնց որ թե հա: Մեր համարները մինչև հիմա սպառվում են: Կարծես թե ընթերցողը չի պակասում: Ուղղակի, ցավոք, տպաքանակը միշտ չէ, որ հերիքում է: Հիմա 4000 օրինակ ենք տպագրում: Կարծես թե ընթերցողները ավելի շատ են, որովհետև օրինակ, Գյումրիի թողարկումը լույս տեսնելուց հետո ինձ մինչև հիմա գրում են՝ որտեղի՞ց գտնենք, վերջանում է, չենք հասցնում, բայց դե, ինչ արած: Հենց ֆինանսական հնարավորություն ունենանք, ավելի մեծ տպաքանակով կտպենք:
-«Երևանի» հետ կապված՝ ի՞նչ նոր մտքեր ունեք:
-Այս պահին մեր բոլոր մտքերն ուղղված են հաջորդ համարին, որը ես հույս ունեմ, նոյեմբերի սկզբին արդեն լույս կտեսնի: Դեռ չեմ ասի թեման, բայց ինչպես միշտ՝ հետաքրքիր ենք անելու: Հուսով եմ՝ այն մարդիկ, ովքեր նույնիսկ չեն մտածել, որ այդ թեմայով կարելի է հետաքրքրվել, ամսագրի շնորհիվ կհետաքրքրվեն:
Օրս սկսվեց Ֆրանչեսկայի և Դանիելի հետ հայկական սուրճ ըմպելով, որին հաջորդեց Ֆրանչեսկայի հարցը։
-Ինչպե՞ս ես դու քեզ պատկերացնում 10 տարուց:
-Ես ուզում եմ լինել կայացած կին, որը հասնում է իր նպատակներին անկախորեն` ջարդելով բոլոր կարծրատիպերը:
-Օ, դու ուզում ես լինել Քիմ Քարդաշյա՞ն,- ծիծաղում է:
-Չէ, ես այդպիսին չեմ ուզում լինել, դե, հասկանում ես,- ես էլ ծիծաղեցի:
-Պարզ է, դու ուզում ես լինել խելացի Քիմ Քարդաշյան,- արդեն երկուս էլ ծիծաղում էինք:
Հավանեցին մեր հայկական սուրճը, հետո սկսեցի նրանց գլուխները տանել մեր հայկական մուրաբաների մասին գովքով։ Ասում էի՝ էստեղ մարդիկ դեղ չեն խմում բարձր ջերմության դեպքում, որովհետև մայրիկի ձեռքով պատրաստված տնական և ավանդական ազնվամորու մուրաբան լուծում է բոլոր հարցերը։ Հայկական մշակույթի առանձնահատկությունները և եվրոպական անձնագրի առավելությունները քննարկելով հասանք «Մանանա» կենտրոն, որտեղ յուրաքանչյուրս տարբեր խմբի անդամներ ենք։ Նախկին օրագրերից արդեն գիտեք, որ կան 4 ծրագրեր, որոնց վրա աշխատում ենք։ Ես IT ոլորտի և արտագաղթի վրա այդ ոլորտի ազդեցության մասին մուլտիմեդիա պատմություն ստեղծող թիմում եմ։ Հասնելուն պես Մարիամից տեղեկացա, որ օրակարգում ունենք երկու հարցազրույց, որոնք արդեն հաստատվել են։
Վերջին անգամ Ալեքսի և Մարիամի հետ վերանայեցինք հարցերը, Ջուլիանը ինչպես միշտ ստուգում էր տեխնիկական սարքավորումները, Սաֆը խնդրում էր լռություն պահպանել, որովհետև անգամ թեթև աղմուկը կխանգարի ձայնագրման աշխատանքին։ Առաջին ուսանողը մեր Մարիետան էր, ով սովորում է Հայաստանի Ամերիկյան համալսարանի հակակարգչային գիտություններ բաժնում։ Երկրորդը՝ Հայաստանի IT ոլորտի լրագրող Նարինե Դանեղյանն էր, ով մեզ պատմեց Հայաստանի IT ինդուստրիայի, խոշորագույն կազմակերպությունների, հաջողված ստարտափերի ու արագ զարգացող IT աշխատաշուկայի մասին։
Մեր թիմային փրոջեքթը ներառում է լուսանկարչություն, լրագրություն և փոդքասթ: Օրինակ, ես լինելով Team A (Writing)-ից, պատասխանատու եմ մուլտիմեդիայի introduction-ի համար, Մարիամը՝ Podcast-ից, Ջուլիանի և Սաֆի հետ ձայնագրման համար, իսկ Հելենը մեզ օգնում է ուսանողների դիմանկարներ ստանալու հարցում։ Պետք է համեստություն չանեմ, ու ասեմ, որ մեր թիմը իրոք շատ լավն է, որովհետև յուրաքանչյուրս ջանք չենք խնայում լավագույն մուլտիմեդիա պատմություն ստեղծելու համար։
Իսկ writing-ի որքշոփները էնքան օգտակար ու հետաքրքիր էին, որ պարտավորված եմ գրելու booming introduction (ինչպես ասում է մեր writing-ի թիմի լիդերը՝ Մայքը): Արդեն ստացել եմ առաջին դրաֆթիս ֆիդբեքը։ Կարծում եմ, այս գիշեր վերջնական տեսքի կբերեմ ամեն ինչ և կուղարկեմ։ Իսկ, Քուրիլը` իմ սիրելի սփիքերը,այսօր չկար։ Գրողը տանի, նա շատ լավն է։
Դե ինչ, վաղվա օրակարգում ունենք կարևոր հարցազրույց մեկ այլ ուսանողի հետ, ով աշխատում է IT ոլորտում, իսկ ես արդեն ամփոփեցի մեր 4-րդ օրը։
Փրոջեքթը կամաց-կամաց մոտենում է իր տրամաբանական ավարտին, բայց դրան զուգահեռ ավելի ենք զարգացնում հայ-եվրոպական ոսկյա հարաբերությունները։
Տեսնես, ո՞վ կգրի 5-րդ օրվա օրագիրը։
Արագածոտն մարզի բարձր լեռնային հատվածներում է տեղակայված Շղարշիկը: Գյուղ, որը տվել է սերունդներ, որոնցից մեկը ես եմ:
Երբ նոր էի գնում դպրոց, արդեն հասցրել էի իմանալ, որ դասընկերներս ծնվել են Երևանում, իսկ ես՝ ոչ: Սկզբում տարօրինակ էր, բայց հետո չէի էլ պատկերացնի, որ կհպարտանամ դրանով:
Գյուղը, որտեղ ծնվել եմ և անցկացրել մանկությանս գրեթե մեծ մասը, որտեղ ծնվել են հայրս ու պապիկս, ստեղծել են Հայոց Մեծ Եղեռնից մազապուրծ եղած մի քանի փախստականներ: Երկու փոքր վարելահողը և մի քանի խրճիթը այսօր դարձել է մի մեծ գյուղ, որն ունի մոտ յոթ հարյուր բնակիչ:
Քաղաքի դպրոցները, որոնք ամեն տարի իրենց դռներն են բացում հարյուրավոր առաջին դասարանցիների առաջ, տարբերվում են գյուղիս դպրոցից նրանով, որ մենք չունենք հարյուրավոր առաջին դասարանցիներ, այլ մեկը կամ երկուսը: Սակայն այդ մեկ-երկուսով մենք զարգացել ենք, և չկա այդպիսի մի մարդ այդ գյուղում, ով չհպարտանա իր մի կտոր հողով:
Այս գյուղ մտնելուն պես ականջիս է հասնում դարերի խորքից լսվող հայի էրգրի կարոտի կանչը: Կարոտ, որ նման է թոնրի մոխրի տակ մնացած անթեղ կրակի:
Մի անգամ՝ ամառային արձակուրդների ավարտվելու շեմին, տան կողքի այգում նստած գիրք էի կարդում, երբ լսեցի այս փոքր խոսակցությունը՝ տատիս և մորս միջև.
-Երեխա ին ունեծի:
-Հորով-մորով երեխա մեձնա…
Չեմ էլ հիշում՝ ում մասին էր խոսքը, ով էր երեխա ունեցել, և խոսակցությունը հետագա ինչ ընթացք ունեցավ, միայն այդ օրվանից սկսած հասկացա, որ այդ գյուղում ծնվող ամեն մի երեխա մի տան, մի գերդաստանի, մի տոհմածառի և վերջապես մեր ազգի շարունակությունն է:
Մինչև օրս էլ կանչում է այդ գյուղը ինձ, կանչում՝ կարոտով: Չգիտեմ, միգուցե, ծննդավայրս է, բայց դրանից զատ հարազատ է, որով միշտ հպարտացել եմ ու կհպարտանամ այն փաստով, որ ծնվել եմ այնտեղ:
Այս հոդվածը «Խաբարբզիկ» ամսագրի էջերում հրապարակվել է ինը տարի առաջ: Հետաքրքիր է, ինչ որ բան փոխվե՞լ է: Իսկ դուք ի՞նչ կարծիք ունեք և ինչ կառաջարկեք:
Երբ «Մանանա» կենտրոնից ինձ առաջարկեցին գրել մանկական հեռուստաեթերի մասին, փորձեցի փնտրել մարդկանց, ովքեր մասնագիտացած են մանկական եթերում: Պարզվեց, որ Հայաստանում հատուկ մասնագետներ չկան: Փոխարենը «Մանանայի» գրադարանից վերցրի մի շատ օգտակար գիրք` “The media Diet for Kids”, («Մեդիա դիետա երեխաների համար»), որից էլ օգտվել եմ: Գրքի հեղինակները երկու բրիտանացիներ են, ովքեր մանրամասն հետազոտություններ են իրականացրել «դիետան» կազմելուց առաջ: Զրուցել եմ նաև հոգեբան Խաչատուր Գասպարյանի հետ:
-Էկրանային սովով են տառապում ժամանակակից երեխաները, -ասում են մասնագետները: Նույնը կասեն նաև նրանց ծնողներից շատերը:
«Մեր երեխաները սոսնձված են հեռուստացույցին ու համակարգչին, բակ չեն գնում, գիրք չեն կարդում» և այլն: Որոշ ընտանիքներում մայրիկներն են խիստ, ու հաճախ բղավում են. «Անջատեք այդ հեռուստացույցը վերջապես», այլ ընտանիքներում էլ հայրիկները: Պատասխանը բոլոր դեպքերում նույնն է. «Լավ էլի, մամ, մի քիչ էլ խաղամ» կամ «Լավ էլի, մամ, մի քիչ էլ նայեմ»: Այլ երկրների մասին գրել չենք կարող, բայց Հայաստանում կա մի առանձնահատկություն. հաճախ երեխաների սիրելի հեռուսատասերիալները նաև ծնողների սիրած հեռուստասերիալներն են, օրինակ որոշ հեռուստասերիալներ ողջ ընտանիքն է սիրով նայում, կան նույն ֆիլմը, հաղորդումը: Ողջ ընտանիքով, դասարանով ու բարեկամներով էլ սկսում են մեջբերել ծիծաղելի հատվածներն ու ուրախանալ: Չէ որ սերիալը համ հայերեն է, (երեխաների համար թարգմանելու կարիք չկա), համ էլ շատ հարմար է (ավելի լավ չի՞ սսկված հեռուստացույց նայեն, քան աղմկեն ու վիճեն):
«Երեխաները շատ զգայուն և հասարակության ամենաանպաշտպան շերտն են, հաճախ մենք մտածում ենք, որ նրանք շատ բան չեն հասկանում, ու նրանց ներկայությամբ հարցեր ենք քննարկում, հաղորդումներ դիտում, որ կարող են նրանց վնասել», -ասում է հոգեբան Խաչատուր Գասպարյանը: «Մեդիա դիետա երեխաների համար» գրքում մի հսկա գլուխ նվիրված է էկրանների, այսինքն, հեռուստատեսության ու խաղերի բացասական ազդեցություններին: Այստեղ երկար այդ մասին չենք գրի, թողնում ենք ձեր երևակայությանը, միայն` մի օրինակ հոգեբանի աշխատանքային պրակտիկայից այն մասին, թե ինչ ազդեցություն է ունեցել հեռուստասերիալը երեխայի վրա: Խաչատուր Գասպարյանն ասաց, որ բոլորովին վերջերս նրա մոտ բերել են մի երեխայի, ով, դիտելով «Որբեր» հեռուստասերիալը, որոշել է ինքնասպանության գործել և փորձել է: «Որբերի» հեղիանակի մտքով էլ չէր անցնի նման բան երևի: Հիմա շատերն էլ գուցե կարդան հոգեբանի ասածն ու մտածեն, որ իրենց երեխան այդպիսին չի, որ առողջ հոգեկան աշխարհ ունի և այլն, բայց ֆիլմի հնարավոր ազդեցությունները շատ տարբեր են ու լայն: Հոգեբանը ընդհանրացնելով նշում է. «Հեռուստատեսության ու համակարգչային խաղերի բացասական հիմնական ազդեցությունները երկուսն են. նախ երեխան կտրվում է իրականությունից, երկրորդ` երեխաները ֆիլմերից ու հաղորդումներից սովորում են վարքի մոդելներ, որը հետագայում իրենց համար կարող է դառնալ գործածական ձև»:
«Մեդիա դիետա երեխաների համար» գրքի հեղինակները ծնողների ուշադրությունը հրավիրում են մի փաստի վրա. գրում են, որ բոլոր ծնողները հիմնականում հետևում են, թե ինչ են ուտում իրենց երեխաները, հաստատ թույլ չեն տա, որ երեխան ողջ շաբաթ ուտի նույն կերակուրը, չեն տա երեխաներին թթված ճաշ կամ չեն առաջարկի խմել ալկոհոլ, կպնդեն, որ երեխան ուտի բանջարեղեն, կաթնեղեն ու այն ամենը, ինչ օգտակար է ու անհրաժեշտ առողջությանը: Գրքի հեղինակներն ասում են, որ նույն սկզբունքը պիտի գործի նաև ժամանցն անցկացնելու ձևերը ընտրելիս, նշում են, որ այսօր, երբ շուրջդ ամենուր երեխաների համար գայթակղիչ էկրաններ են, ծնողները պիտի կարողանան ուղղորդել երեխաներին, հետևել նրանց և այլն:
Եվ այսպես, ինչպես սկսել մեդիա դիետան: Գրքի հեղինակները նախ առաջարկում են կրճատել այն ժամաքանակը, որ երեխան անցկացնում է էկրանի դիմաց` նվազեցնելով այն մինչև երկու ժամ: Դիետայի առաջին փուլը ունի մի շարք ոսկե կանոններ, որոնք ներկայացնում ենք ձեզ:
Ծնողները պետք է միշտ հետևեն, թե ինչ են խաղում կամ դիտում երեխաները, ինչ ինտերնետային կայքեր այցելում և այլն:
Մինչև 12 տարեկան երեխաների սենյակներում չպետք է լինեն համակարգիչներ կամ հեռուստացույցեր:
Խորհուրդ չի տրվում թույլ տալ երեխային ուտելիս դիտել հեռուստացույց:
Գրքում բոլոր ոսկե կանոնները բացատրված ու հիմնավորված են մասնագետների կողմից:
Դիետայի երկրորդ փուլը կայանում է նրանում, որ ծնողները փորձեն այնպես անել, որ երեխայի` էկրանի դիմաց անցկացրած ժամերը ոչ թե կորուստ լինեն, այլ օգտակար, այսինքն, միայն նրանց` էկրանի դիմաց անցկացրած ժամերը կրճատելը քիչ է, պետք է որակ ապահովել: Այս փուլում կարևոր է լավ վերլուծել, թե ինչ է ստանում ու սովորում ձեր երեխան այն հաղորդումներից ու ֆիլմերց, որ դիտում է: Գիրքը ծնողների ուշադրությունը հրավիրում է փաստի վրա, որ մեդիան նաև դրական ազդեցություն ունենալու, կրթելու ամենալայն հնարավորություններն է տալիս ծնողներին: Այս փուլի գործնական հաջորդ քայլը հենց ֆիլմերի ու հաղորդումներ ընտրությունն է: Հայկական հեռուստաալիքների դեպքում ընտրելու հնարավորությունը նեղ է, բայց ամենուր կան խանութներ, որտեղ վաճառում են հազար ու մի ֆիլմեր ու մուլտֆիլմեր, ու կարելի է ընտրել ամենահետաքրքիր ու օգտակար մեդիա արտադրանքը:
Երրորդը` երխայի համար այլընտրանքներ ստեղծելու փուլն է: Երեխան ամեն դեպքում պետք է ինչ-որ կերպ լցնի իր ժամանակը, մեդիա դետայի հեղինակները առաջարկում են մի քանի տարբերակներ` երաժշտություն, սպորտ, հոբիներ, ընտանի կենդանի և այլն: Այս տարբերակները հայտնի են բոլոր ծնողներին, պարզապես ծնողների ու խնամակալների կողմից պահանջում են որոշակի ժամանակ ու երևակայություն…
Ավարտելով`միայն մեկ հավելում. ծնողները հաճախ են գանգատվում, որ երեխաները գիրք չեն կարդում, հետո հաճախ արդարացնում են երեխաներին` ասելով. «Դե, էնքան հետաքրքիր բան կա, էլ ինչի՞ պիտի գիրք կարդան որ»: «Մեդիա դիետա երեխաների համար» գիրքը նշում է բոլորին հայտնի մի եղանակ. «Երեխայի համար պետք է նախ ծնողները հաճախ ընթերցեն հեքիաթներ ու պատմություններ, ընտրեն ամենահետաքրքիր ու գունեղ գրքերը, որպեսզի ժամանակի ընթացքում նրանց մեջ զարգանա այդ այդքան օգտակար սովորությունը»:
Նանե Սահակյան
2010
Միանգամից զգուշացնեմ, եթե չես կարդացել օր 1-ին նյութը, ապա վազիր կարդալու:
Իսկ մենք սկսենք մեր մեդիաշատ ու հագեցած օրը:
9:15, ու բոլորն արդեն իրենց տեղերում են` պատրաստ սկսելու նոր օրը: Մի քանիսը ֆոտոապարատներն են փորձում, փոդքասթի թիմը բարձրախոսներն ու ձայնագրիչներն է դասավորում, իսկ ձախ անկյունում դիզայնի թիմը անհասկանալի կոդերով ինչ-որ բան է քննարկում:
Իսկ ես, Հովնանն ու Անաբելը շտապեցինք դեպի Ազգային Ժողով, որտեղ պայմանավորվել էինք Ազգային ժողովի ամենաերիտասարդ խոսնակի` Սոնա Ղազարյանի հետ:
Անաբելը պատրաստել էր հարցեր` կապված հեղափոխության, կանանց իրավունքների, Ազգային Ժողովի և ամենաերիտասարդ պատգամավոր լինելու փաստի մասին, որոնց Սոնա Ղազարյանը մեծ սիրով պատասխանեց:
Խոսելով կանանց իրավունքների և դերի մասին` Անաբելը իր վերջին հարցը ձևակերպեց հետևյալ կերպ.
-Ի՞նչ կասեիք գյուղերում ապրող աղջիկներին, ովքեր ցանկանում են կրթություն ստանալ և զբաղվել քաղաքականությամբ:
-Երբեք չհանձնվես, քանի որ ես նույնպես չեմ հանձնվել:
Հնչեցին շնորհակալության խոսքեր, կատակներ և հրաժեշտ, բայց ժամանակը ոչ մեկիս չէր սպասում, և մենք շտապեցինք հետ` քննարկելու մեր պրոյեկտի ապագան:
Սկզբում փոխանակվեցինք գաղափարներով, թե ինչ ենք ցանկանում ունենալ որպես վերջնական արդյունք: Ունենալով չորս թիմ, որոնք պետք է աշխատեն կայքի վրա, կստեղծենք մեկ ընդհանուր պրոյեկտ` Երևանի մասին:
Ընտրվեցին հիմնական չորս թեմաները, որոնք էին`
Կանանց իրավունքներն ու դերը Հայաստանում
Բանակ, սպասումներ և կրթություն
ՏՏ ոլորտ ու ոլորտի դերը Հայաստանում
Մշակույթ
Բայց, եթե դուք մտածում եք, որ արդեն պետք է ներկայացնեմ, թե ինչ տեսքի պետք է լինի պրոյեկտը, կամ որն է նրա գլխավոր թեման, ապա սխալվում եք, որովհետև ամենասկզբից մենք ինքներս չգիտեինք, թե ինչ պետք է անենք:
Խնդիրը լուծելու համար բաժանվեցինք թիմերի, որտեղ պետք է լիներ մեկ դիզայներ, մեկ լրագրող, մեկ փոդքաստ վարող և մեկ ֆոտո/վիդեո լրագրող:
Ընտրելով թիմերը` բաժանվեցինք:
Կանանց իրավունքների` ֆեմինիստների թիմը, որտեղ էլ հենց ես էի, ընտրեց խաչքար թեման, քանի որ դարեր շարունակ խաչքար քանդակել են միայն տղամարդիկ, և մեր խմբից Աստրիգը, ով արմատներով հայ է, գտել էր լիբանանահայ մի աղջկա, ով Հայաստանում սովորում է խաչքարեր պատրաստել:
Թեման ընտրված է, կա կոնկրետ հերոս, ով մեր թեմայի գլխավոր դերակատարն է, և մենք սկսեցինք աշխատել էջի ձևավորման վրա:
Որոշելով, որ այն պետք է լինի Եվրոպական փոփ արվեստի ոճով` ավելացրեցինք հայկական նախշազարդեր:
Ժամանակն էր ներկայացնելու:
Միքը, Մարայան և Լեան լսելով չորս թիմերի առաջարկները` տվեցին իրենց համաձայնությունը, իսկ դա նշանակում է, որ մնացած երեք օրերի ընթացքում մենք սկսելու ենք պրակտիկ աշխատանքները, ձայնագրելու ենք հարցազրույցներ, ձևավորելու ենք կայքը` հիմնվելով մեր կատարած աշխատանքների վրա:
Իսկ ամենավերջում, վերցնելով հեռախոսը, անում ենք վերջին ավանդական նկարը 17.am-ի ինստագրամում:
Wake Up Europe օր 2-ը համարում եմ պաշտոնապես ավարտված:
-Լավ է գործել սխալ, հետո ներողություն խնդրել, քան հարցնել ու մերժում ստանալ։
Սա լրագրության ֆակուլտետի առաջին կուրսեցու և դասախոսի խոսակցության վերջաբանն էր։ Ես՝ ուսանող-լրագրողս, դեռ առաջին կուրսում տարված բազում նոր գաղափարներով, մտքերով, ամեն միտքս կյանքի կոչելուց առաջ վազում էի դասախոսներից ամենափորձառուի մոտ ու նրանից բոլոր ճանապարհներով փորձում հասկանալ՝ կարելի՞ է արդյոք անել այն, ինչն այդքան ժամանակ մտածում էի (կլիներ դա հարցազրույց կամ որևէ վտանգավոր նյութի հրապարակում), անկասկած վախենում էի, բայց ամեն անգամ փորձառուից մերժում ստանալով ու «չի կարելի»-ներ լսելով՝ հիասթափվեցի թե՛ մասնագիտությունից, թե՛ գաղափարներից, որոնք մտածել էի։ Դասախոսն ի վերջո զգաց հարցերիս բացակայությունն ու ինքը որոշեց հարց տալ։
- Հը՞, ո՞ւր են հասել գաղափարներդ։
-Հասել են Ձեր «չի կարելի»-ներին ու կանգ առել։
-Ափսոս, մի շաբաթ շարունակ սպասեցի, որ տեղադրես նյութդ համացանցում։
-Բայց մերժեցիք, ասացիք՝ չի կարելի։
-Լավ չէ՞ր լինի՝ հիմա երկու րոպե գլուխդ կախ ներողություն խնդրեիր, բայց դասից հետո շտապեիր խմբագրություն, որպես համարձակ լրագրող-ուսանող, որ արդեն մեկ ուրիշն է։ Իսկ դու վախեցար սխալվել։ Համարձա՛կ եղիր, դու լրագրող ես, կարիք չկա հարց ու փորձ անել, երբ հստակ նյութ և գաղափար ունես, իրագործի՛ր, հարկ եղած դեպքում՝ ներողություն կխնդրես ու կսովորես՝ ինչն է կարելի, ինչը՝ ոչ։
-Իզուր Ձեզ լսեցի։
-Այս դեպքում, իհա՛րկե։ Սովորիր կերտել քո ճանապարհը, իսկ իմ անցած ճանապարհում դա չէր կարելի, լավ է գործել սխալ, հետո ներողություն խնդրել, քան հարցնել ու մերժում ստանալ, կոչվել «համարձակ» ուսանող-լրագրող։
-Եթե մի քիչ էլ նայես մութ մատերիայի նմանվող սև թեյիդ, ինչ-որ պահի ինքն էլ քեզ կնայի,- կասեր Նիցշեն, եթե հիմա ինձ տեսներ։
Բարեբախտաբար կողքիս ոչ մի փիլիսոփա էլ չկա, ու ես կարող եմ հանգիստ շարունակել «հիանալ» թեյի միջի արտացոլանքովս։ Արտացոլանքը նայում էր ինձ, և այստեղ ոչ մի փիլիսոփայություն էլ չկար։ Հոգնածությունը մի քանի ժամ առաջ կատարվածը ջնջել էր այս օրվանից, կարծես թե այն երբեք էլ չէր եղել։ Թեյի բաժակը երկու կողմից գրկած ձեռքերիս ափերն այրվում էին դրա՝ միևնույն ժամանակ և՛ հաճելի, և՛ անտանելի տաքությունից։ Ցանկանում էի խեղդվել այդ թեյի մեջ, որ գոնե այս պահին մոռանամ ամեն ինչ ու էլ ոչ մի բանի մասին չմտածեմ։ Բայց պետք էր ընդամենը մի պահ մտածել այլևս չմտածելու մասին, և ուղեղն այդ պահից սկսած ամեն ինչ կանի, որ միայն ու միայն մտածես։
-Այսպես անիմաստ նստելու փոխարեն գոնե խմի այդ թեյը,- կասեր նույն Նիցշեն, որը շարունակում է չլինել այս սենյակում։
Բաժակը մի կողմ դրեցի ու ավելի հարմար տեղավորվեցի բազմոցի անկյունում, գլուխս հենեցի ինչ-որ փափուկ կետի։
-Լավ, ինչի՞ չհակաճառեցիր, ինչի՞ չընդհատեցիր, որ ասես, որ ունես բոլոր հարցերի պատասխանը։ Էդ ձևական քաղաքավարության կանոններն էլ հենց փչացրին ամեն ինչ։ Սպասում էիր՝ վերջացնի միտքը, նոր պատասխանե՞ս, իզուր։ Դե հիմա այսպես նստիր ու կատաղիր ինքդ քեզ վրա, որովհետև էլ ոչ մի բան չես կարող փոխել։
Վստահ եմ՝ դու էլ ես կյանքում գոնե մեկ անգամ այսպիսի մտքեր ունեցել։ Երբ որևէ մեկի հետ վիճել ես ու չես կարողացել պատասխան տալ ինչ-որ հարցի․ ուղղակի ի վիճակի չես եղել դիմացինիդ ասածին պատասխանել, ապացուցել քո արարքը, արդարանալ, կամ ուղղակի խոսել։ Հաստատ պատահել է։ Ու այդ ամենից հետո տուն տանող ճանապարհին՝ ավտոբուսում կանգնած, դու միևնույնն է, շարունակում ես մտածել այդ դեպքի մասին ու փորձում դրան ճիշտ լուծում տալ, բայց արդեն ուշ է։
Իրականում այս երևույթն անուն ունի՝ «սանդուղքի էֆեկտ», որը համարժեք է ռուսերեն «задним умом крепок» ասացվածքին։ Այսինքն՝ որևէ անախորժ իրավիճակի ժամանակ մարդն ի վիճակի չի լինում նույն պահին խոսել կամ արտահայտվել, և միայն դրանից հետո՝ չափազանց ուշ, նրա մոտ առաջանում են հանճարեղ պատասխաններ։ Իսկ «սանդուղքի էֆեկտ» անվանումն առաջացել է դեռևս Ֆրանսիայում, երբ փիլիսոփա Դենի Դիդրոն պետական գործիչ Ժակ Նեկկերի առանձնատանը ճաշելիս նկատողություն է ստանում, որին պատասխանելու փոխարեն պարզապես լռում է։ Եվ միայն տան սանդուղքով իջնելիս է կարողանում պարզ և խելամիտ դատել իրավիճակն ու մտքում տալ անթերի պատասխաններ։ Հենց այստեղից էլ եկել է սանդուղքի գաղափարը, որն էլ հետագայում դարձել է կայուն արտահայտություն։
Իմանաս դու սա, թե չէ, միևնույնն է՝ շարունակելու ես նմանատիպ իրավիճակներում ոչինչ չանել, որ հետո ափսոսես չարածիդ ու չասածիդ համար։ Կամ հակառակը․միգուցե նման դեպքեր քիչ են պատահել քեզ հետ, որովհետև դու միշտ վստահ ես եղել քո արածի ու ասածի վրա։ Չեմ կարող հստակ ասել։ Ու չեմ էլ ուզում։ Չեմ ուզում խորհուրդ տալ կամ էլ խրատել։ Ոչինչ էլ չեմ ասի, որովհետև սուտ է։ Սուտ է մի մարդու այս ամենն ասել ու համոզել, որ նա անի հակառակը։ Ի՞նչ է փոխվելու նրա կյանքում, այս ամենն իմանալուց հետո։ Անվանի նա այս ամենը սանդուղքի, ավտոբուսի կամ էլ պատուհանի էֆեկտ, միևնույնն է, շարունակելու է մնալ նույն մարդը, շարունակելու է լռել, երբ պետք է խոսել, ամոթից չիմանալ՝ ինչպես արձագանքել իրեն ուղղված հարցերին։ Չի անի ոչինչ, որ հենց լքի տարածքն ու լինի ինքն իր հետ, ուշքի գա, սկսի մտորել ու ջղայնանալ։ Մտքում կառուցել իդեալական սցենար լավագույն ավարտով, որի մասին կիմանա միայն ինքը։
Ձեռքս տարա դեպի թեյի բաժակը, էլ տաք չէր։ Հավես չունեմ նորը սարքելու։ Եթե այսքան անիմաստ բաների մասին չմտածեի, միգուցե հասցնեի տաք թեյից գոնե մի քանի կում անել։ Ալարում եմ նորը պատրաստել։ Սարքելու եմ ու նորից մոռանամ, էլի սառի։ Գոնե Նիցշեն այստեղ լիներ, միասին կթեյեինք։
-Այո, ես շատ ընկերուհիներ եմ ունեցել: Ձեզ կոնկրետ թի՞վն է հետաքրքրում: Չեմ հիշում: Բացի այդ` ի՞նչ կարևոր է: Գիտե՞ք, մի ժամանակ որոշեցի, որ էլ չեմ հանդիպելու աղջիկների հետ. մտածեցի` չարժե իզուր վտանգի տակ դնել նրանց: Երկար ժամանակ խուսափում էի բոլոր շփումներից: Նույնիսկ երբ մի աղջկա շատ հավանում էի, մեր դասարանից էր: Բայց էլի ոչինչ չարեցի: Վախեցա: Շատերը մտածում էին, թե ես մի քիչ խելապակաս եմ, որովհետև ոչ ոքի հետ նույնիսկ չէի զրուցում:
Պետք է ասեմ, դուք էլ, երևի, նկատեցիք. բնավորությամբ ես ամաչկոտ չեմ: Նույնիսկ հակառակը: Ես հասկանում եմ, երբ իմ տարեկիցներն ամաչում են շփվել աղջիկների հետ, կամ փորձել ծանոթանալ նրանց հետ: Բայց ես չեմ ամաչում: Ինձ համար դա դժվար չէ: Ես կարող եմ հանգիստ ծանոթանալ ցանկացած աղջկա հետ: Տարիքն էլ առանձնապես կապ չունի: Ուզո՞ւմ եք` կարող եմ ծանոթանալ հյուրանոցի այն աշխատողի հետ: Ճիշտ եք ասում, դրա ժամանակը չի հիմա: Այսինքն` ես պարզապես օրինակի համար էի ասում, հո չէ՞ի գնալու իսկապես ծանոթանայի:
Տարօրինակ զգացում է` գիտակցված հեռու մնալ աղջիկներից: Չամաչել, չխորշել, այլ ուղղակի հեռու մնալ` անհասկանալի պատճառով: Շատերին հավանում էի, շատերն ինձ էին հավանում և չէին թաքցնում: Բայց ես նույնիսկ չէի փորձում ծանոթանալ նրանց հետ, որովհետև խուսափում էի հարաբերություններից:
Այդպես երկար ժամանակ անցավ, հետո հասկացա` անիմաստ է: Ինչո՞ւ ես պետք է մյուսներից հետ լինեմ: Ինձ, ի՞նչ է, չի կարելի նույնպես լիարժեք մարդու պես ապրել:
Չէ, հիմա ընկերուհի չունեմ: Սովորաբար, երբ աղջիկները ճշմարտությունն իմանում են իմ մասին, էլ չեն ուզում շարունակել ընկերություն անել: Շատերը նույնիսկ կռվում են, մեղադրում են ինձ:
Մի օր հասկացա, որ էլ չեմ կարողանում սիրահարվել: Գիտե՞ք, ասես ենթագիտակցորեն վախենամ կապվելուց, որովհետև գիտեմ, որ ինձ հետ ոչ ոք երկար չի մնա: Միտքս կարծես անկախ ինձնից թույլ չի տալիս, որ լուրջ վերաբերվեմ հարաբերություններին:
Շատ լավ հիշում եմ` մի անգամ քայլում էի փողոցով, ու սրճարանում իր ընկերուհիների հետ մի աղջիկ էր նստած: Այնքան գեղեցիկ էր, որ կանգ առա ու էշի պես նրան էի նայում: Նա կողքով էր նստած ու չէր տեսնում ինձ: Իսկ ես կանգնել ու նայում էի, մտքովս հազար ու մի սցենարներ էին անցնում, թե ինչպես կծանոթանամ նրա հետ: Չգիտեմ` ինչպես բացատրեմ, բայց երբ փողոցում մեկին տեսնում ես, ու հանկարծ պատկերացնում ես, որ դուք արդեն ամուսնացած եք և նույնիսկ երեխաներ ունեք: Այ, հենց այդպես պատկերացրի: Մտածում էի, թե ինչպես իրար հետ կսկսենք հանդիպել, ինչպես ես անհանգիստ կսպասեմ նրան ժամադրությունների ժամանակ, ինչպես մի օր ամուսնության առաջարկ կանեմ, ինչպես մենք կմեկնենք ճամփորդության: Երեխաներ կունենանք, հետո` թոռներ:
Լինում է, չէ՞, այդպես: Հաստատ գիտեմ, բոլորն էլ թեկուզ մի պահ այդպես պատկերացնում են:
Ես նայեցի, նայեցի: Ամեն տղա իմ փոխարեն այդ պահին ծանոթանալու գոնե մի փորձ կաներ: Թեկուզ չնչին մի բան: Իսկ ես շրջվեցի ու գնացի: Ու ամբողջ կյանքում էլ պիտի շրջվեմ ու գնամ:
Դենիս, 17 տարեկան, վարակված է ՄԻԱՎ-ով:
-Լո՜ւս, արի, էլի։
-Մի րոպե, կավիճը բերեմ։
-Վա՜յ, ոնց է ցավում ոտքս, խփեցի քարին։
-Անի՛, դե պարանը բեր։
-Բերում եմ, սպասի՛ր։
-Վա՜յ, գնդակը գլորվեց մեքենայի տակ։
-Բա հիմա ի՞նչ ենք անելու։
-Դե, արի՛ խաղանք։
-Օ՜ֆ, հոգնեցի, գնում եմ տուն։
-Հապա մի սրանց նայիր, տես՝ ոնց են խաղում,- ասաց պարանին կախված անդավարտիքը կողքինին։
-Բա ի՞նչ պետք է անեն քո կարծիքով, հո տանը չե՞ն թթվելու,- մեջ ընկավ կողքի պարանից կախված վերնաշապիկը։
-Է՜, այ կռվարար, ի՞նչ ես միանգամից վրա պրծնում, չես թողնում մի բառ ասեմ,- բարկացավ անդրավարտիքը։
-Հապա մի քեզ նայիր, հետո ասա, թե ով է կռվարարը, հասկացա՞ր։
-Օ՜ֆ, մի օր չեղավ՝ խաղաղ ապրենք,- դժգոհեց տատիկի բրդե շալը։
-Պա՜հ, սա կթողնի՞, որ խաղաղ ապրենք։
Վա՜յ, վերջ, էլ չեմ դիմանում։ Պատուհանը փակում եմ, որ չլսեմ, թե ինչպես է թաց շորերից կաթկթող ջուրը հարվածում մեր թիթեղյա տանիքին։
Աննա Մասուրյան, 14 տարեկան, 2005թ.