Դեն նետեք ձեր բերաներից անիմաստ ու տհաճ խոսակցությունները և մենք դեն կնետենք ականջակալները, որոնք այդքան նյարդայնացնում են ձեզ:
Պահեք ձեր բերաներում ձեր անհաճո խոսքերը, և մենք կպահենք իրականությունը մեր մեջ: Մենք ականջակալներ կրում ենք ամեն օր, օրվա մեջ ամեն պահ, որովհետև հոգնել ու զզվել են մեր ականջները ձեր անիմաստ բամբասանքներից, որովհետև մենք ինքներս փրկել ենք ուզում մեր ականջները, դրանք այնքան մե՜ղք են, երբ կարմրում են ձեր բարձր ձայներից, բայց բարձր երաժշտությունից՝ երբեք: Դեն նետեք ձեր կյանքից այդ բամբասանք կոչվածը, և մենք, ականջակալները դեն նետելով, ձեզ հետ կլսենք այդ երաժշտությունը՝ չվախենալով, որ դուք կքննադատեք մեր ճաշակը:
Ես սիրում եմ ականջակալներս շա՜տ, որովհետև դա ինձ օգնում է փակել ու խլացնել շուրջս լսվող ամեն ինչ։ Ճիշտ է՝ այն չի օգնում ազատվել ձեր ներկայությունից, բայց ազատում է ձեր տհաճ ձայներից, որոնք երբեմն այնքան անհեթեթ են: Պաշտելու աստիճան եմ սիրում իմ ականջակալները, բայց և չեմ պաշտում, այդպես էլ չսիրեցի պաշտել մարդկանց կամ իրերի: Հիմարությու՜ն է:
Ասում են՝ տարիքից է, մի փոքր մեծանալուց հետո ականջակալներով երաժշտություն լսելը էլ չի գոհացնի, կամ էլ սարսափելու չափ շատ դուր չի գա մեզ՝պատանիներիս կամ երիտասարդներին: Եվ ինչո՞ւ չէ՝ նաև մեծերին, ընդհանրապես՝ մարդկանց, ովքեր հոգնել են ձեր խոսակցություններից: Սիրում եմ իմ ականջակալները, բայց ոչ ուրիշինը․ այն աղտոտված է իր շրջապատի մարդկանց անիմաստ ու անհաճո խոսակցություններով, իմն ինձ հերիք է, իմ ականջակալներն արդեն ամեն ինչ պահել են իրենց մեջ ու պատնեշ ստեղծելով՝ թույլ չեն տվել այն բաներ հասնեն ականջիս: Սիրում եմ ականջակալներս՝ չնայած այն փաստին, որ դրանք նաև կյանքեր են խլում, երբեմն փորձանքի մեջ էլ են գցում: Տարված լինելով ականջակալիդ փոխանցած բարձր երգով՝ շրջապատդ երկրորդական ես համարում՝ չմտածելով, որ դիմացդ էդ ականջակալները չսիրող և հեչ էլ քեզ նման երազկոտ մեկը չէ, այլ սթափ վարորդ, որին ընտանիք է սպասում, և ինքը հեչ էլ մեղավոր չէ, որ դու ապրում ես ականջակալներովդ ու բարձր երգովդ ստեղծած երազկոտ աշխարհում ու ատում ես իրականությունը: Իսկ դու ատում ես իրականությունը նրանց պատճառով, ովքեր իրենց խոսքը (բամբասանքը) բերաներից դուրս չթռցնելու դեպքում մտածում են, թե էդ պահին կմեռնեն: Եփվեք ձեր մեջ, բայց թող ձեր տհաճ կամ հաճո խոսքը դուրս չթռնի ձեր բերանից, ինչպես կաթսան, որ ժամերով եփվում է, բայց կափարիչը լավ փակելու դեպքում հոտն այդպես էլ չի տարածում:
Մի հարմարավետ իր էլ աչքերի համար է պետք՝ ականջակալներիս նման։ Ակնո՞ց, չէ, ակնոց պետք չէ աչքերի համար, դա միայն արևից է պաշտպանում, ոմանց էլ ուղղակի գեղեցկության համար է տրվում, իսկ մեր աչքերին մի հարմարանք է պետք, որ ձեզ էլ այլևս չտեսնենք: Չտեսնենք, թե ինչպես եք նայում անցորդին և անիծում ձեզ ողջույն չհղելու համար, չնայած, որ դուք անծանոթ էիք։ Բայց դա ձեզ չի հետաքրքրում՝ թող ողջույն հղեր, տարեց կին եք, ի՞նչ է որ: Ուզում եմ կոտրել այն կարծրատիպը, երբ ասում են, թե ականջակալներով մարդիկ անտարբեր են, չկա նման բան: Այո՛ մենք անտարբեր ենք, գուցե խանութի կողքով անցնող մի կնոջ նկատմամբ, որը գումարն էր հաշվում ու նյարդայնանում, մենք անտարբեր ենք գուցե խանութի ապակուն փակցված ցուցանակին, որի վրա գրված է «Տարածքը վաճառվում է», որովհետև հավատացեք, դա մեզ հետաքրքիր չէ, այ մեզ հետաքրքիր է, թե ինչու էր այդ կինը նյարդայնացած, հավանաբար նա օգնության կարիք ուներ: Ձեզ նույնպես չի հետաքրքրում, թե ինչ էր փակցված խանութի ապակուն: Ձե՛զ, որ ականջակալներ այդպես էլ չսիրեցիք, որովհետև ձեզ մարդիկ շատ դուր եկան, դուք մարդկանց ու նրանց տեսակները սիրեցիք, կամ էլ ուղղակի չսիրեցիք այդ երկու բարակ լարերը քարշ տալ ձեզ հետ ամեն տեղ, դրա համար էլ չզգացիք այդ վայելքը: Գուցե վաղը ճաշակս փոխվի՞, ու ես ըստ երևույթին դառնամ ձեզնից մեկը ու սկսեմ այն երգերը լսել, որոնք շատ դիտում են հավաքել, և ձեր կարծիքով շատ լավ երգ է, միգուցե լսեմ այդ երգերն այո՛, ու ականջակալներս հանգիստ դեն նետած՝ երգիս ձայնը բարձացնեմ այնքան, մինչև ինքներդ հոգնեք ու խնդրեք, որ իմ (միևնույնն է՝ ձեզ համար անճաշակ) երգերը միացնեմ:
Սիրում եմ ու հասկանում անանջակալներիցս փոխանցվող յուրաքանչյուր բառ: Սակայն այդպես էլ չկարողացա հասկանալ ձեր տեսակը և ձեր անմիտ խոսակցությունների իմաստը:

- Իյա՜, աճողո՜ւն, լուս քեզի տեսնողին։ Էս հուրանե՞ր ես, փախե, պայվել ես, հա՞։

- Տո, սուս կեծի՜, հիվանդ գմեռնիմ։

- Քա վա՜յ, յա՜, էդ ի՞նչ գխոսիս, կոռոնա՞ ես։

- Տո չէ՜ հա, հո՞ւր է ընձի էդման բախտ, հընգնեի, մեռնեի, պռձնեի։

- Տո դու չե՜ս մեռնի, էդ խեղջ հանդերն է մեխկ։

- Է՜, գորձիդ աշե…

- «Մեռնի՜մ», երեգվա էրեխեն ես, ըսկի ես ըսի՝ բանագ ես գնածե, որ չես էրևա։

- Հա, ըշտը գուզեի էրտայի, էն էլ, որ հիվնդծա, չտարան։

- Հա՜։

- Հըբը։

- Այ տղա, աշե՝ չմեռնիս։

- Պա՜հ, կարոդս քաշի՞ր, ընճի՞ որ։

- Հա, հըբը, կարոդդ, չէ մի չէ, որ մեռար` չեմ գա։

- Իյա՜, ա՞յ տղա, ի՞նչխ որ։

- Հըբը չիմածա՞ր, հարսնիկ էղնի, թաղում էղնի, քսան հոկուց ավել մարդ դի չէղնին։

- Իյա՜հ, ի՞նչ գխոսիս, մենագ իմ տնեծիկս քսան հոկուց ավել է։

- Ուրեմն՝ իրանծ կեսն էլ չի գա։

- Տո մե ռադդ քաշե՜, պարաբ է մնածե, էգե իմ հարգներս քհաշվե։

- Պա՜հ, հարգա էլ ունենաս, որ հաշվեմ։ Լուրջ կսեմ, այ տղա։

- Տո ի՞նչ կսես, որ՝ լուրջ կսեմ, հա՝ լուրջ կսեմ, ի՞նչ կսես։ Հարսնիկը հասկծանք, կարան եդ ցկեն, հըբը մեռնե՞լը, էդ հանդերը ի՞նճղ եդ ցկեն։

- Է դու էլ եդ մի ցիկ, մեռի, վախենաս քսան հոկով չթաղե՞ն։

- Է՜, էդման ի՞նճղ կեղնի։

- Ըսեմ։ Ուտ հոկի փոխնեփոխ դագաղ տանող, մե տերդեր, երգու նվագող, մե նգար տանող,  յոտը հոկի ձեր թախումեն (ազգ ու տակ), մեգ էլ դու։ Հերիկ չէ՞։ Մենկ էլ իստիծ սեր կենենք ու գուլա՜նք։

- Յա՜, ի՞նչ գխոսիս, ա՛յ մարդ, ուրեմն ես աբռիմ-աբռիմ, անուն, պադիվ թողնում, որ թաղմանս էգող չեղնի՞, խայդառագ կեղնիմ, այ մարդ, էրտամ էնդեղ, ժողովրտի հաշկերին ի՞նճղ նայեմ, էդման ի՞նճղ կեղնի։

- Հըբը՜, ա՛յ այդմա։

- Դե որ էդման է, չեմ մեռնի։

- Յա՛, խելռա՞ր, այ տղա, ի՞նճղ թե, քու ձե՞ռկդ է։

- Հենց այդման, չեմ մեռնի ու վերճ։ Հարի էս չոռն ու ցավը չանծնի, չեմ մեռնի։

- Խելառը՜, տո՛… Խալխը չոռ ու ցավեն գմեռնի, էսիգ կսե՝ անծնի նոր։

- Տո հբը ի՞նճ էնեմ… Ես մեռնիմ,  ու թաղումս էգող չէղնի՞, ամոտու գեդինը գմդնիմ, ա՛յ մարդ, էս ի՞նճ գխոսիս…

Սերը կփրկի աշխարհը։ Ինչքա՜ն շատ ենք լսում ու գործածում այս իրարից կապված բառերը, երբեմն՝ առանց հասկանալու լրջությունը, երբեմն էլ կես կատակ ու կես լուրջ։ Ամեն ուրախության ու ցնծության պահին կարող ենք ասել՝ սերը կփրկի…

Իսկ հիմա՞, այս մութ ու տխուր ժամանակներում ի՞նչ ենք ասելու։ Թերևս նույնը, բայց այս անգամ բառերի տակ թաքնված «կյանքը» հասկանալով։ Սերը կփրկի՜ աշխարհը… Զգո՞ւմ եք արդեն՝ որքան հոգատարություն, որքան վստահություն, որքան հավատ ու հույս, որքան միմյանց կորցնելու վախով լցված մարդիկ, որքան բարություն, որքան երազանքներ ու որքան սեր…

Մեզ այս օրերին կփրկի մի ժպիտը, մի քաղցր խոսքը։

Սովորական էր իրար գրկելը, ձեռքով բարևելը, իսկ հիմա կարծես հեռացել ենք իրարից։ Դրա համար եկեք իրար ջերմացնենք գոնե այսպես, սիրենք ու սիրվենք և հաղթահարենք այս փորձությունը ևս միասին։

Մեզ այս օրերին պետք է այն, ինչի գոյությունը սկսել էինք փոքր-ինչ արժեզրկել՝ այն մեզ համար սովորական դարձնելով։ Գուցե իսկապես պետք էր նման մի բան, որ սկսեինք գնահատել այն, ինչ ունենք։ Սխալ չէ ասված, որ պետք է գնահատել ժամանակին։ Նայենք մեր շուրջը։ Երևի այսպես մեկուսացված չենք եղել երբևէ։ Մտածել է ստիպում։ Այս ամենից հետո երևի թե կսկսենք գնահատել ամեն հանդիպումը, ամեն ժպիտը, ամեն ձեռքսեղմումը, ամեն հայացքը, ամե՜ն-ամե՜նը, ինչը մեզ կապում է մեր հարազատներին։

Սիրո կարիք ունենք հիմա առավել, քան երբևէ։ Բառերով էլ են գրկում, չէ՞։

Հենց այսպես էլ, միայն այսպես, վստահաբար կարող ենք ասել, որ սերը կփրկի մեզ։ Մի ժպիտը, մի բաժակ թեյը, մի կաթիլ հոգատարությունը կլցնեն մեզ հույսով։ Սերը ամուր կգրկի մեզ ու կստիպի ապրել ու պայքարել։ Սերը մեզ կդարձնի պատերազմին հաղթողներ, չէ՞ որ Աստված սեր է։

Ամեն ինչ սկսվեց նրանից, երբ Նարեի աչքի տակ հայտնվեց կարմրակապտագույն կապտուկը: Քանի որ նրան է պատկանում մեր ընտանիքի համեստագույնի համբավը, «խեղճ» երեխու տիտղոսը, ես ու եղբայրս պետք է ինքներս դուրս գայինք մեր պատրաստած ճաշից (կամ ուտեինք այն, չգիտեմ) և փրկեինք Նարեի «պատիվը»: Այնպես ստացվեց, որ ես մոռացա բռնել եղբորս հեծանիվը, դե, նա խնդրել էր, որ այդպես անեի, մինչ նա կյուղապատեր, կձեթապատեր, և ինչու չէ՝ կփայլատակեցներ շարժվող շղթաները: Մոռացա բռնել հեծանիվը, ինչպես հաճախ մոռանում եմ, որ սիրտս բաբախում է, մարդկանց անունները, և «սթեսցյուն» արտասանող մարդկանց գոյությունը հերքելը: Դե, որովհետև սիրտս միշտ բաբախում է, մարդկանց անունները դժվար է մտապահել, իսկ այդ մարդիկ ամենուր են` գետնի վրա, գետնի տակ, ինչու չէ` երկնքում: Ինչևէ, հեծանիվը ընկավ ցած` ջուրը գցելով եղբորս տառապած աշխատանքը: Բայց դա դեռ ամենը չէ, ես պատրաստվում էի շտկել արածս, երբ մի մեծ վայրենի կենդանի գազանացած դեմքով հարձակվեց վրաս: Եղբայրս էր: Մի կաթիլ յուղից սկսվեց տաք պատերազմ: Հայտնվեց Նարեն` սկսեց առանձնացնել մեզ, ավելի ճիշտ՝ մեզ չէ, այդ աբորիգենին՝ ինձնից, բայց փոխարենը ստացավ նրա տաք բռունցքը: Այո՛, եղբայրս «մաուգլիաբար» «գլխեց» նրան: Այս դաժան տեսարանին հաջորդեց իմ ու եղբորս ցինիկ ծիծաղը, որովհետև Նարեն էր գազանացած դեմքով նայում մեզ: Մի խոսքով, պետք էր պատճառ հորինել` երկար բարակ խոսակցություններից փախչելու համար: Կարող էինք խաբել, թե Նարեն սկսել է շրթներկ օգտագործել, բայց այտին, կամ Նարեն զբաղվում է չինական մարտարվեստով, բայց բավարարվեցինք միայն այն ստով, որ Նարեն հեծանիվը սարքելուց ընկել է հենց այտի վրա, ուղիղ այտի վրա:

Ամեն ինչ ավարտված էր, ես ու եղբայրս գոհ էինք, հեծանիվի «բազարները»՝ փակված, Նարեն էլ` երջանիկ, որ դասերն ու պարապմունքները առցանց են:

Երևի սպասում էիր հերթական նյութիս, սպասում էիր, որ կգամ ու էլի կյանքիս ինչ-որ մարդու մասին մի գեղեցիկ ու տխուր նյութ կբերեմ։ Շնորհակալ եմ, որ սպասել ես ու հիմա սպասում ես, թե ինչի մասին եմ խոսելու:

Կներես, ուշացա, մի փոքր զբաղված էի, բայց կորոնավիրուսի գալուց հետո ազատ եմ։ Կռահեցիր, չէ՞, ինչի մասին է լինելու նյութս, ինչի մասին եմ խոսելու։

Կորոնավիրուսից հաստատ չեմ խոսի։ Որոշել եմ խոսել ընկերությունից, մարդկանցից կամ մարդկանց ընկերությունից։

Դեռ մանկուց ես ամեն օր ընկերներ եմ ձեռք բերել, դե, այն ժամանակ համացանց չկար, ինստագրամով իրար չէինք հետևում, իսկ ֆեյսբուքում էլ իրար հետ ընկեր չէինք, անգամ իրար հեռախոսահամար չունեինք, բայց շատ լավ գիտեինք, որ աշխարհի ծայրում մարդ կա, ով գիտի ինձ, կամ ես իրեն։ Դե, հիմա ուրիշ է, հիմա մարդիկ մինչև իրար ճանաչելը կարող է պատահական ինստագրամում կամ ֆեյսբուքում էջդ տեսած լինեն, իսկ հանդիպման ժամանակ էլ ասեն․

-Վա՜յ, դեմքդ այնքան ծանոթ է․․․

Ժամանակները թռիչքաձև առաջ են գնում, իսկ մարդը րոպեում փոխվում է։ Մեկ զանգ, մեկ միջոցառման առաջարկ, ընկերներ և այլն, և այլն, փոխվում են։

Ես էլ եմ փոխվում, ինչպես կարող եմ չփոխվել մարդկանց վերաբերմունքից։ Ընկերներիցս մեկը ասաց․

-Դու այնքան լավն ես, որ պետք չի տենց լինես էս վատ մարդկանց շրջապատում։

Ամաչեցի, կարմրեցի, հպարտացա։ Չէ, ոչ թե իր ասածից, այլ այն բանից, որ կյանքում չեմ փոխում վերաբերմունքս ընկերներիս հանդեպ։

Նինան նվիրվող է, բայց․․․

Այժմ ժամանակն է, որ անցյալով խոսենք նվիրվածության մասին։ Նինան նվիրվում էր անչափ՝ չհասկանալով անգամ՝ արժանի է, թե ոչ, բայց․․․

Շրջապատս մեծ է, ահռելի մեծ, բայց չգիտես՝ ինչպես, անգամ ամենազբաղված ժամանակ, ժամանակ եմ գտնում, որ օգնեմ․ չէ՞ որ ընկեր եմ։

Ե՞րբ է վերջին անգամ քեզ գրել մոտ ընկերդ, ում մոտ ընկեր էիր համարում անցած տարի դեկտեմբերին, ո՞ւր է։ Հաղորդագրություն ուղարկիր՝ մի բառ, անունը կարճ գրիր, կամ միանգամից հարցրու, թե ինչպես է։ Վստահ ես որ շա՜տ ջերմ կպատասխանի կամ կսկսեք մի ամբողջ օր իրար հետ չանցկացրած օրերը քննարկել, ոնց անում էիք անցած տարի․․․

Դե չէ, ես դա շատ լավ գիտեմ։

Գուցե վատը այն է, որ այժմ բոլորս մեր սրտերում անուն ենք պահում, որ գրենք, բայց չենք գրում, քանի որ առաջվանից ոչինչ չկա։ Մենք վստահ ենք բոլորի վրա, որ երբ զանգենք կպատասխանի, երբ գրենք՝ կգրի, բայց․․․

Ժամանակը ու տարածությունը ցույց են տալիս, որ դու նույնիսկ քեզ վրա վստահ չես, թե կարող ես արդյոք մի մարդու հետ պահել քո ջերմ հարաբերությունը, երբ իր հետ չխոսես օրինակ՝ 1 ամիս կամ 3 ամիս։ Դե չէ, չեք կարող, ոչ մի բան չի պահպանվում, երբ միակողմանի է, չէ՞ որ ամեն ինչ երկու հոգու ձեռքսեղման վրա է աճում, ճյուղեր տալիս, ամուր հպվում հողին, իսկ մի հոգու ձեռքում թույլ է, քո նյարդային ու հուզմունքային լարերից չի աճի, ինչքան էլ որ ուզես։

Ես ունեի ընկերներ, ովքեր ընկեր էին 1 շաբաթ առաջ, բայց այժմ անցյալով եմ խոսում, քանի որ այժմ եմ զգում, թե ով է ընկերը, թե ում համար չեմ քնել օրերով, թե ում եմ ընկեր համարել․․․

Գուցե կորոնան եկավ, որ աշխարհը, մարդկանց աղմուկից ու ոտնաձայներից հոգնած, փոքր-ինչ հանգստանա, իսկ ես ուղղակի հասկանամ, թե ով է իմ ընկերը, ով է հիշում նույնիսկ այն ժամանակ, երբ տանն է ու 2 ժամը մեկ վիրտուալ աշխարհում դաս է անում, բայց գրում է, որ իմանա՝ լա՞վ եմ։

Դե, կներես ինձ, ընկեր, որ այլևս հպարտությամբ անունդ չեմ շշնջա ու չեմ ասի, որ հպարտանում եմ։

Գուցե երկար ստացվեց, բայց ներեք ինձ, երբեմն լավ է գրես թղթին, քան թե խոսես ինչ-որ մեկի հետ, ով անգամ լսելու ունակություն չունի։

Ինքս ինձ հարց եմ տալիս, թե ինչու եմ քիչ գրում ու հասկանում եմ, որ իմ շատ երևիներից մի քանիսը դրևորվում են նաև այստեղ… արդյոք կարիք կա սրա մասին գրելու, արդյոք պետք է սա նյութի վերածեմ, արդյոք սա հենց այն է, ինչ ուզում եմ գրել։ Ու այսպես շատ արդյոքներ, բայց եթե հիմա սա կարդում ես, ուրեմն վերջապես որոշել եմ արդյոքներովս հանդերձ գրել։

Հաստատ ինչ-որ հաճախականությամբ ասած կլինեք, թե «բա պարապ չլինեի», որ սա, սա ու սա անեի։ Խնդրեմ, եկել է այդ բաղձալի պահը։ Այ քեզ բան, հենց նոր հասկացա, որ էս բառը շատ եմ սիրում, հենց նոր «բաղձալի» բառը իրեն շոյված զգաց։ Հա, ասում էի, որ այդ ազատ ժամանակը օգտագործելու վերաբերյալ շատ վեհ ստատուսներ, գուցե հոդվածներ կարդացած լինեք, որոնք խրախուսում են գրքեր կարդալ, ֆիլմեր դիտել, ինքնակրթվել վիդեոհոլովակներով, առցանց դասընթացներով, դե իրականում, շատերի համար ինքնամեկուսացում պետք չէր սրա համար, բայց շատերի համար էլ փաստորեն պետք էր։ Էս մի քանի օրերի ընթացքում հասկացել եմ մի բան, հրաշալի է կարանտինը մի հմտություն զարգացնելու համար, չէ, ձեզ ծանոթ հմտություններից չեմ գրելու, հմտությունը կոչվում է ՝ ամեն ինչից անդին սիրունը գտնելու հմտություն, որը ձեզ պետք կգա բոլոր մյուս հմտությունների համար ևս։ Մի քիչ մանրամասնեմ։ Իրականում սիրունը գտնելը շատ դրական է ազդում բոլորի վրա, օրինակ՝ ես այս մի քանի օրերի ընթացքում դարձել եմ ավելի ուշադիր, թե մերոնք ինչ են խոսում, ու շատ հաճախ, երբ դրանք լուրերին են վերաբերում, ես դառնում եմ փաստերի ստուգման հարթակի անուղղակի մասնակից, դե հասկացաք էլի, մերոնց ասում եմ, որ չկա նման բան ու փաստարկներ եմ բերում, որովհետև մի 10 րոպե առաջ ես էդ նյութի արդեն իսկ հերքման մասին էի կարդացել։

Մյուս սիրուն բանը ինձ համար վերջապես տարբերել սովորելն է, սովորել տարբերել կանաչիների տեսակերը։ Հաց եմ ուտում ու չգիտեմ, թե ինչ եմ ուտում, դե անունը, էլի ու որոշում եմ սովորել տարբերել ըստ տեսքի:

-Տատի, էս որ ուտում եմ, անունը ո՞նց է։

-Սպանախ։

-Իսկ էն, որ չեմ սիրում է, կանաչու տեսակ էր, դա ո՞րն է։

-Ռեհան։

-Իսկ էն, որ շատ եմ սիրում, խառը կանաչու մեջ է։

-Էդ մեկն էլ համեմն է…

Ըհն ու էսպես սկսում եմ ավելի ուշադիր նայել, թե ինչ եմ ուտում, տեսքին եմ ուշադրություն դարձնում ու հասկանում եմ, թե ինչ լավ բան է կարանտինը։

Սիրուն մի բան ևս, որը հաճելի եմ գտնում, այն է, որ ընտանիքիս անդամները շատ էլ ուշադիր են փաստորեն: Դե, քիչ-քիչ զարգացնում եմ սիրունը տեսնելու, դուրս բերելու հմտությունս, կուզեմ՝ դուք էլ այդպես անեք, ինչպես հասկացաք՝ դեռ սկսնակ եմ, որովհետև եթե ավելի ուշադիր լինեի` ավելի շատ օրինակներ կբերեի մեր առօրյայի սիրուն կողմերը գտնելու, գնահատելու վերաբերյալ։ Սիրելի՛ ընթերցող, ու վերջում էլի ասեմ, տանը մնա ու ինքնամեկուսացման առավելություններին ավելացրու նաև քո տարբերակը:

-Մենք գյուղում միշտ էլ կարանտինի մեջ ենք էլի, ի՞նչ նորություն էր:

-Տո Աշոտ, էս սաղ ամերիկացիք են սարքել աշխարհի գլխին, դրանց ձեռի գործն ա: Հիմա էլ սաղին կարանտին են հայտարարել:

-Այ մարդ, հերիք ա էլի, քեզ դրել ես գիտնականի տեղ, ի՞նչ գիտես, դատարկ-դատարկ մի խոսի: Երկուսդ էլ սուս մնացեք, էս սխտորը կերեք,- սեղանին ափսեով սխտոր ու հաց դնելով` հրամայեց Գայանը:

-Էդ սխտորը դու էլ կուտես, քեզ բժշկի տեղ ես դրել, խունկ էլ չծխես էլ տան մեջ, ինչքան չար ու բարի հոգի կար՝ տնից հանեցիր:

Գյուղում մարդկանց տանը մեկուսացնելն ամենաբարդն է: Այստեղ մարդիկ ոչ թե տանը, այլ այգում ու բակում են մեկուսանում: Գարնան օդին գյուղում տանը մնալուց ավելի շատ մարդ կհիվանդանա: Գիտականորեն ապացուցված չէ, բայց փորձը ցույց է տալիս: Մարդ այգին կթողնի՞, անասուններին կթողնի՞ ու մնա տանը: Այստեղ մարդիկ շարունակում են գնալ աշխատանքի. տանից աշխատել չի լինի: Տանից այգին մշակել ու անասուններին կերակրել չես կարող: Ամեն ինչ դասավորել ու նոր, բերքառատ տարվան պատրաստվել չես կարող: 20-ից ավելի էլ մարդիկ այստեղ գրեթե չեն հավաքվում: Ոչ մի փողոցում այդքան շատ կին միասին սուրճ չի խմում, այդքան շատ տղամարդ օղի քաշելու սարքի մոտ` օղի:

Այստեղ մարդիկ կամ հանգիստ են, կամ չեն հավատում վիրուսի իրականությանը, կամ լուրջ վերլուծություններ են անում: Գյուղում երբեք ոչ մի հարցի շուրջ փորձագետների պակաս չկա: Յուրաքանչյուր փողոցում հավաքված 5-10 տղամարդկանցից երկուսը փորձագետներ են` հավերժ իրար հակառակ կարծիքներով ու անվերջ կռիվներով: Մնացածը միշտ հանգիստ են կամ չեն հավատում: Սխտոր են ուտում ու հանգիստ են: Այստեղ հանգիստ են նաև խանութները: Որովհետև մարդիկ ձմեռվա համար փակած պահածոներից դեռ ունեն, մառանում` սառը տեղ, մի քիչ անգամ խաղող, չորացրած լավաշ ու մի քանի լիտր օղի: Մարդիկ ավելի շատ վատ եղանակի լուրերից են անհանգստանում, կարկուտից ու գարնանն անսպասելի ցրտից են վախենում: Անկախ իրավիճակից` ավելի շատ լուրերի վերջին` եղանակի տեսությանն են սպասում: Ասում են` վիրուսը մի քանի ամսվա է, իսկ բերքն ամբողջ տարվա համար:

Արտակարգ իրավիճակը հարևան կանանց համար շարունակում է մնալ մեկի աղջկա ամուսնությունը, տղամարդկանց համար` ընկերոջ խոպանից վերադառնալը: Երիտասարդ տղաների համար` գյուղում անծանոթ աղջկա գալուստը, աղջիկների համար` նոր ու անծանոթ մեքենայի: Արտակարգ է միայն դպրոցականների համար, բայց ոչ թե իրավիճակը, այլ ամեն ինչ. դասի չեն գնում, առցանց էլ, դե, գրեթե դաս չեն անում:

Այստեղ մարդիկ դիմակներով չեն, ոչ էլ բժշկական: Ստից բաներ են, ասում են, որ վերջներս եկավ, էլ ի՞նչ դիմակ: Բայց ձեռքերը ավելի շատ, այնուամենայնիվ, լվանում են, վնաս չկա, ի՞նչ կա որ: Սխտոր են ուտում ու լվացվում են: Չեն հավատում ու լվացվում են:

Գյուղում մարդիկ մեծ մասամբ հանգիստ են, միշտ են այդպիսին: Բայց նաև զգույշ են, դե, միշտ են այդպիսին: Հողի ու անկանխատեսելի բնության հետ գործ ունեցող ցանկացածի պես տագնապի մեջ են, միշտ են այդպիսին:

Խոսքս ուղղում եմ այն մարդկանց, ովքեր ասում են, որ իրենց ոչ ոքի կարծիքը հետաքրքիր չէ։
Իսկ դուք գիտեի՞ք, որ դուք սոցիումի ազդեցության տակ եք արդեն իսկ նորածին ժամանակից, չէ՞ որ ամենափոքր սոցիալական օղակը ընտանիքն է։

«Դորիան Գրեյի դիմանկարը» գրքում ասվում է․ «Հասարակության կարծիքի հանդեպ ունեցած սարսափը բարոյականության հիմքն է»։ Եվ ես հասարակական կարծիքի ազդեցությունը ուղիղ կապով կապում եմ «բարոյականություն» եզրույթի հետ։ Բայց մարդիկ տարբեր կերպ են ընկալում այդ եզրույթը, կամ էլ բոլորը նույն կերպ։ Ըստ իս՝ բարոյականությունը չգողանալն է, չստելը, չնախանձելը, չսպանելը, իսկ անբորայականությունը հիմա կասեմ՝ որն է։ Մենք ապրում ենք մի հասարակությունում, որտեղ դասախոսը կարող է թքել համալսարանի բակում ու հաջորդ վայրկյանին մտնել համալսարան (Սերգեյ Դանիելյանի մտքերից), մենք ապրում ենք մի հասարակությունում, որտեղ ուսանողները համալսարանի դիմաց ծխում են ու էդ ծուխը փչում իրար վրա, կամ մենք այն հասարակության անդամն ենք, որտեղ աղջիկը գիրքը կարող է դնել պայուսակում, որպեսզի շատ թեթև չլինի պայուսակը։ Թվե՞մ էլի։ Մենք այն հասարակությունն ենք, որտեղ «կարմիր խնձոր» ասված երևույթը դեռ կա, մինչդեռ դա ասիական երկրներում 17-րդ դարից ի վեր արդեն վերացել է։

Ես գտնում եմ, որ մենք չունենք գրագետ հասարակություն, ու դա բնավ չի վերաբերում մեր երկրի երիտասարադ, գրագետ կադրերին, ոչ, ուղղակի չկա հասարակության ու օրինակ՝ կրթական համակարգի միջև կապ։ Մենք սովորում ենք, ավարտում, դիպլոմ ստանում, որոշներս մեզ համարում ենք մասնագետ, որովհետև դիպլոմ ունենք, իսկ որոշներս էլի ինքնազարգանում ենք։ Ավարտում ենք, ու տարեկան բոլոր բուհերից օրինակ 1000 ավարտող ուսանողից քանի՞սն են աշխատանք գտնում։ Մինչդեռ օրինակ Նորվեգիայում, պետական մասշտաբով տրվում է մասնագիտությունների ցանկ, որ մեր երկրին այսքան թվով այսինչ մասնագետներն են պետք։ Ու ամենավատը այն է, որ այն ուսանողները, որոնց սովորելու միակ մոտիվացիան դիպլոմն է (խոսում եմ միայն Մանկավարժական համալսարանից), շրջաններում, իրենց համայնքում տեղավորվում են աշխատանքի, ու մեզ տալիս ներվային, ագրեսիվ ու լիքը «չի կարելի»-ներ ուսերին կրող  սերունդ։
Մենք դեռ երկար ճանապարհ ունենք անցնելու՝ գրագետ լինելու համար։