Մեր պատանի թղթակիցները

Լուսինե Կարապետյան, Վայոց ձորի մարզ, ք. Վայք

-Ինչպե՞ս դարձար Պատանի թղթակիցների ցանցի անդամ:

-Դպրոցում տեղեկատվության ժանրի ներկայացուցիչն եմ, ակտիվներից մեկն եմ: Տնօրենն ինձ տեղեկացրեց պատանի թղթակիցների դասընթացների մասին, և ես, Աշոտի, Մուշեղի ու ևս 2 հոգու հետ միասին, եկա Եղեգնաձոր՝ մասնակցելու:

-Այս կարճ ժամանակի ընթացքում ամենակարևորը ի՞նչ է տվել քեզ ցանցը:

-Ամենակարևորը ազատ ստեղծագործելու կարողությունն է, որը ես կարող եմ կիրառել ամենուր: Ես ունեմ բլոգ, որտեղ տեղադրված են իմ հեղինակած բանաստեղծությունները, պատմվածքները, նովելները: Դրանց մեջ տարերությունները շատ են: Մի մասը գրել եմ նախքան «Մանանա» հաճախելը, մյուս մասը՝ «Մանանայից» հետո: Հիմա զգում եմ, որ գրում եմ ավելի լավ, ավելի ազատ ու անկաշկանդ:

-Այս դասընթացները, պատանի թղթակից դառնալը քո մասնագիտական կողմնորոշման հարցում ինչ-որ ներդրում ունի՞:

-Անկեղծ ասած՝ ամենասկզբում որոշել էի դառնալ իրավաբան, հետո՝ լրագրող, ֆոտոլրագրող, բժիշկ: Եվ հիմա կանգ եմ առել դեսպանի մասնագիտության վրա, բայց այնուամենայնիվ, չեմ հարգում մարդկանց, ովքեր ունեն մեկ մասնագիտություն և իրենց փորձում են միայն մեկ բնագավառում: Ես ինձ փորձել եմ տարբեր բնագավառներում: Լրագրությունը ինձ շատ է դուր գալիս և հաստատ այն չեմ թողնի:

Հարցազրույցը գրի առավ Միլենա Խաչիկյանը

Կայծը

Աղջիկ մը երջանիկ դեմքով ու առանց կոսմետիկայի, քայլում է փողոցներով, քայլում է երկար ու հեռու, պահի տակ՝ վազելով ու թռչկոտելով, պահի տակ՝ կանգ առնելով ու զգալով օդի ուղղությունը… Ոչինչ պետք չէ երջանիկ լինելու համար: Իսկ քամին խառնում է մազերը, արևը էլ ավելի պայծառացնում աղջկա դեմքը լուսավոր: Քայլում է հեռու ու անհայտ ուղղություններով ու ժպտում ամբողջ ճամփին: Ժպիտը դեմքից չի կորչում… Իսկ անցորդների տարօրինակ հայացքները՝ բոլորը մի դեմքով են, նույնիսկ անդեմ են: Քայլում է մի աղջիկ, որի ծիծաղն ու լացը շատ նման են, նույնիսկ կարելի է շփոթել: Իսկ ընդհանրապես ծիծաղն ու լացը շատ նման են, եթե խորանաս… Երկուսն էլ զգացմունքների ճիչ են: Մանավանդ ուժեղ լացն ու ծիծաղը: Ուժեղ ծիծաղը արցունքների է հասցնում՝ հիշեցի տատիկիս… Իսկ ուժեղ լացը՝ այնքան ուժեղ ու այնքան ճչացող, նրա նոտաները ուժեղ ծիծաղի նոտաների հետ են համահունչ:

Բայց ամենից շատ ես սիրում եմ ժպիտը… Ժպիտը արցունքների միջից: Մի՞թե ավելի գեղեցիկ ու ավելի ուժեղ բան կա: Իմ կարծիքով, երջանկության արցունքների քիմիական բաղադրությունը լրիվ այլ է: Նրանք աղի չեն…

Իսկ այդ առեղծվածային ժպիտը խլացնում է շրջակա աղմուկը: Աշխարհը կորցնում է իր հողն ու հատակը, կա միայն արև, երկինք ու կանաչ գույն… Չէ, շատ գույներ: Ու պահը չի անցնում, կարծես, կողքին կլինի ամբողջ ճանապարհին: Ասում են՝ միայն դժբախտներն են հանճարեղ, բայց ահա տեսեք՝ ծնվում է մի կայծ, երկար անձրևներից հետո… Այդ կայծը ունի միամիտ, բայց շատ ուժգին տենչանք՝ դառնալ անմար կրակ… Իսկ աղջիկը քայլում է անմտորեն ու խելագար, վերջնականորեն ու անվերադարձ սիրահարված կյանքին…

ani jilavyan

Ծնողներ և զավակներ

Այն հարցերը, որոնք հուզում են մեզ

«Մտքերդ հավաքի՛ր, գրիչդ վերցրու ու սկսիր գրել նոր նյութդ,- մենախոսում եմ ես,- մի՛ մտածիր, գուցե այս անգամ ստացվի, այս անգամ հավանես գրածդ,- շարունակում եմ, տետրս բացելով»:

Վերջերս, ամեն անգամ նյութ գրելիս պետք է երկար տրամադրվել և փորձել, քանի որ, ինքս էլ չգիտեմ, թե ինչու դժվարությամբ է հիմա ստացվում գրելը, և գրեթե ոչ մի անգամ արդյունքը դուրս չի գալիս: Ու ամենաշատն ինձ հուզում է, թե ի՞նչն է իմ ստեղծագործական ճգնաժամի պատճառը: Ցավոք, չեմ կարողանում հասկանալ: Ինչ թեմա էլ լինում է, միևնույն է, ինձ թվում է, որ այդ հարցի շուրջ գրել ոչինչ չի լինի և անիմաստ կլինի, բոլոր մտքերս մի վայրկյանում դատարկվում են, բացի մեկից` «Միևնույն է չես կարողանալու լավ նյութ գրել»: Այդ մտքին հաջորդում են մյուսները` «Ախր, ինչու՞ չեմ կարող, միշտ էլ կարողացել եմ, կստացվի, հիմա կապացուցեմ, որ կստացվի», բայց թեմայի վերաբերյալ ոչ մի միտք չի գալիս, և երկար նստում եմ տետրս բաց, գրիչս ձեռքս, մտքերում` խառնաշփոթ: Երկար դադարից հետո երբեմն ստացվում է լավ խորհել թեմայի շուրջ և ինչ որ նյութ գրել, երբեմն էլ` ոչ: Անգամ, երբ մտածում եմ ինչ-որ ազատ թեմայով նյութ գրելու մասին, բոլոր թեմաները և մտքերը միանգամից դատարկվում են կամ էլ անհետաքրքիր թվում:

«Ամեն ինչ անցողիկ է»,- հանգստացնելով ինքս ինձ, փակում եմ տետրս, որի թերթի մաքրությանը խանգարում է միայն չգրված նյութի վերնագիրը:

Այն հարցերը, որոնք հուզում են ծնողներին

-Չգիտեմ, թե այսօր ինչ եմ եփելու,- լսեցի մայրիկիս ձայնը` մտնելով խոհանոց:

-Մի բան եփիր,- ասաց պապիկս:

-Հեշտ ես ասում, մեզ ի՞նչ կա, ամեն ինչ էլ ուտում ենք, երեխաներն են հարցը` ամեն ինչ չի, որ ուտում են: Մեկը մի բանը սիրում ա, մյուսը` չէ: Լավ եկար,- շարունակեց մայրիկս նայելով ինձ, -ի՞նչ կուզեք եփեմ:

-Եսիմ,- կարճ պատասխանեցի ես:

-Այսի՞նքն` եսիմ:

-Դե գոնե որոշ տարբերակներ ասա, որոշեմ:

-Օրինակ, հավի միսը ջեռոցում, եփած, ճաշի մեջ, թե՞ տապակած: Հետն էլ փլավ:

-Ինձ` մեկ ա:

-Եղբորդ հետ խորհրդակցիր, արի, ասա:

-Լավ,- ասացի ես ու քայլեցի դեպի սենյակ, որպեսզի այդ կարևոր հարցին լուծում գտնենք: Ճանապարհին մտածում էի, թե ինչքան դժվար է ամեն օր մտածել, թե ինչ եփել, երբ ուտողները իմ և եղբորս նման ամեն ինչ չէ, որ ուտում են: Ինչքան դժվար է ամեն անգամ մի նոր ճաշատեսակ գտնել կամ մտածել, որպեսզի չհոգնենք ուտելիքից: Ինչքան դժվար է, երբ ես ու եղբայրս ի վերջո նույն հայտարարի չենք գալիս, և ամեն մեկիս համար մայրիկն առանձին բան է պատրաստում: Մտնելով սենյակ և նայելով եղբորս` ուղղեցի նրան այդ ճակատագրական հարցս:

-Երևի հավի մսով ճաշ,- պատասխանեց նա:

-Է~, իսկ եթե տապակա՞ծ հավ,- առաջարկեցի ես, չհավանելով նրա պատասխանը:

Մի քանի րոպե ամեն մեկն առաջարկում էր իր տարբերակը և համոզում, թե ինչու հենց այն: Ի վերջո գալիս ենք մի հայտարարի, և ես վերադառնում եմ խոհանոց, որ ասեմ մայրիկին, թե ինչ է եփելու: Մեր որոշումն ասելուց հետո մայրիկը կրկին դիմում է ինձ.

-Դե, դա ճաշի համար, բա հիմա ի՞նչ կուտեք:

-Հիմա՞,- զարմանում եմ ես,- եսիմ: Դժվար բան ես ասում: Մի մտածիր, մի բան կուտենք, հիմա սոված չենք,- ասում եմ ես արագ ու դուրս գալիս խոհանոցից, մտածելով, որ տատիկիս հայրը ինչ-որ տեղ ճիշտ էր ասում, որ լավ կլիներ, եթե մարդիկ ստեղծեին այնպիսի հաբեր, որ խմեինք կամ ծամեինք և կշտանայինք: Այդպես իսկապես, իմ կարծիքով, և՛ մեզ ավելի հեշտ կլիներ, և՛ մայրիկներին:

Լուսավոր քաղաքի մոռացված կինոթատրոնը

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Լիլիթ Կարապետյանի

Չարենցավան. շատերն այս անվանումը լսելիս անմիջապես պատկերացնում են գանգրահեր տղայի արձանը, իսկ ոմանք էլ իրենց առջև տեսնում են մի լուսավոր և  հույսերով լի քաղաք, որի պատմությունը սկսվեց 1947թ ապրիլի 23-ին: Երիտասարդ քաղաքը հիմնվեց արդյունաբերական նպատակներով, սակայն այն զերծ չէր նաև հոգևոր մշակույթի կենտրոններից, որոնց մեջ իր ուրույն տեղն է գրավել նոր սերնդի կողմից մոռացված կինոթատրոնը: Ես, լինելով իմ քաղաքի նոր սերնդի ներկայացուցիչ, իմ պարտքն եմ համարում արծարծել մեր կինոթատրոնի պատմությունը: Ինչո՞ւ պետք է այսօր Չարենցավանի երիտասարդությունը ժամանակ անցկացնելու, ֆիլմեր դիտելու համար գնա Երևան, մինչդեռ իր հարազատ քաղաքում առկա է կինոթատրոնի պատրաստի շինությունը…

Լուսանկարը՝ Նաիրի Խալափյանի

Լուսանկարը՝ Նաիրի Խալափյանի

Այն հիմնադրվել է 1966թ.-ին: Երկար փնտրտուքներից հետո ինձ հաջողվեց զրուցել մի կնոջ՝ Անահիտ Բունիաթյանի  հետ, որը ընտանիքի հետ իր փոքրիկ ներդրումն է ունեցել շինության կառուցման  գործում: Ամուսինը և որդին կառուցել են առաստաղը, իսկ նա ջուր է կրել շինարարության համար: Կինոթատրոնի տնօրենը եղել է ՍոնյաԿարապետյանը, ով ջանք չի խնայել իր աշխատանքի բարեհաջող ընթացքի համար: Կինոթատրոնի դահլիճը ծառայում էր նաև մշակութային այլ միջոցառումներին: Այստեղ ելույթ են ունեցել  Հայաստանի և արտերկրի նշանավոր արտիստները, ինչպիսիք էին` Վալենտինա Տոլկունովան, Աշոտ Ղազարյանը և այլոք: Խորհրդային Միության տարիներին լեփ-լեցուն էր կինոդահլիճը  իր 600 նստատեղերով: Նույնիսկ կային մարդիկ, ովքեր տեղերի բացակայության պատճառով մոտ երկուսուկես ժամ ոտքի վրա էին անցկացնում: Ցուցադրվել են թե հայկական, թե սովետական և թե արտասահմանյան ֆիլմեր: Տիկին Անահիտը ինձ հայտնեց, որ կինոմեխանիկը եղել է Վահան Աբաջանյանը, ով այժմ աշխատում է եկեղեցում : Ես ուրախությամբ քայլերս ուղղեցի դեպի եկեղեցի, որտեղ էլ հանդիպեցի նրան: Ծերունին լսելով ինձ՝ սկսեց մեծ ոգևորությամբ և սիրով պատմել իր սիրելի աշխատանքի մասին: Նա ամեն կերպ ջանացել է, որ լավագույն և նոր  ֆիլմերը ցուցադրվեն նախ Չարենցավանում, հետո նոր մայրաքաղաքում: Ես մի պահ հուզվեցի, երբ իմացա, որ Վահան պապիկը, հույս ունենալով վերադառնալ իր սիրելի աշխատանքին, խնամքով  պահել էր հին մաշված կինոժապավենները: Նա պատմեց ինձ նաև կինոթատրոնի բակի մասին, որը, չգիտես ինչու, այժմ կոչվում է «Էշակ մեյդան»: Ես ամեն կերպ ձգտեցի իմանալ, թե ինչու: Պարզվեց, որ կինոթատրոնի գործունեության դադարումից  հետո այստեղ սկսել են հավաքվել և զրուցել բազմաթիվ անգործ մարդիկ: Անցորդներից մեկը, տեսնելով օրեր շարունակ այնտեղ հավաքվող անգործ մարդկանց, բացականչել է. «Պարապ անբաններով հավաքվել եք, ի՞նչ է, սա էշակ մեյդա՞ն է»: Ահա այսպես էլ կինոթատրոնի հարակից հրապարակի անունը մնացել է «Էշակ մեյդան», այսինքն՝ պարապ մարդկանց հանգրվանատեղի: Իհարկե, անվանումը տարածում է գտել միայն հասարակության շրջանում:

Լուսանկարը՝ Անի Կարապետյանի

Լուսանկարը՝ Անի Կարապետյանի

Վարպետ Վահանը մեծ սիրով և պատասխանատվությամբ  է կատարել իր աշխատանքը շուրջ 40 տարի՝ թողնելով նախորդ սերնդին լուսավոր հիշողություններ:

Կվերականգնվի՞ մի օր Չարենցավանի կինոթատրոնը: Շատ կուզենայինք, բայց այս հարցի պատասխանը ոչ ոք չտվեց:

Վազաշենս

 

Լուսանկարը՝ Էմմա Շահնազարյանի

Լուսանկարը՝ Էմմա Շահնազարյանի

Դուք գիտե՞ք, թե որտեղ է գտնվում Վազաշեն գյուղը: Վազաշենը գտնվում է Տավուշի մարզում: Ես յոթ տարի սովորել եմ Վազաշեն գյուղում: Իսկ 2014 թվականին եկել եմ Մեծամոր: Վազաշենում ուսումը լավ չէր, շատ առարկաներ ուսուցիչ չունեին: Եկա այստեղ ուսման մեջ առաջադիմություն ձեռք բերելու համար: Հայրս, եղբայրս և մայրս գյուղում են: Քույրս, ով ինձանից երկու տարի է մեծ, լավ ուսում ստանալու համար արդեն չորս տարի է սովորում է Մեծամորում: Հիմա ես ու քույրս այստեղ միասին ենք ապրում:

Ինձ շատ հուզում է Տավուշի մարզի Վազաշեն գյուղի վիճակը: Այնտեղ չկան աշխատատեղեր, մարդիկ աշխատանք չունեն և միայն փարոսների ու թոշակների միջոցով են իրենց ընտանիքները պահում: Ամեն օր մտածում եմ նրանց մասին: Եթե կարողանայի ինչ-որ բան ավելացնել գյուղում, ապա առաջինը աշխատատեղեր կստեղծեի: Եթե մարդիկ աշխատանք ունենան, իրենք էլ բոլորի պես կապրեն, ու ինձ նման ստիպված չեն լինի հեռանալ գյուղից ու ամբողջ օրը ընտանիքս, գյուղս, ընկերներիս կարոտել:

Ճանճերի և եղջերուների մասին

-Հաս, հեչ մտածե՞լ ես…

Քրոջս դեմքի արտահայտությունը փոխվեց, կարծես արդեն գիտեր, որ մի հիմար բան եմ ասելու:

-Ջուրը, երբ եռում ա, ուղղակի պղպջակներ են չէ՞ լինում, չի բարձրանում, բայց հերիք ա մի քիչ սուրճ լցնես մեջը, անմիջապես բարձրանում ա: Ուրեմն, հետաքրքիր բան ա, չէ՞ սուրճը,- միևնույնն է, շարունակում եմ ես:

Քույրս չի պատասխանում, լուռ շարունակում է լուրջ դեմքով ինչ-որ բան գրել:

-Բա գիտե՞ս, եղջերուները զգում են իրենց եղջյուրներին նստած միջատներին: Պատկերացնո՞ւմ ես, իրենց մե՜ծ եղջյուրներին: Բոլոր ճանճերին: Հատ-հատ: Պատկերացնո՞ւմ ես, ինչքան դժվար ա իրենց…

-Պարա՞պ ես,- խիստ ընդհատեց ինձ քույրս:

Ես նայեցի տետրիս: Տնայինս ինքն իրեն չէր գրվելու, իսկ ես շարունակում էի պատկերացնել միջատին իր եղջյուրներից քշել փորձող մի եղջերուի: Շատ զվարճալի պատկեր էր, բայց մեղքս էլ էր գալիս այդ եղջերուն: Հանկարծ մի հիմար ցանկություն առաջացավ` եղջերուների եղջյուրներից ճանճերին քշել: Երանի դա լիներ իմ մասնագիտությունը, ապրել չգիտեմ որտեղ եղջերուների հետ ու նրանց եղջյուրների վրայից միջատ քշել: Հետո հիշեցի, որ եղջերուները ապրում են ցուրտ տեղերում, որտեղ միջատներ չկան, և հանգիստ շունչ քաշեցի: Ուրեմն, ո՞վ է հայտնաբերել, որ եղջերուները զգում են: Ո՞ւմ մտքով է անցել այդպիսի փորձ անել: Բայց չէ՞ որ եղնիկները միայն ցուրտ տեղերում չեն ապրում: Հայաստանում էլ կան: Ուրեմն տեղին մասնագիտություն եմ ընտրել:

-Ի՞նչ ես դեբիլացել,- ասում եմ ինքս ինձ և հայտնաբերելով, որ արդեն մի ժամից ավելի է մտածում եմ ինչ-որ եղջերուների մասին, անցնում եմ զառամյալ տնայինիս:

Աբրահամ պապս

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Այվազյանի

Լուսանկարը՝ Ջեմմա Այվազյանի

1826 թվին իմ նախնիները ռուս-թուրքական պատերազմի ժամանակ գաղթել են Դութաղ քաղաքից և հասել են մինչև Թալին: Պապիկս բացատրեց, թե ինչ է նշանակում Դութաղ: Դութաղ նշանակում է` «երկու թաղամաս»: Իմ ծնողները պատմում են, որ իմ պապի պապը Թալինի հիմնադիրն է, ծնողներս նրա պատվին են իմ անունը դրել, և ես շատ ուրախ եմ ու հպարտ: Պապիկս միշտ պատմում էր, որ իրենց գերդաստանը միշտ ուզեցել է վերադառնալ ծննդավայր: Նաև պապիկս ասում էր, որ Թալինի ջրի համը շատ նման է Դութաղի ջրին, և ես չէի հավատում:

Վերջերս հորեղբայրս այցելել էր պապերիս երկիրը և իր հետ բերել էր Դութաղի ջուրն ու հողը: Երբ ես խմեցի այդ ջուրը, իսկ հետո Թալինի ջուրը, հասկացա, որ պապիկս ճիշտ էր ասում, և ես զարմացա, որ Դութաղը Թալինից այդքան հեռու է, բայց ջրերի համը նույնն է:

Երևի հենց ջրի համն է ստիպել դութաղցիներին կանգ առնել Թալինում և նոր տուն կառուցել:

Չլինեի ես, չէին լինի քրոջս առավոտները

-Վեներա, այ Վեներա, Վեներա ջան, արթնացի, ջան,- համարյա երգելով շշնջում էր քույրս իմ ականջին, իսկ ես ավելի էի ամուր գրկում վերմակս ու աչքերս փակում:

-Վեն, հոգնեցի արդեն, դե, արթնացի , վա՜յ,- առավոտյան 7-ն է,  և ես քրոջս  արդեն նվիրում եմ զայրանալու պատճառ:

-Հա, ըհը… հեսա… հաա,- քրոջս չարհամարհելու համար ասում եմ ամենաքիչ բերանի շարժում պահանջող բառերը:

-Լավ, Վեն ջան, դե, ես գնամ թեյ պատրաստեմ, դու արդեն հագնվի,- ասաց քույրս  ու չիմանալով, որ տասը րոպե հետո արդեն շատ բարկացած ասելու է.

-Աաաա,Վեն, դե արդեն հոգնեցի է, էլի սփռոցին թափեցիր էս թեյը, հերիք ա, մտածված ե՞ս անում,- չգիտեմ ինչու, վերջերս միշտ պատահմամբ շրջում եմ իմ թեյի բաժակը, և քույրս այդ ամենը հավաքելով միշտ կիսատ է թողնում  նախաճաշը:

-Ես արդեն գնամ դասի, հա՞,- ինքս ինձ վրա շատ բարկացած ասացի քրոջս, ու մեղավորության արցունքներ էին հայտնվել աչքերիս:

Արագ դուրս եկա տնից, նստեցի երթուղային ու այնտեղ գիրք էի կարդում, քրոջս նվիրած գիրքը:

Դպրոցում արդեն երրորդ ժամն էր, երբ ես մոռացած այդ ամենի մասին երգ էի լսում, երբ հանկարծ կարդացի քրոջս ուղարկած հաղորդագրությունը. «Այ Վեն ջան, ինչի՞ ես լացում, է, իմ առավոտները առանց սփռոց մաքրելու ու քո վրա ջղայնանալու անհնար ա, այ ջան, չտխրես հանկարծ, դու Վեներան ես, չէ՞»:

Հիմա քույրս հեռվում է: Առավոտներն սկսում եմ մենակ, ոչ ոք չկա, որ առավոտյան համարյա երգելով շշնջա.

-Վեներա, այ Վեներա, Վեներա ջան, արթնացի, ջան…