sona zaqaryan

17.am-ն իմ կյանքում

Երբ փոքր էի, ստեղծագործում էի: Բանաստեղծություններ էի գրում և ամեն անգամ դրանք կարդալիս մեծ հրճվանք էի ապրում, հատկապես, երբ մեծերը գովաբանում էին ինձ:

Անցավ մեկ-երկու տարի: Ընդհանրապես չէի ստեղծագործում: Ինչպես ասում են՝ մուսա չկար: Մուսաս 17.am-ի շնորհիվ արթնացավ: Ֆեյսբուք սոցիալական ցանցի միջոցով կարողացա գտնել 17-ի էջը և սկսեցի թղթակցել: Գրում էի գյուղի, հետաքրքիր մարդկանց ու տարբեր թեմաների շուրջ: Մեծ ուրախությամբ ընդունեցի այն փաստը, որ ընտրվել էի որպես աշնանային մեդիա ճամբարի մասնակից: Այնտեղ շա՜տ բաներ սովորեցի լրագրության, ֆոտոլրագրության, ինչպես նաև կինոյի մասին: Ձեռք բերեցի բազում ընկերներ ու շա՜տ գիտելիքներ: 17-ը դարձավ առօրյայիս ու կյանքիս հիմնական մասը: Հոդվածներս նաև սկսեցին տպագրվել «Որոտան» թերթում: Այսպես ասած՝ հայտնի մարդ էի դարձել: Դրսում անծանոթ մարդիկ հարցնում էին.

-Դու է՜ն լավ հոդվածներ գրող Սոնան չե՞ս:

Գիտե՞ք ինչ հաճելի է, երբ մարդիկ գնահատում են քո աշխատանքը, ու երբ հասկանում ես, որ մարդկանց իրոք հետաքրքիր են քո ստեղծագործությունները: 17-ը ինձ օգնեց հասկանալ, որ աշխարհն ավելի գեղեցիկ է, քան թվում է, որ մեզ շրջապատող ամեն ինչի մեջ կարելի է հետաքրքրություն գտնել, որ այն բաները, որոնք մեզ մանրուք էին թվում, հաճախ կարող են ավելի կարևոր նշանակություն ունենալ:

Այսօր ես հպարտ եմ, որ 17-ի մի փոքրիկ մասն են կազմում, կարողանում եմ ստեղծագործել ու պատմել աշխարհին իմ փոքրիկ գյուղի ու հետաքրքիր մարդկանց մասին:

Շնորհակալ եմ 17-ի ողջ անձնակազմին ինձ այսպիսի հնարավորություն տալու համար, ու թող 17-ի գործունեությունը երկա՜ր շարունակվի, որպեսզի մեր հայ պատանիները իրենց համար բացահայտեն ավելի գունավոր ու գեղեցիկ աշխարհ:

nina arsutamyan portret

Մուշեղ Կուրեխյանին

Արդեն մի քանի ամիս է, ինչ 17.am-ի թղթակից եմ: Կարդում եմ մյուս բոլոր թղթակիցների նյութերը:

Երեկո է: Ավարտում եմ դասերս: Ընտանիքիս անդամներին թեյ եմ տալիս: Իսկ ես, սովորությանս համաձայն, թեյիս բաժակը վերցնում եմ և նստում համակարգչիս առջև: Առաջինը մտնում եմ 17.am: Մտնում եմ «Հոդվածներ» բաժինը և ժամերով կարդում:

Սկզբից կարդում եմ այն հոդվածները, որոնց վերնագրերը գրավում են ինձ: «Հաջորդ կանգառը՝ 70-ականների Երևան» վերնագիրը ինձ գրավեց:

-Ինչպե՞ս 70-ականների Երևան,- սկսեցի բարձր-բարձր կարդալ:

Հետաքրքրեց: Ամեն մի նախադասությունը կարդալիս սկսում էի պատկերացնել: Հետո մտածեցի՝ տեսնեմ, թե ով է գրել այս հոդվածը: Պարզվեց, որ գրել է Մուշեղ Կուրեխյանը: Սկսեցի կարդալ նրա բոլոր գրած նյութերը: Շատ հետաքրքիր էր կարդալ: Վերջերս էլի մտա 17.am, տեսա, որ տպագրվել է Մուշեղի նյութերից մեկը՝ «Ջնջվող օրացույցի հերթական օրերից»-ը:

-Վա՜յ, փաստորեն ծառայում է Հայոց բանակում:

Ակամա ժպտացի: Որոշեցի, որ պետք է համացանցում փնտրեմ և գտնեմ նրան: Գտա և ընկերանալու հայտ ուղարկեցի:

Սիրում եմ, երբ տղաները պատմում են իրենց բանակային կյանքից, քանի որ նրանց պատմածով կարողանում եմ պատկերացնել, թե ինչ է իսկական ծառայությունը: Դե, գրքերն ու ֆիլմերն այդքան էլ լավ չեն արտացոլում այն:

Ես, անկեղծ ասած, չգիտեմ՝ ովքեր են կարդում իմ գրած նյութերը:

Հարգելի Մուշեղ, քեզ չեմ ճանաչում, սակայն ցանկանում եմ բարի, խաղաղ, անփորձանք ծառայություն: Միշտ հոդվածներ գրիր: Ես կարդում եմ քո գրած նյութերը: Սպասում եմ հաջորդ նյութիդ:

nina arsutamyan portret

Գորայքի «Զանգեր» պարային համույթը

Հաղթանակը մարդու կյանքի ամենալուսավոր էջերից մեկն է: Ես այս տարի ապրիլին ունեցա լուսավոր էջ, այսինքն` հաղթանակ: 

Արդեն մի տարի է, ինչ գյուղում պարի խումբ կա: Ես նույնպես մասնակցում եմ: Երբ լրացավ մեր պարի մեկ ամյակը, մենք մեր պարի ուսուցչին մի փոքր անակնկալ պատրաստեցինք:

-Երեխաներ ջան, նախ ասեմ, որ շատ ուրախացա, որ  ինձ այսպիսի  մեծ անակնկալ արեցիք: Ես նույնպես անակնկալ ունեմ ձեզ համար: Այս ապրիլին Երևանում մրցույթ- փառատոն է լինելու: Գիտեմ, որ առաջին անգամ եք բարձրանալու բեմ, սակայն պետք է հաղթանակած  հետ գանք գյուղ: Այդ օրը կհաղթենք, եթե դուք հիշեք իմ ամեն մի ասածը և պարեք:  Պարելու ենք երկու պար. ժողովրդական պար և ազգագրական պար: Լավ, հիմա շարվեք, որ սկսենք փորձը,- ասաց պարի ուսուցիչ՝ ընկեր Հակոբյանը:

Երբ իմացանք, որ մեր առջև այդպիսի մեծ պատասխանատվություն է դրված, սկեցինք էլ ավելի լուրջ մոտենալ պարերին: Պարում էինք այնպես, ինչպես կպարեինք մեծ բեմում: Երբ երեխաներից մեկն ասում էր, որ վախենում է, մենք սկսում էինք իրենց քաջալերել, որ պետք չէ վախենալ, պետք է հավատալ, որ կհաղթենք:

Մենք, լինելով մեկ տարվա խումբ, վախ ունեինք մեր սրտերում, որ կբարձրանանք բեմ ու լարվածությունից կմոռանանք ամեն ինչ:

Մի քանի օր հետո իմացանք օրը. պետք է ելույթ ունենանք ապրիլի 1-ին Երևանի ճարտարագիտական համալսարանի դահլիճում: Ամեն օր գալիս էինք, երկու ժամ պարում, ուղղում մեր սխալները և հաջորդ օրը արդեն անսխալ պարում էինք: Մարտի 31-ին մեր վերջին փորձն էր: Դպրոցի տնօրենը ծնողներին, աշակերտներին հրավիրել էր, որպեսզի դիտեն մեր պարը: Եկան, դիտեցին, ստացան մեծ բավականություն: Սակայն մինչ պարելը մեր դպրոցի տնօրենը սկսեց մեզ քաջալերել.

-Երեխաներ, դուք արդեն հաղթել եք: Դուք հաստատ սկզբից վախենում էիք, որ պետք է գնաք և մասնակցեք մրցույթին, սակայն դուք կարողացաք հաղթել ձեր միջի  վախը:

Այս խոսքերից հետո մեր ուժերին վստահ սկսեցինք պարել:

Երբ գյուղից շարժվեցինք, երեխաներով ասացինք, որ պետք է, անպայման պետք է գ ոնե մի խրախուսական մրցանակով վերադառնանք տուն:

Երբ հասանք Երևան, սկսեցինք լարվել: Ընկեր Հակոբյանը բոլորիս ասաց, որ պետք չէ լարվել, ուղղակի եղեք հպարտ, պարեք հպարտ: Երբ շարվեցինք  ետնաբեմում, որ մտնենք բեմ, իմ դիմաց կանգնեց մի բարետես արտաքինով պարուսույց.

-Ինչո՞ւ չես ժպտում,- հարցրեց նա ինձ:

-Չգիտեմ,- պատասխանեցի ես:

-Դե հենց հիմա ժպտում ես ու մտնում բեմ: Լավ կպարես: Ես այստեղ եմ,- ժպտալով ասաց նա:

Այդ կնոջ խոսքերից հպարտ կանգնեցի:

1.2.3… Հնչեց երաժշտությունը:  Առաջինը  պարեցինք ժողովրդական պարը, մի փոքր լարված պարեցինք: Դե, երեխաներ կային,  ովքեր շփոթեցին շարժումները: Ըկեր Հակոբյանը, ով կանգնած էր ետնաբեմում, մեզ հուշում էր: Ավարտեցինք առաջին պարը, և իհարկե եղան գնահատականներ: Դահլիճի վերևում նստած էին  ժյուրիի երեք անդամներ: Կատարողականության համար ստացանք 7, 6, 7, բեմադրություն համար նույնպես 7, 6, 7:  Երբ բեմից դուրս եկանք, Արտյոմը մեզ ասաց, որ երազի մեջ նույն գնահատակներն էինք ստացել, ու 3-րդ տեղում էինք:

Երբ կանգնած էինք միջանքում, տեսա, որ երեխաները անտրամադիր են:

-Երեխեք, մի նեղվեք, մի պար էլ կա: Կմտնենք, կպարենք ու լավ կպարենք:

-Երեխեք, եկեք. երկրորդ պարն ենք պարում,- կանչեց ընկեր Հակոբյանը:

Այս անգամ պարեցինք ազգագրական պարը, պարեցինք լավ: Երբ ավարտեցինք պարը, գլուխս  մի փոքր թեքեցի և տեսա, որ ետնաբեմում կանգնած ընկեր Հակոբյանը ժպտում է: Այս պարից կատարողականության համար ստացանք՝ 8, 7, 8, իսկ բեմադրության համար նույնպես 8,7,8: Ուրախացանք: Ուրախացավ նաև ընկեր Հակոբյանը:

Վերջ, մենք համարվում ենք հանդիսատես:

Նստեցինք դահլիճում և դիտեցինք մի քանի խմբերի ելույթներ, և եկավ ժամանակը, որ պետք է հաղթողներին հայտարարեին:

-Առաջին պատվավոր հորիզոնականը զբաղեցնում է Սյունիքի մարզի Գորայք համայնքի միջնակարգ դպրոցի  «Զանգեր» պարային համույթը՝ ազգագրական պարից: Գեղարվեստական ղեկավար Արարատ Հակոբյան, դպրոցի տնօրեն Մարտուն Թադևոսյան:

-Ու՜ռա,  ջան, առաջին տեղ, ապրենք մենք:

Երբ ավարտվեց մրցանակաբաշխությունը, արագ դուրս եկանք դահլիճից:

-Ընկեր Հակոբյան, բա էն մի պարը չհայտարարեցին,- տխուր ձայնով հարցրեցինք:

-Մյուս պարի համար մնացած խմբերն էլ դեռ պետք է ելույթ ունենան: Մենք հիմա հետ ենք գնում գյուղ: Ասացին, որ սարը ձյուն ա գալիս: Գնանք, որ հանկարծ ճանապարհին չմնանք,- ասաց ընկեր Հակոբյանը:

Մենք այնքան էինք  ուրախացել, որ պարելով դուրս եկանք շենքից:

Շարժվեցինք: Անընդհատ հարցնում էինք, թե չե՞ն զանգել, մրցույթը դեռ չի՞ ամփոփվել: Եչբ հասել էինք Վայք, ես և Արմինեն կրկին հարցրեցինք.

-Ընկեր Հակոբյան, չզանգեցի՞ն:

-Այ անհամբերներ, չէ, էլի…

-Վայ, կարողա տեղ չենք բերել:

-Բերել եք, այդ պարից էլ երրորդ տեղ եք բերել:

Մենք շատ ուրախացանք: Սակայն մեզ դեռ անակնկալ էր սպասվում գյուղ: Մեր շատ սիրելի ծնողները տորթ էին պատվիրել և մեզ անակնկալ մատուցեցին:

Մեր հաղթանակը մեծ ուրախություն էր  մեր գյուղի, մեր դպրոցի համար: Իսկ մեր հաղթանակով շատ մարդկանց կարողացանք ապացուցել, որ հեռավոր ու փոքրիկ գյուղում էլ, ինչպիսին Գորայքն է, կարող է նման լավ պարի խումբ գործել:

shushan stepanyan portret

«Զգացմունքային նյութերի համար»

Անչափ սիրում եմ անակնկալ պահեր, որ սիրտս լցնում են անասելի ուրախությամբ ու թրթիռով՝ չնայած նրան, որ միշտ փչացրել եմ ինձ սպասվող անակնկալները: Երբ պատահմամբ իմանում էի, որ ծնողներս ինձ անակնկալ են անելու, այնքան էի համոզում, որ ասում էին: Ընկերներիս նույնպես այնքան էի ձանձրացնում իմ հարցուփորձով, որ ստիպված ասում էին, թե ինչ անակնկալ են ինձ անելու: Դե, հա, անհամբեր եմ, դրանից է: Իսկ հետո մեծ ափսոսանքով էի լցվում, որ էլի իմ անակնկալը փչացրի:

Բայց, ահա, ապրիլի քսանութին ես ապրեցի իմ իրական անակնկալը: Բոլորիս համար շատ սպասված մի օր, օր, որ տվեց մեզ նոր հույսեր, ապրումներ, օր, որ մեզ նորովի ուրախացրեց, օր, որ կոչված էր Պատանի թղթակիցների առաջին մրցանակաբաշխություն:

Ինձ համար նույնպես անակնկալ կար, որի մասին միայն իմացա հենց նվերս ստանալիս: Նվերներիս մեջ ամենաոգևորողն ինձ համար դիպլոմն էր, որն ինձ տրվեց իմ զգացմունքային նյութերի համար: Երբ բոլորն ինձ ասում են. «Շուշա՛ն, պետք չի էդքան զգացմունքային լինել, մեջդ պահի շատ բաներ, շատ բան մի նկատի,մի արտահայտվի», ես մտածում եմ. «Կարո՞ղ ա սխալ տեսակ եմ ես» ու ինչ-որ տեղ նեղսրտում եմ: Բայց հանկարծ գնահատվում եմ իմ հույզերի ու զգացմունքային նյութերի համար: Ու հիմա թևերս, որ դադարել էին թռչել, նորից թռիչքի են պատրաստ:

Իսկապես շատ ուրախ եմ, ուրախ եմ, որ իրական անակնկալ ունեցա, որ այս անգամ, իրոք, վայելեցի այն: Չգիտեմ, երբ հերթը հասնում է շնորհակալություն հայտնելուն, ես բառեր չեմ գտնում, չեմ կարողանում արտահայտել այն խոսքերը, որ պիտի լսվեն: Կարծում եմ՝ խոսքերով չէ, որ պիտի իսկապես ապացուցես շնորհակալությունդ, այլ նվիրվածությամբդ ու գործովդ: Շատ չեմ գրի, որ հնչած խոսքերին չնմանվեն:

Պարզապես շնորհակալ եմ. ես ուրախ եմ, թռչում եմ….

Եվ քանի-քանիսն ինձ պես այսքան ուրախ են…

sona zaqaryan

«Գյուղական պատմությունների համար»

«Գյուղական պատմությունների համար»

17.am-ը մտավ իմ կյանք, ինչպես մի գունավոր ու պայծառ լույս։ Կյանքս փոխվեց, ու ես սկսեցի մեծ հետաքրքրություն գտնել այն ամենի մեջ, ինչը որ ինձ երբեք չէր հետաքրքրել։ Երբեմն մեր շրջապատում ինչ-որ բաներ տեսնելով կարևորություն չենք տալիս դրանց, մտածելով, որ դրանք չնչին բաներ են։ 17-ի շնորհիվ ես հասկացա, որ այդ չնչին բաները կարող են ամենահետաքրքիր նյութի թեմա դառնալ, որ դրանց մեջ գեղեցիկը տեսնելով կարող եմ շունչ հաղորդել դրանց և արդյունքում ստանալ մի հրաշալի ու հետաքրքիր նյութ։

Եվ ահա սկսվեց իմ գունավոր ստեղծագործական կյանքը։ Երկու տարվա թղթակցությունից հետո, եկավ բոլորիս տքնաջան աշխատանքը գնահատելու օրը։ Տեղի ունեցավ Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի առաջին մրցանակաբաշխությունը։ Շատ ոգևորված էի, որ պետք է մասնակցեմ, շա՜տ էի կարոտել մեր «Մանանայի» մեծ ընտանիքին։ Այդքան թղթակիցների միաժամանակ տեսնելը այնքա՜ն հաճելի էր։ Միշտ մտածել եմ, որ եթե մարդ տքնաջան աշխատում է ինչ-որ բանի հասնելու համար, այդ աշխատանքը միշտ գնահատվում է։

Երեկ իմ աշխատանքի արդյունքը գնահատվեց։ Ստացա դիպլոմ և մրցանակ «Գյուղական պատմությունների համար»: Աննկարագրելի ուրախ էի։ Մրցանակը ստանալուց հետո մեծ երախտագիտություն ու պատասխանատվություն եմ զգում։ Այնքան պահեր են եղել, երբ չեմ կարողացել նյութ գրել, «մուսա» չեմ ունեցել։ Բայց երբ ինձ քաջալերել են, որ նյութ գրեմ, «մուսաս» միանգամից եկել է։ Այսօր առավոտյան էլ կարծես 17-ի աշխատակազմի ձայնն էր ակաջներիս մեջ, և ես արթնացա ու հիշեցի, որ պետք է անպայման նյութ գրեմ։

Լրագրությունը կյանքիս ամենակարևոր ու անբաժան մասն է դարձել, ու այսօրվանից ինձ ավելի պատասխանատու եմ զգում և շարունակելու եմ ստեղծագործել, չնայած որ այս տարի օտար երկրում եմ սովորելու։

Չեմ կարող իմ մեծ շնորհակալությունը չհայտնել ձեզ։ Շնորհակալ եմ, որ ջերմացնում ու գունավորում եք այդքան պատանիների ու երիտասարդների կյանքը։

Ani asryan

«Ջրի» աղջիկը

Երկար ժամանակ անգամ մտածել չէի կարող, որ սա ինձ հետ կպատահի: 2016 թվական: Տարի, որը շատ բան և՛ խլեց, և՛ տվեց ինձ: Խլեց հարազատներիս, բայց ցավի հետ մեկտեղ սփոփանք եղավ՝ գրելու միջոցով ապրումներս արտահայտելը: 17-ը շատ բան տվեց ինձ: Մեկ տարվա ընթացքում ձեռք բերեցի բազմաթիվ ընկերներ: 17-ի հետ բացվում է մի նոր աշխարհ՝ գեղարվեստական, հարուստ գույներով: Մի խումբ պատանիների և երիտասարդների 17-ը դարձրեց կայացած մարդ: Այն ինձ կրթում է, սովորեցնում ապրել, պայքարել արդյունքի հասնելու համար: Ամիսների ընթացքում հասկացա, որ փոխվում եմ ես, փոխվում է մտածելակերպս: Մեկ տարվա ընթացքում դարձա ավելի ինքնավստահ: Մինչ թղթակից լինելը անտարբեր էի շրջապատում կատարվող իրադարձություններին, բայց ամեն բան փոխվեց, ժամանակի հետ դարձա ավելի հետաքրքրասեր: Ամեն խնդրի մեջ ես ինձ էի տեսնում, իմ լուծումներն առաջարկում և գրում այդ թեմայով: Ինձ համար մեծ հպարտություն է, երբ դպրոցում, համայնքում խոսում են իմ և ընկերներիս նյութերի մասին: Իմ գրած ջրի խնդրի մասին նյութից հետո ինձ շատերն անվանում են «էն ջրի աղջիկը»: Մի օր քայլում էի փողոցով, մի տատիկ ասաց.

-Բալա՛ս, դեմքդ ծանոթ ա:

-Հա՞, տատի,- զարմացած հարցրի ես:

-Հա՜, տու ես մեր Լաուրի մասին նյութ կիրալ, տու են «ճիրի աղջիկը» չե՞ս:

-Հա, հա ես եմ:

Անչափ շնորհակալ եմ «Մանանային», որ թույլ տվեց բացահայտել ինքս ինձ, գտնել իմ ուրույն տեղը այս ասպարեզում:

Գարնանային էսքիզներ

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Այս տարի թռչուննե՞րն ուշ եկան, թե՞ ծաղիկները ուշ բացվեցին։ Իսկ միգուցե արև՞ն էր մոռացել այս փոքրիկ ձորի մասին։ Բոլորը գարնանն էին սպասում, բայց ինչո՞ւ էր նա այսքան ուշանում։ Երկա՜ր, հույսով սպասեցինք, և նա վերջապես եկավ։ Գետը վարարեց, նրա պղտոր ջրերից զգացվեց գարնան գալը։ Գետի խշշոցին անվերջ կարելի է ականջ դնել։ Այդ խշշոցը կարծես մի քնքուշ ու բարի մեղեդի լինի, որը պատմում է գյուղի ու նրա հին օրերի մասին։ 

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Ե՞րբ է գարունը գալիս։ Գարունը գալիս է այն ժամանակ, երբ մեր գյուղի տղաները շտապում են մեր փոքրիկ ֆուտբոլի դաշտ՝ ֆուտբոլ խաղալու։

-Գո՜լ, ուռա՜, գոլ՜,- անգամ մեր բակից լսվում են նրանց ձայնը։

Գիտե՞ք՝ գարունը երբ է գալիս։ Երբ դպրոցի դիմացի «փամփլիկ» ծառը բողբոջներ է տալիս։ Անհամար մեղուներ հավաքվում են այդ ծառի վրա, և մենք, նրանցից մի կերպ խուսափելով, դուրս ենք գալիս դպրոցի բակից։ «Փամփլիկ» ծառ. մենք այդպես ենք անվանում այդ ծառը։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը գալիս է այն ժամանակ, երբ տատս ասում է, որ խնջլոզը դուրս է եկել ու պետք է գնանք այն հավաքելու։ Խնջլոզը գարնան առաջին համեղ բույսն է։ Երկար աշխատանք է պահանջվում, մինչև խնջլոզը տեղ է գտնում մեր գարնանային փոքրիկ սեղանին։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը գալիս է առաջին տապակած բանջարի հոտով։ Վախենալով, որ բանջարը կցավեցնի մեր ձեռքերը, մենք միևնույնն է՝ խիզախորեն հավաքում ենք այն՝ մրցելով իրար հետ։ Տեսնես՝ ո՞վ ամենաշատ բանջարը կհավաքի և կարժանանա մայրիկի գովեստին։

Գարունը գալիս է, երբ Չապո պապիկը նստում է մեր տան դիմացի նստարանին, հանում է չիբուխը և մտախոհ հայացքով նայում հեռուները։ Գարունը գալիս է ձնծաղիկի, մանուշակի ու ջանգյուլումի հոտերով, և երբ ուսուցիչների ձեռքերին երևում են դրանց փոքրիկ փնջերը։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը գալիս է այն ժամանակ, երբ այգու գործերից հոգնած գյուղացին սրբում է ճակատի քրտինքը և շարունակում աշխատել՝ իրեն այդքան հարազատ հողի հետ։

Գարունը գալիս է, երբ լսվում է տրակտորների «դռդըռոցը», որը երեխաները շատ են սիրում և ուրախ դեմքերով ձեռքով են անում տրակտորիստին։ Երբ արևը դուրս է գալիս ու այնքա՜ն պայծառ է լինում, որ թվում է, թե երբեք ամպամած չի լինի, բայց դու գիտես, որ մեկ-երկու ժամից անձրև կգա. ուրեմն արդեն գարուն է։

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը` Սոնա Զաքարյանի

Գարունը սկսվում է եկեղեցու զանգերի ղողանջով ու ճրագալույցի պատարագով։

Չգիտեմ՝ ինչն է պատճառը, բայց երբեք քաղաքի գարունը այնպես չեմ զգացել, ինչպես գյուղինը։ Քաղաքի գարունը սկսվում է միայն այն ժամանակ, երբ նայում եմ տատիկիս զմրուխտե կանաչ աչքերին։

Գարունը գալիս է…

Հույսի միջանցքը. Որոտնավանք

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Որոտնավանքը կառուցվել է 1000 թվականին՝ Շահանդուխտ թագուհու հրամանով։ Գործը շարունակել է նրա որդին։ Վանքը գտնվում է Լեռնային Սյունիքում։ Վանք են այցելում հարակից Վաղատին գյուղի բնակիչները։ Միախառնվելով Սյունյաց բնությանը՝ վանքի մի մասը կանաչապատվել է, իսկ մյուս մասի գունավորումը համապատասխանում է մոտակայքում գտնվող լեռներին։ Վանքի կառույցը շատ հետաքրքիր է։ Բացի եկեղեցու կառույցից կան փոքրիկ մատուռներ, որոնք ունեն մեկ մետր հաստություն ունեցող պարիսպներ։ Վանքի ներքին կառուցվածքն էլ ավելի հետաքրքիր է։ Այն կառուցելիս կանխազգացել են ապագա վտանգը, և թագուհին հրամայել է գաղտնի միջանցք բացել հենց վանքի սրահում, որը ձգվում է մինչև Տաթևի վանք։

1921 թվականը վճռորոշ եղավ վանքի համար։ Զանգեզուրի կռիվների ժամանակ թուրքական ջոկատը սկսեց ավերել հայկական բոլոր եկեղեցիները։ Դրանց շարքում դասվեց նաև Որոտնավանքը։ Հարակից գյուղի բնակիչները ջարդից փրկվելու միջոցը գտել են եկեղեցում։ Ավանդույթի համաձայն՝ հայերը մտածել են, որ թշնամին եկեղեցին չի պղծի իր սառնասիրտ քայլերով, սակայն տեղի է ունեցել ճիշտ հակառակը։ Զոհեր տալով՝ բնակիչները բացել են միջանցքը և փախուստի դիմել։ Ասում են՝ թուրքերի առաջխաղացումը կանխելու նպատակով միջանցքը պայթյունի միջոցով փակել են։ Զոհերին հուղարկավորել են վանքի տարածքում։ Ավանդույթը պատմում է, որ այդ դեպքից հետո եկեղեցու ներսում մի օձ են հայտնաբերել։ Սա պարզապես ավանդույթ չէ այն մարդկանց համար, որոնք տեսել են այդ օձին։ Ես նույնպես տեսել եմ։ Երբ տեսա օձին, աննկարագրելի զգացողություն էր՝ վախ, սարսափ, բայց օձը ոչինչ չարեց։ Ես տեսել եմ նրա պոչի կեսը, հսկա էր, կյանքումս տեսած միակ մեծությունը։ Ավանդույթի համաձայն, օձի չափերը հասնում են 10 մետրի: Երբ ինչ-որ մեկը փորձում է մոտենալ միջանցքին, օձը ձայն է հանում: Արդեն երկու  տարի է, ինչ ոչ ոք չի տեսնում օձին, բայց կարծես նրա հոգին մնացած լինի վանքի տարածքում: Գյուղից Արտաշես պապին պատմում է․

-Մի անգամ քացի պեխի քաղիլի, մին էլ քարի կողկավ մի մեծ պան անց կցավ, եշեմ տեսնամ՝ օձ ա, էն էլ ինչ օձ, է՜։ Որ թողաս՝ մարդ էլ կուտի, կլոխը գառան գլխի չափ ա։

-Իսկ ի՞նչ արեցիք։

-Բալիկ ջան, օձին երբեք չպետք ա կպնես, քարավ խփես, թե չէ հաստատ կկծի։ Ես սուս կաղնամ մինչև ինքը քաց մտավ պունը, ես էլ շարունակամ գործս։

-Իսկ չվախեցա՞ք։

-Չէ՜, վախիլի պան չկա։

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ասրյանի

Վանքին առանձնակի շուք է հաղորդում բնական դիրքը։ Վանքի գավթից բացվում է հրաշալի բնապատկեր՝ Որոտանի կիրճը, իսկ ստորոտով հոսում է Որոտան գետը՝ իր կարկաչուն ձայնը տարածելով վանքի շրջակայքում։ Մամռոտված պատերի միջից ջերմություն է սփռվում ձորերում առկա բնակավայրերին։ Վանքը ունի մեծ և տպավորիչ պատմություն, սակայն մոռացված է բոլորիս կողմից։

Կիրակի օրերին մենք Դարբասից հասնում ենք այնտեղ և Պատարագ մատուցում։ Փորձում ենք վերականգնել այն ջերմությունը, որը խլվեց 1931 թվականին։

Անգեղակոթում

Սուրբ Զատիկը կամ Հիսուսի հրաշափառ Հարության տոնը իր մեջ շատ մեջ խորհուրդ ունի, բայց երեխաների համար նրա խորհուրդը այլ է: Երեխաները Զատիկ ասելով հասկանում են կռիվ, սակայն ոչ սովորական, այլ ձվերով, այլ կերպ՝ հավկիթակռիվ կամ հավկիթախաղ: Խաղին մասնակցում են երկու հոգի: Մեկը պահում է ձվի մի ծայրը, իսկ մյուսը հարվածում է, ապա հավկիթները շրջում են և նույնը փորձում հակառակ կողմով: Ահա այսպես է կատարվում հավկիթախաղը: Այլ երկրներում էլ հավկիթը թաքցնում են տարբեր տեղերում, և երեխաները փորձում են գտնել դրանք, իսկ այդ խաղը կոչվում է հավկիթաորս:

Զատիկի տոնին սեղանին դնում են գաթա, գինի, չամիչով փլավ, ձուկ, կանաչեղեն, աղցան և ամենակարևորը՝ ներկած ձվեր:

Այժմ պատմեմ, թե ինչպես մենք անցկացրինք Զատիկը:

Տոնի նախորդ օրը գնացինք սիբեխ և տաքդեղ քաղելու: Մեզ հետ էին նաև մորաքույրս, քեռակիններս՝ Ալլան և Արմինեն, մեր հարևանը և իր աղջիկը՝ Արևիկը: Մի քանի ժամ քաղելուց հետո որոշեցինք սուրճ խմել և վերադառնալ տուն, սակայն Ալլա քեռակինս այնտեղ չէր: Սկսեցինք փնտրել, կանչել, բայց ոչ մի պատասխան, հետո հայրս տեսավ նրան մեզանից շատ հեռու: Գնացինք այդտեղ, սուրճ խմեցինք և սկսեցինք քաղել, չնայած մեր որոշմանը, քանի որ բանջարը այնտեղ շատ-շատ էր: Մոտ մեկ ժամում մեր սկզբնական քաղածից էլ շատ քաղեցինք: Նստեցինք, հանգստացանք և վերադարձանք տուն:

Եկանք, գաթայի խմոր արեցինք ու երեկոյան սկսեցինք թխել, իսկ տատիկս սկսեց մաքրել բանջարը:

Առավոտյան արթնանալուն պես սկսեցինք պատրաստվել:

Զանգեցինք և մեր տուն հրավիրեցինք հորաքրոջս ընտանիքին: Մայրս պատրաստեց աղցանը, չամիչով փլավը և ձուկը, իսկ ես եփեցի ձվերը ու ներկեցի: Ամեն տարի մեր ձվերը միայն կարմիր գույն են ունեցել, բայց այս տարի դրանք խայտաբղետ էին՝ կարմիր, կապույտ, դեղին, նարնջագույն և կանաչ:Այդ ամենից հետո եղբայրս որոշեց, թե որ սպասքը պետք է դնենք սեղանին, ու մենք սկսեցինք սեղան գցել: Երբ հյուրերը եկան մեր հավկիթակռիվը սկսվեց, և ինչպես ամեն տարի, հաղթող ճանաչվեց եղբայրս:

Զատիկը մեր տանը տոնեցինք առավոտյան, իսկ երեկոյան գնացինք տատիկիս տուն: