Լուսանկարը՝ Էլմիրա Հովհաննիսյանի

-Մամ, կարո՞ղ եմ քեզնից հարցազրույց վերցնել:

-Այո, իհարկե:

-Ինձ կպատմե՞ս, թե ինչպես ես ծանոթացել հայրիկիս հետ:

-Ես ապրում էի Շամշադինի շրջանի Բերդ ավանում, սակայն սովորելու համար գնացել էի Երևան: Հինգ տարի սովորելուց հետո ավարտեցի Երևանի պետական համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը, և ինձ Կրասնոսելսկի շրջանում նշանակեցին պետական նոտար:

-Դժվա՞ր էր քեզ համար օտար միջավայրում ապրելը:

-Դժվար չէր, բայց ես անհանգստանում էի: Անհանգստանում էի, որովհետև Կրասնոսելսկի շրջանում ոչ մի ծանոթ չունեի: Մենակ էի ամբողջ օրը: Միայն հաճախորդներն էին գալիս-գնում:

-Իսկ շա՞տ երիտասարդներ էին գալիս քեզ սիրո խոստովանություն անելու:

-Ոչ, աղջիկս: Ես շատ խիստ էի նման հարցերում:

-Ինձ թվում է` այս պատմության ավարտը շատ հետաքրքիր է լինելու:

-Ուսանողական տարիներին ես մի ակվարիում ունեի, շատ էի սիրում ձկներ պահել: Երբ գնացի Կրասնոսելսկ, այդ ակվարիումն էլ էի ինձ հետ տարել: Իմ աշխատասենյակում էլ պահում էի:

-Շարունակիր, շատ հետաքրքիր է:

-Օրերից մի օր մի երիտասարդ մտավ գրասենյակ ու ներկայացավ. Սարգսյան Մինաս: Նրան շատ հետաքրքրեցին իմ ակվարիումի ձկները: Այդպես ձկները դարձան մեր հանդիպումների պատճառը: Հայրդ այնքան գնաց-եկավ, մինչև ձկներս սատկեցին:

-Ձկների սաատկելուց հետո, հայրս ուրիշ ձկներ չբերե՞ց:

-Ոչ, չբերեց: Նա հասավ իր ուզածին, և վերջ:

-Ուզում ես ասել, որ ձեր հանդիպման պատճառը ձկնե՞րն էին:

-Այո, սիրելիս, հենց ձկներն էին: Այդպես մենք սկսեցինք հանդիպել և ամուսնացանք:

-Իսկ կարո՞ղ ես հիշել, թե դա տարվա ո՞ր եղանակն էր, ո՞ր ամիսն էր:

-Ամռանն էր, ամռանը, ավելի կոնկրետ, հուլիս ամիսն էր:

Հարցազրույց Վանաձորի մաթեմատիկայի և բնագիտական առարկաների խորացված ուսուցմամբ հատուկ դպրոցի տնօրեն, մանկավարժական գիտությունների դոկտոր, Ռուսաստանի բնագիտության ակադեմիայի պրոֆեսոր Արմեն Ծատուրյանի հետ

ՀՀ կառավարության որոշմամբ 2001 թվականի օգոստոսի 29-ին Վանաձորում բացվեց մաթեմատիկայի և բնագիտական առարկաների խորացված ուսուցմամբ գիշերօթիկ դպրոցը (4 դասարանով), որը հետագայում (2003թ.) ձեռք բերեց հատուկ դպրոցի կարգավիճակ:

Դպրոցում գործում է 10 դասարան՝ 190 աշակերտով: Դպրոցն իր տեսակի մեջ առաջինն է ու միակը Լոռու մարզում, որտեղ խորացված ուսուցանվում են մաթեմատիկա, ֆիզիկա, կենսաբանություն,

քիմիա առարկաները: Դպրոցի աշակերտները հանրապետական տարբեր օլիմպիադաներում ունեցել են ակնառու և նշանակալից հաջողություններ: Ընդհանուր առմամբ, նրանք ստացել են 420 մրցանակ՝ 51՝ 1-ին, 84` 2-րդ, 123` 3-րդ կարգի դիպլոմ, 162՝ գովասանագիր:

- Ե՞րբ և ու՞մ կողմից հիմնադրվեց դպրոցը:

- Վանաձորի մաթեմատիկայի և բնագիտական առարկաների խորացված ուսուցմամբ հատուկ դպրոցը, որի ոչ պաշտոնական անվանումն է «Էվրիկա», հիմնադրվել է 2001թ. օգոստոսի 29-ին ՀՀ կառավարության կողմից: Դպրոցը նպատակ ունի անցկացնել խորացված ուսուցում մաթեմատիկայից և բնագիտական առարկաներից՝ ֆիզիկա, քիմիա և կենսաբանություն:

- Ինչո՞վ է տարբերվում «Էվրիկան» մնացած դպրոցներից:

- Տարբերվում է նրանով, որ հատուկ դպրոցի կարգավիճակ ունի, և կատարվում է խորացված ուսուցում վերոնշյալ առարկաներից: Դա նշանակում է, որ այդ առարկաների ժամաքանակն ավելի շատ է, և անց են կացվում դասապատրաստումներ, գործում են խմբակներ:

- Հիմնականում ո՞ր առարկաներից եք մասնակցում օլիմպիադաների:

- Մասնակցում ենք մաթեմատիկայի և բնագիտական առարկաների տարբեր  օլիմպիադաների՝ միջվարժարանայինից մինչև միջազգային: Արդեն մասնակցել ենք 11 միջազգային օլիմպիադաների՝ Վիետնամում, Կորեայում, Ուզբեկստանում, Ռուսաստանում, Անգլիայում, Ուկրաինայում, Խորվաթիայում, Արգենտինայում և այլ երկրներում:

- Հիմնականում ո՞ր առարկաներից եք ունենում հաջողություններ:

- Բոլոր բնագիտական առարկաներից ունենում ենք հաջողություններ, սակայն գերակշռում է քիմիան, որից հետո՝ մաթեմատիկան:

- Իսկ մոտ ապագայում կա՞ն օլիմպիադաներ, որտեղ Դուք ունեք Ձեր ներկայացուցիչները:

- Առաջիկայում հանրապետական օլիմպիադայի մարզային փուլն
է: Դպրոցում շուտով կսկսվի ներդպրոցական փուլը: Փետրվարին մասնակցելու ենք նաև Մոսկվայի տնտեսագիտական բարձրագույն դպրոցում անցկացվող օլիմպիադայի, որին մասնակցողները հանգստանում են ամառային ճամբարում, իսկ հաղթողները սովորում են այդ դպրոցում:

- Ի՞նչ հիմնախնդիրներ ունի դպրոցը:

- Մեր դպրոցի ամենամեծ հիմնախնդիրը տարածքի հարցն է: Դպրոցը՝ լինելով առաջնակարգ, այդ հաջողություններին հասնում է շատ սուղ աշխատանքային պայմաններում: Դպրոցը չունի քիմիայի և ֆիզիկայի լաբորատորիաներ, ֆիզկուլտուրայի մարզադահլիճ: Այսօր շատ կարևոր է ժամանակակից, ընդարձակ և տեխնիկապես հագեցած շենքի կառուցումը:

- Ի՞նչ կցանկանայիք փոխել դպրոցում:

- Կարծում եմ, որ այսպիսի դպրոցների ուսումնական ծրագրերում պետք է ավելի շատ դասաժամեր հատկացնել բնագիտական առարկաներին, ինչպես նաև օտար լեզուներին, քանի որ մեր աշակերտները սովորում են նաև աշխարհի տարբեր երկրներում:

2007թ. դպրոցն ընդգրկվել է բարձր տեխնոլոգիաների ոլորտում անցկացվող ՀՀ նախագահի ամենամյա մրցանակաբաշխությանը մասնակցող հանրապետության ուսումնական հաստատությունների ցանկում՝ հաշվի առնելով դպրոցական առարկայական օլիմպիադաներում աշակերտների հաջողությունները:

 -Քանդակագործի՝ Աստծու տված շնորհքը ընիգ է, օր ժողովրդի սիրած կերպարները նույնքան ջերմությամբ ու նույնքան կենդանի իրան վերադարձնե: Ամեն մե արձանը, որ դրվում է մեր քաղաքում, մի երևույթ է, ու կապ չունի ինչըղ է էրած, կարևորը էն է, որ ինքը իր մեջ ինչ-որ դաստիարակչական բնույթ ու իմաստ ունի:

Ինչըղ կըսե Կոմիտասը, եթե շնորհք ունիս, ժողովրդի տվածը բըդի իրան վերադարձնես: Ու ինչըղ ինքը ժողովրդից վերցրեց շատ երգեր, մշակեց, կատարելագործեց ու ժողովրդին տվեց, ըդպես էլ ես ժողովրդի ծոցից ելած կերպարներին գուզեմ, օր նույն համ ու հոտով, լեննագանցու ըսած` ջիգյարով ներկայացնեմ: Ու ես հոգևոր բավականություն կստանամ, երբ օր մեր հանճարների քանդակները շատ կենդանի կեղնին: Եվ իսկականից մեծ պատիվ է, երբ կծառայես մեծերին:

Բայց նաև շատ բարդ է քանդակագործի աշխատանքը, որովհետև մենակ արտաքին նմանությունը հերիք չէ. բըդի ներքին նմանությունն էլ գտնիս, գտնիս էդ մարդու ֆունկցիան: Ըդոր համար շատ էսքիզներ կենեմ, մինչև որ կգտնիմ իսկականին ամենամոտը ու բնականը: Մեր Սասունցի Դավթի արձանի հեղինակը՝ Երվանդ Քոչարը, երկար ժամանակ մտածել է, թե ինչըղ քանդակե, ու ինչ-որ բան չի հերիքել իրա ուզածը ստանալու համար, ու ինքը գնացել է գազանանոց, լսել է առյուծի մռնչյունը ու էն ամենը, ինչ-որ զգացել է, դրել է արձանի մեջ:

Քանդակով ես զբաղվել եմ տասներկու տարեկանից: Հլը էն ժամանակ 3-4-րդ դասարան էի, կերթայի մեր էսօրվա Մայր Հայաստանի արձանի մոտից, որը հլը գոյություն չուներ, կավ կբերեի էդ մեծ-մեծ քարերի տակից: Ու տնեցոնք էլ խաբար չէին եղնի, մեկ էլ ես կավը ուսիս գուկայի տուն, օր մե նոր կերպարըմ ստեղծեի: Ու էն ժամանակվա քանդակներս էլ շատ-շատ բնական են: Ես հըմի կնայեմ ու ընձի-ընձի կմտածեմ, օր էրեխա-էրեխա, լավ էլ նմանեցրել ու բնականին շատ մոտ քանդակել եմ մեր Վարդան Մամիկոնյանին, Հովհաննես Թումանյանին, շատ-շատերին: Ու բանն էլ էն է, օր ես ընձի եմ էրե էդ ամեն ինչը՝ առանց դասատու, առանց գործից հասկցող որևէ մեկի:

-Ռոդենը կըսե, եթե արձանին ձեռք կուտաս ու կզգաս արձանին, ուրեմն ինքը կենդանի է: Ես էն ժամանակ, երբ որ առաջին անգամ տեսա Սամվելի աշխատանքները, էնքան բնական էին, որ անկախ ինձանից ուզեցի ձեռք տալ, որ տեսնեի՝ կենդանի է, թե` ոչ,- զրույցին է միանում քանդակագործ Սամվել Պետրոսյանի կինը,- բայց ինքը ընձի կըսեր՝ մեջն ի՞նչ կա, չի խոսա:

Ես Սևակին (ցույց տվել եմ, չէ՞) գագաթ եմ էրե, որովհետև իրոք ինքը գագաթ էր: Ու չէի կըրնա ամենալավ կերպով չներկայացնեի, որովհետև իմ ամենասիրած ու հոգեհարազատ կերպարներին, ու հատկապես Նարեկացուն ու Սևակին, ես միշտ գուզեմ, օր ամենալավ ձևով ստեղծեմ, որովհետև մեր դյուցազներգության պես, ինչքան ստեղծես` կստեղծվին:

Արվեստագետը, եթե մտածող չեղավ, բան դուրս չի գա, որովհետև բըդի ամեն ինչ իրար կապե ու լավագույնը գտնի, թե չէ մակերեսային՝ դիլետանտ կեղնի: Արվեստը ֆորմա է, ու դու քու փիլիսոփայությամբդ բըդի կըրնանաս էդ ֆորման լցնես, լիքը դարձնես:

-Սամվելը շատ շուտ կոգեշնչվի: Հանկարծ մե կերպարըմ հանդիպավ, ինքը անմիջապես կսկսե մտածել էդ կերպարի վրա, ու ըդոր համար էլ իրա միտքը միշտ զբաղված է: Շատ ժամանակ ես կխոսամ-կխոսամ, բայց գիտեմ, օր ինքը ընձի չի լսե, իրա միտքը ինչ-որ նոր բան կստեղծե,- ասում է քանդակագործի կինը,- իրան դու երբեք պարապ չես տեսնի: Անընդհատ թուղթն ու մատիտը ձեռքը ինչ-որ բաներ կգծե, շատ ժամանակ նկարածը ցույց կուտա ու կհարցնե, թե որ մեկն է լավը: Ինքը չափից դուրս մոնումենտալ է:

-Դու քանդակը ընբես բըդի էնես, օր միջավայրի ճարտարապետության հետ հնչե ու մեծ արժեք ունենա:

Համ էլ քանդակագործը բդի շատ կարդացած էղնի: Օրինակ, հունական, ասորական, եգիպտական, իտալական մշակույթին բըդի տեղյակ էղնի, օր իրա քանդակները կըրնանա ճիշտ ստեղծե: Ես էլ շատ գործեր ունիմ, օր էդ ոճերով են քանդակված, բայց դե դու քու ազգային ձևով բըդի ստեղծես քանդակդ: Ես կհիշեմ՝ մեր մանկավարժական ինստիտուտի գործերն օր կենեի, Նարեկ Սրբազանը եկավ, տեսավ ու ըսեց. «Նայողը կզգա, օր հայի ձեռ է կպե: Ոչ իտալական է, ոչ հունական. այ, էդ է հայի արվեստը»:

Կըսեն` առյուծը կազմված է մարսված ոչխարներից: Այսինքն, բըդի էդ բոլոր արվեստները ուսումնասիրես, գիտենաս ու քուգդ ստեղծես:

-Էս էլ Ազնավուրս, Չարենցս, Սևակս, Խորենացիս, Տիգրան Մեծս, Նալբանդյանս, Դուրյանս, Գոշս…Կոմիտասս ու Քրիստոսս…

Եվ բառերով չի կարելի նկարագրել այն հիացմունքն ու սերը, որը տեսանելի էր քանդակագործի աչքերում, այն ոգևորությունը, որը նա զգում էր արձանները ցուցադրելիս ու ոչ պակաս ոգևորությամբ էլ վարակում ինձ, քանի որ անգամ փոքր արձանների մեջ զգացվում էր մեր մեծերի մեծությունը…