Լուսանկարը՝ Մարի Բաղդասարյանի

-Գրադարանները մարդկային հոգու գրեթե բոլոր հարստությունների գանձարանն են: Գրքերի հավաքածուն նույն համալսարանն է, այն գաղափարների սեղան է, որի շուրջ հավաքվում են բոլորը: Մարդիկ դադարում են մտածել, երբ դադարում են ընթերցել:

Այս խոսքերը ես լսեցի Եղեգնաձորի Մշակույթի տան գրապահոցի աշխատակցուհի Սուսաննա Հարությունյանի շուրթերից այն ժամանակ, երբ փնտրում էի ինձ անհրաժեշտ գիրքը:

-Տիկի՛ն Սուսաննա, պատմեք Ձեր անցած ճանապարհի մասին, ինպե՞ս սկսվեց Ձեր աշխատանքը գրապահոցում: Մինչ գրապահոցում աշխատելը որտե՞ղ եք աշխատել: 

-Ես, մինչև գրապահոցում աշխատելը, աշխատել եմ Աղնջաձորի դպրոցում որպես դասվար: Հինգ տարի այնտեղ աշխատելուց հետո տեղափոխվեցի Եղեգնաձոր և 1977 թվականին ընդունվեցի գրադարան՝ որպես շրջիկ բաժնի վարիչ: Սկզբում ունեինք ավտոգրադարան, որի միջոցով գործարաններ գիրք էինք տանում, հանդիպում էինք աշխատողների հետ, նրանց տալիս էինք իրենց պատվիրած գրքերը: Հետո փակվեց այդ բաժինը, 1981 թվականին բացվեց գրապահոցը, և ես տեղափոխվեցի գրապահոց: Ունեցանք նաև այլ աշխատակիցներ, որոնց հետ աշխատել եմ և շարունակում եմ աշխատել:
Մեր բաժնի դերը կայանում է նրանում, որ եթե սպասարկման բաժնում անհրաժեշտ գիրքը չկա, ընթերցողին ուղարկում են գրապահոց: Գրապահոցն ունի միջգրադարանային աբոնեմենտ, այսինքն՝ հնարավորություն ունենք ընթերցողներին անհրաժեշտ գրքերը պատվիրելու:

Լուսանկարը՝ Մարի Բաղդասարյանի

-Ինչպիսի՞ հատկություններով պիտի օժտված լինի գրադարանավարը: 

-Առաջին հերթին պետք է շատ գրքեր ընթերցած լինի, սիրի ընթերցանությունը, հետո պետք է կարողանա նաև լավ վերաբերվել ընթերցողներին, կարողանա ուղղություն ցույց տալ նրանց: Մենք ունենք ընթերցողներ, որոնք գալիս և միայն թեման են ասում գրքի, որը ցանկանում են կարդալ, պետք է հստակ իմանաս, թե ընթերցողին անհրաժեշտ թեմայով ինչ գրքեր կան, որ կարողանաս ճիշտ խորհուրդ տալ:

-Պակասե՞լ է ընթերցողների քանակը՝ համեմատած սովետական տարիների հետ: 

-Մի պահ շատ պակասեց, մենք շատ քիչ ընթերցողներ ունեցանք, իսկ հետո, երբ դպրոցներում երեխաներին պարտադրեցին կարդալ գրականություն, նրանք սկսեցին հաճախել գրադարան: Հիմա արդեն գոհ ենք, բավականին ավելացել են ընթերցողները:

-Իսկ կա՞ն գրքեր, որոնց պակասը շատ եք զգում: 

-Այո, իհարկե, կան գրքեր, որոնց պակասը գրադարանում շատ է զգացվում, բայց մենք եռամսյակը մեկ պահանջարկ ունեցող գրքերի ցանկ ենք կազմում: Կան հատուկ տեղեր, որտեղ մենք այդ ցանկը ներկայացնում ենք, և գրքերը բերում են:

-Ի՞նչ ժանրի գրականություն է նախընտրում երիտասարդությունը: 

