-Մա՜մ, ջերմաչափը տուր, էլի՜…
-Ամայի մոտ ա, վերջացնի՝ կբերեմ:
-Ամայից հետո ես եմ չափելու:
-Հոպ, առաջ ես եմ ասել:

Ահա մի շաբաթ է՝մեր տանն այս վիճակն է. ջերմություն չափելու հերթ է: Դե, ո՞ւմ տանը տասնհինգ հոգի լինի, տասնհինգն էլ հիվանդ, ու այսպիսի վիճակ չստեղծվի: Այսքանից հետո ես միայն մի բան կարող եմ ասել՝ խե՜ղճ ջերմաչափ…

Ընդհանրապես մեր տանը հերթեր շատ են լինում՝ լողանալու հերթ, սեղանի շուրջ նստելու ու հաց ուտելու հերթ, սիրած հեռուստաալիքը դիտելու հերթ, էլ չեմ խոսում համակարգչի դիմաց նստելու հերթի մասին, որի մենաշնորհը կարծես Վովա պապային է տրված. ամբողջ օրը նորություններ, նարդի, նորություններ, ֆիլմ, նորություններ ու էլի նորություններ: Մի հարցնող լինի, թե ա՛յ մարդ, չե՞ս հոգնում:

-Վովա՛ պապա, mail-ով քննությանս հարցաշարն են ուղարկել…
-Պա՛պ, մի հատ նոր հզոր ծրագիր ա դուրս եկել, ուզում եմ քաշել…
-Վովա՛ պապ, նոր նյութ եմ գրել, թող ուղարկեմ, խնդրում եմ…

Ահա այսպես բոլորս հերթով գնում ու փորձում ենք Վովա պապային համակարգչի առջևից պոկել: Երբ ոչինչ չի ստացվում, երեխաներով մեկ-մեկ խորամանկության ենք դիմում:

-Դրսում քեզ են կանչում, Վովա՛ պապ:
-Անո մաման ասում ա՝ արի հաց կեր:
-Եթե չայ բերեմ, որ խմես, վեր կկենա՞ս:

Աչքերիս չեմ հավատում, ինձ հաջողվեց դա անել: Ահա ես վերցնում եմ մկնիկը, փորձում եմ խեղճ համակարգչին «ուշքի բերել» (համակարգիչը տարիքով ինձանից էլ մեծ է, Վովա պապայից հետո էլ անպայման թարմացնելու կարիք է առաջանում, էլ չեմ խոսում այն մասին, որ մեծ եղբայրս ամեն շաբաթ ստիպված է լինում համակարգչի ծրագիրը փոխել): Հինգ րոպե, տասը րոպե, հիմա կվերջացնեմ նյութս ու…

-Աստղի՛կ, վե՛ր կաց:
-Ա՜խր, նոր էի նստել, թող գոնե վերջացնեմ…
-Հինգ րոպեով եմ նստում:

Ես ասեմ հինգ րոպե, դուք հասկացեք դրա տասնապատիկը: Իսկ այսքանից հետո ես կարող եմ միայն ասել՝ է՜հ:

Ես Գոհար Զաքարյանն եմ, 15 տարեկան, ապրում եմ Հայաստանի ամենամեծ  գյուղերից մեկում (իհարկե, սա ասում եմ մեծ հպարտությամբ): Հիմա պատմեմ, թե ինչպես է անցնում իմ օրը: Արթնանում եմ վաղ առավոտյան զարթուցիչի անտանելի ձայնից, հագնվում եմ, կատարում իմ ամենօրյա մարմնամարզությունը: Այնուհետև նախաճաշում և գնում եմ դպրոց: Դպրոցում անցկացնում եմ օրվա մեծ մասը: Սովորում եմ 10-րդ դասարանում, 5 համադասարանցիներիս հետ: Այո, մենք 6 հոգով ենք ամբողջ դասարանում: Մենք բոլորս քույր և եղբայրներ ենք: Անհնար է ձանձրանալ կամ տխրել մեր դասարանում: 

7 ժամ դպրոցում անցկացնելուց հետո գալիս եմ տուն: Տան ավագ երեխան ես եմ, և ինչպես մայրիկս է ասում, բոլոր երեխաները ինձնից են օրինակ վերցնում: Դա մեծ պատասխանատվություն է ինձ համար: Հաճախ նաև նրանց սխալների և չարաճճի արարքների համար ես եմ պատժվում. չէ՞ որ ես եմ մեծը, ուրեմն, միշտ մեղավոր եմ: Այդ առումով շատ եմ նախանձում այն երեխաներին, ովքեր տան փոքրն են:

Ես գրեթե միշտ ծանրաբեռնված եմ դասերով, բայց արագ եմ սովորում և ժամանակին ավարտում: Ճիշտ է, ես սովորում եմ գերազանց, սակայն ինչպես բոլորը, ես նույնպես ունեմ իմ սիրելի առարկաները` հայոց լեզուն, գրականությունը, անգլերենը, հասարակագիտությունը, որոնք մեծ հաճույքով եմ սովորում: Ապագա մասնագիտությունս նույնպես կապում եմ այս առարկաների հետ:

Երբ դասերս շուտ եմ ավարտում, սիրում եմ գիրք կարդալ և կտրվել առօրյայից, սիրում եմ նաև համակարգչով զբաղվել, հետաքրքիր նյութեր եմ կարդում, թեստեր լրացնում, ինչպես նաև շփվում եմ ընկերներիս հետ: Սիրում եմ հաճախ մենակ մնալ, մտնում եմ իմ սենյակ, փակում դուռը, միացնում բարձր երաժշտություն և սկսում պարել: Հաճախ, երբ բարձր տրամադրություն եմ ունենում, սկսում եմ համեղ մրգային և բանջարեղենային աղցաններ պատրաստել: Ընտանիքիս անդամները փորձում են, ասում, որ համեղ է, սակայն վերջում ամբողջը ես եմ ուտում. միթե՞ նրանք չեն ուզում ինձ նեղանցնել…

Շատ երազանքներ ունեմ: Ուզում եմ առաջին հերթին լավ մարդ դառնալ, հասարակությանը պիտանի անձ լինել, լավ սովորել, լավ մասնագետ դառնալ: Երազում եմ հայտնի թարգմանչուհի դառնալ և շրջել ողջ աշխարհով, պատմել բոլորին մեր մի բուռ Հայաստանի և նրա դարավոր պատմության մասին: Վստահ եմ, որ իմ աշխատասիրության շնորհիվ իմ երազանքներն ու նպատակները կիրականանան:

Բոլոր ուսուցիչները չեն կարող միաժամանակ և ընկեր լինել, և մանկավարժ, իսկ իմ ընկեր Ադամյանը առաջին հերթին մեր ընկերն էր, հետո լավ մասնագետ և ուսուցչուհի: Հակառակ իմ չհարմարվող ու բարդ բնավորությանը, ես միանգամից սիրեցի ինձ համար ամենահետաքրքիր առարկայի` կենսաբանության նոր ուսուցչուհուն: Մենք ընկերացել էինք, ինձ հուզող ամեն հարց ես կարող էի տալ նրան: Կարծես ինձ համար ծնող էր դարձել, և դա ընդամենը 2 տարվա ընթացքում:

Հիշում եմ, նրա դասղեկական դասարանից մի տղա դիմակահանդեսի ժամանակ ինձ պարի էր հրավիրել, ես մերժել էի: Երբ դա պատմում էի ընկեր Ադամյանին, պետք է տեսնեիք, թե ոնց էր վշտանում: Ասում էր. «Վաաայ, աղջիկ, պարեիր էլի տղայիս հետ: Դավիթս բարի տղա է, քեզ կսպանե՞ր»: Իր շրջանավարտ դասարանի նկարները շարել էր սեղանի վրա, հերթով նայում, ասում էր, թե ով որտեղ է ընդունվել, ում տարան բանակ, հատիկ-հատիկ ասում, հրճվում էր: Դասարանն էլ շատ էր սիրում իրեն: Իրենց միշտ այնտեղ կգտնեիր:

Ինձ, կարծում եմ, մի ուրիշ կերպ էր սիրում: Ասում էր, որ խելառ եմ, բայց լավ խելառ եմ: Շատ բարի էր: Անչափ: Ոչ մեկին մի թթու խոսք չէր ասում, անգամ ամենաչար տղաներին: Բայց նաև խիստ էր իր դասին վերաբերվող յուրաքանչյուր հարցի շուրջ: Միշտ պատասխանում էր մեր հարցերին, երբեք չէր անտեսում, եթե դասը չհասկանայինք էլ, ապա տասը անգամ կբացատրեր:
Նրա դասն այնպես էր անցնում, որ բոլորն ինքնըստինքյան հետաքրքրվում էին կենսաբանությամբ: Պատմում ու բացատրում էր բազում օրինակներով, կարծես էկրանով ֆիլմ էինք դիտում բույսերի ու կենդանիների մասին:
Երբ հուսահատված գնում էի, պատմում վախերիս, մտածմունքներիս մասին, միշտ ինձ ուղղություն էր ցույց տալիս: Իր օրինակն էր բերում, թե ինչքան դժվարությունների միջով է անցել, մինչև իր կայացած մարդ դառնալը: Հիսունն անց կին էր, մեծ երեխաներ ուներ, բայց ջահել էր հոգով, մեզ լավ էր հասկանում: Ասում էի`վախենում եմ, որ չեմ ընդունվի, չեմ հանձնի քննություններս, ասում էր. «Ուզո՞ւմ ես, կհասնե’ս»: Նա երեխաների մեջ հավատի սերմեր էր ցանում. հավատ դեպի մեր ուժերը:
Դասարանում մի գանգ ուներ, ամեն դասին վերցնում խաղում էի դրանով, ասում էր, գանգիս վրա խազ չլինի: Բայց ձեռքիցս ընկներ, վրան նկարեի, ոչինչ չէր ասի: Միայն ժպիտով երեխայական արարքներիս էր հետևում: Դպրոցում ընկեր Ադամյանին անխտիր բոլորը սիրում էին (սիրում են):

Մի անգամ գնացինք դասի, տեսանք դպրոցի մյուս կենսաբանության ուսուցչուհին էր նստած, ասաց, որ ինքն է մի որոշ ժամանակ դասավանդելու, որ ընկեր Ադամյանը մի քիչ հիվանդ է, ու չի գա մի քանի օր: Ես վստահ էի, որ ՄԻ ՔԱՆԻ ՕՐ չի գա: Հետո անցավ տասը օրից ավելի: Խառնվել էինք իրար: Պատահաբար իմացանք, որ հիվանդանոց են տարել: Ամեն օր լսում էինք, որ վիճակը վատանում է, ու մենք բոլորս նրա հետ հիվանդ էինք:

Սովորական օր էր, լավ էլ տաք օր էր: Օտար լեզվին էինք նստած: Երեխաներից մեկը գնաց մատյանը բերելու, եկավ ու ասաց` ուսուցիչները լացում են: Մենք մեր ուղեղի մի ծայրում մտմտում էինք էն ահավոր միտքը, բայց ոչ մեկս էլ չէր ուզում հավատալ դրան:

Դասավանդող ուսուցչուհին գնաց`իմանալու եղելությունը: Ու երբ հետ եկավ, իր լռությունն ամեն բան ասաց:

…Բոլորս սառել էինք: Այդ ձմեռ օրվա տաք եղանակին դարձել էինք ձյան պես սառը: Անհավատալի էր: Դեռ մի քանի օր առաջ վազելով գնացել գրկել էի ընկեր Ադամյանին, իսկ այսօր… Ուղեղիս մեջ չէր տեղավորվում ոչինչ:

Դա իմ առաջին ու մեծ կորուստն էր: Շատ մեծ: Անդառնալի: Առաջին անգամ հասկացա, թե ոնց է ցավում մարդու հոգին:

Մի երկու օր էր անցել: Ասացին, որ հիվանդանոցում եղած ժամանակ մեր գրավորներն էր ուզել` ստուգելու համար: Հիշեցի, այն գրավորներն էին, որ մենք վերջին անգամ գրեցինք: Գիրքը տեսավ ձեռքիս, ժպտաց, չվերցրեց…Իր կյանքի վերջին օրերին ուզեցել էր մեկ անգամ էլ զգալ, այդ գրավորների միջոցով հաղորդվել իր սիրելի աշխատանքին, երեխաներին…
Հիմա կենսաբանության դասերին ստիպված եմ գնում: Իր դասասենյակում չենք անում: Չենք կարող: Ամեն բան այնտեղ իրեն է հիշեցնում, նրա ամեն բառը, խրատները, ժպիտը, ձայնը…
Նրա կորստով ասես մենք հասունացանք: Այն ամենը, ինչ ասում էր մեզ, հիմա ավելի կարևորվեցին ու արժևորվեցին: Ամեն արարքից առաջ, ամեն գործից առաջ մտածում եմ` ի՞նչ կասեր, կոգևորեվե՞ր, կքաջալերե՞ր, թե՞… Երևի մարդն այսպես է մեծանում ու հասունանում. Երբ մեծ կորուստ ունի և հիշողություն:

Առավոտ, ժամը` 8։00: Էլի արթնանում եմ զարթուցիչի տհաճ ձայնից… Լավ, կատակեցի։ Իրականում այնքան խորն եմ քնում, որ զարթուցիչի ձայնն անգամ չեմ լսում։ Սովորաբար արթնանում եմ «Վե՛ր կաց, կուշանաս» խոսքերից կամ ոտնաթաթերիս շրջանում խուտուտ զգալով։ Առաջին հերթին գնում եմ բաղնիքին բարևելու։ Բարևվելուց հետո գնում եմ խոհանոց՝ նախաճաշելու։ Սեղանի մոտ նստած կիսաբաց աչքերով տեսնում եմ ինձ արդեն ծանոթ տեսարանը՝ դատարկ բաժակս, որը կարծես ինձ ասի. «Ես էլ քո պես մրսում եմ, արագ տաք թեյ լցրու իմ մեջ», ինձ ախորժալի հայացքով նայող խաշած ձուն, ի դեպ, չգիտես ինչու, միշտ, երբ ձուն շատ տաք է լինում, տաք է լինում նաև թեյի գույնը: Ատում եմ, երբ այդպես է լինում… Փորձում եմ լավաշ վերցնել, որպեսզի բրդուճ անեմ։  Եվ կարծես թե հատուկ ինձ համար, վերևի մասում արդեն չորացած հացերն են։ Այդպես քնաթաթախ փորձում եմ գտնել ավելի փափուկ հաց, և ամբողջ հացամանը տակն ու վրա եմ անում, ինչն ինձ վրա բարկանալու առիթ է դառնում։ Ճիշտն ասած, դրան էլ եմ արդեն սովոր։ Նախաճաշից հետո վերցնում եմ պայուսակս ու աստիճաններով իջնելիս անպայման նայում եմ դեպի խոհանոց։ Շատ եմ սիրում այն պահը, երբ տեսնում եմ խոհանոցը, և իջնելուս հետ մեկտեղ աչքերիս առաջ խոհանոցը փոխվում է առաջին հարկի հյուրասենյակի։ Առաջին հարկում մի բազմոց կա։ Այդ բազմոցը նույնպես շատ եմ սիրում, քանի որ կոշիկներս հագնելու ժամանակ նրա վրա մի քիչ ննջում եմ։ Տան դուռը բացելով շատ արագ զգում եմ այդ ցուրտ քամին, որն ուղիղ դեմքիս է փչում։ Այդ պահին ուզում եմ ետ վազել դեպի տաք անկողինս և պառկել, հասկանալով, որ քունս էլ չի տանի։ Մի խոսքով, դուրս եմ գալիս տանից և վազում հարևանությամբ ապրող ընկերոջս կանչելու։

-Հովո՜,-կարճ եմ կանչում, քանի որ ալարում եմ ամբողջ անունն ասել։

-Հովո՜,- կրկին պատասխան չկա։

-Արա, Հովո՛…

-Վա՜յ, ապեր, էս եկել ե՞ս, հեսա պայուսակս վերցնեմ ու գամ․․․

Քայլում ենք դեպի դպրոց։ Արդեն հասնում ենք մյուս ընկերոջս տուն։

-Երանի արդեն պատրաստ մեզ սպասելուց լինի:

-Բախտավար, թե էսքան շուտ հելած լինի…

Ես լուռ համաձայնելով շարունակեցի քայլել։ Հասանք ընկերոջս տուն։

-Ռո՜բ,- կրկին ալարեցի ամբողջ անունն ասել։

-Հաջաա՜ն։

-Հա ջան ու ջան, արագացրու՛։

-Էկա՜…

Երեքով քայլում ենք դեպի դպրոց: Ի դեպ, ինչքան շատ մարդու հետ ես քայլում, և ինչքան հաճելի է նրանց հետ զրուցելը, այնքան ավելի կարճ է թվում ճանապարհդ։ Եվ այդպես, արագ-արագ մենք անցանք այդ կարճ ճանապարհը՝ հասնելով դպրոց։

Դպրոցում, ինչպես միշտ, ամեն ինչ միապաղաղ էր: Էլի նույն մուննաթով պահակն ու հավաքարարները, որոնք բարևս չեն առնում: Էլի նույն աստիճանները, որոնց վիճակից ենթադրեցի, որ նրանք էլ ուրախ չէին ինձ տեսնել, բայց դե, ինչ արած։ Բարձրացանք մեր դասարան, էլի Կարենի շնորհիվ չմնացինք միջանցքում: Նա միշտ իր մոտ է պահում դասարանի երկրորդ բանալին։ Ներսում կրկին ամեն ինչ նույնը՝ մեզնից հոգնած գրատախտակը, ուսուցչի վերանորոգած սեղանը, (այո, մեր «շնորհալիները» դրան էլ են հասել), աթոռս, որը հոգնել էր սեղանի վրա հակառակ դիրքում կախված մնալուց և այլն․․․

Զանգը տվեց։ Առաջին ժամի 15-րդ րոպեն էր, երբ դռնից ուշացած մտան մեր հերոսները՝ իմ լավագույն ընկերները՝ Արտյոմը, Դավիթը, Դավիթը, Սարմենը։ Ի դեպ՝ Դավիթներից մեկին մենք Կոստո ենք անվանում, նրանց տարբերելու համար։ Թե ինչու Կոստո, հիմա կասեմ։ Պատասխանը շատ պարզ է, նրա ազգանունը Կոստանյան է։ Հենց նա էլ, իր վրա վերցրեց ուշանալու պատճառաբանություն հորինելու բարդ գործը։

-Ընկեր Իսրայելյան, կներեք էլի, ուղղակի ճանապարհները սառած էին,  գնացել էինք «զիմնի պագրիշկա» առնելու։

-Նստեք հա՞: Հավեսներդ չունեմ․․․

Դասերից հետո, միայն ուտելու մասին մտածելով ցրվեցինք տներով։ Հասա տուն։ Տան դուռը բացելուն պես լսեցի արդեն ծանոթ ձայնը․

-Նարե՞կ…

-Հա, մամ, ես եմ։

Այս կարճ զրույցն այնքան է կրկնվել, որ երբեմն դռնից մտած արդեն ասում եմ, որ ես եմ։ Արագ ճաշելուց հետո վազեցի իմ սիրելի համակարգչի մոտ և մտա վիրտուալ իրականություն։ Արդեն այդ իրականության խորքերն էի սուզվել, երբ լսեցի․․․

-Նարեկ, դա․․․

-Հեսա մամ, մի բան եմ անում, արագ վերջացնեմ ու անցնեմ դասերիս,- իրականում, ես էլ, մայրս էլ գիտենք, որ այդ մի բանը կարող է տևել մինչև ուշ գիշեր։ Վերջիվերջո, ես անցա դասերիս։ Դասերս վերջացնելուց հետո, ուրախ, զվարթ, ոչինչ չնկատելով վազում էի համակարգչիս գիրկը, երբ լսեցի․

-Դա, դը բոլի էլ էդ տները հարամես, գյինաս ես, խերդ տանջվելով մե կերպ շինե-շթլե, ընչե՞ս ուզել մե օրում սաղ ավըրես։

-Լավ, տատի, էլ չեմ անի։

Ես, արդեն մի քիչ դանդաղ, գնում էի դեպի համակարգիչս, երբ լսեցի այս «ողբերգական» խոսքերը։

-Նարեկ, տու ժամին ըշկացի՞ր ես, շոշոտ ընցար տեղերդ։

-Լավ, պապ, հեսա կոմպը անջատեմ` գնամ։

Իրականում, ինչքան էլ չուզեի քնել, շատ հոգնած էի և արջի պես ընկա անկողնուս վրա․․․

…-Վե՛ր կաց, կուշանաս։

Արդեն հինգ ամիս է`առավոտյան արթնանում ու մի բանի մասին եմ մտածում. ե՞րբ է մուսաս գալու, որ նոր նյութ գրեմ: Այդպես ամեն օր արթնանում եմ ու սպասում մուսայիս հայտնվելուն, սակայն ապարդյուն: Պարապ նստելով ոչնչի չես հասնի: Ու հենց այսօր ինքս ինձ ստիպեցի, որ վերջ, այլևս չպիտի սպասեմ մուսայիս գալուն:

Նստեցի, գրիչս վերցրի, սկսեցի գրել ու զգացի, որ մեկի փոխարեն մի քանի գաղափարներ ունեմ: Մտքերս արագ-արագ շարադրում էի, որ մյուս գաղափարներս չմոռանամ և, վերջապես ավարտելով տքնաջան աշխատանքս, հանգիստ խղճով պառկեցի քնելու: Սակայն չկարողացա աչք փակել, որովհետև ամբողջ գիշեր նոր գաղափարներ էին գալիս գլուխս, մտքերս խառն էին, և երբ աչքերս փորձեցի փակել ու քնել, արդեն լուսաբաց էր:

Ես հասկացա, որ այդքան գաղափարներ մի օրում հնարավոր չէ գրել: Որոշեցի ամեն օր մի նոր նյութ գրել: Այդպես ավելի հանգիստ կլինեմ ու գիշերներն էլ կկարողանամ աչք փակել:

Առաջին անգամ էր, որ իմ և ընկերուհուս ձեռքը պրոֆեսիոնալ ֆոտոխցիկ էր ընկել: Այն մեր դիզայնի ուսուցչուհունն էր:  

Ես և ընկերուհիս որոշեցինք խնդրել, որ ամանորյա հավաքույթի ժամանակ ուսուցչուհին իր հետ բերի ֆոտոխցիկը: Ամբողջ օրը մտածում էինք ինչպես ասել:

-Ի՞նչխ սենք, օր ամոթ չեղնի:
-Ես էլ էդ կմտածեմ:
-Ո՞վ բդի առաջինը սկսե:
-Դու, ես կամչնամ:
-Չէէ, ես էլ կամչնամ:
-Ըբը, ի՞նչ էնենք:
-Արի, երկուսով սենք:
-Չի էղնի ըտպես:
-Իսկ, եթե սայթով «գրուպա» բացենք ու երկուսով գրե՞նք:
-Հա, բայց առաջինը դու:
-Դե, ես կգրեմ` բարև ձեզ, մի բան կարելի՞ է խնդրել, ինքը կսե` ասեք, դու էլ կսես:
-Չէ հակառակը, բայց ամոթ է, ախր, հմի ինչ ըսես` կմտածե:
-Ոչինչ, զատո կնկարվինք:
-Դե վսյո, պայմանավորվանք, հենց գնացինք տուն, մեկից սայթ կմտնինք ու կսպասենք դասատուին:
-Հա, ըդպես էլ կենենք:

Այդպես պայմանավորվեցինք և պայմանավորվածի պես էլ արեցինք:

Սպասեցինք մինչև ուսուցչուհին օնլայն լինի, ապա գրեցինք: Մենք վստահ էինք, որ չէինք մերժվի, հարցը ամաչելն էր: Ի վերջո գրեցինք, և ուսուցչուհին խոստացավ բերել:

Ահա և ֆոտոխցիկը մեր ձեռքում է: Բոլորից առանձնացել էինք, որպեսզի մեր ուզածի պես ու չափ նկարվեինք:

-Հլը տուր`մյամ ես բռնեմ:
-Հա. քիչըմ` դու, քիչըմ` ես:
-Ըհնց:

-Հետո էլ շորերներս կփոխենք, յանի`տարբեր օրեր ենք նկարվել:
-Ճիշտ ես, դե սպասե, միամ էլ մենակս նկարվիմ ու փոխվինք:

-Հմի ես եմ բռնողը:
-Սկսինք:
-Ջան՜, սայթ քցելու նոր նկարներ ունեցանք:
-Հա՜, էդ ըսա:

-Հլը միամ էլ էս դիրքով:

Եվ այսպես հարյուրավոր նկարներով ավարտեցինք օրը:

Ավելացնեմ, որ այս վերջին լուսանկարի շնորհիվ թանկ նվեր ձեռք բերեցի` «դիմանկարի» տեսքով: