Առաջին քայլ

Ամեն ինչ սկսվեց ապրիլի 21 –ին: Բոլորդ էլ տեղյակ եք, որ արդեն երկու շաբաթ էր սկսվել էին խաղաղ ցույցերը, բայց մեր գյուղում առաջին գործնական քայլը կատարվեց վերը նշված օրը:

Շաբաթ էր: Նախորդ օրը պայմանավորվել էինք ցույց անել և փակել Երևան-Գյումրի ավտոճանապարհը: Այդպես էլ եղավ: Ժամը մեկին մենք արդեն գլխավոր մայրուղու վրա էինք, քայլում էինք վանկարկումներով՝ «Մերժիր Սերժին», «Մենք ենք տերը մեր երկրի» և այդ օրերին արդիական մյուս վանկարկումներով: Մինչև մեր գնալը այնտեղ կային մոտ երեք տասնյակ բնակիչներ մեր համայնքից, բայց նրանց նպատակը այլ էր: Նրանք արդեն փակել էին ճանապարհը, հետո բացել էին ոստիկանների միջամտությամբ: Մեր բնակիչներից մեկը ասում էր.

-Բողոքում ենք, որովհետև ջուր չկա, որ ոռոգենք ու բերք ունենանք, եթե կա էլ՝ շատ քիչ են հատկացնում:

Սակայն երբ մեր՝ այլ պահանջ ունեցողների խումբը միացավ, մենք նրանց առաջարկեցինք այս պահին միանալ մեզ, քանի որ իրենց հարցը ավելի բարդ և քննարկելի հարց էր: Ոստիկանները մոտեցան մեր խմբին.

-Ո՞րն է ձեր պահանջը:

-Մեր պահանջը Սերժի հրաժարականն է, և մենք աջակցում ենք Երևանում հավաքված բազմությանը և միանում ենք նրանց,-ասացի ես:

Իրոք, ես մի քանի օր չէի հաշտվում այն մտքի հետ, որ մեր ապագայի համար պայքարում են միայն երևանցիները, իսկ մեր գյո՞ւղը … Ու վերջապես ոտքի ելանք:

Բավականին ցուրտ օր էր: Մենք որոշեցինք կրկին փակել ճանապարհը: Սկսեցինք ճանապարհի եզրից քարեր դնել ճանապարհին և փակեցինք մայրուղին: Նստեցինք այդ քարերի վրա և սկսեցինք վանկարկել, մոտ 2-2.5 ժամ փակվեց ճանապարհը, որի ընթացքում շատերը բանակցում էին.

-Այ երեխաներ, բացեք ճանապարհը, տուրիստ եմ տանում:

-Բացե՛ք, հա, հիվանդանոցից եմ գալիս:

Ու այսպես շատ պատճառաբանություններ : Մի տատիկ ասում էր.

-Ոչինչ, ոչինչ էլ չե՛ք փոխելու, բացե՛ք :

-Տատի ջան, մի ծաղկով գարուն կգա,-ասաց համայնքի բնակիչներից մեկը:

-Է՜հ…

-Տատի ջան, դուք ունեցել եք ընտրության իրավունք: Համոզված եմ, որ 10.000 էլ եք վերցրել, ու «ոչ մի բան չի փոխվելու»-ն ձեր արդարացումն է: Սա մեր քայլն է, մի հանդիմանեք, -ասացի ես:

Դե իհարկե, աշխատում էինք հանգիստ խոսել, բայց նրանք բոլորը հուսահատեցնում էին մեզ ոգևորելու փոխարեն, միայն մատների վրա հաշված ավտոմեքենաների վարորդներ կային, որ ժպտում էին ու ասում.

-Ապրե՛ք:

Ու միացնում էին ազդանշանները: Այդտեղ մեր համայնքի քիչ մասն էր, բայց այնքան սեր և միասնություն կար մեր մեջ, որը ես երբեք չեմ մոռանա:

Մենք բացեցինք ճանապարհը, և այդ օրը «Նիկոլենց» թիմը իմացավ, որ մեր համայնքը իրենց հետ է:

Երկրորդ քայլ

Սերժ Սարգսյանի հրաժարականի օրը՝ ապրիլի 23-ին, մեր հարևան Արագածավան համայնքի մոտ 7 տասնյակ բնակիչներ եկան մեր գյուղ և երաժշտությամբ ու պարերով նշեցինք հաղթանակը:

Մենք արեցինք մեր քայլը ու հասկացանք, որ մի ձեռքն էլ ծափ կտա, եթե կա գաղափարի միասնականություն:

Երրորդ քայլ

Այս ամենը շարունակվեց նաև մայիսի 2-ին: Այս անգամ Արտենիի հիմնական և միջնակարգ դպրոցների, հիվանդանոցի, գյուղապետարանի աշխատակիցների հետ միասին նորից ճանապարհ փակվեց, երգեր, պարեր, և այս անգամ վանկարկում էինք. «ՆԻ-ԿՈ՜Լ ՎԱՐ-ՉԱ-ՊԵՏ»:

Չորրորդ քայլ

Եվ կարծես մեր և բազմահազար մարդկանց վանկարկումները տեղ հասան: Մայիսի 8-ին հաղթեց թավշյա, սպիտակ հեղափոխությունը, և այդ օրը պապիկս ասաց.

-Նիկոլը գեղարվեստական հեղափոխություն արեց ՝սիրուն ու խաղաղ:

Իրոք, չլսված ու չտեսնված քայլը կատարվեց մեր փոքրիկ ու ՄԵԾ երկրում: Մենք ինչ-որ չափով կրթվեցինք, գործնականորեն «շփվեցինք» մեր իրավունքների հետ և զարգացանք որպես Հայաստանի հպարտ քաղաքացիներ: Շատերը հիմա էլ են թերագնահատում, բայց ես հավատում եմ ու սպասում եմ ու գիտեմ, որ ՀԱՅ ԱԶԳԻՆ ԻՐ ՀԱՎԱՏԻ ՉԱՓՈՎ ԿՏՐՎԻ, ԴՈՒԽՈ՛Վ:

Հեղափոխություն,

որ ինչ անուն ասես ստացավ,

(ժպիտի,

բաց ձեռքերի,

թավշյա,

հանդուրժողականության,

մեքենայի ազդանշանների,

կաթսաների զնգոցի,

դեղինի

ու սիրո)

մի երկրի համար,

որ հոգնել էր սեփական իրականությունից,

գուցեև չլիներ,

բայց մեր մեջ դժգոհություն կար մի քիչ,

որ պիտի դուրս գար ու լցվեր

փողոցներ…

Էս օրերին հոգեկան աշխարհումս զուգահեռ ուղիղներով անցնում էին հիասթափությունն ու ուրախությունը: Մյուս զգացմունքներն անհասկանալի գրաֆիկով վերիվարում էին՝ անընդհատ հատելով իմունիտետիս սահմանները:

Ամենասկզբից մի քանի հարյուր հոգանոց հանրահավաքի նկարներ ցույց տալ ծանոթ-անծանոթներին ու ասել, թե՝ «Հեսա Հայաստանում լիքը բան կփոխվի», լսել, թե՝ «Որ իմանամ ինչ-որ բան կփոխվի, առաջինը ես կմասնակցեմ. սրանք սաղ վերևներից սարքած բաներ են, այ բալա» պատասխանը, հետո ավելի շատ հավատալ սեփական ուժերին ու ավելի շատ սիրել «երկիր, պետություն, հայրենիք» հասկացությունները, որ ինչ-որ պահի բաժանել էիր իրարից, բայց ինչ-որ չափով նյարդայնանալ ու նեղվել՝ երբեք ցույց չտալով:

Հետո տեսնել, որ բոլոր նրանք, ովքեր քո մի մասն էին դարձել վաղուց, փողոցներում անում են իրենց քայլը: Անասելի շատ սիրել ու հավատալ իրենց, քաջալերել ու հանգստացնել, գաղտնի որոշել միանալ՝ այդպես էլ համարձակություն չունենալով այդ մասին ասել տանը, ու չգնալ: Հետո վերջապես հաղթել ինքդ քեզ ու փախչել դասից, ավտոբուսով անցնել տասնյակ կիլոմետրեր ու Հաղթանակի կամրջի մոտից ոտքով շարունակել ճանապարհը: Անընդհատ պատասխանել ծնողների, հարազատների ու ուսուցիչների զանգերին ու ստիպված վերադառնալ: «Ըմբոստության» համար թուքումուր ուտել ու մի քանի օր զրկվել հեռախոսից: Հասկանալ Կոելյոյին, որ «արգելված» թեմաներով զբաղվելիս, պետք է նաև խիզախություն ունենալ ու համակերպվել չհասկացված լինելու փաստի հետ: Բայց երբեք չկոտրվել չհասկացված լինելուց ու հավատալ սեփական հաղթանակին՝ ավելի ու ավելի շատ:

Մի քանի օր անց խիստ անձնական պատճառներից ելնելով, չմիանալ դասից փախչող ու ցույցի գնացող մյուս աշակերտներին, ովքեր օրեր առաջ ծիծաղում էին քո «անիմաստ» փախուստի վրա, բայց մի քանի հարյուր անգամ ավելի շատ հպարտանալ, տխրել ու հպարտանալ, մի քիչ էլ՝ ամաչել:

Հետո ինչ-որ պահի կրկին միանալ ցուցարարներին, քայլել նրանց միջով՝ չմտածելով հետևանքների մասին, կոկորդը պատռելով գոռալ «Քայլ արա…», բայց չշարունակել՝ հասկանալով, որ խնդիրը էդքան էլ անձանց մեջ չէ: Մասնակցել ցույցերին, բայց երբեք «պարոն վարչապետի» հետ ունեցած կամ «միծինգի տեղից» արված նկարները չհրապարակել սոցցանցերում, գիտակցել, որ փողոց դուրս ես եկել նոր Հայաստանի համար, որտեղ հարգված են յուրաքանչյուր քաղաքացու իրավունքները, որտեղ աշակերտները ստանում են որակյալ կրթություն, ու ստիպված չեն լինում ամիսներ շարունակ շտեմարաններ անգիր անել բուհ ընդունվելու համար: Հայաստանի համար, որտեղ օրենքից բարձր ոչ մի ձայն չի հնչում, Հայաստանի համար, որտեղ Սահմանադրության առաջին 2 հոդվածներին քաղաքացին հավատում է ու ընդունում որպես բացարձակ ճշմարտություն:

Հետո ինչ-որ պահի տեսնել, որ էն, ինչ դու անում էիր նպատակիդ հասնելու համար, որոշներն անում են ինքնահաստատվելու կամ հաճույք ստանալու, գլուխ գովելու, ինչ-որ բան անել չցանկանալու համար պատճառաբանելու կամ ժամանակ անցկացնելու համար: Ու էս ամեն ինչը ներսումդ էնպիսի քաոսի է վերածվում, որ թվում է, թե ամեն ինչ անկառավարելի կդառնա շուտով, բայց երբ վեհ է նպատակը, ինչքան էլ որ հիասթափվում ես՝ տեսնելով առանց պետհամարանիշի մեքենաներ, որոնք սլանում են «ձայնի արագությամբ», խմիչք խմող ու արևածաղիկ կեղևազրկող մարդկանց, որ մնացորդները լցնում են որտեղ պատահի, նայում ես առաջ, հանդուրժում ու սիրով խնդրում աղբը թափել աղբամանում ու զգուշության համար մի փոքր դանդաղ վարել մեքենան:

Հետո ամեն ինչ էնքան է խորանում, որ մարդիկ ճամբարների են բաժանվում, ու անհասկանալի կերպով որոշ մարդկանց գիտակցության մեջ մտնում է «ով մեզ հետ չի, մեր դեմ ա» կարգախոսը, որը դրդում է վիրավորել մարդկանց ու չհարգել մյուսների հայացքները: Ու այդպես իրարից բազմաթիվ մարդիկ են հեռանում: Ու դու կամաց-կամաց համոզվում ես, որ սեփական արժեհամակարգ չունեցող մարդկանց համար գուցեև էս հեղափոխությունը շատ բան չփոխի:

Ու դու, այնուամենայնիվ, ինչ-որ պահի գիտակցում ես, որ հեղափոխությունից հետո, իրոք, շատ գործ կա անելու. սովորեցնել մարդկանց սիրել միմյանց ու էն աշխարհը, որում ապրում ենք:

-Երեխե՛ք, 11 ու 12-րդ դասարանի աշակերտները դասադուլ են անում՝ գյուղամեջում կանգնած են, դասի չեն գալիս:

Անգամ չեմ էլ հիշում, թե ում բառերն էին, բայց այն, ինչ եղավ ինձ հետ ապրիլի 23-ին, դժվար թե երբևէ մոռանամ։ Ոչ մեկս էլ չգիտեինք, թե ինչ լավ օր է մեզ սպասվում ու փաստորեն 23-ի առավոտյան ոչ մեկիս «մարտական» տրամադրությունն էլ իզուր չէր։

-Ով գալիս ա՝ թող ինձ հետ գա։ Կասեք, որ մենք բացակա ենք,- հայտարարեցի ես և մի քանի դասընկերներիս հետ աշխարհագրության դասասենյակ գնալու փոխարեն 1-ին հարկի պատուհանների շնորհիվ միացա դասադուլ անողներին։

Քիչ էինք՝ մի քսան աշակերտ, երբ մեզ միացան Անտառուտի դպրոցի աշակերտները։

Շատ չեմ ուզում մանրանալ այդ րոպեին կատարված իրադարձությունների վրա, բայց ուզում եմ նշել, թե ինչը մեզ այդ պահին ոգեշնչեց ամենից շատ։

Դեռ ոչ մի կոնկրետ բան չէինք որոշել, երբ տեսանք 11-րդ դասարանի դասղեկին՝ ընկեր Ռոստոմյանին։

-Դուք եկեղեցու կողմով եկեք, դպրոցի մոտ հավաքվեք, ես ուսուցիչներին տեղյակ կպահեմ, կգանք բոլորս կմիանանք ձեզ։

Հենց էսպես էլ արեցինք՝ բոլորին դասից կտրեցինք, երգեցինք, պարեցինք, վերջում էլ ամբողջ գյուղով մեկ քայլելուց հետո որոշեցի, որ պետք է գնամ Երևան։

Մտա տուն, ընտանիքիս անդամներին հայտարարեցի, որ գնում եմ, պատրաստվեցի ու գնացի դպրոց, որտեղից էլ ուսուցիչների հետ գնալու էինք Երևան։

Դեռ դպրոց չէինք հասել և լսեցի ընկեր Մարտիրոսյանի (մեր ռուսաց լեզվի ուսուցչուհու) ձայնը.

-Երեխե՛ք, հաղթել ենք։

Երբեք չեմ մոռանա ոչ այդ օրը առավոտյան «Մերժի՛ր Սերժին» գոռալս ու ոչ էլ դրան փոխարինած «ուռռա»-ներն ու շնորհավորանքները։

Այս 23-ը ինձ տվեց այնքան բան, որ չէր տվել ոչ մի ուրիշ օր, ինչի համար էլ դժվար թե երբևէ մոռանամ այս 23-ը, 2018 թ.-ի ապրիլի 23-ը։