Սովորական ամառային առավոտ էր: Արթնացա ու իմացա, որ ճամբար եմ գնալու: Անչափ ուրախ էի, որ կկտրվեմ համացանցից ու մուտք կգործեմ մի գեղեցիկ ու հեքիաթներով լի աշխարհ:

Ոգևորությունս սահմաններ չուներ: Ես անգամ մտքումս նկարում էի ճամբարային ամեն մի օրը՝ նոր ընկերներով ու հետաքրքիր խաղերով լի:

Ճամբարային պատկերացումներս էապես չէին տարբերվում իրականությունից: Երբ առաջին անգամ ոտք դրեցի ճամբար, մթնոլորտն ինձ անչափ գերեց:

Բայց մեր կողքի սենյակի աղջիկների հետ մենք, չգիտես ինչու, լեզու չէինք գտնում: Ես կամաց-կամաց ճնշվում էի այդ վիճակից, որովհետև մենք անընդհատ վիճում էինք: Այդ լարված վիճակը մեզ բոլորիս հիասթափեցրեց, և բոլորս արդեն երկրորդ օրը ցանկանում էինք վերադառնալ տուն:

Ու հանկարծ մի հիասքանչ միտք ծագեց իմ մտքում: Անմիջապես հավաքեցի իմ սենյակի երեխաներին ու պատմեցի գաղափարիս մասին: Բոլորն ինձ հետ համամիտ էին: Մենք մի գեղեցիկ տոպրակի մեջ հավաքեցինք մեր բերած «պաշարից» տարբեր քաղցրավենիքներ և ճանապարհվեցինք ուղիղ կողքի սենյակ՝ հաշտվելու նպատակով: Նրանք իսկապես այնքա՜ն բարի ու լավն էին: Արդեն հինգ րոպե անց մենք նույնիսկ մոռացել էինք, որ տարաձայնություններ ենք ունեցել, և մտերմիկ ու ջերմ զրույցով ծանոթանում էինք՝ միմյանց պարգևելով անսպառ ջերմություն:

Մեր բաժին արևը նվիրեցինք նրանց ու ստացանք հազարավոր արևներ, որովհետև աշխարհում չկա ավելի պայծառ ու ջերմ բան, քան մանկական բարի ու անկեղծ ընկերությունը:

-Տե՛ս, ինչ սիրուն աղջիկ ա, գնա հետը խաղա, ի՞նչ ես տանը նստել…

Միշտ իմ ընկերների ցանկում տղաների թիվը գերազանցել է աղջիկների թվին: Չգիտեմ՝ ինչն է պատճառը: Չորս տարեկանում միակ պատճառը, որ ես սկսեցի ընկերություն անել տղաների հետ այն էր, որ մեր բակում ես միակ աղջիկն էի:

Մենք երեք հոգի ենք… Հիշում եմ, թե ինչպես առաջին անգամ մայրիկս մի կերպ ինձ համոզեց դուրս գալ բակ՝ խաղալու: Մինչ այդ միշտ ծնողներիս հետ էի դուրս գալիս:

-Մամ, դուրս գամ՝ ո՞ւմ հետ խաղամ:

-Գնա, մեկի հետ կծանոթանաս, էլի:

Այդպես պարանը ձեռքիս դուրս եկա, բակում ոչ ոք չկար, ու շատ շոգ էր: Պարանս կապեցի մեր հարևանի պատուհանի ճաղերից ու սկսեցի պտտել: Մեկ էլ լսեցի, թե ինչպես էր մեր դիմացի շենքում մի կին համոզում իր թոռանը, որ տանից դուրս գա՝ խաղալու: Երկար ժամանակ չեմուչում էր անում, բայց վերջում ինձ նման ստիպված դուրս եկավ տանից: Մոտեցավ ինձ ու ասաց.

-Բարև, իմ անունը Զավեն է, կարո՞ղ եմ քեզ հետ խաղալ:

Փոքրամարմին ու մի քիչ սևուկ տղա էր: Մի քանի օր շարունակ իրար հետ էինք խաղում: Մի օր մի ուրիշ տղայի հետ ծանոթացրեց, նրա անունն էլ Հակոբ էր: Նա էլ էր Զավենի նման սևուկ, բայց ավելի բարձրահասակ էր: Նրանք լավ ընկերներ էին: Ինչ-որ խաղ խաղալիս միշտ գաղտնի պայմանավորվում էին, որ այնպես անեն՝ ես պարտվեմ: Ես էլ նեղանում էի ու գնում տուն: Հետո ինձ էլ ընդունեցին իրենց խումբ ու էլ չէին նեղացնում:

-Զավե՜ն, Զավե՜ն, Զավե՜ն…

Ես ու Հակոբը ճշտապահ էինք, միշտ ժամանակին գալիս էինք ու ժամերով Զավենենց շենքի առջև Զավենին էինք կանչում: Հաճախ այնքան ուշ էր դուրս գալիս, որ ինձ կամ Հակոբին արդեն տուն էին կանչում:

Ձմեռ էր, երեքով շատ մեծ ձնեմարդ էինք պատրաստել: Երկար, կարմիր գույնի շարֆ ունեի, կապել էի վզին, Հակոբն էլ տանից գազար էր բերել ու որպես քիթ՝ դրել ձնեմարդու վրա: Հաջորդ օրը դպրոցում բոլորին պատմեցի մեր ձնեմարդու մասին: Դասընկերներով եկանք մեր բակ, որ ցույց տամ, այն էլ ինչ-որ մեկը կոտրել էր: Գնացի տուն ու ամբողջ օրը լաց էի լինում, ինչու՝ ես էլ չգիտեմ: Բայց տղաներն ասացին, որ բան չկա, ու մի հատ էլ սարքեցինք: Ճիշտ է՝ այն մեկին չէր հասնի, բայց էլի լավն էր:

Ամռանը մեր հավաքած գումարով տարբեր ուտելիքներ էինք գնում, բակում խոտերի վրա ծածկոցներ էինք փռում ու «քեֆ» էինք անում: Տեսնելով, որ խնջույքների նկատմամբ սեր ունենք՝ մեր ծնողներն սկսեցին ամառները մեզ անտառ տանել: Հետո բակում միջոցառումներ էինք կազմակերպում. տղաները միշտ արտասանում էին, իսկ մնացած ժամանցային մասն ինձ վրա էր՝ երգում էի, պարում:

Հետո մեծացանք, բակում նոր երեխաներ հայտնվեցին, ես ընկերուհիներ ունեցա, նրանք էլ՝ նոր ընկերներ, բայց մենք մեր ընկերության մասին երբեք չէինք մոռանում: Տարիներ անց Հակոբը գնաց Երևան: Հակոբի գնալը դժվար էր և՛ իր, և՛ մեզ համար: Բայց գնալուց առաջ իր դասընկերոջ՝ Գոռի հետ ծանոթացրեց: Գոռին շատ սիրեցինք, երեկոյան հաճախ էինք միասին քայլում: Բայց Գոռն էլ գնաց Ռուսաստան: Հակոբի ու Գոռի պակասը շատ էր զգացվում: Հակոբը երբեմն գալիս էր Վանաձոր, ինչպես միշտ՝ երկուսով Զավենին էինք սպասում իրենց շենքի առջև: Մեկ-մեկ ես էի գնում Երևան: Մի անգամ, երբ Երևանում էի, Հակոբի հետ գնացինք իր սիրած աղջկա համար նվեր գնելու: Ո՛չ ինքը քաղաքը լավ գիտեր, ո՛չ էլ ես: Ամբողջ քաղաքը տակն ու վրա արեցինք, բայց, բարեբախտաբար, չմոլորվեցինք:

Հիմա շատ ժամանակ է անցել: Գոռը Ռուսաստանից վերադարձել է: Հակոբը անվճար ընդունվեց համալսարան: Մի քանի օր առաջ էլ նշեցինք Զավենի տասնութամյակը: Հուլիսի 2-ին Գոռն ու Զավենը կգնան բանակ:

Դժվար է նույնիսկ բացատրելը՝ ինչ եմ զգում: Քույրերը, որոնք իրենց եղբորը բանակ են ճանապարհում, երևի կհասկանան: Ես հարազատ եղբայր չունեմ, բայց նրանց եղբոր պես եմ սիրում: Եթե չլիներ այն ճակատագրական օրը, երբ ես ու Զավենը ծանոթացանք, երևի թե եղբայր այդպես էլ չունենայի: Չափազանց հպարտ եմ նրանցով: Մենք հիմա չորսն ենք, չորս լավագույն ընկեր: Վստահ եմ, ամեն ինչ կմնա նույնը, միակ բանը, որ կփոխվի, ժամանակն է:

Կարոտել եմ Հայաստանը, կարոտել եմ իմ Դսեղը…

Երկու շաբաթ է, ինչ գտնվում եմ Ռուսաստանում: Անկեղծ ասած՝ Հայաստանից գնալու օրվանից մինչև այսօր հարյուրավոր վերնագրեր ու թեմաներ եմ մտածել գրելու համար, բայց հենց գրիչը ձեռքս էի վերցնում, որ գրեմ՝ չէր ստացվում: Հիմա էլ փորձում էի միանգամից համակարգչի մոտ գրել, նորից՝ նույնը: Մուսաս մնացել է Հայաստանում, հաստատ: Փորձեմ առանց մուսայի գրել: Մինչև Ռուսաստան գալս չէի պատկերացնի, որ Հայաստանի ջուրը, հողը, օդն ու բնությունը կարող են այնքան երանելի թվալ, ինչպես հիմա: Կարոտել եմ ծաղկանոցս, որտեղ ամեն օր խնամում էի ծաղիկներս, կարոտել եմ իմ դաշտերը, որտեղ կարելի է ընկնել երանության գիրկն ու մոռանալ ամեն ինչ, կարոտել եմ անտառը` հով ու դուրեկան, կարոտել եմ հարևաններին, ամեն-ամեն ինչ, կարոտել եմ իմ Դսեղը: Չէ՛, ընտանիքիս չեմ մոռացել, ուղղակի նրանց ամեն օր տեսնում եմ սքայփով: Ինչպես ասում են տատիկ-պապիկները.

-Օրհնվի էդ սքայփ ստեղծողը, հա…

Չկարծեք, թե բողոքում եմ Ռուսաստանից, ուղղակի հայրենիքի համն ու հոտն ուրիշ է: Հա՛, ոնց որ թարս լինի, ինչ այստեղ եմ, իմ բոլոր գործերն ու պլանները հիշել են ինձ: Փաստորեն չեմ կարող գնալ տղաների կատարելագործման ճամբարին, չեմ կարող մասնակցել TEDxKids2017-ին: Մեկ էլ չեմ կարող ուտել մամայի նոր թխած «թաժա» հացը…

Հ.Գ. Միգուցե կյանքը սովորեցնում է, որ արդեն այսպե՞ս է լինելու…

Իրիկնամուտին հեծանիվով շրջում էի Վանաշեն գյուղում։ Անցնում էի գլխավոր ճանապարհով, մեկ էլ տեսնեմ՝ քիչ հեռվում, ճանապարհի կողքին, մի փոքր երեխա, ձեռքին իրեն համապատասխան չափսի՝ փոքրիկ բահ, ինչ-որ բանի վրա է տանջվում։ Մոտեցա․

-Բարի իրիկուն, էս ի՞նչ ես անում։
Մի պահ զարմացած նայեց դեմքիս՝ անծանոթ էր, հետո նորից իր գործին անցնելով պատասխանեց․
-Փշերն եմ հանում, բարև։
-Օգնե՞մ։
-ՉԷ՜։
-Լավ․․․
Մի փոքր առաջ շարժվեցի, մեկ էլ․
-Լա՜վ, օգնի․․․

Ծիծաղեցինք, հետ գնացի, վերցրի բահը․
-Էս ի՜նչ էլ մեծ ա։
-Հա բա․ իմ բահն ա։
-Անունդ ի՞նչ ա, քանի՞ տարեկան ես։
-Անունս Սիսակ ա, վեց տարեկան եմ։
-Բա ասում ես՝ ինչի՞ ես էս փշերը հանում,- խոսքիս տեր կանգնելով շարունակեցի նրա գործը։
-Բա ի՞նչ անեմ, ծակում ա։
-Քե՞զ։
-Ինձ էլ, հեծանիվիս էլ,- ջղայնացավ,- ակը ծակել էր։
-Փաստորեն մուռդ ես հանում, հա՞,- սկսեցի ծիծաղել։
-Դե հա, համ էլ հանեմ, որ հեծանիվս սարքեմ, ստեղով անցնեմ, էլի չծակվի ակը։
-Հա՜, ես էլ հանեմ, որ իմ հեծանիվի ակն էլ չծակի, հա՜։
-Հա բա։
-Բա մութն ընկնում ա, է, ինչի՞ ցերեկով չես անում։
-Ցերեկը շոգ ա, համ էլ մեր տունը մոտիկ ա։
-Բա դու ձեր տա՞նն էլ էս գործ անում։
-Հա։
-Ի՞նչ գործ։ Էս բահո՞վ։
-Հա՜, բահով խո՜րը փոս եմ փորել։
-Ինչի՞ համար։
-Սիրուն քարեր էի հավաքել, փոսը փորեցի, դրանք մեջը դրեցի ու թաղեցի։
-Թաղեցի՞ր, էդ ինչի՞։
-Ի, որ աճի, սիրուն քարերի ծառ ունենամ։
Էնպես լուրջ-լուրջ, հույսով ու սպասումով պատմեց՝ ժպտացի․․․
-Հը՞, էսքանը հերիք ա՞,- մի քանի փուշ հանելուց հետո հարցրի ես։
-Հա՜, ես էլ եմ հանել, էլ չի ծակի։
-Ապրես, ուժեղ տղա։
-Բա ես կառատե եմ պարապում, կանաչ գոտի եմ։ Լավ, գնամ դաշտ։
-Ի՞նչ կա դաշտում էս ժամին։
-Մերոնք էնտեղ քաղհան են անում։
-Հա՜, գնում ես օգնե՞ս։
-Դե՜ հա, ուղղակի չեմ կարում քաղհան անել․․․

-Դե, չմոռանաս, որ քարերի ծառն աճի, ինձ անպայման կկանչես՝ տեսնեմ:

Լուսանկարը՝ Հովիկ Վանյանի

Անձրևի կաթիլների ծանրությունից վար խոնարհված խոտերը վերջապես կարողացան հանգիստ շունչ քաշել արևի առաջին ճառագայթների հետ: Մեր տնից դաշտ տանող փոքրիկ արահետն արդեն չորանում էր: Արահետից այն կողմ մի հեքիաթային աշխարհ էր բացվում` իր գույնզգույն դաշտերով ու զմրուխտապատ անտառներով: Ով եղել է Դսեղում, կպատկերացնի: Երիցուկի ճերմակ երանգը պատել էր ամբողջ դաշտը, իսկ անտառից լսվող թռչունների հաճելի ձայնի տակ կարելի էր խոր քուն մտնել: Հանկարծ, քամու հետ խշխշացող խոտերի միջից երևաց մեր թաղի հավերին գողացող թմբլիկ աղվեսը, որն ինձ տեսնելով անմիջապես փախավ…

Մի քանի ժամ ամբողջ դաշտով թափառելուց հետո ` մի փունջ դաշտային ծաղիկ հավաքած, նստեցի մի միայնակ երիցուկի մոտ, որն ասես ինչ-որ բան էր ցանկանում ինձ ասել…

-Սիրում ա, չի սիրում, սիրում ա …

Արդեն երիցուկի վերջին թերթիկն էր մնացել պոկելու:

-Սիրում ա:

Զգացի` ինչպես են աչքերս փայլում, ու հասկացա, որ դաշտ տանող արահետը, ճերմակ երիցուկները, աղվեսը, քամին և այլն, դրանք բոլորը նշաններ էին, որպեսզի հասնեմ այդ միայնակ երիցուկին ու նրա վերջին թերթիկն ինձ ասի.

-Սիրում ա…