Համարյա երեք ամիս առաջ Կադիսի համալսարանից հրավեր ստացա ու իմացա, որ Էրազմու+ ծրագրի կրթաթշակ եմ ստացել և փոխանակման ծրագրով կես կիսամյակ պիտի սովորեմ Կադիսում: Ծրագրի և ծրագրին դիմելու ընթացքի մասին հավանաբար ավելի մանրամասն կանդրադառնամ իմ մյուս նյութերում: Հիմա, երբ ուզում եմ պատմել Կադիսի մասին, առաջին բանը, որ գալիս է մտքիս այն է, թե ինչպես էր մեր ինքնաթիռը վայրէջք կատարում Մադրիդի օդանավակայանում, ինչպես էր ամբողջ ճանապարհին Մանեն կրկնում, որ չի հավատում, որ իր երազանքը կատարվում է, ու թե ինչպես անտարբեր հայացքով պատասխանեցի, որ ինձ համար Իսպանիան երբեք էլ երազանք չի եղել, չնայած… ո՞վ գիտի…

Լուսանկարը` Մանե Բուդաղյանի

Կադիսում չկան օրինաչափություններ: Կարծես` այստեղ ոչ մի բան չի կրկնվում: Ամեն ինչ քեզ ստիպում է հասկանալ, որ կյանքում չկան ցիկլիկ ալգորիթմներ, որ ամեն ինչ պահի զգայական ընկալման մեջ է: Թվում է` չկա գոյաբանական ժամանակ, որից դու կարող ես ուշանալ կամ ժամանակից շուտ հասնել. ամեն ինչ քո ժամանակի մեջ է: Հենց այդ անցողիկության զգացումն է, որ երբեմն դրդում է վավերագրել ժամանակը, պահել ամեն մի րոպեն նոթատետրիդ էջերում:

… Փետրվարն անցավ, մարտն էլ համարյա վերջանում է: Օվկիանոսն արդեն երկրորդ անգամ է հետ ու առաջ անում: Շաբաթվա մեջ մի քանի անգամ մի շիշ գինի ենք վերցնում ու գալիս Լա Կալետա: Օվկիանոսը էլի հետ է գնացել` ափին թողնելով խեցիների, կորալների կտորտանքներ: Ձկնորսների փոքրիկ նավերը անփույթ «շպրտվել են» ափին` կածես ամբողջացնելու այդ անհոգ տեսարանը: Օվկիանոսը, թվում է, չի շարժվում. միայն տեղ-տեղ շերտատվող ջուրը հուշում է, որ ինչ-որ շարժում կա, փոփոխություն: Թաց ավազի վրա տպվել են քաղաքի լույսերը, իսկ լուսինը մեծ ու անփույթ փռվել է օվկիանոսի վրա:

Մենք նստած ենք ափին` լուռ, ամեն մեկս մեր մտքերի հետ:

-Երեխե´ք, էն ի՞նչ լույսեր են,-լռությունը խախտեց Մանեն:

-Երևի Ամերիկան ա… կամ Աֆրիկան,-գինու վերջին մնացորդները բաժակների մեջ դատարկելով եզրակացրեց Հայկը:

-Երեխե´ք, բա գիտե՞ք, որ Կոլումբոսը Կադիսից ա գնացել Ամերիկա: Այ, էն ծառերը տեսնում եք համալսարանի դիմացի, հա, այ հենց սրանք, ասում են Նոր Աշխարհից ա հետը բերել,-արագ-արագ պատմում էր Լուսոն` քարտեզի վրա փոձելով փնտրել օվկիանոսի մյուս ափը:

Երբեմն-երբեմն կարճ խոսակցություն ենք ունենում, հետո` էլի լռություն: Հինգով նստած ենք կողք կողքի` լուռ, ականջակալներում ինչ-որն երաժշտություն: Մենք ենք, Լա Կալետան, ափին զբոսնող մի քանի զույգեր ու էլի մի մարդ. հավանաբար գրող է: Առաջին անգամ մի քանի շաբաթ առաջ տեսանք ափին: Մանեն, արդեն չեմ հիշում որերորդ անգամ, երբ գալիս ենք Լա Կալետա, շատ համոզված ու նույն չպակասող զարմանքով ավազի վրա փնտրում էր ինչ-որ անցքեր ու.

-Վա՜յ, երեխե´ք, նայե´ք, էս էն ձկներից ա: Եթե աղ լցնենք դուրս կգան: Անունը ի՞նչ էր… չեմ հիշում: ՈՒ՞մ մոտ աղ կա, շուտ. ես պիտի որսամ սրանց:

Ամեն անգամ, երբ Լա Կալետա ենք գալիս Մանեն հիշում էր իր ձկներին ու ամեն անգամ հարցնում, թե ով աղ ունի` կածես թե դա ինչ-որ սովորական ու բնական երևույթ պիտի լիներ, եթե յուրաքանչյուր մարդ իր գրպանում աղ ունենար պահած, բայց ախր ինչու՞… իսկ ինչու՞ ոչ:

Հենց այդ ժամանակ, երբ Մանեի ձկներով էինք տարված, պատահաբար հանդիպեցինք Մարդուն: Պառկել էր ավազին. մտածեցինք մուրացիկ է, հետո տեսանք թուղթն ու գրիչը: Դրանից հետո միշտ տեսնում ենք նրան. նույնիսկ արդեն սովորել ենք նրա մշտական ու արդեն անձնավորված ներկայությանը: Թվում է, թե այդ տեսարանի մեջ ինչ-որ կարևոր դետալ է ներկայացնում: Այստեղ հաճախ կարելի է տեսնել այդպիսի մարդկանց:

Ոմանք գալիս են լուսանկարելու, ոմանք` գրելու, ոմանք` սիրվելու, իսկ ուրշները` վայելու օվկիանոսի ներդաշնակ աղմուկը ու երևի կարոտելու, երազելու կամ նման մի բան: Բայրոնն էլ, երբ համարյա մեր տարիքին էր, ոգեշնչվել էր Լա Կալետայից ու գրել իր բանաստեղժություններից մեկը:

Մեր կյանքի իսպանական շրջանի հետ կապված համարյա ամեն ինչ առնչվում է այս ափի հետ: Ինչ-որ անսովոր կապ կա տեղանքի հետ, որ ամեն օրվա վերջում էստեղ է բերում` վայելեու մթության մեջ նեոնային լույսով ճախրող ճայերի ընթացքը:

Հետ եմ գնում, պառկում սպիտակ թաց ավազին: Մեր ստվերները ինչ-որ կանոնիկությամբ տպվել են գետնին. ինչ-որ խիստ լրջություն կա ստվերների մեջ:

-Երեխե´ք, ինչ-որ շտրիխներ պակասում են:

-Շտրիխները մնացել են Երևանում,- անթարթ, բայց ժպտացող հայացքով պատասխանում է Լուսոն:

Հետո ինչ-որ մեկը առաջարկում է, որ նամակ գրենք թղթի վրա, դնենք գինու շշի մեջ ու նետենք ջրի մեջ: Էլի լռություն է. շարժվում են գրիչները, ինչ-որ բան է խզբզվում թղթի վրա, ինչ-որ կարևոր մի բան: Շիշը էլ չկա. կորավ ալիքների մեջ…

17.03.2017

Ինչ-որ ժամանակ գիշերվա մեջ, Լա Կալետա, Կադիս 

Շփման կետը «Ե» տառը

Ես Գայանեն եմ: Չեք հավատա, բայց ինձ համար ամենադժվար բաներից մեկը ինձ ներկայացնելն է: Չէ, իրականում ահագին դժվար գործ է: Չէ որ առաջին բառերն են որոշում, թե դիմացինդ ինչ կարծիք կկազմի քո մասին:

Միշտ առաջինը մտքիս է գալիս այն, որ ատում եմ, երբ ինձ Գայան են ասում: Մտածում եք փո՞քր բան է` ի՞նչ տարբերություն. Գայան, թե Գայանե, բայց իրականում այդ «ե» տառը «կուլ տվողները» մի քանի տասնամյակ են ավելացնում իմ կենսաբանական տարիքին: Դե, դուք մտածեք, թե ով  կուզեր շուտ մեծանալ: Պարզից էլ պարզ է` ոչ ոք:

Ես կարծում եմ, որ իրականում այդ մեր կենսաբանական տարիք կոչվածը շատ էլ էական չէ: Դա ընդամենը թիվ է`միանիշ, երկնիշ, գուցե եռանիշ: Թվերը չեն, որ շփում են ստեղծում, որ մարդկանց են կապում, որ ընկերներ են դարձնում: Կարևորը մի ընդհանուր կետ լինի, որի վրա կկարողանաք հենվել: Այդ կետը կարող է լինել երգի տեսքով, մի ժպիտի տեսքով, մի կտոր պիցայի կամ էլ մի զվարճալի կատակի: Պարզապես կյանքում կարևոր է այս հսկայական տիեզերքում ինչքան հնարավոր է շատ կետեր գտնել. ամեն կետը մի մարդ է:

Իսկ այ, ծանոթության  գործում մեր գործը կատարում են երգերը, ժպիտները, մի կտոր պիցան ու կատակները:

Եկեք այսօր մեր կետը լինի «ե» տառը, որի ներկայությունը ինձ թողնում է մնալ իմ թվային քառակուսում:

Մարտ ամիսն է։ Եվ ինչպես միշտ, այն իր տարերքի մեջ է։ Տանից դուրս գալ հնարավոր չէ։ Ձմեռը չի ցանկանում հրաժեշտ տալ Կաքավասար գյուղիս։ Եվ միշտ է այդպես եղել։ Ցանկացած մեկը, ով գեթ մեկ անգամ էլ այցի է եկել գյուղ, շատ մեծ դժվարությամբ է բաժանվել։ Եվ այս ամենը ասում եմ, ոչ լոկ այն պատճառով, որ Քեֆլիս շատ հարազատ է ինձ, և որ շատ եմ սիրում, այլ նաև նրա համար, որ մի քանի օր առաջ ակամայից մասնակից էի եղել հայրիկիս և իր ընկերոջ հետաքրքիր պատմություններին և հիշողություններին, որոնք առնչվում էին գյուղի պատմության հետ։ Եվ այդ ժամանակ առաջին հարցը, որն անմիջապես ծագեց մտքումս, հետևյալն էր.

-Լա՛վ, հբը ընչի՞ հենց Քեֆլի։
Պատասխանը, որը հնչեց, ավելի քան ոգևորող և հպարտացնող էր։
-Մեր գյուղում գտնվող Թուխ Մանուկ մատուռը, որը միջնադարի կառույց է, հայտնի է եղել մեր տարածաշրջանի տարբեր անկյուններում։ Եվ Շիրակի դաշտավայրի տարբեր ծայրերից Թուխ Մանուկ այցելած ուխտավորները, մեծ շուքով և խանդավառությամբ, երգ ու պարով մի շարք տոներ նշել են հենց Թուխ Մանուկ մատուռի մոտակայքում։ Գյուղի բնությունով հիացած, մարդիկ ամեն անգամ գալով այստեղ, ասել են՝ էրտանք քեֆի։ Այստեղից էլ առաջացել է մեր գյուղի Քեֆլի անվանումը,- հպարտորեն իր պատմությունն ավարտեց հայրիկս։
Այժմ պարզ էր, թե ինչու են գյուղիս բնակիչներն այսքան առատաձեռն, բարի ու հյուրասեր, ինչու չէ, նաև «քեֆչի»։
Բայց սա դեռ բավական չէ.
-Քեֆլիից հետո, ընչի՞ հենց Կաքավասար։
Հայրիկս, տեսնելով ոգևորվածությունս, ժպտաց և հպարտորեն շարունակեց.
-Եկավ մի ժամանակ, երբ գյուղին անհրաժեշտ էր նոր անվանում։
Գյուղը գտնվում է սլացիկ լեռների ստորոտում։ Եվ այն սարը, որ գտնվում է հենց գյուղի դիմաց, կիսով չափ անտառապատ է։ Եղանակների տաքանալուն պես, անտառը լցվում է իրեն հարազատ դարձած բնակիչներով, որոնց թվում են նաև փոքրիկ և անպաշտպան թռչնակները՝ կաքավները, որոնք շատ հաճախ են այցելում գյուղի բնակիչներին։ Եվ այն գեղեցիկ անվանումը, որով կարելի էր վերանվանել գյուղը, ոչ այլ ինչ է, եթե ոչ Կաքավասար։
Դե ինչ, ամառը համեցեք:

Ես Էմման եմ, անվանս բացատրության համաձայն՝ խորհրդավոր, դա չգիտեմ, բայց այն, որ հետաքրքրասեր եմ, դա հաստատ գիտեմ։ Խոսքը միանշանակ այլոց կյանքով  հետաքրքրվելը չէ, այլ այն ամենով, ինչ ը կարող է  դրական փոփոխություն մտցնել իմ ու իմ շրջապատի կյանքում։

Ցանկացած նոր գիրք, ծրագիր, գաղափար ինձ շատ է հետաքրքրում։ Ես վստահ եմ, որ ամեն պահ պետք է սովորենք, ու ինքս փորձում եմ այդպես ապրել։ Չկան այնպիսի մարդիկ, որոնցից ոչ մի լավ, դրական բան չես կարող գտնել։ Գուցե վատը այնքան շատ է, որ ստվերի տակ է վերցրել լավը, բայց ես շատ եմ սիրում զրուցել տարբեր տարիքի ու նախասիրությունների տեր մարդկանց հետ ու նրանց մեջ բացահայտել մի լավ բան ու վերցնել։ Տանել չեմ կարողանում, երբ ազատ ժամանակ եմ ունենում . սիրում եմ միշտ զբաղված լինել, նաև  ակտիվ հանգստի սիրահար եմ։ Ընտրել եմ հոգեբանություն մասնագիտությունը, որովհետև ինձ շատ է հետաքրքրում  մարդը՝ իր բոլոր ապրումներով, ծածուկ մտքերով ու  անթափանց հոգով։ Միշտ ցանկանում եմ օգնել մարդկանց՝ հատկապես, երբ նրանք  հոգեպես ծանր վիճակում են, կարծում եմ դա նյութականից կարևոր աջակցություն է, ու այս մասնագիտությունը ինձ տանում է հենց այդ ճանապարհով։

Նաև շատ եմ սիրում հաղորդավարական գործը։ Մանկուց ինձ գրավել է բեմը՝ սկզբում մեր այգում սարքած բեմը, իսկ հետո միջոցառումներ եմ վարել Բերդի և տարածաշրջանի մշակութային օջախներում։ Ցանկանում եմ դառնալ և՛ հոգեբան, և՛ հաղորդավարուհի։ Այս երկուսն էլ ինձ շատ հարազատ են, նրանից մեկը չլինելու դեպքում ես ինձ թերի կզգամ։

Մարդկանց մեջ առավել  գնահատում եմ հավատարմությունը։ Ապրում եմ այն կարգախոսով, որ երբեք պետք չէ հանձնվել, միշտ վերջում լավ կլինի։ Հավատում եմ բարու գոյությանը։ Քնում եմ երազներով, արթնանում ՝ նպատակներով։ Միշտ հավատում եմ, որ աշխատասիրությունը ունի մեկ ճանապարհ, ու այդ ճանապարհը տանում է դեպի նպատակ ու հաղթանակ։