Ես սիրում եմ կենդանիներ: Դեռ փոքր հասակից շատ եմ սիրել ճագարներ: Ծնողներիս խնդրում էի, որ ինձ համար ճագար պահեն, իսկ նրանք ասում էին, երբ մեծանաս, ինքդ կպահես:

Արդեն երկու տարի է` ճագարներ եմ պահում: Դասերից բացի, իմ ամենօրյա զբաղմունքն է ճագարներին խնամելը: Ամեն օր պետք է կանաչ խոտով ապահովեմ նրանց, հաճախակի կերակրեմ: Ճագարները փոքր երեխաների նման մեծ խնամք են ուզում:

Մի անգամ բարեկամներիցս մեզ հյուր էին եկել: Երբ տեսան ճագարի ձագերին, շատ ուրախացան: Նրանք էլ էին ցանկանում ճագար պահել և խնդրեցին, որ ձագերից իրենց տամ: Իհարկե, ես մերժել չէի կարող: Հաջորդ առավոտ ես ճագարի երեք ձագերին հանեցի բնից ու տվեցի բարեկամներիս: Նրանք գնացին: Ինչպես նշել էի, ճագարները հաճախակի են ուտում: Թարմ ու կանաչ խոտ տվեցի ճագարներին: Բոլորը արագ մոտեցան խոտին, բացի այն մայր ճագարից, որի ձագերին տվել էի բարեկամներիս: Սկզբում այդքան էլ կարևորություն չտվեցի: Հետո նկատեցի, որ աշխուժության պակաս ունի մայր ճագարը: Երեկոյան նորից ոչինչ չկերավ: Չհասկացա` ինչն էր պատճառը, բայց անհանգստացա: Ամբողջ գիշեր չէի կարողանում քնել: Մտածում էի մայր ճագարի մասին, մտածում էի, թե սոված ոնց պիտի քնի: Հաջորդ առավոտ վաղ արթնացա և անմիջապես վազեցի ճագարների բնի մոտ: Մայր ճագարն անշնչացած ընկած էր բնում, սատկել էր: Հետո մտածեցի ու հասկացա, որ կենդանիներն էլ սիրտ ունեն, որ կենդանական բնազդն էլ կարող է ուժեղ լինել և կենդանու համար էլ կորստյան ցավը կարող է սպանիչ լինել:

Շատերս նպատակ եւ երազանք բառերը սխալ ենք ընկալում եւ կյանքում էլ սխալ օգտագործում: Երբեմն  էլ նույն իմաստի տակ ենք գործածում: Օրինակ, երբ ասում ենք նպատակներիդ, երազանքներիդ իրականացում եմ ցանկանում: Առաջին հայացքից ամեն բան կարգին  եւ ճիշտ է թվում, բայց ես հիմա կփորձեմ բացատրել այդ բառերի իմաստը եւ նրանց մեջ եղած հսկայական տարբերությունը:

Ըստ իս, երազանքները անհնարին պետք է լինեն, եւ դրանց իրականացում ցանկանալը սխալ է: Օրինակ, երբ տվյալ անձը ուզում է ձեռք տալ աստղերին, լուսնին կամ արեգակին,  դա երազանք է, ոչ թե նպատակ, որովհետեւ դա անհնարին է: Իսկ երբ ասում է` երազում եմ դառնալ բժիշկ, արդեն սխալ է, հարկ է ասել` նպատակ ունեմ դառնալ բժիշկ, որովհետեւ այն իրատեսական է եւ հնարավոր: Եթե հնարավոր բան է մտքինը, ապա այն պետք է դարձնել նպատակ եւ նրա հետեւից գնալ:

Եկեք առանձնացնենք մեր նպատակները երազանքներից եւ հնարավորը չդարձնենք անհնար: Փորձենք անել ամեն ինչ մեր նպատակներին հասնելու համար, որպեսզի դրանք չդառնան երազանք, բայց դրա հետ մեկ տեղ չդադարենք երազել, քանի որ երազելը մնում եւ մնալու է հաճելի  ու գեղեցիկ երեւույթ:

Ահա եւ փորձեցի իմ տեսանկյունից պարզաբանել այդ բառերը իրենց իմաստով, սակայն յուրաքանչյուրն ունի իր մոտեցումը,հետաքրքիր կլիներ իմանալ նաեւ ձերը:

2015թ. դեկտեմբերի վերջն էր։ Աղոտ եմ հիշում, պատանի թղթակիցների դասընթացի երկրորդ, թե երրորդ օրն էր։ Մեզ հանձնարարեցին տեղում գրել նյութ «Ինչ կփոխեի ես իմ կյանքում» թեմայով։ Չգիտեմ, նստելու տեղ չգտնելուց ու մի սեղանի վրա փոքրիկ ազատ տեղի վրա թուղթը դրած մի կերպ գրելուց էր, թե ուղղակի նրանից, որ ուղեղս այն ժամանակ լրիվ չէր գործում։ Մի խոսքով՝ ես, մեղմ ասած, այդքան էլ լավ չգրեցի այդ նյութը։ Դե ինչ, ուղղեմ սխալս։

Ինչ կփոխեի ես իմ կյանքում… Ես դա պատկերացնում եմ 2 ձևով։ Ինչը կուղղեմ իմ մեջ ապագայում և ինչը կուղղեի, եթե կարողանայի տեղափոխվել անցյալ։ Այո, երևակայությունիցս չեմ բողոքում։

Դե, ապագայի անելիքս ժամանակը կորոշի, իսկ այ, ինչ կփոխեի ես անցյալում… Երևի բոլորն էլ դրա մասին երազել են։ Անկեղծ, մինչև ոչ հեռավոր անցյալ ես իրոք կուզեի արմատից փոխել իմ կյանքը, հասարակ թղթախաղում պարտվելիս, մինչև ծանր ու անդառնալի կորուստները կանխելը, բայց հիմա…

Ես ոչինչ չեմ ուզում փոխել։ Ինչո՞ւ փոխել անցյալը։ Իմաստ չեմ տեսնում։ Չէ՞ որ հենց այդ իրադարձությունները՝ թղթախաղում հաղթել, կամ պարտվելիս, մինչև կյանքի համար ճակատագրական նվաճումներն ու մեծ կորուստներն են որոշում, դարձնում մեզ այնպիսին, ինչպիսին մենք կանք։ Յուրաքանչյուրիս ճակատագիրը միակն է մեզ համար, պետք չէ բողոքել դրանից։ Հաճախ լսում եմ այսպիսի հարց․

-Չէի՞ր ուզի այս ինչը փոխել։

Ասեմ` չէ, չէի ուզի։ Իհարկե, եղել են դեպքեր, երբ ես զղջացել եմ արածներիս համար։ Բայց հիմա չէի  ուզի ուղղել դրանք։ Այդ սխալի պատճառով ես հասկացա, որ պետք չէր դա անել, ու հաստատ էլ չեմ կրկնի։  Իսկ եթե «կախարդանքի» շնորհիվ այդ սխալը չլինե՞ր։ Միգուցե ես ուրիշ տեղ, ավելի ճակատագրական դրության մեջ դա անեի, ու այն անդառնալի լիներ ինձ համար։

Լավ, փոխել ես ոչինչ չէի ուզի, բայց դե մի բան կա, որ վերջիվերջո կանեի

…2005թ․ Ռուսաստան, գիշեր։

-Ո՞վ ա:

-Հանգիստ, մամ։ Ես այ, էն քնած պուճուրն եմ, բայց 2016 թվականից։ Երկար է, չեմ կարող բացատրել։ Ուղղակի շնորհակալ եմ,  որ ես այսպիսին եմ։

Իմ նյութերի աշխուժությունը նաև կախված է իմ գտնվելու վայրից: Ես դեռ ոչ մի անգամ տանը նյութ չեմ գրել: Ես չեմ սիրում, երբ գրելուց ինձ խանգարում են: Ուրեմն սկսեմ պատմել իմ նյութերի ծագման մասին: Եթե հիշում եք, ես ապրում եմ Տավուշի մարզի Բաղանիս գյուղում: Ամեն առավոտ ժամը 6:30-ին մեր խոզերը տանում եմ արածեցնելու: Վերցնում եմ տետրս և գրիչս ինձ հետ: Բարձրանում եմ տան հետևում գտնվող լեռան գագաթը և սկսում նյութս շարադրել: Նստում եմ կոճղերից մեկի վրա և ժամերով մտածում նյութիս շուրջը: Մաքուր օդին, չնայած մի քիչ մրսելով, կարողանում եմ շարադրել մտքերս: Մեկ-մեկ ընկնում եմ երազանքների գիրկը և մոռանում նյութի մասին: Մեկ-մեկ էլ վազվզում եմ խոզերի հետևից: Դե, խողերը չեն հասկանում, որ ես ստեղծագործում եմ:

Մի անգամ էլ, անձրևոտ եղանակ էր, և ես չկարողացա նյութ գրել, սակայն հուսախաբ չեղա: Նստեցի կոճղին և սկսեցի մտածել, թե ինչի մասին եմ նյութս գրելու, ինչպես եմ սկսելու, ինչպես` վերջացնելու: Միայն այս մի դեպքն էր, որ մտածածս թղթին հանձնեցի տանը:

Ես սիրում եմ մենակ մնալ և մտածել: Մենակության մեջ ավելի լավ եմ կարողանում մտածել, և դա է պատճառը, որ նյութերս լավ են ստացվում:

Իսկ գաղտնի աշխատասենյակը դա տան հետևում գտնվող լեռան գագաթն է:

Սա էլ հիմա այնտեղ եմ գրում` վաղ առավոտյան մեր խոզերն արածեցնելիս:

Մայիս ամիսն էր: Հիվանդացել էի և երկու օր դպրոց չէի գնալու: Մայրիկիս խնդրեցի, որ զանգի դասղեկին և տեղյակ պահի իմ բացակայության համար: Դասղեկի հետ զրուցելու ժամանակ դասղեկս նշեց, որ դպրոցին հանձնարարություն կա տրված` մասնակցել «Նորագույն տեխնոլոգիաների օգտագործումն ինժեներական մասնագիտացումներում կամ ապագան մեր պատկերացումներով» մրցույթին: Դասղեկս կատակելով ասաց. «Մինչև չնկարի, չի կարող բացակայել»: Ճիշտ է, դժվարությամբ, բայց նկարեցի: Նկարեցի հեռախոս, որի միջից մարդու գլուխ էր  դուրս եկել, նկարն անվանեցի «Skype-ը 2030 թվականին»: Նկարն ավարտելուց հետո տատիկիս խնդրեցի, որ առավոտյան մեր հարևանի տղայի՝ Դավիթի հետ ուղարկի դպրոց: Անցավ գրեթե մեկ ամիս, մրցույթի մասին մոռացել էի արդեն, երբ զանգ եկավ: Դպրոցի տնօրենն էր` ընկեր Աղաջանյանը: Բարևեց և շնորհավորեց ինձ: Ճիշտն ասած, զարմացած հարցրեցի. ինչի՞ համար, ընկեր Աղաջանյան: Նա ասաց, որ նկարս տեղ է զբաղեցրել և պետք է վաղը գնալ Երևան` մրցանակը ստանալու: Շատ ուրախացա, կարելի է ասել ողջ գիշեր չքնեցի` անհամբեր սպասելով, թե երբ է լուսանալու: Դպրոցում երկու ժամ դաս անելուց հետո անմիջապես գնացինք Երևան: Գնացինք, ներկա էր նաև վարչապետ Հովիկ Աբրահամյանը: Պարոն Աբրահամյանը անձամբ իր ձեռքով էր հանձնում առաջին տեղի մրցանակները: Մի քանի գյուղի մրցանակ հանձնելուց հետո հնչեց նաև մեր գյուղի անունը՝ Բաղանիս, շնորհավորում եմ առաջին տեղ: Չգիտեմ, թե հետս ինչ կատարվեց: Ինձ թվաց երազի մեջ եմ, բայց ինձ չկորցրեցի, մոտեցա և վերցրեցի մրցանակս: Նվերը համակարգիչ էր, իսկ տնօրենին` ծաղկեփունջ և շնորհակալագիր: Մրցանակը դպրոցին էր պատկանում, և ես շատ հպարտ եմ, որ Տավուշի մարզում առաջին տեղը զբաղեցնելով, կարողացա դպրոցի համար ինչ-որ մի լավ գործ անել:

Շատերի կյանքում լինում են դեպքեր, որոնց ժամանակ ասում ես` վերջ, այլևս ինչ-որ բան փոխել անհնարին է:

Իմ կյանքի դրվագններից մեկում  էլ եղել  է նման մի դեպք:  Ես ունեի ոտքերի հետ կապված խնդիր և  մտածում էի ոչինչ անել  հնարավոր  չէ: Ես պետք է ապրեմ այդ խնդրով ամբողջ կյանքս:
Որոշ ժամանակ  անց ես հանդիպեցի մի մարդու, որը նման խնդրով էր ապրում, բայց նա, մոռանալով այդ խնդրի մասին, ապրում էր այնպես, կարծես նման խնդիր իր կյանքում  չկա, չի էլ  եղել:

Համարձակությունս հավաքեցի և նրա հետ զրուցեցի: Նա ասաց.

-Կյանքը  կարճ է, իսկ մեր ժամանակը շատ երկար, որպեսզի ապրենք այնպես, որ մահվան  մահճում ունենանք  այնպիսի հաճելի հուշեր, որոնք մեզ հետ կլինեն հավերժ: Դրա համար պետք է ամեն ինչ անես, որ  լիարժեք ապրես, առաջ նայես և հույս ունենաս, որ ամեն ինչ կարող ես և լավ է լինելու։

Նրա հետ զրուցելուց  հետո, փորձեցի իմ կյանքում որոշ  փոփոխություններ մտցնել: Սկսեցի մարզվել, ջանք գործադրել, որպեսզի ոտքս  որոշ չափով  վերականգնվի: Պատկերացրեք, ստացվեց: Շատերի, անգամ ինձ համար անհավանական երազանք ունեի.  շատ էի ուզում պարի գնալ: Ծնողներս դեմ էին: Իմ կարծիքով մտածում էին, որ իմ այս ոտքով ինչ կարող եմ անել, որ  հիմա էլ
պարել կարողանամ, մտածում էին, որ գուցե ավելի վատթարանա ոտքիս վիճակը: Բայց ես նրանց ապացուցեցի, որ կարող եմ: Ես նրանց շատ համոզեցի, և նրանք ինձ պարի տարան։ Ութ տարի անընդմեջ ես պարի էի գնում: Տարիները  հաջորդում  էին իրար, կարծես մոռացել էի, որ ոտքս հիվանդ է, նույնիսկ իմ ծնողներն էին  մոռացել այդ մասին:

Ես արդեն 16 տարեկան եմ և ունեմ մասնագիտություն: Ես այսօր ունեմ իմ պարի խումբը: Թվում է, անհավանական է, բայց ես հասել եմ դրան իմ ջանքերի  շնորհիվ, հաճախ անտեսելով ցավը, չեմ հուսահատվել դժվարություններից: Ես շարունակելու եմ իմ սիրած  գործով  զբաղվել: Սովորացնելու եմ ուրիշներին էլ պարել:
Իսկ հիմա կասեմ, թե ինչու որոշեցի այս մասին գրել: Հաճախ եմ տեսնում, թե ինչպես են մարդիկ ամեն փոքր դժվարությունից հուսահատվում: Իմ  խորհուրդը ձեզ. երբեք   հույսը  մի կորցրեք: Հույս  կա ամենուր,  նույնիսկ այնտեղ, որտեղ այլևս  թվում է` հույս  չկա: Մի աննշան  մանրուք, մի խոսք, մի մեծ երազանք  կարող  է կյանքի  կոչել մարդուն, ինչպես  իմ  դեպքում եղավ։

Շըշշշշ: Լռի՛ր: Հոգնած-քնած են՝ տեսնո՞ւմ ես:

Այ լսիր՝ երբ որ երազանքդ մեծացնում, դարձնում ես լիարժեք, լցնում հազար գույնով ու հեքիաթով, պիտի գնաս-գաս խփվես երազովդ, օրագրումդ մեծատառ տպատառերով գրես, որ աչքդ ծակի թերթելիս, մեկ-մեկ չդիմանաս ու մեկի ականջին փսփսաս նրա մասին, ձեռքը բռնած մտնես գրախանութ, իրիկունները միասին գնաք տաք պոնչիկներ ուտելու, բարձրաձայն կարդալ չես սիրում, բայց իրա համար ամեն օր մի քանի էջ կարդաս, հետո ծածկես ՝չմրսի, հիվանդանա, տաքությունն էլ՝ կախված եղանակից: Երազանքը հույսի ամենասիրուն կերպարանքն ա: Ականջներիս դեռ մանկուց են ծանոթ խոսքերը՝ հույսը չի մեռնում: Դե, հետն էլ, ուրեմն, երազանքները:

Փոքր ժամանակվա ընկերներիս մեծ մասը ապագա տիեզերագնացներ էին: Դե, թռչելու հետ ես էլ սեր ունեի, այ, տես՝ ամենամեծն է, պատի տակ պառկածը: Էսօրվա պես հիշում եմ մարդկանց զարմացած հայացքները, երբ հարցին՝ ինչ եմ ուզում դառնալ, պատասխանում էի.

-Ռազմական օդաչու:

Չդարձա: Տաք ծածկեցի երազանքիս, թողեցի հանգիստ քնի:

Երազանքներս շնչակտուր, իրար հերթ չտալով, փոխվում էին ամեն գրքից, ֆիլմից, հանդիպումից ու ծանոթությունից հետո: Դրա համար սենյակում ասեղ գցելու տեղ չկա: Մի սենյակ երազ: Սիրուն են, չէ՞:

Ռեմարկից հետո Լիսաբոն գնալն ու ինչ-որ մեկի հետ գիշերը զրուցելը, Էքզյուպերի, որ վերջերս ծանոթացա, կարդալուց հետո համոզվեցի՝ եթե օդաչու դառնայի, հաստատ Փորքիկ Իշխանին կտեսնեի, Փոթերից հետո Հոգվարթսը մի քանի օր հանգիստ չէր տալիս, երբ որ Սիրադեղյան եմ կարդում, խեղճանում եմ, ասում եմ՝ էս ոնց ա գրում ու էլի ինչ-որ բանի մասին երազում:

Փոքր երազանքները սենյակում իրենց մանր ու օտար են զգում: Քնում են ծաղկամանի կողքին, պատուհանգոգի տակ, զարդատուփի մեջ կամ մեծերից մի քիչ ծածկոց գողանալով ՝ մի պատի տակ: Չգիտեն, որ ամենասիրունն իրենք են ու համ-հոտ տվողները: Մեծերին ձգտում ենք, որ իրենց իրականացնենք: Գնանք Փարիզ, որ Արվեստների կամրջով վազենք: Մոսկվայում Վագանկովսկու գերեզմանատուն հասնենք, որ մի փունջ ծաղիկ ու մի ամբողջ սեր թողնենք Եսենինի ու Վիսոցկու մոտ: Ամստերդամում ինձ արվարձաններն են հետաքրքիր, Պրահայում՝ կարմիր տանիքները:

Գիտե՞ս, մեկ-մեկ չարաճճի երեխայի նման մեկնումեկի վրայից քաշում եմ ծածկոցը, մրսում-արթնանում է, քունը կիսատ թողածի պես թարս-թարս նայում, չի հասցնում մի բան ասել, բացատրում եմ.

-Կեսօրն անց է արդեն, ժամանակդ եկավ:

Այ, տեսնո՞ւմ ես պահարանի կողքին պառկածին: Հա-հա, սիրուն սև հոնքերով ու սև խուճուճ մազերովը: Այ նրա մասին… Ականջդ բեր՝ ասեմ: