…Որովհետև հայրենասիրությունը բառերով չի չափվում և ոչ էլ չափման միավոր ունի:

Նա սովորական տղա էր, ամենասովորական, այդպես էլ ընտանիք չդարձած մի ընտանիքից: Սովորական տղա էր, սովորական հայ: Չնայած մայրն ուկրաինուհի էր, ու նրան ուրիշ դեպքերում խառնարյուն կասեին, կասեին, թե իսկական հայ չէ: Չէ՞ որ «հայի գենը» հարյուր տոկոս մաքրություն պիտի ունենա: Հայ չէ՝ կասեին: Արտաքինն այնքան էլ հայկական չէր: Մի քիչ նմանություն ուներ ուկրաինացու: Գոնե կիսարյուն:
Նուրբ դիմագծեր ուներ ու աշխարհի ամենաբարի աչքերից: Այդ աչքերի մասին գրքերում էջեր են գրվում, այդ աչքերը տեղով մեկ խաղաղություն են ու սեր: Նրա աչքերն ամենահայկականն էին աշխարհում, հարյուր հիսուն տոկոսով հայկական:  Անունն էլ հայկական չէր, Էդուարդ էր՝ պապի անունը: Միայն վերջերս իմացա, որ Էդուարդ նշանակում է «պահակ»: Ճակատագիր կոչվածին չեմ հավատում, բայց լսել եմ, որ ի տարբերություն ճակատագրի, նախախնամություն՝ ի վերուստ տրված ինչ-որ բան կա իրականում: Հավատում էի: Հիմա համոզվեցի: Նա ինչ-որ բանի, ինչ-որ մեկի պահակն էր իր երկրում. դա էր նախախնամությունը սահմանել իր համար: Հակառակ դեպքում չէր հրաժարվի մոր, եղբոր ու քրոջ հետ մոր հայրենիք մեկնելուց, չէր մնա տատի հետ՝հորեղբոր մեծ ընտանիքում: Ու ոչ ոք էլ նրան մեղադրելու իրավունք չէր ունենալու, չէ՞ որ հավասարապես և՛ հայ էր, և՛ ուկրաինացի: Այդպես էր, չէ՞:

 Այո՝ կասեին: Այո կլիներ պատասխանը, եթե նա գրքի կամ պատմության մի սովորական, մյուս գրքերի հերոսներից չտարբերվող հերոս լիներ: Բայց նրա մասին գրքեր դեռ չեն գրվել, դեռ երկար չեն գրվի երևի: Որովհետև ամենադժվարը հենց նրանց մասին գրելն է, հորինել բոլորն էլ կարող են, բայց իրականությունը վավերագրելն այնքա՜ն բարդ է: Այն երբեմն դուրս է գալիս իրականության սահմաններից, ավելին է դառնում, քան իրականությունն ինքն է: Նրանք՝ սեփական կյանքով անընթեռնելի վեպ դարձածները վեր են մեր պատկերացրած մոխրագույն իրականությունից, նրանցը կապույտն է՝ խաղաղության կապույտը:

Նա խառնարյուն էր, միայն կիսով չափ՝ հայ: Բայց դա միայն թղթի վրա էր այդպես ու դատարկ բառերում: Նկարում, որ ես տեսա (ու, ափսոս, միայն նկարում տեսա նրան) ոչ մի տոկոս, նույնիսկ հազարարերորդականով, նույնիսկ ձևականորեն ուկրաինացի չկար: Զինվորի համազգեստով, զինվորների կողքին նա միայն հայ էր, աշխարհի ամենաբարի աչքերով հայը: Նկարով մարդուն ճանաչելը բարդ է, բարդ է հասկանալը, թե ինչպիսին է նա իրականում, բայց անորակ նկարում անգամ երևում էր, որ հայ է: Իսկ հայ լինել-չլինելը մարդուց է կախված, արյան բաղադրությունն անգամ ամենակարևորը չէ: Հայը նրա աչքերում էր, աշխարհի ամենաթախծոտ ու բարի աչքերում, հայը նրա սրտում էր, ու նրա սիրտն էր հայ: Հայ, ուրիշ ոչինչ:

Զինվորի հագուստով՝ զինվորների, եղբորս կողքին նա միայն հայ էր, հայ էր ինձանից ու քեզանից առավել: Նրա մեջ աշխարհի հետաքրքրության ու հետազոտության առարկա «հայի գենը» չէր հանդուրժել ոչ մի կաթիլ օտարություն, նա հայերեն էր շնչում ու հայերեն ապրում: Հավատա, որ ո՛չ ես, ո՛չ դու, ու ոչ էլ «երկնագույն արյուն» ունեցող հայերն այնքան հայ չեղան, որքան նա էր: Է~:

Իսկ «Եղնիկներում» այդ օրերին առյուծներ էին ծառայում: Իսկական առյուծներն էլ հայրենիք ունեն, հիմա գիտեմ՝ ամենաանվախ առյուծն էլ հայկական արմատներ է ունեցել: Սատանան էլ հայրենիք ունի: Ավելի ճիշտ՝ չուներ, խլեց ու իրեն հայրենիք դարձրեց: Իսկ այդ օրերին առյուծներն ու սատանան կենաց-մահու կռիվ էին տալիս: Դա մեր պատերազմ-խաղաղության, կնքված-չիրագործված զինադադարի մի ամենասովորական օրինակ էր: Դա մեր մահ չդարձող կյանքի, չկորացող մեջքի մի սովորական ապացույց էր:

Չարը չհաղթեց, բայց երկնքից երեք խնձոր էլ չընկավ: Ուստի դա հեքիաթ չէր, որ մարդիկ պատմեցին ու անցան: Հեքիաթ չէր, բայց մի օր վեպ է դառնալու, պատմավեպ հավանաբար: Իսկ վաղը, մյուսն օրն ու դեռ շատ հետո մեր երեխաներին նրանց մասին ենք պատմելու: Պատմելու ենք, բայց ոչ երբեք որպես հեքիաթ, իսկ նա ու նրանք երբեք էլ սովորական գրքերի սովորական հերոսների հետ չեն համեմատվելու:

Իսկ ես մի օր երևի կհիշեմ լուսանկարը, որ այդ օրերին աչքիս առաջ էր, չեմ մոռանա, որ իմ աչքերում այդ սովորական, ոչ հայկական արտաքինով տղան ուրիշ էր, նա լուսանկարի տղայի հետ նույնություն չուներ, կամ, կամ ուղղակի չէի ուզում մահն այդքան մոտիկից տեսնել:

Նա սովորական տղա էր, ամենասովորական, այդպես էլ ընտանիք չդարձած մի ընտանիքից:

Նրան խառնարյուն կկոչեին, եթե մի օր, երբ ընդամենը վեց տարեկան էր՝ թողներ ու գնար մոր հետ՝ մոր հայրենիք: Չգնա՜ց: Մնաց՝ վեց տարեկանի համար չափազանց հասուն պատասխան տալով մորը: Այդ օրից ոչ ոք, ոչ ոք աշխարհիս վրա ու նրանից դուրս՝ չհամարձակվեց խառնարյուն կոչել ամենաբարի աչքերով, ամենահայկական ներաշխարհով, ամենահայ տղային:

Ես ծնվել ու առայժմ մեծանում եմ Հայաստանի «կենտրոնում», իհարկե՝ Գյումրիում: Դե, սկսեմ ձեզ ծանոթացնել ինձ հետ: Ես միջին հասակի, խելացի, կրթված, հավեսով տղա եմ, հա ամենակարևորը՝ «չախալ» եմ: Շատ-շատ կսիրեմ սպորտը, հատկապես ֆուտբոլ ու կարատե: Դե, ֆուտբոլ փոքր ժամանակից խաղացել եմ ու սիրել եմ, իսկ կարատեն իմ ապրելակերպիս մի մասն է, զբաղվում եմ երկար ժամանակ ու հասել եմ շատ-շատ բաների ու իմ ամբողջ ներուժս կներդնեմ ավելիին հասնելու համար, «նենց որ, նավսյակի» զգույշ եղեք: Սովորում եմ իրավաբանական ֆակուլտետում ու ապագայում անպայման այդ ոլորտում կունենամ իմ ներդրումը, «նենց որ», օրենքի ոլորտում էլ լավ օգնող կեղնիմ ընկերներիս:

Դե, շատ ակտիվ մարդ եմ, կսիրեմ ծանոթություններ, նամանավանդ աղջիկների հետ, ի՞նչ թաքցնեմ: Էս ամենը սուտ կեղնիր, եթե չխոսեի ընկերասիրության մասին: Մեծ շրջապատ ունեմ, բայց իմ լավ ընկերներս քիչ են, շատ քիչ չէ, բայց կարևորը, իրենք էն մարդիկ են, ովքեր միշտ կողքիս են ու իմ մի մասն են: Ինչ կուզեի ասել՝ եթե դուք հավատարիմ, ընկերասեր, «ջիգյարով» մարդ եք, ուրեմն մենք կեղնինք լավ ընկեր: Շատ կսիրեմ մոտիկներով հավաքվել ու անցկացնել անմոռանալի օրեր:

Լինելով երիտասարդ, մտածում եմ, որ երիտասարդները պետք է շատ ակտիվ լինեն ու մեծ դերակատարում ունենան պետության կառուցման մեջ: Եվ դրա մեջ կարևոր եմ համարում ոչ ֆորմալ կրթությունը, երիտասարդներին տարբեր ոլորտների մեջ ներգրավելը: Ճիշտ է, ներկայումս այս գործում թեթև առաջընթաց կա, սակայն կա լիքը զարգանալու տեղ: Հիմնականում այս զարգացումն էլ տեղի է ունենում Երևանում, իսկ շրջաններում շատ քիչ, հենց դրա համար էլ տեղի է ունենում ներքին արտագաղթ, որը ավելի է վատացնում վիճակը: Այլ զարգացած պետություններում այս ամենը մեծ օգուտ է տվել, և մենք ուղղակի պետք է հետևենք այդ օրինակին, որը միակը չէ:

Ես ճիշտ է, մասնակցել եմ ու մասնակցում եմ շատ ու շատ ծրագրերի ու նմանատիպ բաների, սակայն բոլորը չէ, որ իմ պես են մտածում ու փորձում հաղթահարել դժվարությունները: Եվ հուսով եմ, որ թե ես իմ ներդրումով, թե մյուս երիտասարդները, կկարողանանք լուծել այս խնդիրը, ու բացի Երևանից, այս ամենը կտարածվի ամբողջ Հայաստանով, ու բոլորը տեղերում կներգրավվեն այս ցանցի մեջ, ու կունենանք ամուր երիտասարդություն, ու ապագա կադրեր հայրենիքի համար:

Մշակույթի տան վերանորոգումը մեր գյուղի ամենակարևոր խնդիրներից է: Այնտեղ ունենք դահլիճ և գրադարան, իսկ  գրադարանում՝ շատ գրքեր, սակայն այդ գրքերով հետաքրքրվող մարդկանց մատների վրա կարող ենք հաշվել: Երբ ձմեռ է գալիս, երեխաներն ուրախանում են, մեծերը՝ զբաղվում են իրենց գործերով, սակայն ոչ մեկին չի հուզում այն փաստը, որ ժամանակին գրադարանում էին անցկացնում իրենց օրվա մեծ մասը, իսկ այսօր այնտեղ միայն գրադարանավարուհին է գնում:

Ըստ մեծահասակների պատմածի՝ ժամանակին այնտեղ ասեղ գցելու տեղ չէր լինում: Երևի հիմա մարդիկ գրքերը փոխարինել են համացանցի հետ, դրան զուգահեռ ավելացել է արտագաղթը՝ մարդիկ ընտանիքներով մեկնել են այլ երկրներ, այդ պատճառով այսօրվա դրությամբ գրադարան ընդհանրապես մարդ չի մտնում: Ձմռանը գրադարանում սառնամանիք է, իսկ ձնհալի ժամանակ՝ ջրհեղեղ: Եթե գրքերն էլ քայլել կարողանային, հաստատ կհեռանային մարդկանց անտարբեր վերաբերմունքի պատճառով: Իսկ դահլիճից ոչ մի բան չի մնացել, բեմից՝ միայն հին փայտի կտորներ: Մարդիկ ամեն բան տարել են, նույնիսկ՝ վարագույրները: Իսկ նստարանները տարել ենք դպրոց, որպեսզի նույն բախտին չարժանանան:

Ինչո՞ւ չլինել հավասար: Ինչո՞ւ քաղել անարդար կյանքի պտուղները:
Ինչո՞ւ ապրել մի հասարակությունում, որտեղ ոմանք երազում են ապրել արքայական պալատներում, իսկ ոմանք՝ լոկ «քարե» տնակներում։
Կամա թե ակամա ականատես լինելով նման իրավիճակի, հոգումս ամեն ինչ ասես տակնուվրա է լինում։
Ինձ շատ հարազատ երկու փոքրիկներ ապրում են Շիրակի մարզի Մարմաշեն գյուղի փայտե  փոքրիկ տնակներից մեկում։
Եվ, երբ հյուր էի գնում նրանց, նրանք ուրախությամբ դիմավորում էին ինձ, սակայն մի քանի րոպե անց նստում էին մի անկյունում և լուռ հետևում ինձ։ Տնակի փոքր լինելու պատճառով նրանք չէին կարողանում խաղալ և վազվզել։
Ամեն անգամ, երբ մեր «քարե» տան դուռն էին բացում, ինձ շատ հարազատ այդ փոքրիկները ուրախ աղմուկ-աղաղակով վազվզում էին սենյակից սենյակ, ցանկություն էին հայտնում, որ իրենք էլ դուրս գան այդ փոքրիկ ու ցուրտ տնակից և ունենան մեծ ու լուսավոր քարե տուն, սիրտս պատում էր մի խոր ցավ։ Ու մտքումս հայտնվում էր հարցերի մի անվերջ շարան: Ինչուներ, որոնց պատասխաններն այդպես էլ չէի ստանում։ Ու չգիտեի էլ, թե ինչպես սփոփեմ այդ փոքրիկներին և վստահ ասեմ, որ նրանք նույնպես կունենան իրենց երազանքների «քարե» տունը։
Բայց մի որոշ ժամանակ անց, երբ կրկին գնացի նրանց տուն, դռնակը դեռ չբացած, նրանք աղմուկ-աղաղակով ինձ ընդառաջ վազեցին և ուրախ-ուրախ բացականչեցին․«Մենք քարե տուն ունինք արդեն, պապան մեզի քարե տուն է առե»։ Նրանք իրենց ուրախ ճիչերով իմ սրտում հույսի մի փոքր նշույլ արթնացրեցին։
Հետո իմացա, որ նրանց հայրը արտագնա աշխատանքի շնորհիվ, մի փոքրիկ, բայց և լուսավոր ու տաք տնակ էր գնել։ Չեք պատկերացնի, թե այդ անմեղ էակների աչքերը ինչպես էին փայլում ուրախությունից։
Բայց և ցավոք ոչ բոլոր ծնողներին է հաջողվում աշխատանք գտնել, և կատարել իրենց փոքրիկների երազանքը՝ ունենալու լուսավոր, ջերմ, մեծ և հարմարավետ «քարե» տուն։ Մանավանդ Շիրակի մարզում, դեռևս բազմաթիվ ընտանիքներ են ապրում ժամանակավոր կացարաններում, որոնք վաղուց «ժամանակավոր» չեն: