Աննա Մայիլյանը տարիներ շարունակ ներկայացնում է հայ հոգևոր և դասական երգը համայն աշխարհին: Նա ՀՀ վաստակավոր արտիստ է: Մեծ ճանաչում է ձեռք բերել` կատարելով հոգևոր երգ: Երգում է նաև հայ կոմպոզիտորների ռոմանսներ, ժամանակակից ստեղծագործություններ, արևմտաեվրոպական կոմպոզիտորների վոկալ գործեր, համագործակցում է ռոք և ջազ ժանրի երաժիշտների հետ:
-Ե՞րբ եք առաջին անգամ լսել հոգևոր երգեր և ե՞րբ եք որոշել դառնալ երգչուհի:
-Չեն որոշում դառնալ, դա ասեմ, որովհետև հիմա շատ ընդունված է երգչուհիներին այդ հարցը տալը: Եվ մեր այսօրվա իրականության մեջ բոլոր «աստղերն» ասում են. «Ես որոշեցի դառնալ»: Դու չես որոշում դառնալ, այդպես ստացվում է, մանավանդ եթե պետք է երգես հոգևոր երգեր: Ինձ թվում է` Աստված է դա որոշում, Ինքն է ուղղորդում քեզ: Առանց Երկնքի այդ գործն անել ուղղակի հնարավոր չէ: Երբ ես փոքր էի, արդեն հանրահայտ էր Լուսինե Զաքարյանը, ով, կարող ենք ասել, առաջինն էր կանանցից, որ բերեց այդ երգը հանդիսատեսին: Ասեմ, որ միջնադարում մեր եկեղեցին արգելում էր կանանց երգեցողությունը: Ընդունված էր, որ պետք է տղամարդիկ երգեն, այսինքն` հոգևորականները: Իսկ արդեն Կոմիտասը մեծ աշխատանք արեց այդ առումով և ստեղծեց երգչախումբ: Իհարկե, այդ երգչախմբում կային թե՛ կանայք, թե՛ տղամարդիկ: Իսկ Լուսինե Զաքարյանը եղավ առաջին երգչուհին, ով հանդիսատես ունեցավ այդ բնագավառում: Եվ լսելով Լուսինե Զաքարյանին` ես չէի կարող չոգևորվել, չվարակվել, չցանկանալ օրերից մի օր այդ երաժշտությունը հնչեցնել իմ ձայնի միջոցով: Իհարկե, երբ փոքր ես, դա չես հասկանում, բայց ես զգացի շատ վաղ տարիքից, որ այդ երաժշտությունը շատ եմ սիրում, այդ երաժշտությունն իմ հոգու մեջ է: Եվ այդպես, կամաց-կամաց եկավ հասավ գիտակից տարիքը: Արդեն ուրիշ ճանապարհ չկար. այդ երգը հնչեց նաև իմ մեկնությամբ, ինչի համար շատ ուրախ եմ, շատ շնորհակալ եմ Աստծուն:
-Ի՞նչ է հոգևոր երաժշտությունը:
-Հոգևոր երաժշտությունը, եթե տեսականորեն բնութագրենք, հոգևոր թեմաներով, աստվածաշնչյան թեմաներով գրված երաժշտություն է: Հայ հոգևոր երաժշտությունը հրաշալի կառուցվածք ունի, այնտեղ կան երգի տարբեր տեսակներ: Զուտ մեծ պոետիկ կտորներն են կոչվում շարականներ: Շարականները բաղկացած են մասերից, դրա համար էլ կոչվում են շարականներ, այսինքն` «շարք» բառից է: Կան պոեզիայի ուրիշ փոքր տարբերակներ, օրինակ` տաղեր: Տաղերն էլ շատ հետաքրքիր են իրենց կառուցվածքով: Եվ քանի որ հոգևոր երաժշտությունը ունի թե կատարման, և թե կառուցվածքային կանոններ, այն դասվում է մասնագիտացված դպրոց ունեցող արվեստի տեսակին: Դրանք ստեղծվել են պրոֆեսիոնալ մարդկանց՝ բարձրաստիճան հոգևորականների կողմից, ովքեր լիովին տիրապետել են այդ արվեստի ստեղծման օրենքներին: Հինգերորդ դարում Մեսրոպ Մաշտոցի և Սահակ Պարթևի շնորհիվ ստեղծված հոգևոր երգի դպրոցը հիմնված է հնագույն հայ ազգային հարուստ ավանդույթներով լի երգի վրա: Հայտնի են բազմաթիվ հրաշալի հեղինակներ, սակայն որոշ հոգևորականներ նույնիսկ չէին ստորագրում իրենց անունը այդ երգերի տակ` համարելով, որ դա այնպիսի մի հրաշք է` տրված իրենց երկնքից, որ ի՞նչ է իրենց անունը այդ հրաշքի առջև, և դրա համար մենք ունենք բազմաքանակ անանուն ստեղծագործություններ:
-Ովքե՞ր են հոգևոր երաժշտության նշանավոր դեմքերը:
-Մեսրոպ Մաշտոցը, Սահակ Պարթևը, Կոմիտաս Աղցեցին, Հովհաննես Օձնեցին, Հովհաննես Իմաստասեր Սարկավագը, Գրիգոր Նարեկացին, Ներսես Շնորհալին, Մխիթար Այրիվանեցին և այլոք: Եվ կան, իհարկե, արդեն ուշ շրջանի հրաշալի ստեղծագործողներ, ովքեր արդեն մի քիչ դուրս են հոգևոր բնագավառից, ասենք` Բաղդասար Դպիրը: Բայց Բաղդասար Դպիրի «Ի ննջմանեդ արքայական» տաղը հաճախ երգվում է որպես մեղեդի:
-Միայն հոգևոր երգե՞ր եք երգում:
-Ո՛չ: Ես շատ բազմաժանր երգչուհի եմ, կատարում եմ նաև ռոմանսներ, հայ կոմպոզիտորների ստեղծագործություններ և, իհարկե, կատարում եմ եվրոպական բարոկկո երաժշտություն` Բախ, Վիվալդի, Մոցարտ: Կատարում եմ ժամանակակից երաժշտություն, նաև համագործակցում եմ, միգուցե ձեզ համար տարօրինակ լինի, ջազ և ռոք խմբերի հետ, և մեր համագործակցությունը շարունակական է: Այնպես որ, միայն հոգևորը չէ, բայց հոգևոր երաժշտությունն այնպիսի բարձունք է, որը տրվում է ոչ բոլորին. շատ բարդ է, հոգևոր երգը կատարելու համար շատ-շատ բաներ են պահանջվում` և՛ կրթություն, և՛ կարողություն, և՛ հավատք, հենց այնպես չես կարող կատարել այդ երաժշտությունը և ոչ ամեն օր կարող ես կատարել: Օրինակ, ես այսօր ձեզ մոտ գալիս եմ ձայնագրությունից: Անկեղծորեն, ես այսօր երկու ժամում կարողացել եմ ձայնագրել ընդամենը երկու երգ, որովհետև պիտի տրամադրված լինես, աղոթքդ պիտի ստացվի: Եթե ուշադրությունդ լինի միայն կատարման տեխնիկայի վրա, այսինքն` գիտես` ձայնն ուր է գնում, կոկորդդ ոնց պիտի աշխատի, քիմքդ ոնց բարձրացավ, ռեզոնատորները ոնց աշխատեցին, դա կբերի նրան, որ զուտ լավ, մաքուր կերգես: Բայց հոգեպես պատրաստ չես: Դրա համար պետք է տարիների փորձ ունենաս, նաև միշտ զգույշ լինես քո կյանքի հանդեպ, միշտ կարողանաս լինել երկնքի հետ, որպեսզի Ինքը օրերից մի օր քեզ վրա չբարկանա և ասի, որ վե՛րջ, էլ չես երգում:
-Ո՞րն է տարբերությունը փոփ երաժշտության և հոգևոր երգերի միջև:
-Փոփ երգն ի՞նչ է. պոպուլյար, այսինքն` հանրամատչելի: Փոփ երաժշտության պարագայում, իհարկե, օգտագործվում են ժամանակակից ռիթմեր, գործիքավորում, այդ երգը գրվում է շատ թեթև, որպեսզի շատ մատչելի լինի, որ անմիջապես բոլորին հասու դառնա: Ասացի և մի քիչ մտածեցի… Օրինակ, նույն բանը կարելի է անել հոգևոր երգի ասպարեզում` դարձնելով այն պոպուլյար, բայց դա չի նշանակում, որ ինքը դարձավ ժանրին համապատասխան, այսինքն` հոգևոր երգն էլ պոպուլյար կարող է լինել, օրինակ` «Սուրբ-սուրբ» շարականը, բոլորը գիտեն «Տեր, ողորմյան»: Բայց դրանք չեն մտնում փոփ երաժշտության մեջ: Ժանրերի տարբերություն կա: Էստրադային ժանրն ունի իրեն համապատասխան գործիքավորում, տեքստի կառուցվածք, ժամանակակից ռիթմեր: Շարականն ունի լրիվ ուրիշ կառուցվածք: Մեր շարականների, հոգևոր երգի ավանդույթն է ակապելլան, այսինքն` մեկ ձայն է կատարում: Բազմաձայնվել է շատ ավելի ուշ` Եկմալյանի, Կոմիտասի միջոցով: Գործիքավորում չկա: Տեքստը տարբերվում է պոպուլյար երգի տեքստից: Հոգևոր երգն աստվածաշնչային երգ է: Էստրադային երգն ունի քառյակային կառույց` քառյակ, կրկներգ, քառյակ, կրկներգ: Շարականներում էլ կա նման բան, բայց շարականը մասերից է բաղկացած: Ինչպես ասացի, գործիքավորման տարբերություն կա: Շարականներ կան, որոնք գործիքավորում են, և ես, այդ ամենը լսելիս, սարսափում եմ: Հիմա փորձում են խառնել ամեն ինչը` հասցնելով պոպուլյարի: Բայց, միևնույնն է, համը կորում է, շարականի այդ գեղեցկությունը մի անգամ դրեցիր այդ ռիթմի տակ, այն արդեն ոչ մի բան է:
-Կպատմե՞ք այլ ազգերի հոգևոր երաժշտության և այդ ասպարեզում ամենանշանավոր դեմքերի մասին:
-Ես երաժշտագետ չեմ, ես երգչուհի եմ: Կարող եմ ուղղակի իմ վերաբերմունքն ասել: Ես շատ-շատ եմ սիրում Բախի երաժշտությունը: Ինձ համար դա ամեն ինչ է: Հաճախ զուգահեռներ եմ անցկացնում Բախի և մեր հոգևոր երաժշտության միջև: Ինձ թվում է, որ Բախը լավ ծանոթ էր հայ հոգևոր երաժշտությանը, որովհետև մեր միջնադարը հայտնի էր: Մենք ունեցել ենք շատ փայլուն մշակույթ միջնադարում, և, իհարկե, այն ժամանակվա աշխարհը գիտեր, որ հայերն առաջին քրիստոնյաներն են: Եվ ես չեմ կարծում, որ աշխարհի երաժիշտները չեն փորձել ճանաչել, իմանալ հայերի երաժշտությունը որպես առաջին քրիստոնյաների երաժշտություն: Ինձ համար Մոցարտի «Ռեքվիեմը» գագաթնակետն է ընդհանրապես ռեքվիեմների մեջ, եթե ոչ ընդհանրապես երաժշտական գրականության մեջ: Կան նաև ժամանակակից ստեղծագործողներ, բայց, ինչպես ասում ենք նաև մեր հոգևոր երաժշտության մասին, աշխարհի մակարդակով էլ հիմա կարծես թե համը կորել է: Գիտե՞ք, կատարման տարբերություն էլ կա հայ և ոչ հայ հոգևոր երգերի մեջ: Իհարկե, զուգահեռները շատ են: Տարբերությունը կապված է եվրոպական և արևելյան քրիստոնեական մշակույթների ավանդույթների, լեզվական առանձնահատկությունների, զարգացման տարբեր ժամանակաշրջանների հետ։ Հայ հոգևոր երաժշտությունը բազմերանգ և բազմազգաց է: Մենք` հայերս, տաք ժողովուրդ ենք, շատ հին ժողովուրդ ենք, այնպես որ` չենք կարող շատ հանգիստ, սառած դեմքով կատարել այդ երաժշտությունը:
-Շարականները երգվում են գրաբարով, արդյո՞ք դժվար չէ սովորել երգերի բառերը:
-Դժվար է, իհարկե, բայց տարիների ընթացքում այնքան ես արդեն սովորում այդ ամեն ինչին, որ մեխանիկորեն արդեն բառերը լցվում են քո մեջ: Երբ ձայնագրում էինք Ավագ Շաբաթվա շարականները, երգիչներով իրար հրաժեշտ տալիս արդեն գրաբարով էինք փորձում ցտեսություն ասել: Հաճախ փորձում ենք նույնիսկ ողջունել իրար, ինչ-որ բառեր փոխանակել գրաբարով, դա շատ գեղեցիկ է: Ես միշտ ասում եմ` եթե հայերս առ այսօր շարունակեինք խոսել գրաբարով, մենք կդառնայինք երևի աշխարհի ամենաարիստոկրատ ազգը:
-Դուք ինքներդ սովորաբար ի՞նչ երաժշտություն եք լսում:
-Ես ընդհանրապես չգիտեմ` լավ է, թե վատ, շատ քիչ եմ լսում երաժշտություն, որովհետև ամբողջ օրը երաժշտության մեջ եմ: Բայց դպրոցական տարիներին ես շատ սիրել եմ լսել ժամանակի բարձրակարգ էստրադային երաժշտություն: Անգիր գիտեի այն ժամանակվա էստրադային երգերը: Մեր դասարանում կար մի դաշնամուր, ես ամեն առավոտ դասի մոտ կես ժամ շուտ էի գնում և դաշնամուրի վրա իմպրովիզներ անում: Ես ստիպեցի այդ դաշնամուրը բերել մեր դասարան: Եվ հաճախ, երբ մենք չէինք ուզում այսինչ կամ այնինչ դասն անել, դասընկերներս ինձ խնդրում էին, որ ես սկսեի երգել, և կային ուսուցիչներ, որոնք շատ էին սիրում ու համաձայնվում էին: Ես սովորել եմ թիվ 20 դպրոցում: Ջազ շատ եմ սիրում, բայց երկար լսել չեմ կարող: Ռոք էլ կարող եմ լսել, բայց ոչ ծանր ռոքը։ Սիրում եմ հնագույն եվրոպական երաժշտություն, գերմանական ռոմանտիկ շրջանի երգեր։ Հայ ազգային երգի հետ մեկտեղ առաջնահերթ է հենց այդ երգի ժանրը ՝ գերմանական երգը։
-Սովորաբար մենք երաժշտություն ենք լսում, երբ ուզում ենք հանգստանալ, այդ դեպքում Դուք ի՞նչ եք անում:
-Ես ուզում եմ հանգստանալ երաժշտությունից: Առաջ շատ էի նկարում: Ցավոք սրտի, հիմա դրա ժամանակն էլ չի լինում: Ես շատ սիրում եմ ձեռագործ, ձեռքի աշխատանք, սիրում եմ գործել, կարել: Ինձ դա հանգստացնում է: Շատ եմ սիրում շփվել մարդկանց հետ, որոնցից ունեմ տեղեկություն ստանալու լավ հնարավորություն: Ամբողջ օրը երաժշտության մեջ եմ: Ես դասավանդում եմ Կոնսերվատորիայում, դա ահռելի քանակությամբ երաժշտական տեղեկություն է, դրա համար էլ տեղ չի մնում տանը երաժշտություն լսելու համար:
-Ինչպիսի՞ն է երաժշտական կյանքը Հայաստանում:
-Շատ բուռն է, բազմատեսակ, ակտիվ ինչպես միշտ: Պետք է իսկապես տեղեկացված լինել և այցելել համերգադահլիճներ. հիմա շատ լավ երաժիշտներ են գալիս Հայաստան հյուրախաղերի, լավ փառատոներ ունենք և ոչ միայն երաժշտական ասպարեզում, նաև կինոյի, թատրոնի: Սա հարցի դրական կողմն է։ Բացասականը ՝ օտարածին երաժշտությունն է, որը գնալով ավելի և ավելի վտանգ է սպառնում մեր ինքնությանը։
-Ի՞նչ կարելի է անել` երաժշտական հեռուստաեթերը փոփոխելու համար:
-Անկասկած, հեռուստաեթերը շատ մեծ դաստիարակչական դեր է կատարում: Բայց ո՞վ ասաց, որ մենք բոլորս պետք է ամբողջ օրը նայենք հեռուստացույց: Ավելի ճիշտ կլինի, որ մենք այցելենք թատրոններ և համերգասրահներ, այդ ժամանակ սրահները լիքը կլինեն: Ինչ վերաբերում է հեռուստատեսությանը, կան ալիքներ, որոնք հեռարձակում են հետաքրքիր հաղորդումներ, համերգներ, բազմաթիվ ինտերնետային օպերատորներ կան, որոնք առաջարկում են հատուկ հեռուստատեսային ալիքների ցանկ, որ կարելի է ընտրել և զերծ մնալ անցանկալի եթերներից։ Բայց ասում եմ` պետք չէ ամբողջ օրը հետևել հեռուստատեսությանը, դա մեզ կկտրի մշակույթի հետ անմիջական, կենդանի շփումից։ Գիրք, թատրոն, համերգասրահ. պետք է աշխատել վերադառնալ դրան:
-Իսկ ինչո՞ւ է Հայաստանում հեռուստացույցը միշտ փոփ ցույց տալիս և ոչ թե հոգևոր երաժշտություն:
-Ես առաջ եթերում շատ էի լինում հոգևոր երաժշտությամբ: Այս վերջին տարիները խայտառակություն է մեր եթերը: Իսկապես, մարդ է մահանում, նոր հիշում են այդ երգերը, բայց այդ երգերի տեքստերը փառաբանիչ են, տխուր չեն: Մանավանդ ես փորձում եմ կատարել պայծառությամբ: Ո՞ւմ մեղավորությունն է նման եթերը. մեր` կատարողներիս մեղավորությունը չէ: Մարդիկ կան, որ այդ ամենը ղեկավարում են:
-Կա՞ն Ձեզ համար երգիչ իդեալներ, որոնց կցանկանայիք նմանվել:
-Ո՛չ, բացառվում է նման բան, նմանվելը սխալ բան է: Իդեալներ կան, ավելի ճիշտ` իդեալներ չէ, այլ սիրած երգիչ-երգչուհիներ, օրինակ` Թերեզա Բերկանցան, Արաքս Դավթյան, Էլիզաբեթ Շվարցկոպֆ, Ֆիշեր Դիսկաու։ Կարևոր չէ` որքան ես մասնագիտացել քո արվեստի մեջ, միշտ սովորելու բան կա: Իսկ նմանվել բացառվում է: Նաև այդ է պատճառը, որ հաճախ չեմ լսում, որովհետև ականջը կարող է կրկնօրինակել, ուսանողներիս էլ թույլ չեմ տալիս, որ հաճախ լսեն: Լսեց մի երկու անգամ, որպեսզի հասկանա` ինչ կա անելու, ասենք, լեզվի հետ կապված, երաժշտական գծերի կառուցվածքը հասկանալու համար և վերջ:
-Ասում են` արտասահմանյան ժամանակակից երաժշտության որակը բարձր է, Դուք համաձա՞յն եք:
-Որակը` տեխնիկական առումով, իհարկե, բարձր է: Երգելու առումով, կարծում եմ, որ ամերիկյան դպրոցը բարձր է, որովհետև ունի էստրադային երգի դպրոց, հստակ գործող դպրոց: Իրենք անպայման ստանում են համապատասխան երաժշտական կրթություն և վոկալ լուրջ դպրոց: Մեզ մոտ «աստղերը», ցավոք սրտի, գտնում են, որ իրենք կրթություն պետք է չունենան: Եթե երկու նոտա կպցրեցիր իրար, համակարգիչն էլ ուղղեց, երգիչ ես: Այնտեղ հստակ դպրոց է գործում: Այնտեղի դահլիճների հնարավորությունն էլ, իհարկե, անհամեմատելի է մեզ հետ: Բայց ասեմ, որ համաշխարհային ընդհանուր անկում կա մշակութային ասպարեզում։ Հիմա ավելի հետ ենք, քան տարիներ առաջ:
-Ի՞նչ երգիչների, երաժիշտների հետ եք համագործակցել:
-Համագործակցել եմ շատ դասական երգիչների հետ, էստրադային երգիչների հետ էլ եմ համագործակցել: Նախ հայ փոփ աստղերից նշեմ, որ շատ հաճելի էր ինձ համար համագործակցությունը Արսեն Սաֆարյանի հետ, մենք երգեցինք Շառլ Ազնավուրի «Ավե Մարիան»: Շատ-շատ գեղեցիկ երգ ձայնագրեցինք` հայերեն թարգմանությամբ, և ներկայացրեցինք հանդիսատեսին մի քանի համերգներում: Ֆորշի հետ ձայնագրել ենք եվրոպական հոգևոր երգերից մեկը: Համագործակցել եմ Արմեն Մարտիրոսյանի ղեկավարած Հայաստանի պետական ջազ նվագախմբի հետ: Իսկ օտար անուններից` «Պրոմեթեո» իտալական քառյակն է, որը եկավ Հայաստան, ես էի հրավիրել, մենք հրաշալի համերգ ունեցանք: Այս քառյակը շատ հայտնի է Իտալիայում, լարային կվարտետ է: Ամբողջ մի բաժին Կոմիտաս միասին ներկայացրեցինք, իսկ առաջին բաժինը եվրոպական երաժշտություն էր: Սաչիո Հայաշիի հետ եմ համագործակցել, ճապոնացի բարոկ ֆլեյտահարուհի է: Համագործակցել եմ ավստրալացի կլառնետահարուհի Ջիլիան Հոուվելի հետ, ամերիկյան կոմպոզիտոր և ջութակահար Քոլին Դիքսոնի հետ: Համագործակցել եմ հրաշալի ֆրանսիացի դաշնակահար Վիլֆրիդ Հումբերթի հետ, Դրեզդենի և Թելավիվի կամերային նվագախմբերի հետ, մաեստրոներ Զավեն Վարդանյանի, Արամ Ղարաբեկյանի, Ալեքսանդր Սիրանոսյանի (Ֆրանսիա), Հովհաննես Չեքիջյանի, Տիգրան Հեքեքյանի, Հայկ Դավթյանի (Ֆրանսիա), Էկկեհարդ Կլեմ (Գերմանիա) և այլոց հետ:
-Հոգևոր երաժշտության փառատոների մասնակիցները պե՞տք է անպայման քրիստոնյաներ լինեն:
-Ո՛չ: Ես մասնակցել եմ բազմաթիվ փառատոների` մրցութային և ոչ մրցութային: Հրավիրվում են պարսիկներ, ադրբեջանցիներ, թուրքեր, եվրոպացիներ, ասիացիներ, ամերիկացիներ, նույնիսկ այնպիսի ցեղեր, որ չենք էլ իմացել` հոգևոր երգ են երգում: Կարող եմ ասել, որ հայ հոգևոր երգը միշտ լինում է բարձունքի վրա: Բացարձակապես խտրականություն չկա: Եթե լսել եք «Ֆես» փառատոնի մասին, շատ կարևոր փառատոն է, Մարոկկոյում է լինում: Ե՛վ քրիստոնյա աշխարհն է, և՛ հրեա, և՛ մահմեդականներն են, այսինքն` կազմակերպիչների նպատակն է մի տեղ հավաքել այդ բոլոր կրոնների ներկայացուցիչներին: Աստված մեկ է, մենք բոլորս հավատում ենք Աստծուն: Ամեն դեպքում իմ նպատակն է պատշաճ կերպով ներկայացնել հայ հոգևոր և դասական երգը, որպեսզի ունկնդիրը երկար ժամանակ հիշի և նորից ցանկանա լսել մեր տիեզերական երգը։
-Եղե՞լ են համերգներ կամ մրցույթներ, որոնցից հրաժարվել եք:
-Մրցույթներ` ո՛չ, որովհետև մրցույթն այնպիսի բան է, որ երգչի կյանքում անպայման պետք է լինի, և հրաժարվել մրցույթից չես կարող, եթե մասնակցելու համար ոչինչ չի խանգարում: Իսկ փառատոներ եղել են, որ հրաժարվել եմ, այո՛:
-Կոնսերվատորիայի ուսանողները սիրո՞ւմ են հոգևոր երաժշտություն: Կա՞ն ուսանողներ, որոնք տարբերվում են մյուսներից:
-Այո՛, իհարկե: Պարտադիր: Շատ լավ ձայներ կան, հրաշալի ձայներ, բայց ակնհայտ են նրանք, ովքեր պիտի դառնան բեմի մարդ: Ուսանողները կոնսերվատորիայում անցնում են հոգևոր և ժողովրդական երգ որպես պարտադիր առարկա։ Ունենք շատ լավ մասնագետ – ուսուցիչներ, երաժշտագետներ: Այդ առարկայի քննությունը բավականին բարդ է, քանի որ ուսանողը պետք է բազում երգերի հատվածներ անգիր կարողանա արտաբերել։ Բայց եթե խոսենք այս երգաոճի բեմական կատարման մասին, ապա պետք է ասել, որ բոլորին անխտիր տրված չէ լինել այս ասպարեզում, քանի որ միայն լավ ձայն ունենալը այստեղ շատ քիչ բան է նշանակում։ Այս ժանրը բացի իրեն բնորոշ երգեցողության ոճական առանձնահատկություններից, պահանջում է հատուկ նվիրում, ճաշակ, հայրենասիրություն, հոգևոր կրթություն։
-Ցանկացած երգիչ կարո՞ղ է շարական երգել:
-Ինչո՞ւ ոչ: Եթե ուզում է, եթե սիրում է… Այնպես չէ, որ ստիպեցիր` երգեց: Եթե սիրում է, իհարկե, խնդիր չկա:
-Իսկ ձայնի առումո՞վ:
- Վերը արդեն նշեցի, թե ինչ է հարկավոր հոգևոր երգը կատարելու համար։ Սկզբնական շրջանում շատ կարևոր է հմուտ ուսուցչի ուղղորդումը։ Դա, իհարկե, կախված է նաև ուսանող-ուսուցիչ հարաբերությունից, թե ինչքանով է ուսուցիչը ճիշտ բացատրում, ինչքանով է ուսանողը ճիշտ հասկանում:
-Կոնսերվատորիան ավարտող ուսանողները հնարավորություն ունենո՞ւմ են հետո այստեղ շարունակելու իրենց կարիերան, թե՞ գնում են արտասահման:
-Այսպես ասեմ` ով փնտրում է, նա գտնում է: Կախված է, թե ինչքանով ես դու քեզ տեսնում այստեղ, և ինչքանով ես պատրաստ էներգիա, ուժ և ամեն ինչ ներդնելու, որպեսզի մնաս հավատարիմ քո երկրին: Ինձ թվում է` օպերային երգիչը պետք է փորձի անպայման իր ուժերն արտերկրում: Ես ինձ նվիրել եմ իմ ազգային երգարվեստին, և այս առումով շատ կարևոր է, որ ես ապրում եմ իմ հայրենիքում։ Միևնույն ժամանակ դա չի խանգարում լինել տարբեր երկրներում համերգներով։
-Քանի՞ թողարկված ձայնասկավառակ ունեք, և ի՞նչ ժանրի մեջ են:
-Քսան ձայներիզ և երեք տեսաերիզ: Այն ամենն է, ինչ անմիջապես վերաբերում է իմ գործունեությանը ՝ հոգևոր երգեր, Կոմիտասյան երգեր, հայ կոմպոզիտորների երգեր և ռոմանսներ, գերմանական երգեր, բարոկ արիաներ։
-Գերմանական երաժշտության հանդեպ Ձեր սերն ինչի՞ հետ է կապված:
-Դպրոցում գերմաներեն եմ անցել, միգուցե դա է եղել պատճառը, որովհետև ես շատ էի սիրում իմ ուսուցչուհուն և երբ ավարտեցի դպրոցը, փայլուն խոսում էի գերմաներեն: Հետագայում, երբ ունեցա հնարավորություն խորը ուսումնասիրելու գերմանական երգը, հասկացա, որ երգարվեստի բարձունքներից մեկն է, որը տալիս է երաժշտական լուրջ գիտելիք, և եթե կարողանում ես տիրապետել այդ գիտելիքին և կատարել այդ հրաշալի ժանրը, ուրեմն կարող ես ամեն ինչ։ Գերմանական երգը շատ զուգահեռներ ունի հայկականի հետ։ Մեր լեզուները երգեցիկ հնչողությամբ շատ մոտ են։ Գերմանական երգի կարևորագույն առանձնահատկություններից առաջինն է ՝ բառի ճշգրիտ արտաբերումը մեղեդու միջոցով։ Այս տեխնիկային տիրապետելը ժամանակ է պահանջում և համբերություն։
Ի սկզբանե սիրում էի գերմանական ամեն ինչը, հայկականից հետո, իհարկե։ Բայց հետո, երբ այցելեցի Ֆրանսիա, սիրահարվեցի Փարիզին, հետո Հռոմն էր, հետո այլ հրաշալի վայրեր: Բայց ինչքան էլ մենք սիրենք օտար մշակույթը և երկրները, միևնույնն է, վերադառնում ենք Գեղարդ կամ մեր Ջրվեժի եկեղեցին, միանգամից փոխվում է ամեն ինչ: Ես գիտեմ, որ բոլոր երեխաների ցանկությունն է այցելել Փարիզ և Հռոմ: Դա շատ լավ է, ես ցանկանում եմ, որ բոլորդ հնարավորություն ունենաք ճամփորդելու, այլապես մենք չենք գնահատի մեր սեփականը: Իսկ հեռվից հայրենիքի հանդեպ սերը էլ ավելի է ուժեղանում։
-Ինչպե՞ս է գրվում Պատարագը, ամեն մարդ կարո՞ղ է այն գրել:
-Ո՛չ, իհարկե, դա կարող են անել կոմպոզիտորները։ Բայց նմանները շատ քիչ են։ Կարծում եմ դրա համար բացի մասնագիտական հմտությունից հոգևոր մեծ ներաշխարհ է պետք ունենալ, աղոթքով շնորհ ստանալու կարողություն։ Այսօր ամենաընդունվածը և սիրվածն են Կոմիտասի և Եկմալյանի Պատարագը, սակայն Պատարգ են գրել նաև Էմի Աբգարը, որը ստեղծագործել է Կոմիտասից շատ ավելի շուտ, նաև Կարա-Մուրզան, Չորեքչայնը, Չիլինկիրյանը, Մեխանեջյանը և այլոք:
-Նոտայագրությունն ուշ է մտել հայ մշակույթ: Դրանից առաջ եղել են խազերը: Հիմա այդ խազերն օգտագործվո՞ւմ են:
-Կոմիտասը գտավ խազերի գաղտնիքը, բանալին և կարողացավ վերծանել և եվրոպական նոտագրությամբ գրի առնել բազմաթիվ շարականներ և ժողովրդական երգեր։ Ցավոք սրտի մենք՝ սովորական երաժիշտներս, հատուկ դասընթացներ չենք անցնում, որպեսզի կարողանանք կարդալ խազերը, բայց որոշ հոգևորականներ դա կարողանում են անել։ Կան երաժշտագետներ, հատուկ մասնագետներ, որոնք դա կարողանում են անել։
-Ամեն կիրակի Դուք գնում եք եկեղեցի` Պատարագ երգելու: Ինչո՞ւ եք դա անում:
-Անում եմ, որովհետև նախ ես Հայ Առաքելական եկեղեցու անդամ եմ, հավատում եմ Աստծուն, և համարում եմ իմ պարտքը` ամեն կիրակի աղոթքս առ Աստված հղելու, առավել ևս երգեցողության միջոցով: Դա ինձ համար մեծ պարգև է: Մենք հայ Առաքելական եկեղեցու զավակներ ենք, մեր հավատքը քրիստոնեությունն է, և մենք պարտավոր ենք ամեն կիրակի եկեղեցի գնալ: Բացի այդ, դա դառնում է արդեն պահանջ, և եթե չի ստացվում որևէ կիրակի գնալ պատարագի, այդ օրը շատ տխուր և դատարկ է անցնում։ Վերջերս նման կիրակիներ հաճախ եմ ունենում չափազանց զբաղվածությանս պատճառով։ Առաջ բավականին ծանր էի տանում այդ փաստը, բայց հետո հասկացա, որ կյանքս ունի հատուկ փուլեր, և ես հիմա իրավունք չունեմ հոգուս խաղաղությունը խախտել իմ սեփական սխալ զգացումներով։ Եթե Աստծուն պետք է, որ ես այս չափ զբաղված լինեմ, ուրեմն այս շրջանը աղոթքս կանցնի աշխատանքիս հետ զուգահեռ, հենց աշխատանքի ժամանակ։
-Ինչպե՞ս են օտարերկրացիներն ընդունում հայ հոգևոր երաժշտությունը:
-Մեր երաժշտությունը միշտ ընդունվում է մեծ խանդավառությամբ: Օտար հանդիսատեսը հաճախ զարմանում է, թե այս փոքրիկ երկիրը, որ նույնիսկ չգիտեն` որտեղ է գտնվում, այս ինչ մշակույթ ունի: Ախր, մենք մեղավոր ենք, որովհետև մենք մեր երկրի վարկանիշը չենք բարձրացնում: Երբ որ մենք կունենանք միասնական մտածելակերպ, ամեն ինչ լավ կլինի: Այդ գործում շատ մեծ գործ ունի անելու մեր պետությունը, ժողովուրդը:
Հարցազրույցը գրի առավ Գայանե Մարտիրոսյանը, 14տ.
Պատմություն այն մասին, թե ինչու անհետացավ Արգոն, ինչպես լինում էր ամեն տարի, ու ինչպիսի մեկնաբանություններ էին անում հարևանները՝ առանց ճշգրիտ տեղեկություններ իմանալու: Թերևս շատերի համար ծանոթ պատմություն է. լինում է, չէ՞, երբ չգիտես իրականում ինչ է տեղի ունեցել, բայց այնքան «հավաստի» փաստեր են ի հայտ գալիս, որ ակամայից խճճվում ես: Կյանք է, պատահում է և կպատահի, ոչ ոք ոչնչից չի կարող խուսափել:
Նա սովորաբար թատրոն է գալիս բոլորից շուտ, միայնակ նստում դատարկ դահլիճում, ուշի ուշով հետևում իրար հետևից ներս մտնող մարդկանց աղմկալի անցուդարձին, ու մտքերի հորձանուտի մեջ խորասուզվում, մինչև հայտարարվում է ներկայացման մեկնարկի մասին։
Շիրակի մարզի Արթիկ քաղաքի 4-րդ հիմնական դպրոցում կազմակերպվել էր Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան օրվա և գիրք նվիրելու օրվան նվիրված միջոցառում։ Միջոցառումը կազմակերպել էին 2-րդ դասարանի դասվար Լուսինե Պետրոսյանը և 3-րդ դասարանի դասվար Աննա Ոսկանյանը։ Թե՛ երկրորդ, թե՛ երրորդ դասարանի աշակերտները մեծ ոգևորությամբ էին պատրաստվել ու մասնակցել միջոցառմանը։