-Դպրոցական երեխաներին հիմնականում ծրագրային գրականությունն է անհրաժեշտ լինում, ուսանողներն իրենց մասնագիտական գրքերն են ուզում, իսկ մյուս ընթերցողներից յուրաքանչյուրը նախընտրում է իր սիրած թեման: Վերջին շրջանում շատ գրքեր են լույս տեսել, որոնք երիտասարդներին հետաքրքրում են, պահանջարկը կա, և մենք ունենք այդ գրքերը:
Անցած տարի մենք շատ ենք ստացել Ցեղասպանության թեմայով գրականություն: Հիմա երիտասարդները շատ են ընթերցում Մարկ Արենի «Այնտեղ, որտեղ ծաղկում են վայրի վարդեր» գիրքը:

-Ի՞նչ խնդիրներ կան գրադարանում, որ լուծումներ են պահանջում: 

-Մինչ վերանորոգումը շատ խնդիրներ կային, հատկապես՝ ջեռուցման, գրականության ֆոնդի համալրման: Բայց հիմա արդեն գոհ ենք: Ե՛վ համալրման հարցն է լուծվել, և՛ ջեռուցման խնդիրն է կարգավորվել:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք երիտասարդ սերնդին: 

-Խորհուրդ կտամ գրքեր կարդալ, որովհետև գիրքը շատ մեծ նշանակություն ունի, համակարգիչն ու հեռախոսները չեն կարող փոխարինել գրքին:
Գրքերը զորացնում են մարդուն, նրա մեջ առաջացնում են լավագույն ձգտումները, չկա միտքն ավելի լավ թարմացնելու միջոց, քան հին դասականների ընթերցումը: Բավական է գիրքը վերցնես ձեռքդ, անմիջապես քեզ զգում ես թարմացած, թեթևացած: Ով չի ծանոթացել նախնիների ստեղծագործություններին, ուրեմն նա ապրել է՝ չճաշակելով գեղեցիկը: Առանց գրքի չենք կարող ո՛չ պայքարել, ո՛չ հաղթել: Գիրքը մի սերնդի կտակն է մյուս սերունդներին:

Զրուցակիցս Հայաստանը միջազգային մրցույթներում ներկայացրած, «Հայաստանի ձայնը» 4-րդ եթերաշրջանի մասնակից, երգչուհի Լիլիթ Համբարյանն է: 

-Պատմեք Ձեր մասին: Ինչպե՞ս եք սկսել երգել: Ձեր ընտանիքում երգողներ եղե՞լ են: Երգի, երաժշտության հանդեպ սերը ումի՞ց եք ժառանգել: 

-Ես ծնունդով Վանաձորից եմ, հենց այնտեղ էլ սկսվել է իմ երաժշտական կյանքը: Առաջին քայլերս սկսել եմ Վանաձորի երգի պետական թատրոնի ստուդիայից, այդ ժամանակ ընդամենը տասը տարեկան էի: Հետագայում դարձա Երգի պետական թատրոնի մեներգչուհիներից: Երգելուն զուգահեռ՝ որոշեցի նաև երաժշտական գործիքներ նվագել: Ընտրեցի ժողովրդական գործիքները, աղջկա համար ավելի բարդ` շվին, դուդուկը, զուռնան:
Սկզբում երաժշտական դպրոցում էի դասերի գնում, իսկ հետո՝ ավելի հմտանալու համար սկսեցի հաճախել մասնավոր պարապմունքների:
Մանկուց երգել եմ տարբեր մանկական երգչախմբերում: Երկար տարիներ հանդես եմ եկել առաքելական եկեղեցիների երգչախմբերում թե՛ Հայաստանում, և թե՛ Հայաստանից դուրս:
Բարձրագույն կրթություն ստացել եմ Վանաձորի մանկավարժական համալսարանում: Սովորել եմ «երաժշտական կրթություն» բաժնում, մասնագիտությամբ՝ երգչախմբի ղեկավար: Ավարտելուց հետո նույն բուհում աշխատանքի եմ անցել որպես վոկալ-գործիքային անսամբլի գեղարվեստական ղեկավար: Մեկ տարի անց տեղափոխվեցի Շվեյցարիա՝ բնակվելու, բայց ամիսներ անց վերադարձա ոչ թե Վանաձոր, այլ Երևան: Մինչ օրս ապրում և երգ-երաժշտությամբ եմ զբաղվում ինձ համար հարազատ դարձած քաղաքում: Այստեղ մասնակցում եմ տարբեր քաղաքային միջոցառումների: Ի ուրախություն ինձ՝ էնթրո ժանրում որպես մեներգչուհի հանդես եմ գալիս «Colors of music entro band» խմբում:
Առաջին անգամ Հայաստանը միջազգային մրցույթում ներկայացրել եմ 2016 թվականին: Մալթայում էր «Arpeggio-2016» մրցույթը, որի ժամանակ գրավեցի առաջին տեղը՝ արժանանալով բացարձակ հաղթողի կոչման:
Իսկ երկրորդ մրցույթը վերջերս էր՝ հուլիս ամսին, Լիտվայում: Մրցույթը կոչվում էր «Klaipeda-2017»: Ինձ համար շատ կարևոր էր այդ մրցույթում մասնակցությունս, որովհետև կյանքումս առաջին անգամ պատիվ ունեի հանդես գալու պետական սիմֆոնիկ նվագախմբի նվագակցությամբ: Մրցույթում դարձա գլխավոր մրցանակակիր՝ արժանանալով «Գրան պրի» մրցանակի:
Երգելու տաղանդս ժառանգել եմ տատիկիցս, որը փոքր տարիքիցս ապրում է իմ հաջողություններով և մինչ օրս ինձ ուժ է տալիս:
Այժմ «Հայաստանի ձայնը» 4-րդ եթերաշրջանին եմ մասնակցում: Հուսամ՝ այստեղ էլ հաջողություններ կգրանցեմ:

-«YKCB» խմբի ռեփեր Տիգրան Կարապետյանի հետ եք համագործակցել: Ինչպե՞ս սկսվեց Ձեր համագործակցությունը: 

-Ես և Տիգրանը միասին սովորում էինք Աբել Աբելյանի անվան դերասանական ստուդիայում, դեռ վաղուց մտածում էինք միասին հանդես գալու մասին, և, ի վերջո, մեր համատեղ աշխատանքը ստացվեց, որի շրջանակներում էլ նկարահանվեց տեսահոլովակը, և մենք հանդես եկանք «Հետ գաս էլի» երգով, որը, կարծում եմ, հատկապես երիտասարդների կողմից սիրվեց:

-Իսկ համերգների մասնակցության հրավերներ հաճա՞խ եք ստանում: Երգերը, որոնք պետք է կատարեք, ինչպե՞ս եք ընտրում:

-Ե՛վ համերգների, և՛ երաժշտական տարբեր միջոցառումների հրավերներ հաճախ եմ ստանում: Երգացանկս բավականին լայն է և բազմաժանր, քանի որ ես հանդես եմ գալիս տարբեր երաժշտական ճաշակ ունեցող մարդկանց համար, փորձում եմ հանդես գալ տարբեր ժանրերում:

-Միայն լավ ձայն ունենալը բավակա՞ն է երգչուհի լինելու համար: 

-Իհարկե, ըստ իս՝ ամենակարևորը ձայնն է, եթե իհարկե, կոչումդ երգիչ կամ երգչուհի դառնալն է: Բայց ձայն ունենալուց բացի՝ պետք է ունենալ երաժշտական ճաշակ, արտաքին գրավչություն, բեմական կեցվածք, անկեղծություն և ինքնատիպություն:
Հանդիսատեսին պետք է ճիշտ ներկայանալ կարողանաս, պետք է միշտ ասելիք ունենաս:
Ես և շատ կատարողներ հիմնականում հանդես ենք գալիս արդեն ճանաչում գտած երգիչների երգացանկով: Ես կցանկանայի ստեղծել իմ ոճը, որպեսզի կարողանայի ինձ ամբողջությամբ դրսևորել և ասելիքս տեղ հասցնել:

-Ի՞նչ եք կարծում՝ երգչուհու կարիերան խոստումնալից ապագա ունի՞, թե՞ լրացուցիչ մասնագիտություն ունենալն անհրաժեշտ է: 

-Հստակ պատասխան տալ չեմ կարող: Ամեն դեպքում՝ լրացուցիչ մասնագիտություն, կարծում եմ, արժե ունենալ: Թեկուզ և բազմակողմանի զարգացած լինելու համար:

-Ի՞նչ նախասիրություններ ունեք: 

-Ազատ ժամանակ սիրում եմ սպորտով զբաղվել: Սիրում եմ գրքեր կարդալ՝ Սևակ, Չարենց, Լևոն Շանթ: Տպավորված էի Լևոն Շանթի «Հին աստվածներ» գրքով, որը լիարժեք հասկանալու համար մի քանի անգամ եմ ընթերցել:
Սիրում եմ նաև շրջագայել, հնարավորության դեպքում առիթը բաց չեմ թողնում:

Եղեգնաձորի պատկերասրահի մասին պատմում է պատկերասրահի վարիչ Գոհար Ավագյանը: 

Լուսանկարը՝ Մարի Բաղդասարյանի

-Հայաստանի ազգային պատկերասրահի Եղեգնաձորի մասնաճյուղը հիմնադրվել է 1978 թվականին: Կապված է Մոմիկի ծննդյան հետ և հիմնադրման օրվանից մինչև այսօր գործում է: Պատկերասրահում ներկայացված են տարբեր աշխատանքներ: Ազգային պատկերասրահից մեզ տրամադրել են աշխատանքներ, որոնք էլ մենք ներկայացնում ենք:

-Հաճա՞խ եք ցուցադրություններ կազմակերպում: 

-Բավականին հաճախ՝ տարին մի քանի անգամ, ունենում ենք ցուցադրություններ մեր և ազգային պատկերասրահի նախաձեռնությամբ: Ամեն տարի ունենում ենք «Թանգարանային գիշեր» խորագրով միջոցառում, որը կապված է թանգարանների միջազգային օրվա հետ: Այդ միջոցառումը կարող է լինել ցուցադրություն, դասախոսություն:

Լուսանկարը՝ Մարի Բաղդասարյանի

-Պատկերասրահում անցկացվել է նաև բաց դաս, որին մասնակցել են աշակերտներ: Բաց դասեր հաճա՞խ եք կազմակերպում: 

-Բաց դասեր լինում են կախված ցուցադրությունների թեմաներից: Գարնանն է եղել բաց դաս, երբ ունեցել ենք ժամանակավոր ցուցադրություն: Երեխաներն իրենց նախաձեռնությամբ իրենց սիրած նկարիչների մասին հավաքել էին տեղեկություններ և ներկայացնում էին դրանք:

-Վերջերս կայացել է նաև Էդուարդ Բագրատունու «Քարե ժապավեն կյանքի մասին» խորագիրը կրող լուսանկարների ցուցահանդես: Ի՞նչ լուսանկարներ էին ներկայացված և ովքե՞ր էին ներկա ցուցահանդեսին: 

-Ցուցադրությունը տեղի է ունեցել սեպտեմբերի 28-ին: Ցուցադրությանը ներկայացված էին վայոցձորյան հայկական խաչքարերի, տապանաքարերի, վիշապաքարերի լուսանկարները: Ներկա էին մարզպետարանի աշխատակիցները, Վայոց ձորի մարզպետի տեղակալ Մելս Հարությունյանը, տեղեկատվական բաժնի վարիչը, Վայոց ձորի թեմի փոխառաջնորդ Տ. Զարեհ վարդապետ Կաբաղյանը, ուսուցիչներ, դպրոցների և մանկապարտեզների տնօրեններ, Երկրագիտական թանգարանի ողջ անձնակազմը:

Լուսանկարը՝ Մարի Բաղդասարյանի

-Այս տարի քանի՞ ցուցադրություն է տեղի ունեցել պատկերասրահում: 

-Այս տարի ունեցել ենք երկու ցուցադրություն: Առաջինը Հայաստանի ազգային պատկերասրահի «Մշակութային կանգառ» ցուցահանդեսի շրջանակներում «Հայրենի եզերք» խորագրով ցուցադրությունն էր, որի ընթացքում ներկայացրել ենք տարածաշրջանի գեղատեսիլ վայրերի ու բնապատկերների լուսանկարները, իսկ երկրորդը Էդուարդ Բագրատունու ցուցադրությունն էր:

-Հիմնականում ովքե՞ր են պատկերասրահի այցելուները: 

-Պատկերասրահի այցելուները տարբեր մարդիկ են լինում: Կան արվեստասեր մարդիկ, ուսուցիչներ, երեխաներ, ուսանողներ և դպրոցականներ, որոնց հետաքրքրում է արվեստը:

Բժշկի կյանքը լի է բազմաթիվ դրվագներով, անվերջ վերելքներով ու վայրէջքներով, երջանկությամբ և տխուր ակնթարթներով: Բժիշկը միշտ պայքարում է հազարավոր մարդկանց առողջության համար: Իմ զրույցը Եղեգնաձորի հիվանդանոցի մանկաբույժ Թամարա Մկրտչյանի հետ է:

-Բժշկուհի, Ձեր ընտանիքում բժիշկներ եղե՞լ են: Դուք ինչպե՞ս և ո՞ւմ խորհրդով եք ընտրել բժշկի մասնագիտությունը: Դա Ձեր երազանքների մասնագիտությո՞ւնն է եղել:

-Իմ նախապապերը՝ հայրական կողմս Խոյից է, մայրական կողմս՝ Սալմաստից են: Մեր տոհմի մեջ սերնդեսերունդ քահանաներ են եղել: Տեր Խորեն Ղազարյանը Վայոց Ձորի մարզի Ալագյազ գյուղի քահանան է եղել: Սակայն բոլորի նման 1937 թվականին աքսորել են նաև հայրիկիս ընտանիքին, հետո նրանք վերադարձել  են: Իմ ընտանիքում բժիշկներ չեն եղել: Ծնողներս մանկավարժներ են: Ես հայրիկիս ցանկությամբ եմ բժշկուհի դարձել: Հայրիկիս ցանկությունն է եղել, որ իր բոլոր երեխաները բժիշկներ դառնան: Եվ դեռ փոքր տարիքում այն հարցին, թե ինչ եմ դառնալու, ես պատասխանել եմ՝ բժշկուհի:

Մենք ընտանիքում հինգ երեխա ենք, չորսս բժիշկ ենք, բոլորս աշխատում ենք Եղեգնաձորի կենտրոնական հիվանդանոցում: Մեծ եղբայրս թերապևտ է, քույրս կլինիկայում մանկաբույժ է, մյուս եղբայրս սրտաբան է, դե ես էլ մանկաբույժ եմ ստացիոնարում:
Մանկաբուժական ֆակուլտետն եմ ընդունվել ու ավարտել: Անկեղծ ասած, չէի ուզում մանկաբույժ դառնալ, բայց հիմա մտածում եմ, որ ամենալավ մասնագիտությունն է:

Ինչպես շատերը ես նույնպես ցանկանում էի դառնալ դերասանուհի, և միգուցե դառնայի դերասանուհի կամ բանասեր, որովհետև ավելի շատ ասմունքելու հակում ունեմ: Բայց բժշկականն ավարտելուց հետո հասկացա, որ հենց այդպես պետք է լիներ: Ու կարծում եմ, որ ինձ համար հենց մանկաբուժությունն էր ընտրված, որովհետև շատ եմ սիրում երեխաներին, արդեն սովորել եմ երեխաների լեզուն:

-Հե՞շտ ընդունվեցիք աշխատանքի:

-Երբ եկա, որ գործի ընդունվեմ Եղեգնաձորի հիվանդանոցում, չէի մտածում, որ միանգամից ստացիոնարում պետք է աշխատեմ: Մտածում էի, որ պոլիկլինիկայում որևէ մի տեղամաս կվերցնեմ և կսկսեմ աշխատել, բայց միանգամից հիվանդանոց ուղարկեցին: Սկզբում շատ դժվար էր, բայց սովորեցի քիչ-քիչ:

-Բժշկի մասնագիտության դժվարություններն ու առավելությունները որո՞նք են:

-Դժվարությունները շատ են: Յուրաքանչյուր հիվանդի հետ ապրում ես, հուզվում, անհանգստանում, մինչև ինքը լավանա: Իսկ առավելությունն այն է, որ տեսնում ես հիվանդներդ առողջ են, տեսնում ես աշխատանքիդ արդյունքը, և դա ուրախացնում է: Ես դա առավելություն չեմ համարում, պարզապես հաճելի է տեսնել այն, որ բուժում ես և հասնում լավ արդյունքի:

-Իսկ հե՞շտ է երեխաների հետ աշխատելը:

-Ո՛չ, շատ դժվար է, որովհետև մեծերը կարող են ներկայացնել իրենց գանգատները, իսկ երեխաները միայն լացում են, ու պետք է կողմնորոշվես, թե ինչն է նրանց լացի պատճառը:

-Ունենալով հագեցած գրաֆիկ, ժամանակ ունենո՞ւմ եք այլ գործերով զբաղվելու:

-Ոչ մի բանով ժամանակ չեմ ունենում զբաղվելու, որովհետև աշխատանքս շատ ծանր է: Նույնիսկ լինում են օրեր, որ մինչև գիշերվա տասներկուսը մնում եմ հիվանդանոցում: Հնարավոր է գնամ տուն և ժամը մեկ կանչ լինի, այդ պատճառով ոչինչ պլանավորել չեմ կարող: Իմ հիմնական զբաղմունքը բժշկությամբ զբաղվելն է, եթե ունենում եմ ազատ ժամանակ, կարդում եմ մասնագիտական գրքեր, բայց սիրում եմ նաև կարդալ գեղարվեստական գրքեր: Այս պահին Էրիխ Մարիա Ռեմարկի «Հաղթական կամար»-ն եմ ուզում կարդալ: Գիրքը վերցրել եմ, բայց դեռ չեմ սկսել, պարզապես հոգնածությունն այնքան շատ է լինում, որ ընթերցանությունը երկրորդ պլան է մղվում:
Չմոռանամ ասել, որ փոքր տարիքում գրել եմ բանաստեղծություններ: Ունեմ նաև ինձ նվիրված բանաստեղծություններ, որոնք գրել է հայրիկս:

-Քա՞նի տարի է, որ աշխատում եք հիվանդանոցում:

-Տասներկու տարի է աշխատում եմ հիվանդանոցում: Այդ ընթացքում հազարավոր երեխաների եմ բուժել:

-Ձեր կարծիքով, միայն ցանկությունը հերի՞ք է բժիշկ դառնալու համար:

-Ես չեմ կարծում, որ միայն ցանկությունը հերիք է: Շատերը կարող են ավարտել բժշկական համալսարանը, բայց բժիշկ դառնալ բոլորը չեն կարող:
Հաճախ մտածում եմ անգամ մասնագիտությունս փոխելու մասին:  Հատկապես մանկաբույժի աշխատանքը շատ ծանր է: Կուզենայի աշխատել սովորական բժիշկ, ոչ հիվանդանոցում, որտեղ պատասխանատվությունը շատ մեծ է, ու ստիպված եմ գիշերներն անցկացնել հիվանդանոցում: