Ի՞նչ, արձակուրդներից երեք շաբա՞թ է անցել: Ա՜խ, կարծես մի ողջ հավերժություն անցած լինի: Արդեն հասցրել եմ կարոտել դասարանիս, երեխեքին, մեր ընտրական դասամիջոցները: Ինչո՞ւ ընտրական, հիմա բացատրեմ:

Ուրեմն, մենք դասարանում 13 աղջիկ ենք և 3 տղա: Դե, աղջիկներն էլ ոչ պակաս թիթիզ են, իսկ բարձր դասարանի տղաներն էլ «սրտից թույլ»: Երբ զանգը հնչում էր, պետք է հասցնեինք արագ դասարանից դուրս գալ, որովհետև վայրկյաններ հետո դասարանի դռան առաջ ընտրական շտաբ էր ձևավորվում: Մեր «շատ սիրելի» տղաները մեզ չափում-ձևում, ոտքից գլուխ տնտղում էին, իսկ հետո ընտրված աղջիկը դպրոցում պահակազորով էր քայլում: Ա՜խ, տղաներ, ինչ հետաքրքիր եք դուք: Մի կարգին ծիծաղում էինք մենք ձեզ վրա ախր:

Մի դեպք էլ պատմեմ: Մի անգամ այնքան եկան դուռը թակեցին՝ գրիչի կամ այլ իրի պատրվակով, որ մենք` հանճարեղ աղջիկներս, որոշեցինք դռան վրա գրություն փակցնել, որը հետևյալն էր.

«Դուռը չբացե՛լ: Գրիչ, մատիտ, ռետին կամ քանոն չպահանջե՛լ, չկա՛»:

Դե իհարկե, նրանք չհանդուրժեցին այդ արգելքը, և հաջորդ օրը չկար գրությունը, բայց մենք մեր զենքերը վայր չդրեցինք. մի քանի անգամ էլ գրեցինք ու փակցրինք:

Իսկ արդեն այս սեպտեմբերից ընտրական հանձնաժողովը փոխված կլինի. դե, ավարտել են ու գնացել: Ճիշտ է, շատ էինք բարկանում նրանց վրա, բայց դե, չեմ կարող չխոստովանել, որ առանց նրանց էլ անհետաքրքիր ու տխուր կլինի: Հիմա էլ ո՞ւմ վրա պետք է ծիծաղենք:

Է՜հ, կարոտել եմ դպրոցս: Ուզում եմ քնել և առավոտյան արթնանալ ու իմանալ, որ սեպտեմբերի 1-ն է:

Մեր բակից երեք մանկության ընկերուհիներով սովորում ենք նույն դպրոցում: Ամեն առավոտ սպասում ենք մեզանից ամենամեծի հեռախոսազանգին, որպեսզի դուրս գանք ու գնանք: Հա, ի դեպ, նա ինձնից ընդամենը մեկ օր է մեծ: Ճանապարհին հազար ու մի թեմայից ենք խոսում, հազար բանից բամբասում, մեկ՝ տխրում, մեկ՝ բարձր ծիծաղում: Այնքան հաճելի է, երբ սկսում ենք խոսել մանկությունից, կարոտելու ու հիշելու շատ բան ունենք:

Այսօր ողջ ճանապարհին մեր հիշողություններն էինք փորփրում: Հիշեցինք մեր բակի փոքրիկ սենյակը, որը պապիկիս արհեստանոցն էր, սակայն  մեզ համար վերածվել էր  փոքրիկ ու հարմարավետ տնակի,  որտեղ անցկացնում էինք ողջ օրը:

Հատուկ հյուր ընդունելու օրեր էլ կային, երբ հավաքում էինք տնակը, մեր ունեցած փոքրիկ գումարով մի քանի թխվածքաբլիթ էինք գնում ու մայրիկներին հրավիրում սուրճի: Անսահման ոգևորություն էր, երբ նրանք չէին մերժում ու գալիս էին:

Ինչպես չհիշեմ  «հալամուլան», երբ տղաները մեզնից՝ աղջիկներից, մեծ լինելով խաբում էին մեզ, մենք էլ միամիտի պես փակում էինք մեր աչքերը, հետո ամբողջ բակով մեկ ման գալիս, իսկ վերջում պարզվում էր, որ գնացել են կողքի փողոց, ու սկսվում էր.

-Վերջ, ես էլ չեմ խաղում:

-Դուք արագ եք վազում, մենք՝ չէ:

-Հարամի մեկը, էլ չեմ գալու դուրս:

-Ա դե, մի վախեցրեք, վայ:

Չեմ կարող չհիշել «ռեզինի» առաջնությունները, երբ ամեն մեկս 50 դրամ հավաքում էինք, որ ռեզին առնենք, ու այդպես ամեն շաբաթ: Չգիտեմ ինչու, միշտ մեր «ռեզինը» կորչում էր: Մենք տղաների հետ «բրազիլական» էինք խաղում, որը գնդակով տղայական խաղ էր, իսկ նրանք մեզ հետ «ռեզին», բայց դա միայն շատ համոզելու դեպքում:

Իսկ այսօր մենք երեքով ամեն առավոտ նույն դպրոցն ենք գնում՝ այսքան հիշողություններով մի մեծ պարկ մեզ հետ վերցնելով: Տղաներից մեկը բանակում է, մյուսը սովորում է, մյուսին էլ դեռ այն ժամանակվանից «Նոր տարվա լիմոնադ» էինք ասում, քանի որ ուշ-ուշ ենք տեսնում:

Ինչքան հաճելի է, երբ ընդամենը 16 տարեկան ես ու այսքան հիշելու բան ունես, ու դեռ ինչքան էլ պետք է ավելանան:

Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի

Նորություն չեմ հայտնի, եթե ասեմ, որ այս տարի գարունը մի քիչ դժվարությամբ հաջորդեց ձմռանը: Ձյունը կարծես հալվել չէր ուզում, իսկ արևը, վիրավորված ձմռան վերաբերմունքից, շողալ չէր փորձում: Բայց, ինչևէ, ձմեռը զիջեց իր դիրքերը, և գարունը եկավ: 

Մի քանի տարի առաջ տատիկիս մարտի 1-ի առիթով ձնծաղիկներ էի նվիրել, որոնք մայրիկս տնկեց բակի փոքրիկ ծաղկանոցում: Ամեն տարի ես սրտատրոփ սպասում եմ նրանց առաջին ծիլերին, և ամեն տարի մարտի 1-ին պարտադիր ծաղկած են լինում: Իսկ այս տարի, քանի որ գարունը մի քիչ ուշացումով սկսվեց, իմ ձնծաղիկները նույնպես ուշ ծաղկեցին, ու ես որոշեցի հետևել նրանց ու ամեն օր լուսանկարել:

Ինչպես ասել է հայտնի պապիկը. սովորել, սովորել, սովորել, որը մեր օրերում վերածվել է մոտավորապես մի այսպիսի արտահայտության. ալարում եմ, հավես չկա, ա, դե լավ, ի՞նչ դաս: 

Չգիտեմ՝ ինչն է նպաստում երիտասարդության մեջ այսպիսի մտքերին, միգուցե ավագ դպրո՞ցը: Չէ, եկեք չքննադատենք ավագ դպրոցներին, չէ որ ոչ ոք էլ չէր պլանավորել, որ այն այսպես պետք է անդրադառնա, մեզ վրա, և ոչ բոլոր դպրոցներում է, որ պատկերը վատն է:

Լավ հիշում եմ իմ առաջին մուտքը ավագ դպրոց: Մի քիչ վախեցած, մի քիչ շփոթված մտա, տվեցի փաստաթղթերս ու վերջ, ես դարձա ավագ դպրոցի աշակերտ: Եվ ի՞նչ, ինչ-որ բան փոխվե՞ց: Առանձնապես ոչինչ: Տրամադրվեցի, որ պետք է առաջին տարին քիչ աշխատել, ուժերը հավաքել, որպեսզի սկսեմ մասնավոր պարապմունքները: Հա, ու մեկ էլ ինձ արդեն մի քիչ մեծ սկսեցի զգալ: Երևի այսքանն էին փոփոխությունները: Ահա թե որն է մեր խնդիրը: Հարցին, թե ինչու չենք սովորում, կա մեկ պատասխան, և հիմնականում նույնը.

-Դե լավ, էլ ի՞նչ սովորեմ, մեկ ա, պետք ա պարապեմ:

Ո՞վ է ասել, որ ավագ դպրոցի ուսուցչին հաճելի չէ անցկացնել հետաքրքիր, նյութերով լեցուն, բանավեճներով հարուստ դասաժամ, այլ ոչ թե նստել ու անգիր անել շտեմարանի ամեն մի տողը: Միանշանակ մեզ նույնպես հաճելի կլինի այդպիսի դասապրոցեսը, բայց քանի որ մենք կարծում ենք, որ շատ զբաղված ու լուրջ մարդիք ենք, ու շուտով տանջվելու ենք պարապմունքների ձեռքը, ալարում ենք ու հանգստի ենք մատնում մեզ:

Իրականում ավագ դպրոցը շատ տալու ու սովորեցնելու բան ունի, ուղղակի մենք չենք ընդունում, քանի որ ալարում ենք կամ պատրաստվում ենք շտեմարանի էջերը հատ առ հատ անգիր անելուն:

Չեմ կարող չխոստովանել, որ ես էլ եմ դասվում ալարկոտների շարքին, բայց դե ինչ արած, արդեն ուշ է. մոտենում է տարեվերջը: Պետք է քիչ ալարել, որպեսզի հանձնենք քննությունները:

Իսկ վերջում ինձ և բոլորին մնում է կրկին հեշեցնել , որ պետք է՝ սովորել, սովորել, սովորել…

-Ողջույն, դասարան, ողջույն, սփյուռք,- ասացի ես ու խիտ մառախուղից և ցրտից խիստ վիրավորված շտապեցի իմ նստարանի մոտ: Իմիջիայլոց, ողջույնի այս ձևը մեր դասարանի միտքն է, և հեղինակային իրավունքները պատկանում են դասընկերուհուս:

Դասընկերուհիներս կանգնած էին պատուհանի մոտ, ու Միլենան նայելով պատուհանից դուրս տարածված խիտ մառախուղին, սկսեց նվնվալ.

-Աաա, արդեն «փետրվարի 29-ը» եկավ, ու գարնան շունչ ընդհանրապես չի զգացվում:

-Ոչինչ Միլենիկս, հլը ժամանակ կա,- միխիթարեց Էլենը:

Արդեն երկու օր է, ինչ նախագարնանային վառ արևին փոխարինում է թանձր ու չսպասված մառախուղը: Ամեն տարի գարունը ինձ համար սկսվում էր, երբ մեր բակի ձնծաղիկների առաջին ծիլերը նկատվում էին, իսկ այս տարի դեռ պետք է սպասեմ մինչև ձյան հաստ շերտը կորոշի ի վերջո հալվել և հերթափոխել, չնայած նրան , որ այսօր գարնան առաջին օրն է:

Կեսօրին նստած էի պատուհանի մոտ ու նկատեցի դրսում կատարվող իրադարձություններին: Փաստորեն արև էր դուրս եկել, ձյունն էր քիչ-քիչ հալվում, իսկ բակի տատիկները որոշել էին բաց չթողնել արևի շողերը ու արդեն դրսում էին:

Գարնան առաջին նախանշանները նշմարվեցին, վերջապես հիշեցինք արևի գոյության մասին:

Կյանքը պետք է լցված լինի գրքերով, որոնք լի են կյանքով:

Մարկոս Ավրելիոս

Այսօր փետրվար 19-ն է, ոմանց համար ուղղակի կիրակի, իսկ ոմանց համար, այդ թվում նաև ինձ համար, մեծ տոն՝ գիրք նվիրելու օր և ամենայն հայոց բանաստեղծի՝ Հովհաննես Թումանյանի ծննդյան օրը:

Սիրում եմ նվիրել ու ստանալ, բայց պաշտում եմ, երբ ինձ են նվիրում իմ նախընտրած գիրքը: Ընթերցելուց հետո այդ գիրքը կմնա ու անընդհատ կհիշեցնի այն մարդու մասին, ով նվիրեց ինձ այդ մեծ աշխարհի մի մասնիկը:

Փոքր տարիքում ինձ համար գրքերը անգամ ձանձրալի էին թվում, սակայն ամեն ինչ փոխվեց մի քանի տարի առաջ, հենց այս նույն օրը, երբ դասընկերուհիս ինձ նվիրեց Ռաֆայել Սահակյանի «Արևի արցունքները» գիրքը: Հիմա կանկեղծանամ. վերցրեցի գիրքը և ուրախ եկա տուն: Օ՜, այո, ես գիրք նվիրելու օրը նվեր ստացա, այո, ես հաջողակ եմ, ես իմ սեփական գիրքն ունեմ:

Բերեցի, թերթեցի մի քանի էջ, մի երկու տող կարդացի ու դրեցի գրապահարանում: Հետո անգամ մոռացա գրքի մասին: Մի օր, չգիտեմ ինչու, որոշեցի կարդալ: Կարդացի ու հասկացա, որ այսքան ժամանակ ուղղակի անտեսել եմ այն հրաշքը, որը ինձ էր պատկանում:

Գիրքը մի տղայի մասին էր՝ Արեգի: Ընթերցելուց հետո հասկացա, որ սիրահարվել եմ հենց գրքի հերոսին: Սակայն տղան վերջում ավտովթարից մահանում է, ու ինձ համար դա անսահման դժվար էր կարդալ: Ամբողջությամբ այդ գրքի մեջ էի ապրում Արեգի հետ, ընթերցում Արեգի հետ, տխրում ու ուրախանում, սիրահարվում ու հիասթափվում, իսկ վերջում այնքան դաժան էր ամեն ինչ… Ու այդ գիրքը դարձավ իմ գրասեղանի մշտական զարդը:

Իսկ հիմա, արդեն երեք տարի անց, հպարտանում եմ իմ փոքրիկ գրադարանով: Փոքրիկ, բայց մեծ պատմությամբ ու ասելիքով: Չեմ դադարում համալրել ու մեծացնել այդ աշխարհը, ու այս օրը այն մեկ գրքով ավելացնելու հրաշալի առիթ է: Երբեք պետք չէ մեր մեջ քնեցնել ընթերցասերին և պետք չէ սպասել, որ ինչ-որ մեկը մեզ նվիրի գիրք: Թեև իմ գրադարանը ստեղծվեց հենց նվիրած գրքով, և պատճառ դարձավ, որ դառնամ ընթերցասեր: Ինքներս մեզ նվիրենք այդ անսահման տիեզերքի մի փոքրիկ պատառիկը ու հարստացնենք մեր հոգին: Պարզապես չվախենանք գրքամոլ լինելուց, ուղղակի ապրենք գրքերով…

Շնորհավոր մեր տոնը, Գրքասերներ: