Իմ պատշգամբից աշխարհն ուրիշ է. հատուկ, գունավոր, պայծառ, մի խոսքով ուրիշ, իմ ուրիշը: Այդ ուրիշը միայն ես եմ տեսնում: Հա՜, մեկ էլ անբաժան ընկերս՝ դե, տեսախցիկս, էլի: Մեր պատշգամբն իմ ամենասիրելի վայրն է: Ու կապ չունի, թե տարվա որ եղանակն է, օրվա որ ժամն է: Դուրս եմ գալիս, ժամերով կանգնում, նայում շուրջս, հետո լուսանկարում: Երանի իմ աչքերին, որ ամեն օր տեսնում են այդ հրաշքը: 

Մեր տունը գտնվում է Կոթի գյուղում, ճիշտ դիրքերի դիմաց: Ես նայում եմ մերթ մեր դիրքերին, մերթ՝ հակառակորդի: Հասկանալով, թե ինչքան հեռավորություն կա մեր տղերքի ու հակառակորդի միջև, մի պահ փշաքաղվում եմ. «Բայց չէ՞ որ մեր տղերքն ուժեղ են, ամեն ինչ լավ կլինի»,- հանգստացնում եմ ինքս ինձ՝ անընդհատ նույնը կրկնելով:

Մեր դիրքերը գտնվում են մի լեռան վրա, որը հնուց բազմիցս ենթարկվել է թշնամու սադրանքներին, բայց այն մեր տղերքի շնորհիվ միշտ կանգուն է եղել ու դեռ հավերժ կմնա: Լեռան անունը Փայտասար է, բայց երբ հարցնեք գյուղացիներին, թերևս մի քանի հոգի կպատասխանեն Փայտասար: Մեր՝ կոթեցիներիս համար դա մեր Օդնդաղն է, մեր լավ ու վատ օրերի ականատես Օդնդաղը:

Ամռան մի պայծառ օր էր, երբ սովորությանս համաձայն դուրս եկա պատշգամբ. գյուղը կրակի մեջ էր, պատճառն էլ, դե երևի հասկացաք, Ադրբեջանն էր գնդակոծել: Վայրկյան առ վայրկյան ահագնացող կրակ, որ արագ տարածվում էր, մոտենում գյուղին, չհանգցնելու դեպքում ժամեր անց կհասներ բնակելի տներին: Բայց դե բոլորդ էլ հասկանում ենք, որ ադրբեջանական դիրքի դեմ-հանդիման կրակը հանգցնել հնարավոր չէր, վտագնավոր էր: Անցավ երկու ժամ, օրը մռայլվեց, անձրև սկսվեց, կարծես վայրկենական: Մի քիչ անհասկանալի ու հետաքրքիր: Ամառային պայծառ օր, ու հանկարծ` անձրև: Գյուղը վատ վիճակում էր, կրակի մեջ, ու օգնության հասավ բնությունը…

Այդպես կրակի մեջ էլ ապրում ենք, էլի:

Պատշգամբից հիմնականում լուսանկարներ եմ անում վաղ առավոտյան, դպրոց գնալուց առաջ: Արթնանում եմ զարթուցիչիս ձայնից, չէ՛, ավելի ճիշտ չեմ արթնանում, այլ վեր եմ կենում տեղիցս, մի կերպ, կիսաքնած դուրս եմ գալիս պատշգամբ ու հաճախ՝ վազելով հետ եմ գալիս, մտնում սենյակս:

-Սերինե՛, ո՞ւր, ի՞նչ եղավ,- սկզբում հարցնում էր մայրիկս, իսկ հիմա արդեն գիտի` ուր ու ինչի համար:

-Մա՛մ, հիմա դրա ժամանակը չի, կգամ, կասեմ,- ասում էի ես ու վազելով դուրս գալիս:

Գնում էի, կանգնում, երկար նայում շուրջս, լուսանկարում…

-Աղջի՛, ուշացանք, արի, շուտ արա,- գոռում էր տնից քույրս ու դեռ շարունակում է գոռալ գրեթե ամեն օր, ու դեռ ես եմ միշտ ասում. «Քո պատճառով ուշանալու եմ»:

Ու էդպես ինձ ամեն օր կտրում են իմ խորհրդավոր, ուրիշ աշխարհից, իմ ուրիշ պատշգամբից ու տեսախցիկից:

Աշխարհն իմ պատշգամբից ուրիշ է, իմ ուրիշը…

Գարնանը` մայիսին, բոլորը վերցնում են իրենց անասուններին և գնում են սարերը, որպեսզի ամռանը կաթը ավելի առատ լինի և կովերի «արոտը լավ լինի»: Ամռանը պանիրը, ջիլը (թել պանիր) ավելի համով է լինում: Սովորաբար երեխաները չեն սիրում սարերը: Ինձ համար աշխարհից կտրված  վայր է, ճիշտ է, օդը մաքուր է, բայց չկա էլեկտրականություն, ինտերնետ, հեռուստացույց, իսկ այս դարում կյանքն առանց տեխնիկայի անհետաքրքիր է. երեխաների մեծամասնությունը այդպես է կարծում: Առաջ, պատմում են, որ սարերում շատ երեխաներ էին լինում, հիմա` մեկ-երկու երեխա: Մեծերը պատմում են, որ էն ժամանակ կրակ էին վառում և բոլորով հավաքվում էին շուրջը, խոսում դեսից-դենից:
Ամառային մի օր էր, կովերի բառաչից վեր կացա, տեսա, տատիկս կթում է փրփրալից տաք կաթը: Խանում տատս ձայն տվեց և ասաց.
-Դավի’թ, արի կաթը տար:
-Տատի’, տատի’, կաթը կտա՞ս:
Վերջացնելով կթելու գործը, տատս սկսեց կաթը մշակել: Պանրի մերանը` պեպսինը, տատս լցնում է կաթսայի մեջ կաթի վրա, հետո գդալն առնում ու խաչեր է անում, որպեսզի կաթն առատ լինի: Տատս ասում է, որ իր մայրն ու տատն էլ այդպես են արել պանիր մերելուց: Տատս մերեց կաթը, և ես ցանկացա ուտել «ղազանդիբի», որը կիսախմորված կաթն է:

Տարվա այդ շրջանում բոլոր թոռներով սարում ենք լինում, խաղում տարբեր խաղեր, օգնում տատիկիս: Սարում երբեմն դժվար է լինում, երբեմն կարող ես հանդիպել գայլերի , բայց մենք չենք վախենում, որովհետև և’ մենք ենք սովորել նրանց ներկայությանը, և’ նրանք` մեր:  Շատ եմ սիրում, երբ մարդիկ սարում գոռում են. «Հո’ արի,ա’ կով» կամ «Արի’, ջեյրան ջա’ն, արի’, մարալ ջա’ն» և խոր-խոր ձորերից ի պատասխան լսվում է անասունների  բառաչը: Ես սիրում եմ սարը, իսկ սարը` ինձ:

Այն, որ մենք` հայերս,  տարբերվող և յուրահատուկ ազգ ենք,  բոլորիս է հայտնի,  նույնիսկ աշխարհի մյուս ծայրում ապրող առաջին հայացքից անհոգ թվացող ամերիկացիներին: Ամերիկացիներն էլ իրենց հերթին ունեն իրենց յուրահատուկ սովորույթները, վարքուբարքը, որոնք անզուգական են միայն նրանց համար, բայց հաճելի շատերի համար…

Յուրաքանչյուր շարքային ամերիկացու օրը անցնում է չափից դուրս զբաղված: Հիմա հավանաբար կմտածեք` ինչ պիտի անեն, որ էդքան զբաղված լինեն:  Հավատացեք, որ դպրոց, աշխատանքի,  եկեղեցի գնալը արդեն իսկ «հագեցնում է» օրը,  ու ընտանիքի հետ համեմատաբար քիչ ժամանակ են անցկացնում աշխատանքային օրերին` անհամբերությամբ սպասելով շաբաթ-կիրակիին` «Վիքենդին»…
Եվ իրոք, «վիքենդները»,  որպես օրենք,  անցնում են շատ հետաքրքիր և ուրախ. մեկը մյուսին է զանգում, պլանավորում` ինչ պիտի անեն, ում հրավիրեն,  ու փարթին սկսվում է… Հազար տեսակի ուտելիքներ` թաքո ին ը բեգ (իմ ամենասիրածը), չիլի,  չիզբուրգեր, հոթ դոգ, ֆրենչ դիպ… Լավ, ախորժակներդ գրգռեցի երևի…

Ասածս ինչ է, ամերիկացիները չեն կարող պատկերացնել իրենց օրը ու նամանավանդ փարթիները առանց ուտելիքի ու լավ ուտելիքի (հայերից հետո երկրորդ ուտող-խմող ազգն են)… Մե~ծ կրակ են վառում,  հոթ դոգերը խորովում և սկսում զրուցել տարբեր թեմաներից:  Ու դու էդտէղ հասկանում ես, որ իսկական Ամերիկան հենց սա է, ոչ թե Նյու Յորքի անծայր փողոցները:
Ու ընտանիքի, ընկերների հետ անցկացրած ամեն մի պահը անմոռաց է ու «քրեյզի»:

Ու երևի պատահական չէ այն, որ տարբեր ազգերի խառնուրդ համարվող ամերիկացիները առանձնանում են իրենց բարությամբ ու անսահման մարդամոտությամբ:  Բավական է միայն փողոցում տեսնեն մի անծանոթի,  ով զբոսնում է իր շան հետ,  ու կսկեն երկար-բարակ զրուցել,  օրինակ այսպես.

-Վա~յ, ինչ սիրուն շուն ունեք: Ի՞նչ տեսակի է: Քանի՞ տարեկան է:

Ու այդպես շարունակ, մինչև ընտանեկան հարցեր ու դեսից-դենից քննարկումներ:

Ու մի պահ պատկերացրեք էս դեպքը Հայաստանում:  Բոլորս էլ ամենայն հավանականությամբ կմտածենք հետևյալը.

«Տեսնես` ո՞վ էր, ի՞նչ էր ուզում, ինչո՞ւ էդքան բան հարցրեց… »

Դե, մենք հայ ենք, իրենք` ամերիկացի…

Մեկ այլ տարբերություն է նաև այն,  որ բոլոր ամերիկացիները կիսվում են միմյանց հետ ցանկացած թեմայով, ու կապ չունի` ինչ թեմա է…

Օրինակ, «թինեյջըրները» դպրոցից գալիս են տուն ու ծնողներին «զեկուցում»  ամեն ինչ` սկսած լանչի մենյուից, մինչև ընկերների հետ ունեցած խոսակցությունները`  ամենայն մանրամասնությամբ:  Ու երևի ճիշտն էլ դա է, որովհետև ծնողներդ գոնե կիմանան, որ դպրոցում ինչ-որ մի բան արել ես…

Բազմամշակույթ ամերիկացիների կյանքից թերևս այսքանը:  Մնացածի մասին հետո կպատմեմ, «օր,  ինչըղ կսէ,  հեդաքրքիր էղնի,  ըբը»…