erik alexanyan

Կրակոցներ

Ամառվա այս ամիսները հիմնականում խոտհունձով, ցորեն ու գարի հավաքելով են անցնում: Մի քանի օր առաջ մեր հարևան գյուղում՝ Կոթիում, սովորականի նման կոմբայնները (դրանք ցորենը հնձելու համար նախատեսված մեքենաներն են) մտել էին արտ, որպեսզի հնձեն այն: Դրանց մտնելուն պես հակառակորդը կրակ էր բացել: Իսկ այդ արտը գտնվում է անմիջապես հակառակորդի հենակետերի դիմաց: Այդ պահին կոմբայնները դուրս են եկել արտից և գնացել են ավելի ապահով վայր: Հայկական կողմը հակառակորդին զսպելու նպատակով պատասխան կրակ է բացել հակառակորդի դիրքերի ուղղությամբ: Հակառակորդը ստիպված էր դադարեցնել կրակը: Իսկ կոթեցիները շտապ հավաքել են բերքը և հեռացել: Այս դեպքը առաջինը չէ, նախորդ տարիներին ևս թշնամին փորձել է թույլ չտալ խաղաղ բնակչությանը հնձել խոտը և ցորենը, սակայն հայկական կողմը միշտ էլ պատասխան տվել է: Թշնամին փորձում է զենքի միջոցով թույլ չտալ սահմանապահ գյուղերի բնակչությանը զբաղվել հողագործությամբ, որը գյուղացիների ապրուստի հիմնական միջոցներից մեկն է: Հայկական կողմը, հասկանալով թշնամու մտադրությունը, ամեն կերպ թույլ չի տալիս դա:

monika mamyan

2016 թվականն էր, մտանք ԵՊՀ

2016 թվական, սեպտեմբեր։ Տասնյոթ տարիների մեջ առաջին անգամն էր, որ աշնան առաջին օրը ես ոչ թե Նոյեմբերյանում, այլ Երևան քաղաքում էի։ Եվ դա այդպես էլ պետք է լիներ. ընդունվել էի ԵՊՀ-֊ի Ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետ։

Օգոստոսն էր, երբ իմացա` առաջին կուրսեցիների հետ հանդիպումը լինելու է «Չարենց»-ի լսարանում։ Իմ մեջ գոռոզացա, փքվեցի. «Ջա՜ն, Չարենց»։ Գլխիս գալիքը դեռ չգիտեի։

Առավոտվա ութն անց երեսուն րոպեն էր, երբ ես արդեն 7-րդ մասնաշենքի առջև կանգնած էի։ Էլ չասեմ`ոնց եմ հասել համալսարան, երբ գաղափար չունեի, նույնիսկ, գետնանցումների մասին։ Հիմա ես էի ու էդ օտար շենքը, որ դպրոցի հետ համեմատելու ոչ մի եզր չուներ։ Գլուխս բարձրացրի, նայեցի մինչև շենքի վերջին հարկը։ Շինությունը լավն էր, բայց մենակ էդ։ Հասկացա, որ համալսարանում ծանոթ ունենալը ամենաթույն բանն ա գյուղից քաղաք էկածի համար։

Զանգ Ամալին, ով սովորում էր նույն ֆակուլտետի ահագին բարձր կուրսում։

-Ամա՜լ, մի քիչ հուզված էի, լա ինձ մին էլ ասա`ո՞նց տիմ գնալ էդ լսարան։

-Մոնի՛կ, ուրեմն մտնում ես շենք, աջով ուղիղ գնում ես, մի հարգ բըրձրանըմ ես ու փետից դռներ ա, եթե գտար, ուրեմն հասել ես։

Կարծես,թե ամեն ինչ ընկավ իրա տեղը, բայց։

Շնչակտուր գնում եմ, պատերին ինչքան գրած բան կար, ամբողջը կարդացի, նույնիսկ`սառը թեյ, կապուչինո, լուծվող սուրճ և մի խոսքով։ Մի կին էր անցնում միջանցքով, մոտեցա.

-Բարև ձեզ, կներեք, Չարենցի լսարան ո՞նց գնամ։

Նայեցի անծանոթուհուն, հետո շուրջս, հետո նորից իրեն։

-Հասկացա՞ր, այ, ոնց ասացի՝ տենց գնա։

Ոչ մի բան չէի լսել. մտքերով էի ընկել։ Ինձ հույս տվեցի. «Լավ, մնին էլ կհարցնեմ»։ Բարձրացա մի հարկ, ձախ նայելու փոխարեն, նայեցի աջ ու ուղիղ գնացի։ Շատ բախտավոր եմ։ Մեկին էլ տեսա։ Ոտքերս էլ չէի զգում, կոկորդս էլ ահավոր խեղդում էր լարվածությունից։ Ցույց տվեց`լսարան ոնց պետք ա գնամ, ու ես գնացի իմ գործին, ինքն էլ`չգիտեմ։

Անտանելի զգացողություն էր։ Թվում էր`մտել եմ աշխարհի ամենավատ մասնաշենքի ամենավատ լսարանը (թերևս, այս զգացումը տևեց երկու-երեք ամիս)։

Էդ օրվանից մեկ էլ մի բան չեմ մոռանա, երբ դեկանն ասաց`բարև ձեզ, ու մենք պարտավոր էինք համաչափ, նույն տոնայնությամբ և սիրով ասել`բարև ձեզ։

մարինե իսրայելյան

Մտորումներ

Երբ մտածում եմ գոյի և չգոյի մասին, անձս երկատվում է. իմ էության մի կողմը անվերապահորեն հավատում ու օրհնում է Աստծո արարչագործությունը, ընդունում Ադամին ու Եվային, դրախտն ու դժոխքը, նրանց հետ՝ նաև հոգու հարատևությունը, իսկ մյուս կողմս, չժխտելով, ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ հմտորեն շրջանցելով առաջին եսի համոզմունքները, հստակ գիտի, որ երբ մի օր ես չլինեմ, փակեմ աչքերս՝ այլևս չբացելու պայմանով, ինձնից այլևս ոչինչ չի լինի, կձուլվեմ տիեզերքի հավերժական գոյությանը անգոյության մեջ:

Երբեմն այս երկու «ես»-երը իմ մեջ կատաղի պայքարի են ելնում, որից փոթորկվում է ողջ էությունս, ինքս ինձ կորցնելու աստիճան խառնվում է ամենը, և քանի որ ոչ մեկից պատասխան չեմ կարողանում ստանալ, իմ մեջ ծնվում է մի երրորդ՝ անորոշ «ես», որի լավագույն լուծումը փոթորիկը խաղաղեցնելու համար նրանից խուսափելն է: Խուսափել, բայց չէ՞ որ դա չի ապահովագրում նմանատիպ նորանոր փոթորիկներից:

Առաջին «ես»-ի դիրքը պաշտպանելու համար Աստվածաշունչը բավականին մեծ փաստական նյութ է հաղորդում, դրա համար ինձ ավելի հուզում է երկրորդը: Մահը հավերժական անզգայություն է, անվերադարձ քուն: Քունն էլ մահվան փոքր եղբայրն է, երբ դու չկաս, բայց օրգանիզմդ քեզնից թաքուն շարունակում է գործել: Եթե հոգին գոյություն ունի և կարող է մարմնից դուրս ևս ապրել, ապա ինչի՞ց է, որ քնած ժամանակ ես ինձ չեմ զգում: Ոմանք կասեն՝ իսկ ի՞նչ են երազները. երազները մեր ուղեղի գործունեության արդյունքն են, որոնք մենք կա՛մ հիշում ենք, կա՛մ ոչ: Ամեն գիշեր մարդը հազարավոր երազներ է տեսնում: Արթնանալուց առաջ կա մի պահ, երբ այդ բոլորը գումարվում են իրար, և ես հիշում եմ այդ գիշեր տեսած բոլոր երազներս՝ բոլոր մանրամասնություններով: Երբեմն այդ ահռելի ինֆորմացիայից, որ ուղեղս միաժամանակ ակտիվ է պահում, խենթանալս գալիս է: Արթուն ժամանակ երբեք այդպես չի լինում: Բայց մի ակնթարթ հետո դրանք այնպես են անհետանում, կարծես չեն էլ եղել՝ մտահորիզոնումս թողնելով միայն փոքրիկ առկայծումներ: Ուրեմն՝ նույնիսկ քնած ժամանակ մեր մեջ ինչ-որ բան աշխատում է, բայց դա հոգին չէ, այլ ուղեղը, քանի որ եթե ես չարթնանամ, ապա բնավ չեմ հիշի, թե ինչ եմ տեսել երազների խորհրդավոր աշխարհում: Եթե չարթնանամ՝ ուղղակի չեմ լինի, և վերջ: Այդ պահին կողքից մյուս «ես»-ը բղավում է՝ իսկ Աստվա՞ծ, իսկ Աստվածաշո՞ւնչը, երկնքի արքայությո՞ւնն ու քո հավատն առ նշյալը: Ծանր լռություն է տիրում: Որոշ ժամանակ շվարած դիտում եմ մարտադաշտը, որտեղ կողմերը միմյանց դեմ պայքարելուց ուժասպառ եղած հետ են քաշվել՝ սպասելով վերջաբանին. զգում եմ՝ եթե նրանք չհաշտվեն, ես կկործանվեմ: Անտեսանելի մեկի ձայնն ասում է՝ կոնֆետ կեր: Զարմանում եմ տվյալ պահին այդ պահանջի խիստ անհամապատասխանությունից, բայց ուտում եմ (բոլոր պայուսակներն ինձ համար մի առանձնահատուկ գրպան են ունենում՝ կոնֆետի գրպանը): Մտքերիս մի նոր փոթորկալից հողմ է տիրապետում, հակադիր կողմերը շառաչուն ոլորապտույտով գրկախառնվում են՝ դեպի երկինք սլացող սյուն պատկերելով: Ամեն ինչ դանդաղորեն հանդարտվում է, մնում եմ ես՝ ուժասպառ: Զարմանալին կոնֆետն էր, որը, պարզվում է, ո՛չ թե փրկարար դեղահաբ էր, այլ խորամանկորեն ընտրված շեղող գործոն:

davit aleqsanyan

Երկու օր հանգիստ

Ամառ է, և սա նորություն չէ, կարծում եմ։ Դե քանի որ ամառ է, ուրեմն պետք է քրտնաջան աշխատել՝ այգին ջրել, կոմպոտ փակել, իսկ տղամարդիկ անասունների համար պետք է խոտ բերեն։ Այս հարցերում մեր ընտանիքը բացառություն չէ։

Արդեն մի քանի օր է, ինչ արթնանում եմ ժամը 6-ին, որ գնամ խոտ հնձելու, կամ ասենք, խոտ հավաքելու։ Բայց չես կարող քեզ համար հեշտ լինելու պատճառով հնձածը միանգամից հավաքել: Պետք է անպայման մեկ օր անցնի հնձելուց հետո, հակառակ դեպքում, համ անասունները լավ չեն ուտի, ու խոտը կփչանա, կամ ասենք, տուկ կապելուց լավ չի կապվի, և անիմաստ փող կծախսվի։ Դրա համար մի օր գնում ենք հնձում, հաջորդ օրը նոր հավաքում։ Մեզ այս պահի դրությամբ հարկավոր է 1300 հատ տուկ,բայց մենք ունենք 300 հատ։ Չնայած դեռ տուկ ենք անում, բայց գյուղի խոտհարքները չեն հերիքի, կհերիքեին, եթե հնձեինք Մեծ հողեր կոչվող հանդամասը։ Ինչո՞ւ չենք հնձում։ Ասեմ։ Բաղանիսի այդ հանդամասը գտնվում է ուղիղ թշնամու դիրքերի առաջ։ Եթե փորձ անես հնձել, կրակահերթերը կուղղվեն քո ուղղությամբ:

Օրեկան հնձվորները հնձում են 2-3 հեկտար խոտհարք։ Ոմանք իրենց ուտելիքը տանում են իրենց հետ, ոմանք գալիս են տուն՝ հաց են ուտում, մի քիչ էլ հանգստանում են ու նորից գնում են հնձի։ Հնձվորները հիմնականում լինում են 25-40 տարեկան տղամարդիկ։ Ոմանք իրենց տեխնիկայով են հունձ անում, ոմանք էլ գերանդիներով։ Կան ընտանիքներ որտեղ տղամարդը արտագնա աշխատանքի է գնացել։ Իրենք Էլ իրենց անասուններին պահելու համար խոտը գնում են կամ բանվորներ են վարձում, որպեսզի բերեն իրենց խոտը։

Հիմա անձրևներ են, և անձրևին չես կարող խոտ հնձել կամ հավաքել, այդ իսկ պատճառով ես այս երկու օր է՝ հանգստանում եմ։

tatevikChukhuryan

Բա դիպլո՞մը, բա գիտելի՞քը

Հավանաբար առավոտ էր: Երևանյան շոգ առավոտներից մեկը: 17-ի երեխեքով պիտի գնայինք ֆոտոարշավի: Բաժանվեցինք խմբերի ու գնացինք տարբեր ուղղություններով: Մենք՝ Լիլիթի գլխավորությամբ, քայլեցինք դեպի Կոնդ՝ ֆոտոների հետաքրքիր գաղափարներ գտնելու հույսերով լցված: Ֆոտոարշավների ամենահետաքրքիր կողմերից մեկն այն է, որ նոր ընկերներիդ ավելի մոտիկից ճանաչելու հնարավորություն ես ստանում: Ու այդպես նկարելով ու ծանոթանալով քայլում էինք: Երևանյան նոր գույներ բացահայտեցինք, առօրյայի հետաքրքիր տարրեր: Այն էլ ինչ գույներ էին, է՜… Բայց այդ ուրախ գույների կողքին հասցրեցինք նկատել նաև տխրության նուրբ երանգները:

Երևանյան փողոցներից մեկում՝ իսկ ավելի կոնկրետ Սարյանում, մի պապիկի հանդիպեցինք՝ գրիչ էր վաճառում:

-Էրեխե՜ք ջան, 3 գրիչը 200 դրամով եմ տալիս: Երկուսն իրար հետ 200 եղավ, տեսեք՝ արդյունքում մեկն էլ շահում եք:
-Հա, բայց էդ գրիչը 30 դրամ արժե,- չդիմացավ ու ասաց երեխեքից մեկը:

Դե բոլորս էլ գիտենք՝ գրիչը 30 դրամ արժե, բայց էդ մարդն էլ պիտի մի ձև ապրի, չէ՞: Երբ իրեն նկարելու թույլտվություն խնդրեցինք, մեզ հետ հաճելի զրույց սկսեց ու տարբեր բնագավառներից հարցեր սկսեց տալ.

-Էրեխե՛ք ջան, բա գիտե՞ք՝ էս փողոցը ում անունով ա:
-Հա, ո՞նց չէ, հենա գրված ա՝ Սարյան:

Հետո Սարյանի անունը հարցրեց, Սարյանի հոր անունը ու հարցերի թեման կտրուկ փոխեց. անցավ գրականությանը, քիմիային, ֆիզիկային: Ու էդպես ամեն բնագավառից մի դժվար հարց գտնում էր, իսկ հարցերի մեծ մասին մենք էդպես էլ չկարողացանք պատասխանել:
Մենք իհարկե կշարունակեինք հաճելի զրույցը, բայց ժամանակ չկար՝ պիտի առաջ շարժվեինք: Շնորհակալություն ասացինք ֆոտոների համար ու շարունակեցինք մեր ճանապարհը: Մենք շարունակում էինք քայլել, բայց մտքումս դեռ այդ մարդն էր: Մտածում եմ՝ տարօրինակ է, չէ՞, էս մարդը էսքան բան գիտի, բայց էստեղ գրիչ է վաճառում: Բայց հետո մի բան եմ հիշում, ու էդ տարօրինակությունը միանգամից անհետանում է: Միտքս են գալիս մեր պատմության դասախոսի խոսքերը, էն խոսքերը, որ մեզ ասաց համալսարան գալու հենց առաջին օրը, հենց առաջին դասին:
-Էրեխե՛ք ջան, ձեր 85 տոկոսը պոտենցիալ գործազուրկներ են:
Մենք բոլորս ժպտացինք, այդ թվում նաև ես: Բայց էլի միամիտի պես մտածեցի՝ բա դիպլո՞մը, բա գիտելի՞քը:
Երկու տարի է անցել, բայց պատմության դասախոսի խոսքերը դեռ չեմ մոռացել, դեռ հիշում եմ, բայց արդեն առանց ժպիտի…

anushik davtyan

Գլոբալ տաքացում

Նախ, ի՞նչ է իրենից ներկայացնում գլոբալ տաքացումը: Դա մի երևույթ է, որի ժամանակ բարձրանում է երկրագնդի մթնոլորտի և օվկիանոսների միջին ջերմաստիճանը:

Շատ հաճախ է խոսվում գլոբալ տաքացման մասին թե հեռուստացույցով, թե համացանցում և թե թերթերում: Սովորաբար ես դրան շատ ուշադրություն չէի դարձնում, որովհետև դա երբեք անմիջականորեն չէի զգացել: Բայց վերջերս գլոբալ տաքացումը սկսեց ցույց տալ իր ներկայությունը:

Իջևանը, որտեղ ես ապրում եմ, միշտ ունեցել է զով ամառներ, և միայն օգոստոսի կեսերին է շատ շոգ եղել: Հունիսին միշտ անձրև, կարկուտ և ամպրոպ էր լինում: Բայց վերջին տարիներին ամառը դարձել է սաստիկ անտանելի. այստեղ ոչ միայն անձրև չի գալիս, այլ ջերմաստիճանը հասնում է +36-40 ըստ Ցելսիուսի:

Սա անհանգստանալու տեղիք է տալիս: Եթե այսպես շարունակվի, շուտով շատ տաք եղանակը պատճառ կդառնա որոշ գետերի չորացման, կենդանիների տեսակների վերացման, անապատային տարածքների ավելացման և իհարկե օվկիանոսների ջրի մակարդակի կտրուկ բարձրացման, ինչը կարող է տեղի ունենալ սառցաբեկորների հալվելու պատճառով, և կարող է անդառնալի հետևանքներ ունենալ: Որոշ տարածքներ ջրով կծածկվեն, այդպիսով խլելով բազմաթիվ մարդկանց ու կենդանիների կյանքեր: Որոշ գետեր մեծանալով, իրենց մեջ կհավաքեն բավականին աղբ ու մի օր այնքան կմեծանան, որ կմիանան օվկիանոսներին, այդպիսով աղտոտելով այն: Քիչ-քիչ երկրի երեսից կանհետանան մաքուր ջուրը ու բուսական աշխարհը, այդպիսով անհնարին դարձնելով այդտեղ ապրողների կյանքը: Այսպիսի վատ ավարտից խուսափելու համար պետք է քայլեր ձեռնարկել:
Ցավոք, չկա այնպիսի մի բան, որ դա անելով հնարավոր լինի հարյուր տոկոսով կանգնեցնել գլոբալ տաքացումը, քանի որ այն հիմնականում տեղի է ունենում մոլորակի գեոմագնիսական դաշտի հետ տեղի ունեցող բարդ պրոցեսների հետևանքով: Սակայն գլոբալ տաքացման պատճառ է նաև մթնոլորտի աղտոտվածությունը: Հետևաբար, մենք քիչ թե շատ կարող ենք օգնել մեր մոլորակին այդ վերահաս վտանգից խուսափելու:
Ուրեմն, ի՞նչ անել: Ամենապարզ բանը, որ կարող ենք անել՝ փողոցներում ու գետերում աղբ չթափելն է: Պետք է այդ աղբը կուտակել, հետո հանձնել համապատասխան վայր, որտեղ դա վերամշակման կենթարկվի: Ինչքանով որ ես տեղեկացված եմ, Հայաստանում աղբը դեռևս վերամշակման չի ենթարկվում, ինչը շատ վատ է, որովհետև, երբ աղբը տարվում է բոլորիս հայտնի Սովետաշեն ու այրվում, այդ այրումից առաջացած թունավոր նյութերը մտնում են մթնոլորտ ու աղտոտում այն, ինչը կարող է բազմաթիվ վարակների պատճառ դառնալ: Հույս ունեմ` մոտ ժամանակներս այս հարցին լուծում կտրվի:
Երկրորդ կարևոր բանը, որ պետք է անել, պոլիէթիլենային տոպրակներից խուսափելն է, դրանք չեն քայքայվում բնության մեջ, անգամ, ուժեղ կրակի մեջ ենք դրանք այրելիս, էթիլենը մինչև վերջ չի այրվում ու մնում է: Միշտ ունեցեք թղթե կամ կտորից պատրաստված պայուսակ, որը կօգնի գնումների կամ իրեր տեղափոխելիս միանգամյա տոպրակներից խուսափել:

Հաջորդը բենզինով աշխատող ավտոմեքենա չօգտագործելն է: Աշխատենք ընդհանրապես մեքենաներից քիչ օգտվել: Սա դժվար կլիներ ասել, օրինակ շատ մեծ քաղաքներում, որտեղ տեղաշարժվելու համար մեքենան անհրաժեշտություն է: Բայց Երևանը և ընդհանրապես մեր բոլոր քաղաքները շատ փոքր են, մի տեղ գնալու համար կարելի է գնալ ոտքով կամ հեծանիվով: Դա օգտակար կլինի ոչ միայն բնության, այլ նաև մեզ համար:

Ահա այս պարզ գործողությունները կատարելով մենք կարող ենք փրկել մեր մոլորակը վերահաս վտանգից:

narek davtyan getahovit

Մնաց 1 օր

Մնաց 1 օր: Այսպես են սկսվում վերջին ամսվա իմ բոլոր առավոտները, և ինչքան թիվը փոքրանում է, այնքան ավելի շատ եմ վախենում այն ամենից, ինչը թաքնված է այդ ամսաթվի հետևում: Իմ երկար «ճանապարհորդությունը» սկսվեց երկու տարի առաջ, երբ մասնակցում էի ToBe ճամբարին: Վերջին օրը մեզ ծանոթացրին Ֆլեքս շրջանավարտներից մեկի հետ և  աշակերտների փոխանակման ծրագրի հետ:

Հիշում եմ բոլորի հիացած դեմքերը, այդ պահին Ֆլեքսը դարձավ մոտ 30 երիտասարդների երազանք: Հիշում եմ՝ ինչքան էի տպավորվել այդ ծրագրով, բայց թույլ չէի տալիս ինձ անգամ մտածել, որ հնարավոր է՝ մի օր ես էլ հաղթող դառնամ: Ծրագրին մասնակցելու համար ես պետք է անգլերեն իմանայի, և քանի որ ես անգլերեն չգիտեի, միանգամից մտածեցի, որ ծրագիրն ինձ համար չէ: Հետո հասկացա, որ իմ այս երազանքն ինձանից ավելի ուժեղ է ու անընդատ ինձ ստիպում է քայլել առաջ: Այսպես էլ սկսվեց իմ Ֆլեքս-ճանապարհորդությունը:

Հիմա հասկանում եմ, որ մենք ենք մեր ճակատագիրը կերտողները, ու ամեն ինչ հնարավոր է, եթե դու ամբողջ սրտով ցանկանում ես դա:

ruslan aleqsanyan

Գյուղացու կյանքը ամառվա ամիսներին

Ամռանը գյուղում սկսվում է աշխատանքային եռուզեռը: Սկսվում է խոտ հնձելու սեզոնը, որը ես, ճիշտն ասած, այդքան էլ չեմ սիրում: Հունիսի վերջերից սկսած բոլորը սկսում են խոտը հնձել, հավաքել: Շատերը տուկ են կապում, որոշ մարդիկ չեն կապում՝ ասելով, որ տուկ կապելիս ընկնում է խոտի որակը:

Այսօր ինձ համար այդ դաժան օրերից մեկն էր:

Մենք գյուղում ամեն տարի ամենաշուտն ենք սկսում խոտ հնձել, և արդեն ավարտել էինք հնձելն ու հավաքելը: Պետք է խոտը դաշտից բերեինք տուն, դարսեինք խոտի համար հատուկ պատրաստված «չարդախում»: Պապիկս նույնպես կարծում է, որ տուկ կապելիս խոտի որակն ընկնում է, այդ պատճառով մենք տուկ չենք կապում: Նաև ասեմ, որ խոտը կրելն ավելի բարդ է, քան տուկը: Երևի հենց այդ պատճառով էլ չեմ սիրում խոտ կրելը:

Վաղ առավոտյան լսեցի հայրիկիս ձայնը, որը փորձում էր ինձ արթնացնել, ինչն այդքան էլ հեշտ չէ: Այդքան շուտ արթնացնելու պատճառն այն էր, որ գնում էինք խոտը բերելու: Գյուղում բոլոր գյուղացիներն այդ ժամանակ զբաղված են իրենց գործերով, այդ պատճառով էլ ես պետք է գնայի հայրիկիս օգնելու: Այս տարի ամենաբարդն էր: Ես և հայրս ամբողջ օրը խոտ կրեցինք, բայց աշխատանքն այդպիսով չվերջացավ. մնացածը մնաց վաղվան:

tatevikChukhuryan

Գրադարանի մեր հարկը

-Արի մի հատ երկրորդ հարկ իջնենք, էլի, Տա՛թ, գիրք ունեմ հանձնելու,- ասում է Մելինեն ու առանց սպասելու, որ համաձայնությունս տամ՝ քաշում ձեռքիցս ու տանում:

-Ո՜ւֆ, էլի էդ երկրորդ հարկը,- հազիվ հասցնում եմ պատասխանել ես, ու գնում եմ նրա հետևից:

Մեր համալսարանի երկրորդ հարկի գրադարանը շատ մռայլ է: Միգուցե գրադարանավարուհիների տխուր և հոգնած դեմքերն են սենյակին այդպիսի տրամադրություն հաղորդում, կամ էլ պատուհանների դիմաց շարված գրապահարանները, որ փակում են արևի մուտքը սենյակ: Դեռ չենք պարզել: Էդ պահարաններում հարյուրավոր գրքեր կան, գուցե հազարավոր, բայց թիվը կապ չունի, որովհետև ինչ գիրք էլ հարցնես, իրենք գրեթե միշտ կասեն «Չկա, չունենք» կամ էլ` «Ունենք, բայց մենակ ռուսերենն ա»՝ վստահ, որ դու, միևնույնն է, ռուսերենը չես ուզելու:
Էդ օրը էլի սովորականի նման ես ու Մելինեն պիտի չորրորդ հարկ գնայինք: Համալսարանական մեր օրերը չորրորդ հարկից են սովորաբար սկսվում: Բայց մինչ չորրորդ հարկը՝ մի կարճատև այցելություն պետք է կատարեինք երկրորդ հարկ: Այս անգամ ես էի մեղավոր: Մենք երկուսս էլ չէինք ուզում մտնել այդ մռայլ սենյակը, մանավանդ՝ ատամս էլ ցավում էր: Վերջապես հասանք:
-Բարև Ձեզ, «Աննա Կարենինան» ունե՞ք,- հարցնում եմ ես:
-Ունենք, բայց ռուսերենով,- առանց հայացքը համակարգչի էկրանից հեռացնելու՝ պատասխանում է գրադարանավարուհին:
-Մեզ հենց ռուսերենն էլ պետք ա,- ասում եմ ես, ու մյուս գրադարանավարուհին գնում է գիրքը բերելու:

Մոտ երկու րոպեից վերադառնում է՝ «Կարենինայի» առաջին հատորը ձեռքին: Գիրքը տալիս է ինձ, բայց Մելինեն էլ էր, չէ՞ ուզում:
-Կներեք, կարո՞ղ է նույնից էլի լինի,- վախեցած հարցնում է Մելինեն:

Համակարգչի դիմաց նստածն էս անգամ չի ալարում, նայում է մեզ ու բարկանում.

-Չէի՞ք կարողանում միանգամից ասել: Հիմա էս կինը ձեզ համար նորից պիտի հասնի էնտեղ, գիրք բերի՞:
«Էս կինը» գնում է, սար ու ձոր ընկնում, հոգնած վերադառնում ու հազիվ շունչ քաշելով՝ մեզ է հանձնում ևս մեկ «Աննա Կարենինա»:
Գրքերը ուսանողական տոմսերի վրա գրանցելուց հետո ես ու Մելինեն թողնում ենք մռայլ սենյակն ու բարձրանում չորրորդ հարկ: Չորրորդ հարկի գրադարանը մռայլ չէ, լուսավոր է: Երևի գրադարանավարուհիների ջերմ ու բարի հայացքներն են սենյակին այդպիսի տրամադրություն հաղորդում: Կամ էլ պատճառն այն է, որ էստեղ պատուհանների դիմաց գրապահարաններ չկան: Դա էլ չենք պարզել: Չորրորդ հարկը կարծես մեր երկրորդ տունը լինի: Պարզապես սենյակների փոխարեն այստեղ սեղաններ են: Ամեն մեկն իր սեղանն ունի, բայց ոչ ոք չի բարկանում, երբ մինչ իր հասնելը ինչ-որ մեկն արդեն զբաղեցրել է իր սեղանը: Ոչ ոք՝ բացի ինձանից: Հերթական անգամ մտնելով ու տեսնելով, որ մեր սեղանն ազատ է՝ ես ու Մելինեն շտապում ենք պայուսակները սեղանին դնել ու, վերցնելով ուսանողական քարտերը, մոտենում ենք գրադարանավարուհուն: Չորրորդ հարկն ընթերցարան է: Այնտեղից գիրք տուն տանել չենք կարող, բայց դա մեզ բնավ չի տխրեցնում:
-Բարև Ձեզ, Շիլլերի «Սեր և խարդավանքը» տեղո՞ւմ է,- ալարելով հարցնում եմ ես:
-Հա, իհարկե, հիմա կբերեմ,- ասում է գրադարանավարուհին ու չնայած գիտի, որ ես գրքի տեղը գիտեմ ու հեշտությամբ կարող եմ գնալ և վերցնել՝ շտապում է գիրքը բերելու: Ափսոս, երկրորդ հարկում էլ հնարավորություն չկա գիրքը վերցնելու, թե չէ մենք «էն կնոջը» էդքան չէինք վազեցնի: Մի քանի րոպեից Շիլլերը ձեռքերիս մեջ էր:
-Բա ինչի՞ ես ջղայնացած,- հարցնում է գրադարանավարուհին:
-Չէ, ջղայնացած չեմ, ուղղակի ատամս է ցավում:
-Ո՞նց թե ատամդ ցավում է, շատ ուժե՞ղ է ցավում: Սպասի, հիմա դեղ կտամ,- ու «անալգինը» դնելով ափիս մեջ՝ ավելացրեց,- դիր ատամիդ վրա: Կարող ես կեսը դնել, կամ էլ ամբողջությամբ, եթե դառնությունից չես նեղվում:

Ես, իհարկե, դառնությունից նեղվում էի, բայց ատամի ցավից՝ ավելի շատ, դրա համար էլ ամբողջությամբ դրեցի, ու ես և Մելինեն զբաղեցրինք մեր տեղերը: Կարդացինք: Մեր գրադարանի ժամերը սպառվեցին: Շիլլերը պիտի իր տեղը վերադառնար: Ատամիս ցավն էլ էր սպառվել: Գրքերը հանձնեցինք: Բայց գրադարանավարուհին չէր մոռացել ու հարցրեց.
-Բա ատամիդ ցավն անցա՞վ:
-Հա, բա ոնց: Հետաքրքիր է՝ մեզ երկրորդ հարկում նույնիսկ գիրք չէին ուզում տալ, իսկ դուք էստեղ ատամի ցավ էլ եք բուժում:

մարինե իսրայելյան

Կարապները

Երբ  սիրում են կարապները, երևույթը պակաս հետաքրքիր չէ, քան մարդկային սերը:  Ալեք Մանուկյան փողոցում գտնվող մանկավարժական համալսարանի դիմաց մի փոքրիկ լճակ կա` ուսանողների սիրելի վայրը դասամիջոցներին զբոսնելու համար: Սեպտեմբերից սկսեցի հետևել այդ լճակում ծավալվող մի քնքուշ սիրո պատմության: Երկու չքնաղ կարապներ էին ապրում այնտեղ, որոնք ուսանողների բազմաթրթիռ սրտերի հայացքների ներքո վայելում էին Աստծուց շնորհված մի բուռ կյանքը և վայելում էին սիրով: Աշնան ոսկեշղարշ տերևները պարուրել էին նրանց ջերմությամբ և թավշյա ջրերի վրա պարելով վերջին զուգապարը` ողջունեցին ճերմակ փաթիլներին: Նրանց ձմեռոց տեղափոխեցին: Ձմեռը շատ ցուրտ էր, ձեռքերս իրար շփելով հազիվ համալսարան էի հասնում, և քայլերս դեպի լճակ ուղղելու տրամադրություն չէր լինում. այդժամ ավազանում ո՛չ ջուր կար, ո՛չ էլ շորասազ կարապներ:

Այս տարի գարունը հեռվից վերադարձող սիրահարի նման սպասված էր, և երբ այն վերջապես եկավ, ճերմակափայլ թռչունները նորից զարդարեցին լճակն ու ուսանողների նախաքննական առօրյան:

Ասում են՝ ամեն լավ բան էլ շուտ է վերջանում, և յուրաքանչյուր գեղեցիկի հետևում էլ ինչ-որ ողբերգություն է թաքնված: Չքնաղ կարապազույգի դեպքում ողբերգականը նրանց ապագան էր: Մի գեղեցիկ առավոտ դասի գնալիս հանկարծ նկատեցի, որ լճակի մակերեսին գլուխը փետուրների մեջ սուզած, քնած օրորվում է կարապներից մեկը միայն, անհանգստությամբ սկսեցի պտտվել լճակի շուրջն ու փնտրել անմեղորեն քնած թռչունի ընկերոջը: Փոքրիկ մատույցի դռնակը, որ մինչ այդ միշտ փակ էր լինում, անփութորեն  բացված էր: Ես ոչինչ չգտա, հետո արթնացավ նաև իր ողբերգությունից դեռևս անտեղյակ կարապը. առաջին պահին վայելեց մաքուր, թարմ օդը,, հետո թեթևակի շուրջը նայեց, իմ տագնապը համաչափորեն ներարկվեց նրա երակների մեջ: Ցավագնորեն հետևում էի նրա հուսահատ շարժումներին, ճիչերին, բայց ընկերը այդպես էլ չհայտնվեց: Արդեն ուշանում էի, դասի գնացի: Դա դասերի վերջին օրն էր, որից հետո մոտ տասը օր ազատ էինք լինելու. առջևում քննություններն էին: Առաջին քննությանս սկսվելուց առաջ ահագին ժամանակ ունեի  և որոշեցի անցնել  ուսանողական առաջին տարվա ամենաջերմ ու գողտրիկ միջավայրը վերապրելու: Իսկ այնտեղ մնացել էր միայն ավարտի ու տխրության կենդանի խորհրդանիշը` միայնացած կարապը, կամ մի արարած, որ ժամանակին գեղեցկություն ու եթերային տրամադրություն էր սփռում շուրջը, հիմա նվաղել էր, նիհարել, հազիվ էր լողում այն ալիքների վրա, որտեղ երբևէ երջանկություն էր վայելել սիրելի ընկերոջ հետ: Նա այդպես երկար չէր ապրի:

Մարդիկ էլ են այդպես, չէ որ կյանքի սնուցիչը սերն է: Աստված սիրեց մարդուն, նրան կյանք նվիրեց ու մի հիասքանչ երկիր, սիրելու համար սիրտ տվեց, որ երջանիկ լինեն, հետո սահմանափակեց կյանքի տևողությունը ոչ թե մարդուն պատժելու համար, այլ որ ժամանակի սղությունը գիտակցելով` մարդիկ ավելի ջերմ, անկեղծ ու ուժգին սիրով  սիրեն, իսկ կարապներին էլ մարդկանց համար գեղեցիկ օրինակ ստեղծեց: