Ամեն ինչ անցողիկ է, հոգնեցուցիչ, միգուցե ձանձրալի, բացի մի բանից…

Մասնագիտություն ընտրելիս պետք է ընտրես այնպիսի մասնագիտություն, որ հետո փոշմանելու առիթ չունենաս: Որ ոչ սովորելու ընթացքում հոգնես դասախոսություններ լսելուց ու կուրսայիններ գրելուց, ոչ էլ հետո հոգնես մի քանի ժամ ավել աշխատելուց: Այլ ընտրես այն մասնագիտությունը, որը սովորելիս քեզ չեն հոգնեցնի երկար դասերը, մի քանի հատոր ունեցող մասնագիտական գրքերը, ու դու հանկարծ չես քնի ինչ-որ առարկայի ժամին…

Լինելով լրագրող, հնարավոր է մի օր հոգնես նյութեր գրելուց, հարցազրույցներ ունենալուց, անվերջ թղթեր թանաքոտելուց, ձայնագրիչը ձեռքիդ այս ու այն կողմ վազվզելուց:

Միգուցե ուսուցիչ դառնաս, և մի քանի տարի աշխատելուց հետո մի օր զգաս, որ քեզ հոգնեցրել է նույն ճանապարհով ամեն օր դպրոց գնալը, նույն դասը մի քանի անգամ տարբեր աշակերտներից լսելը կամ ամեն անգամ դաս հանձնարարելը, մատյան լրացնել, ինչ-որ մեկին ցածր կամ բարձր գնահատելը:

Հնարավոր է՝ որոշես ու դերասան դառնաս և հանկարծակի հասկանաս, որ ձանձրացնում են քեզ բոլոր այն դերերը, որոնք ինքդ ես կերտում: Եվ գիտակցես, որ էլ չես ուզում քեզ համար գրված սցենարը անգիր սովորել ու տեսախցիկի առաջ քեզ պահել այնպիսին, ինչպիսին իրականում չես:

Կամ եթե մտքիդ դնես, որ պետք է լուսանկարիչ դառնաս, գնես պրոֆեսիոնալ լուսանկարչական ապարատ ու սկսես նկարել՝ սկզբում բնություն, հետո մարդկանց: Ու նկարները ուշադիր նայելուց նկատես ինչ-որ բացթողում, գուցե դա լինի գունային գամայի պակասությունը, գուցե մի ուրիշ բան:

Գուցե դառնաս գրող, սկսես գրել և մի օր գիրք հրատարակես: Շատերը ճանաչեն քեզ որպես գրող, ուրիշների մոտ ասեն, որ գրող ծանոթ ունեն ու քո անունը տան՝ ցույց տալով քո առաջին գիրքը, որի վրա ստորագրությունդ է: Բայց մի օր գուցե դա էլ սկսի քեզ ձանձրացնել այնչափ, որ ցանկանաս կողքիդ տեսնել ընկերների, որոնց չի հետաքրքրում քո հայտնի լինել-չլինելը:

Հնարավոր է սկսես նվագել, դե, ընտրես դաշնամուրը կամ կիթառը: Անվերջ նոտաներ գրես, լսես Մոցարտի երաժշտությունը: Բայց անկեղծ ասա, մի՞թե քեզ չեն ձանձրացնի դաշնամուրի սև ու սպիտակ ստեղները: Կիթառի մասին լավ է չխոսեմ, ես ինքս էլ սիրում եմ նվագել…

Կամ մի օր վերցնես վրձինը ձեռքդ ու սկսես նկարել հարազատ, ծանոթ մեկին: Ու ձեռքի թեթևակի շարժումով թափես բոլոր ներկերը ու չկարողանաս ավարտել նկարը: Կամ նկարես, բայց ոչ լիարժեք, չկարողանաս նկարել քո այդ ծանոթի աչքերը լոկ այն պատճառով, որ ուշադիր չես նայել նրա աչքերին ու չես մտաբերում նրա աչքերի գույնը: Սխալվես ու կանաչ գույնով նկարես աչքերը, այդպես էլ չհիշելով, որ նա՝ դե քո այդ ծանոթը, շագանակագույն աչքեր ունի:

Իսկ դու, այո՛, հենց դու, որ դեռ չես որոշել, թե ինչ պետք է դառնաս, որ մնացել ես մասնագիտություններ կոչվող սարերի արանքում, պարզապես ընտրիր այն, ինչը քեզ հոգեհարազատ է: Մասնագիտությունները շատ են, ընտրությունդ կարող է մեկը լինել: Դե, նախասիրությունների մասին էլ չասեմ, անթիվ ու անհամար են, և կարող ես ունենալ հազարավոր նախասիրություններ, կարող ես ուզածդ պահին զբաղվել նրանով, ինչով կուզես:
Եվ հնարավոր է՝ նպատակիդ հասնելու ճանապարհին հանդիպեն խոչընդոտներ, ու քննադատներ: Գիտե՞ս, քննադատում են նրանք, ովքեր չեն կարողանում հասնել իրենց նպատակներին, նրանք, ովքեր չունեն անկեղծ ընկերներ: Իսկ դու տարբերվում ես, գուցե հենց նրա համար, որ կողքիդ կան մարդիկ, ովքեր անկախ քո վերելքներից ու վայրէջքներից, շարունակում են կողքիդ մնալ…
Հիշիր, ամեն ինչ կարող է մի օր ձանձրացնել, բացի ընկերներից:
Միակ մնայունը ընկերությունն է…

Առավոտ։ Ժամը չգիտեմ, չի էլ հետաքրքրում։

Դու կարող ես, արա (սա բայ չի), ես հավատում եմ քո ուժերին։ Ախր, սա նորություն չի, դու գիտես՝ ինչպես անել։ Լավ, հանգիստ։ Կենտրոնացիր, հիմա շունչ պահիր ու արա էդ, յա… Է, դե։ Նարեկ, մի հատ ձգիր քեզ, ես հավատում եմ քո ուժերին։ Նարեեեկ…

Նորից առավոտ, նույն առավոտը, վերմակիս ծալքերի ստվերի չնչին շեղումից զգացի, մի կես ժամ անցել է։

Զզվացրեցիր արդեն, իրոք արա էդ, հերիք է։ Հավաքվիր ու գնա։ Վեր կաց։

Էսպես մի քիչ էլ մտքումս կռիվ եմ տալիս, երբեմն կամքի ուժ չունենալս երեսովս եմ տալիս, որ ամոթ անեմ ու վերջապես կարողանամ հաղթահարել այդ գրողի տարած ձգողականության ուժը։ Այո, ստացվեց։ Ես պոկեցի, ըը… Մեջքս։ Հա, ես պոկեցի մեջքս անկողնուցս։ Բա հետո՞։ Ի՞նչ անեմ։ Դա իմ տեղը էվոլյուցիան ու մարդու անատոմիան որոշել են. գնամ բաղնիք, հա, մերը իրար հետ է։

Նախաճաշեցի։ Ըհն, այ հիմա սկսվեց։ Ի՞նչ անել։ Դասի չեմ ու կա բավականին բազմազան ընտրացանկ։ Կինո նայել, նյութ գրել, գիրք կարդալ, գնալ դուրս, կրկին քնել, ՀԿ ստեղծել, կինո նկարել, գնալ ֆոտոարշավի, համացանցում հայտարարված հազար ու մի մրցույթներից մեկին մասնակցել ու արժեքավոր նվեր ստանալ, ինչ որ ուրիշ ծրագիր մտածել ընկերների հետ և այլն։

Հասկացա՝ ինչ անել։ Գնալ պառկել, չքնել։ Հենց պառկել, քանի որ բան չկա անելու։ Նորմալ կինո չկա, գիրք չկա ձեռքիս տակ, օնլայն աչքերս ցավում են, ՀԿ-ն 18-ից տարեկանից են բացում, ֆոտոարշա՞վ, ի՞նչ ֆոտոարշավ։ Բոլորը տեսել են, էլի, գյուղի էս հրաշք աշունը, ո՞ւմ ինչ ցույց տամ։ Չգիտե՞ն, տերևները ուղղակի գունափոխվում են, եսիմ ինչ չի։

Պառկած եմ։ Դե, ես իհարկե կնախընտրեի ընդհանրապես բան չանել, բայց ուղեղն անջատել մենակ քնելով է լինում, դրա հավեսն էլ չկա։ Դե արի, երեք րոպե կենտրոնացիր, բան մի մտածիր, որ անջատվես։ Մտածում եմ փաստորեն։ Հիշում եմ՝ ինչպես էի բողոքում, թե բա՝ հայրենագիտության դասը 13 էջ, է, ոնց եմ սովորելու։ Ժամանակ կար, որ վատ սովորած դասը պատմելիս դողում էի, բա որ վատ ստանա՞մ։

Տեղափոխվում եմ տիեզերք, ի՞նչ կլինի, եթե մարդ էդ հատուկ հագուստը հանի այնտեղ։ Կտրաքի՞։ Դե, պիտի որ, էլի, դրսից ճնշում չի ազդում, ուրեմն ներքին ճնշմանը մաշկը չի դիմանա ու, յախք… Արժի տեսնել, համացանցում կա՞ վիդեո, որտեղ այդպես է լինում, հետաքրքրեց։ Չնայած լավ, է, հեռախոսս մնաց սեղանին, հավես չկա։

Կովերը քանի՞ դեմքի մկան ունեն։ Չգիտեմ, բայց աչքերի հատվածում պիտի որ չունենան, ժպտացող կամ տխուր կով տեսած չկամ։

Տեսնես՝ ես Հայաստանում կմնա՞մ, թե՞ հերթականը կլինեմ։ Կգնամ ու կասեմ, որ շատ եմ ուզում վերադառնալ, բայց չեմ գա։ Գամ ի՞նչ անեմ, արդեն հարազատներս օտարացել են, ընկերներս դեմքս դժվար հիշեն։ Լավ, չէ։ Երևի Նոր տարուն կգամ։ Գնամ ընկերներիս տներ, հեռանալուցս հետո նրանց երեխաները ոգևորված, սենց ուրախ կհարցնեն թե ով էր, ընկերներս էլ կամ կարճ կասեն՝ մանկության ընկերս, կամ մի երկու բան հավես կունենան պատմելու։

Մարդ եմ հավանել։ Քեզ հետ չի եղե՞լ, անկախ սեռից, էդ մարդու անունը լսելիս մի տեսակ ոգևորվում ես, միշտ իր ասած ամեն ինչ, ամենատափակությունն էլ ստիպում են ժպտալ։ Ա, չէ, է… Չեմ սիրահարվել, այդպես իրոք լինում է։ Էն որ մտածում ես, երևի դու իր համար ընդհանրապես արժեք չունես, երևի քո մասին չի էլ հիշում։ Երբ շատ չգիտես նրա մասին, մտածում ես՝ նա անհասանելի է, քեզնից բարձր մակարդակում։ Մի-քիչ ավելի ես մտերմանում, ժամանակի ընթացքում հասկանում ես. քո միս ու արյունից է վրան։ Նա էլ խնդիրներ ունի, նա էլ է սխալվել։ Հիասթափություն ասեմ, թե ինչ…

Եղե՞լ է՝ բողոքես, կամ չէ, ուղղակի զգաս, որ կողքիդ մարդ չունես, որին վստահես, սիրես, ու փոխադարձ լինի։ Էն մարդիկ, ում ուզում ես տեսնել լավագույն ընկերոջ դերում, վերս նշվածի պես են, ոնց որ «պետքները չլինես»։ Ու քեզ հետաքրքիր չի՞, որ մարդ կա, ով պատրատ է քեզ տալ էդ ամեն ինչը, ու քեզ դա պետք էլ է, բայց չէ, ոչ նրանից։ Հեհ…

Բա որ կտրվե՞մ միասնականներիցս։ Վատ կլինի, շտապ պարապել է պետք։ Երկուշաբթի մասնագետ գտնեմ։ Չէ, լավ։ Մեկուկես տարին հերիք կլինի, երկրորդ կիսամյակից։ Բա որ իրո՞ք կտրվեմ, չէ։ Գոնե դասագիրքս թեթրեմ։ Չնայած, չէ լավ, հիմա ո՞վ է կտրվում, որ ես էլ կտրվեմ։ Հավես չկա։

Արթնացա։ Վերջը քնելն ընտրեցի էլի։ Ակամա ստացվեց, ուրիշ բան չէր մնում։ Ինչո՞ւ էսպես եղավ, է։ Ժամանակին լավ էի տրամադրված ամեն ինչի հանդեպ, էնքան եռանդ կար ծախսելու։ Ո՞ւր գնաց։ Գուցե պատճառը գյո՞ւղս է, կարո՞ղ է՝ գնամ Երևան, հավեսս վերադառնա։ Դե, էստեղ ուղղակի զբաղվելու բան չկար, ինչպես տեսաք։ Կամ չէ, երևի շրջապատող մարդիկ են մեղավոր, չգիտեմ։

Հեհ… Ռնգեղջյուրը ուր էլ նայի, տեսարանում իր եղջյուրը լինելու է։ Բայց դա աշխարհից չի, չէ՞։

Հ.Գ․ Դժվար, շատ դժվար։ Ահավոր դժվար նյութ։

8:30: Աչքերը բացում են «սևերը»: Իմ արթնանալու մշտական ժամն է: Երևի կմտածես, որ ծույլ եմ կամ քնկոտ, կամ թե ինչպես եմ հասցնում դպրոց գնալ: Դե, էն, որ ծույլ եմ, դրա մասին խոսք չկա, հա, քնկոտ էլ եմ: Բայց դա կապ չունի, ուղղակի շուտ արթնանալն անիմաստ է, որովհետև տնից դպրոց կես քայլ է: 15 րոպեն ինձ լրիվ բավական է պատրաստվելու, դուրս գալու ու դպրոց հասնելու համար: Բայց տանը մոտ լինելը կապ չունի, ամենաուշը ես եմ մտնում դասարան: Դե, օրինակ 8:59 դուրս եմ գալիս տանից ու 8:59 հասնում եմ: Բայց մեկ-մեկ, երբ հավես չեմ ունենում, սպասում եմ, թե երբ են զանգը տալու, որ գնամ: Բոլոր դասարանցիներս երազում են, որ իրենց տունը մոտ լինի դպրոցին, նրանք կիլոմետրեր ու մղոններ են կտրում դպրոց հասնելու համար: Իսկ ինձ համար սովորական է արդեն:

Դե, առավելությունները շատ են: Քանի որ ես ծույլ լինելու հետ մեկտեղ նաև մոռացկոտ եմ, ինչ-որ բան հաստատ մոռանում եմ տանը: Իսկ դասամիջոցներին հովազի պես վազում եմ տուն, որ վերցնեմ: Կամ էլ դասի ժամանակ: Բոլորը հարցնում են՝ կարո՞ղ եմ գնալ դուրս, իսկ ես՝ կարո՞ղ եմ գնալ տուն, գալ: Այսքան ժամանակ բացասական պատասխան չեմ ստացել, որովհետև ես ավելի շուտ եմ վերադառնում, քան անհետ կորած դուրս գնացող աշակերտը, ով րոպեներ անց գտնվում է հետախուզման մեջ, և վերջինիս նկարը հայտնվում է դպրոցի պատերին: Չէ, վերջինը չափազանցրի:

Մյուս առավելությունն այն է, որ երկար դասամիջոցին կարող եմ գնալ տուն, հաց ուտել ու վերադառնալ: Եվ «հանդիսատեսի» խնդրանքով նաև բրդուճներ տանել սովյալներին, ովքեր պատերի տակ սովից կուչ են եկել և խեղճ հայացքներով նայում են մատնաքաշ կրծող մանուկներին: Այդ խեղճ հայացքների մեջ կա նաև իմը, քանի որ չեմ օգտվում այդ հնարավորությունից ու չեմ իջնում տուն: Հավես չկա:

Լավ, անցնենք թերություններին: Դասերը վերջացնելուն պես վազում եմ տուն, հաց եմ ուտում ու անցնում դասերիս: Իմ դաս անելու ընթացքում ընկերներս նոր տուն են հասնում: Հիմա կասես՝ դրա թերությունը ո՞րն է: Գիտե՞ս՝ ինչքան ցավալի է տեսնել, թե ոնց են ընկերներդ միասին խոսելով ու կռվելով գնում տուն, իսկ դու՝ միշտ մենակ: Չեմ կարող հարցնել՝ կգա՞ս մեր ճամփով, որովհետև մեր ճամփով միայն ես կարող եմ գնալ ու միայն մեր տուն: Մյուս թերությունը. պատկերացրու՝ ընկերներդ չեն եկել, ու դու մենակ պետք է գնաս տուն: Հոգուդ խորքում կուրախանաս, քանի որ ականջակալներդ հետդ են, ու դու կարող ես միացնել Imagine Dragons ու ռիթմի հետ հավասար քայլելով ու անկապ շարժումներ անելով՝ հասնել տուն, կամ միացնել ռոմանտիկ ու դանդաղ երաժշտություն, «կինոյի աղջիկ» դառնալ ու սպասել, թե երբ է քամին մազերդ հետ տանելու: Իսկ ե՞ս:

Էնպես որ, մի բողոքեք, որ հեռու եք ապրում: Վայելեք դպրոցից տուն ճանապարհը ընկերների հետ և մոռացեք կիլոմետրերի մասին:

Առավոտյան ժամը 6:00-ին արդեն արթնացած էի, սովորական արձակուրդի մեջ գտնվող աշակերտի նման: Էդպես է, չէ՞, երբ դասի ենք լինում, մեզ անգամ շեփորի ձայնը չի արթնացնի, իսկ երբ արձակուրդի մեջ ենք լինում, պարտաճանաչ արթնանում ենք էն ժամին, երբ անգամ արևն է քնած լինում, ու հարց է՝ կարթնանա՞, թե՞ ոչ:

Եկավ արդեն այն պահը, երբ պետք է համարձակությանս ձայն տայի, որ գար ու ինձ հաներ անկողնուց, որովհետև պետք է գնայի դպրոց՝ փորձի: Ուշանում էր կամ չէր ուզում գալ: Հետո եկավ զոռով հանեց և ուղարկեց դպրոց: Բախտս բերեց՝ Թումանյանն էլ էր գալիս, դե Թումանյան Սոնան, էլի (մենք նրանք էդպես ենք դիմում), ու գալիս էր, հերիք չէր՝ մի հատ էլ մեր թաղերով էր գալու. համոզել էի: Էլ ի՞նչ է պետք երջանիկ լինելու համար՝ մեկը, ով քեզ քարշ կտա իր հետևից:

Գնացինք փորձի: Երկուսով էինք: Մի ժամից փորձն ավարտվեց, ու մենք պետք է ևս երկու ժամ սպասեինք, որ սկսվեր մեկ ուրիշ պարապմունք:

Որոշեցինք աշունը վայելել: Հա, էլի վայելել, բայց երկու ժա՞մ: Չէ, մի բան կազմակերպել էր պետք: Որոշեցինք գնալ մեր դասարանի տղաների տուն և արթնացնել նրանց: Ի դժբախտություն մեզ, նրանք արդեն արթնացել էին: Սոնան իր հոգեպահուստով գնեց երկու չուպա-չուպս՝ որպես նվեր տղաներին: Նրանց զգուշացրինք, որ երկու ժամ պետք է մեզ հանդուրժեն: Չհասկացանք էլ՝ ուրախացան, թե չէ, բայց հանդուրժեցին:

Խոսեցինք երկար, շատ անճոռնի թեմաներից անգամ: Մեկ էլ նկատեցինք, որ դիմացի տան տատիկը ցախ է կոտրում ու «դաշկայի» մեջ դասավորելով՝ տանում է: Առանց որևէ խոսքի՝ ես, Սոնան ու Մանվելը գնացինք տատիկին ձեռք մեկնելու, Ռոբն էլ իրենց տան ցախերն էր կոտրում: Էնքան օրհնեց տատիկը, որ էլ ասելու չի: Շատ թե քիչ՝ օգնեցինք: Ոտքս վնասեցի, բայց տատիկին չասացի, որ չմտածի՝ իր պատճառով եղավ:

Մի րոպե: The Damned – Neat, Neat, Neat: Միացրեք, նոր կարդացեք: Ես միացրել՝ նոր եմ գրում: Ռոքի տակ կյանքը դինամիկ ա: Մարդիկ անընդհատ վազում են, իրենք էլ չգիտեն՝ ուր: Ու երբ էդ մարդկանցից մեկը դու ես, կյանքի դինամիկան չես էլ նկատում: Նորմալ ա: Էդպես ա առավոտյան միշտ: Երբ քթիդ տակ ինչ-որ երաժշտություն մզմզալով տնից դուրս ես գալիս: Երբ արագ-արագ քալում ես դեպի մետրո: Մտնում կայարան ու նայում կիսամեռ դեմքերի: Դնում ականջակալներդ ու հենվում սյանը՝ սպասելով գնացքին: Ձեռքի հետ էլ ոտքով ռիթմի հետ գետնին ես թփթփացնում: Նստում ու միանգամից տեղդ ես զիջում: Հետո նույն ձևով հենվում ես դռանը՝ վագոնում: Ու աստիճանաբար լցվելով՝ վագոնը հասնում ա էնտեղ, որտեղ պիտի դու իջնես: Ու էդպես ա, երբ քեզ կողքից հրում ու արագ-արագ առաջ են անցնում: Հա, էդպես ա կյանքը:

Գուցե շարժասանդուղքին կանգնած ես ու շուրթերով մրմնջում ես երգի հետ հավասար, որը ականջներումդ է հնչում: Ձեռքի հետ էլ նայում ես դիմացից իջնող միանման դեմքերին: Հնարավոր ա՝ մի սիրուն դեմք ես տեսնում ու քեզնից անկախ ժպտում: Բայց դժվար թե: Ու երբ վերջապես իջնում ես ու դուրս գալիս կայարանից, կանգնում ես դիմացի խանութների ցուցափեղկերից մեկի մոտ: Ու նայում ես քո արտացոլանքին: Ու մարդկանց: Ու ընդհանրապես, ամբողջ ճանապարհին դու մենակ լսել ես:

Կխնդրեմ՝ անջատեք երգը: Հա, գիտեմ, որ լավն ա, հետո կլսեք: Անջատեք երգը, որովհետև մեկ-մեկ ուրիշ բաներ էլ ա լսել պետք: Սյանը հենված՝ լսեք կայարանին մոտեցող մետրոյի վագոնների ձայնը: Լսեք շնորհակալությունը, երբ ձեր տեղը զիջում եք: Լսեք, թե ինչ ռիթմիկ են վագոնները գնում ռելսերով: Լսեք «կներեք»-ը, երբ ձեզ կողքից հրելով անցան: Լսեք քայլերի ձայները: Ու լսեք՝ ոնց ա դիմացից իջնողը քթի տակ թեթև փնչացնում, երբ նայում ես իրեն ու ժպտում քեզնից անկախ: Լսեք՝ ոնց են գրպանում մետաղադրամները բանալիների ու ժետոնների հետ չխկչխկում: Եկեք, կանգնեք նույն ցուցափեղկի դիմաց: Մի քիչ քաղաքի ձայնը լսեք: Ու գնացեք: Մեկ-մեկ էլ մարդկանց լսեք: Ոմանք դրա կարիքն ունեն: Ոմանք շատ ունեն:

Մի րոպե: Golden Earring – Radar Love: Միացրի՞ք: Դե, միացրեք: Որովետև ես միացրեցի: Իսկ դա երևի կարևոր ա: Կարող եք դնել ձեր ականջակալները: Ու քայլել ձեր գործերով: