Ազատ տարածք խորագրի արխիվներ
Մենք պատրաստ չենք
Երբևէ նկատե՞լ եք, թե ինչքան հակված ենք հավատալու ինչ-որ մանր ու տարօրինակ երևույթների։
Մենք մեր երազանքները կապում ենք ժամերի հետ։ Այն վստահում ենք ինչ-որ կլոր ժամի (ասենք 22:22)։
Մենք պատրաստ ենք մեր երազանքի հետ մի ամբողջ յասամանի ծառ ուտել՝ կազմված 5 կամ ավելի թերթերով յասամանի ծաղիկներից։
Պատրաստ ենք ամեն գնով նույնանուն մարդիկ գտնել (անկախ նրանց ով լինելուց, իրարից որքան տարբեր լինելուց) ու ուսերով հրելով խցկվել նրանց մեջտեղը՝ սպասեք՝ երազանք պահեմ։
Պատրաստ ենք բոլորի ծննդյան մոմերի մեջ մեր երազանքը դնել ու այն փչել, խառնել օդին, անէացնել։
Պատրաստ ենք ամեն հնարավոր ու անհնարին ինչ-որ բանի, բայց ոչ երազանքը նպատակով համեմելու ու քայլ առ քայլ դրա հետևից գնալու։
Պատրաստ ենք ծաղիկների թերթերը պոկել, քամուն տալ՝ ստուգելու «սիրո՞ւմ է, թե՞ չի սիրում», որպես սիրո առհավատչյա սառն ու անմարմին կամուրջներին կողպեքներ կախել, ծառերին՝ գույնզգույն կտորներ։
Մենք պատրաստ ենք կոտրել տան բոլոր հայելիները, ապակիները, բաժակները ու չարը խափանված համարել, բայց հանկարծ չնայենք մեր ներսը, չփոխվենք։
Պատրաստ ենք երեք անգամ թու-թու անել, շորը կծել, փայտին տկտկացնել, բայց չհավատալ, չաղոթել։
Պատրաստ ենք ամեն պատահականություն ընդունել ճակատագրի չար կատակ, բայց չընկալել, որ ճակատագիրը մենք ենք չափում, գծում, կտրում։
Ուզում ենք երջանիկ լինել, բայց պատրաստ չենք ինչ-որ բաներ բաց թողնելու, ասենք՝ զոհաբերելու։
Ցանկություն կա իրականությունը վայելելու, բայց հաճախ պատրաստ չենք ինչ-որ հեռախոսից մեզ զրկելու։
Պատրաստ ենք ապրել բոլորի համար, ցանկությամբ, բայց լիարժեք չհասկանալ, որ յուրաքանչյուրիս կյանքը մեկն է, սեփականը։
Կոմիտասը Թումանյանի բնակավայրում
Այս տարվա ապրիլի 5-ը Դսեղում, կարծում եմ, կհիշվի:
Այսօր հիմք դրվեց հայ դասական երաժշտության մուտքը Դսեղ: Սպասե՜ք, սպասեք. բացատրում եմ:
2017 թվականի հունվարի 27-ից Կոմիտասի անվան ազգային քառյակը, ՀՀ մշակույթի նախարարության հովանու ներքո, սկսել է «Մշակութային կանգառ» կոչվող մարզային ծրագիրը, որի շրջանակներում ամբողջ 2017 թվականը համերգային ծրագրերով Կոմիտասի անվան ազգային քառյակը շրջում է ՀՀ բոլոր մարզերում և Արցախում: Այս բախտին մենք ևս արժանացանք, և այսօր տեղի ունեցավ քառյակի համերգը Դսեղի մշակույթի տանը: Ի դեպ, ծրագրի նպատակը մեր արվեստի տարածումն է:
Համերգի ժամանակ հնչեց Կոմիտասից հայտնի ստեղծագործություններ. «Վաղարշապատի պարը», «Քելե, քելե», «Գարուն ա», «Հոյ, նազան», «Ալ այլուղս» և այլն:
Դպրոցի ուսուցիչների հետ ունեցած զրույցից իմացանք, որ այսպիսի համերգ վերջին 20 տարում չէր եղել, և ասեմ, որ մտածում էի՝ հանդիսատես չի լինի, բայց առաջին անգամվա համար վատ չէր, որը, ի դեպ, իր հետ ունեցած հարցազրույցում նշեց նաև Կարեն Քոչարյանը՝ հեռուստալրագրող, Կոմիտասի անվան ազգային լարային քառյակի հանրության հետ կապերի պատասխանատուն:
Կանաչ մարդուկներն իմ գլխում…
Երբևէ պատկերացրե՞լ եք այլմոլորակայինների. ինչպիսի՞ տեսք ունեն, ի՞նչ լեզվով են խոսում, կամ ի՞նչ են ուտում՝ գուցե մարդկա՞նց, թե՞ բուսակեր են: Իհարկե պատկերացրել եք: Իմ կարծիքով չկա այնպիսի մարդ, ում գլխում չլինի այլմոլորակայինի մասին իր պատկերացումը:
Եվ ուզում եմ հավաքել իմ պատկերացրած այն բոլոր պատմությունները, որոնք կապված են այլմոլորակայինների հետ:
Երբ փոքր էի, նրանց՝ այլմոլորակայիններին, պատկերացնում էի փոքրիկ, կանաչ, գլխի վրա երկու պոզանման ինչ-որ բան: Հետո դպրոցում ուսումնասիրեցինք աշխարհագրություն առարկան, իմացա, որ մեր մոլորակն իսկապես միակը չէ տիեզերքում: Բազմաթիվ ֆիլմեր դիտելուց հետո մտածեցի, որ նրանք կարող են լինել նաև մեզ նման:
Որոշ մարդիկ էլ ասում են, որ նրանք ապրում են մեր կողքին և չեն տարբերվում: Սա իհարկե մի քիչ անհավատալի է: Ոմանք ասում են, որ նրանք մի օր գալու են և մեր մոլորակը գրավեն: Չգիտեմ, իմ կարծիքով նրանք կան, հաստատ կան և հիմա իրենց մոլորակում ապրում են ու մտածում. «Տեսնես՝ այլմոլորակայիններ կա՞ն»:
Նկարվելու եղանակ
Հաճախ մտածում եմ ժամանակը հետ տալու մասին: Մտածում եմ՝ արդյո՞ք ամեն ինչ կլիներ այնպես, ինչպես հիմա է: Ընդամենը երեք տարով հետ եմ գնում, մտքով 17 տարեկան ժամանակներս եմ հիշում: Այդ տարիքում չգիտեի, թե ինչ մասնագիտություն կընտրեմ, մտածում էի բեմադրող ռեժիսոր դառնալու մասին, բայց կյանքի ճանապարհներն ինձ այլ ուղղությամբ տարան: Իրավագետ դառնալու մասին երբեք չէի մտածել, դա կյանքիս երազանքն ու նպատակը չեմ համարել, բայց…
Ես անգամ չէի մտածում լրագրության մասին, ոչ էլ այն մասին, որ մի օր կորոշեմ 17.am-ի թղթակից դառնալ: Այդ ժամանակ դպրոցն էր, դասերն ու հարազատ դարձած ընկերները: Մեզ համար սովորական դարձած խնջույքներն ու ուսուցիչների համար միշտ անսպասելի՝ մեր փախուստները:
Ուսուցիչներին համոզում էինք, որ դրսում դաս անենք: Իսկ քիմիայի ժամերին, ինչպես կասեր Նարեկը՝ եկեք խոսենք սիրուց: Դա չէր նշանակում, որ մենք սիրահարված ենք, պարզապես դասի թեմայից շեղվելու մի ձև էր:
Մեկ-մեկ էլ մոռանում էինք դասի զանգի մասին ու մնում էինք դրսում, ինչպես 2014 թվականի ձմռանը. ձնագնդի խաղալուց, դասի կանչող զանգը չլսելուց ու տնօրենի դասին ուշ ներկայանալուց, ու… Ու եթե շարունակեմ պատմել դպրոցական տարիների մասին, մեկ կամ երկու օրն անգամ չի հերիքի:
Հիմա այդ խենթություններով լի տարիներից ընդամենը հիշողություններ են մնացել ու անթիվ նկարներ:
Չէի մտածում, որ մի օր կգրեմ նյութեր, կունենամ հարցազրույցներ, ու մարդիկ կկարդան գրածներս: Բայց գրելն ինձ համար դարձավ կյանքի իմաստ:
Իսկ հիմա, հիմա պարզապես գարուն է… Ընկերների հետ հավաքվելու, հին օրերը հիշելու, անթիվ կատակներ անելու, տեղ-տեղ էլ՝ նկարվելու եղանակ…
Ուշացած գարնան ավետաբերը
Լուսանկարը` Անուշ Հովհաննիսյանի
Նորություն չեմ հայտնի, եթե ասեմ, որ այս տարի գարունը մի քիչ դժվարությամբ հաջորդեց ձմռանը: Ձյունը կարծես հալվել չէր ուզում, իսկ արևը, վիրավորված ձմռան վերաբերմունքից, շողալ չէր փորձում: Բայց, ինչևէ, ձմեռը զիջեց իր դիրքերը, և գարունը եկավ:
Մի քանի տարի առաջ տատիկիս մարտի 1-ի առիթով ձնծաղիկներ էի նվիրել, որոնք մայրիկս տնկեց բակի փոքրիկ ծաղկանոցում: Ամեն տարի ես սրտատրոփ սպասում եմ նրանց առաջին ծիլերին, և ամեն տարի մարտի 1-ին պարտադիր ծաղկած են լինում: Իսկ այս տարի, քանի որ գարունը մի քիչ ուշացումով սկսվեց, իմ ձնծաղիկները նույնպես ուշ ծաղկեցին, ու ես որոշեցի հետևել նրանց ու ամեն օր լուսանկարել:
«Խոսուն» Վանաձորս
Լուսանկարը՝ Անուշ Ջիլավյանի
Վանաձորը լռության քաղաք է. լուռ են փողոցները, այգիները, մարդիկ… Քայլում ես մայթերով ու լսում սեփական մտքերը, բարձր, չկա ոչ մի աղմուկ, որ խլացնի դրանք, դու ոչ մի տեղ չես շտապում, որովհետև այստեղ ամեն ինչ հանդարտ է: Առաջին հերթին հանդարտ են սարերը, որոնք քաղաքի որ հատվածում էլ լինես, քեզ շրջապատում ու պաշտպանում են, ու հետաքրքիր է, որ մի կողմից կարծես անտառով են ծածկված և փափուկ են մոր նման, մյուս կողմից՝ խիստ են և ուժեղ հոր նման:
Լուսանկարը՝ Անուշ Ջիլավյանի
Բայց վերադառնանք լռությանը. դրա մի տեսակ կա, որ ամենագեղեցիկն է. անձրևի ժամանակ բնության աղմուկից հետո տիրում է մոգական մի խաղաղություն, այդ պահին կարծես լսես լռությունը ու վայելելով այն, հանկարծ զգում ես իսկական վանաձորյան «դիլխորը»:
Մենք աղմուկ չենք սիրում կամ ավելի ճիշտ, սովոր չենք, ու հանկարծ շշուկներ լսելով, մենք տիպիկ վանաձորյան մուննաթով ասում ենք. «Լա էտ ղըլմաղալը կտրի»:
Վանաձորը ինքը լուռ է. լուռ էր, երբ անխնա աղտոտում էին օդը, լուռ էր, երբ տաքանալու համար կտրվում էին ծառերը, լուռ էր, երբ օրեցօր դատարկվում էր…
Բայց քաղաքս սկսել է խոսել… Նա պատմում է իր խնդիրների ու իր մարդկանց մասին, իր հինը ստեղծողների ու նորարար երիտասարդների մասին: Քաղաքս ասելիք ունի, ու ասելիքը սկսում է պատերից, «խոսուն պատերից»:
Լուսանկարը՝ Անուշ Ջիլավյանի
Մի խումբ երիտասարդների մտքերով քաղաքս սկսում է պատմել մարդկանց մասին, ում մենք շատ լավ ճանաչում ենք ու սիրում, ում գուցե չենք ճանաչում և հանկարծ քայլելիս նկարը տեսնելով կփորձենք ճանաչել: Նրանք կոչ-գրություններ են ստեղծում, որ անցնելիս կարդանք ու մեզ հարցեր տանք, դրանցից մի քանիսը մեր իրավունքներն են, որոնք մենք հաճախ չգիտենք:
Իսկ ո՞վքեր են նրանք, որ մեր պատերը դարձնում են խոսուն: Նախաձեռնությունը հնարավոր է դարձել «ՀԿ Կենտրոն» ՔՀԶ ՀԿ-ի կողմից իրականացվող ՀաՄաՏեղ ծրագրի շրջանականերում՝ Ամերիկայի ժողովրդի աջակցությամբ` ԱՄՆ Միջազգային զարգացման գործակալության միջոցով: Նախագծին ֆինանսական աջակցություն են ցուցաբերել նաև Վանաձոր համայնքի ավագանու «Լուսավոր Հայաստան» ու «Հանրապետական» խմբակցությունները և քաղաքապետարանի գլխավոր ճարտարապետ պարոն Աբովյանը: Ծրագրի իրականացմանն աջակցում է «ՄԵՆՔ» Լոռու մարզի երիտասարդական ՀԿ-ն:
Հուսանք մեր պատերը այլևս չեն լռի նման հետաքրքիր նախաձեռնությունների շնորհիվ:
Անակնկալ հանդիպում
-Արի՝ էս խանութը մտնենք,- ասացի։
-Արի,-համաձայնվեց դասընկերուհիս։
-Բարև Ձեզ,- ասացինք՝ մտնելով խանութ։
-Բարև, էրեխեք ջան,- պատասխանեց վաճառողուհին։
Բարևելուց հետոսպասեցինք այնքան, մինչև վաճառողուհին վերջացրեց հատակն ավլելն ու հարցրինք.
-«Ադնառազվի» բաժակ, աման ունե՞ք։
-Հա, էրեխեք ջան, նայեք։
Մինչ մենք ընտրություն էինք անում,մեկ ուրիշը ներս մտավ։
-Բարևձեզ։
Ականջիս հասան ինձ շատ ծանոթ ձայնի հնչյուններ։ Մեքենայաբար շրջվեցի։Ճիշտն ասած, մի պահ կասկածեցի, որ ինձ համար շատ հարազատ մարդն է իմ դիմաց կանգնած։Երևի նրանից, որ մի քիչ մեծացել էր։ Երևի։
-Էմմա Գարեգինովնա՞։
-Վա՜յ, Սոն ջան։
Գրկախառնվեցինք (չկարծեք, թե ինձ այլ մարդու հետ էր շփոթել, ուղղակի կամ անունս էր մոռացել, կամ էլ… Կամ էլ չգիտեմ, մեծ կին է վերջիվերջո։Վերջին հանդիպումից երեք տարի անցմիմյանց հանդիպելիսայսպիսի արձագանքն անսպասելի չէր)։
-Ո՞նց եք, Էմմա Գարեգինովնա։
-Լավ, ազիզ ջան, դու ո՞նց ես, մամաանք, բան սաղ լա՞վ են։ Աշակերտուհիս ա էղել, երկար ժամանակ չեմ տեսել, շա՜տ երկար,- խոսքն ուղղում է վաճառողուհուն։
-Լավ, ապրեք շատ,- պատասխանում եմ հուզված։
-Էս ինչքան ես մեծացել, ո՞ր դասարան դառար, ազիզ ջան։
-11 արդեն։
-Բանո՞ւմ, էս վարժարանո՞ւմ։
-Հա, հա։
-Դե, կբարևես մամաանց, Սոն ջան։
Ինչպես տեսաք, ես Էմմա Գարեգինովնայի աշակերտուհին եմ եղել, 5 տարի երաժշտական դպրոցում դաշնամուրի դասեր է ուսուցանել ինձ։
Հաճելի, ուրախ ուարևոտ զգացում է, երբ տեսնում ես մեկին, ում շատ երկար չես հանդիպել,բայց միշտ ցանկացել ես տեսնել։Ինձ թվում է՝ ոմանք կհասկանան ինձ և այդ պահին ունեցած իմ զգացումները։
Էլի խաբեցին
Չգիտեմ ձեզ մոտ ոնց, բայց մեզ մոտ ընդունված է այն փաստը, որ ապրիլի 1-ը խաբելու, տեղ-տեղ էլ խաբվելու օրն ա: Չնայած այս տարի այնքան էլ լավ չէր, դասի չէինք:
Ես հիմա նստած նյութ եմ հավաքում, իսկ ադրբեջանցիները հիշեցնում են, որ իրենք այստեղ են՝ իրենց մի երկու անկանոն կրակահերթերով: Չեք մոռացել, չէ՞, որ ես Բաղանիսից եմ, սահմանամերձ գյուղից:
Լավ, շեղվեցի թեմայից: Ո՞ւր էինք հասել: Հա. հիշեցի: Այս տարի ինձ շատ խաբեցին, իսկ ես ընդհանրապես հավես չունեի ինչ-որ մեկին խաբելու: Բակում փայտ եմ կոտորում մեկ էլ.
-Դավ, զանգում են, բայց չգիտեմ՝ ով ա, էկրանը չի բացում:
-Բեր՝ տենամ:
Քույրս էր: Ինձ խաբեց, ասելով թե՝ զանգում են, ու էկրանը չի բացում: Ամբողջ բակով ընկել էի հետևից, բայց քանի որ խաբելու օրն էր, ջղայնությունս զսպեցի: Անցավ մի քանի ժամ, քույրս նորից եկավ:
-Դավ, խոզերը փախել են, շուտ դուրս արի:
Այս անգամ էլ էր ուզում խաբել, բայց չստացվեց: Դրանից հետո ընկերներս եկան մեր տուն: Նրանց մի քանի ստերին էլ չհավատացի: Երեկոյան դուրս էինք եկել գյուղով քայլելու, մեկ էլ ընկերս.
-Հըըը, Դավ, կոշիկդ ի՞նչ ա էլէլ:
Նայեցի ներքև. ոչինչ չկար:
-Խաբեցի, խաբեցի…
Լավ Էլի, նորից խաբեցին: Հիմա գրում են, բայց նեղսրտած չեմ… Փոքր ուրախություններ են, որ տարին մի անգամ պատահում են: Ադրբեջանցիք էլի կրակեցին… Իսկ սա խաբելու հետ կապ չունի…
Ընտրություններ են
Այսօր ընտրություններ են:
Արդեն մի ամիս է, ինչ տարբեր կուսակցություններ և դաշինքներ ընտրական քարոզչություն են անցկացնում: Ամեն պահի հեռուստացույցով կարելի էր տեսնել դրանք: Բոլոր լրատվամիջոցները տարված են ընտրություններով:
Երեկ ապրիլի մեկն էր, և արգելված էր քարոզչություն անցկացնել: Հեռուստացույցով լրիվ ուրիշ հաղորդումներ են ցույց տալիս: Մթնոլորտը փոխվել է: Բայց, մի տեսակ անսովոր է. արդեն սովորել էինք ամեն օր լսել ընտրական քարոզչությունները: Չէ որ մի ամիս անընդմեջ քարոզչություն էր անցկացվում:
Ճիշտ է, ես քաղաքականություն չեմ սիրում, բայց ինձ հետաքրքրում են նախընտրական քարոզարշավները և երբեմն հետաքրքրությամբ դիտում էի քարոզչությունը:
Երեկ տոն էր՝ ապրիլի մեկը: Ծիծաղի, կատակ անելու, խաբելու օրն էր: Վստահությամբ կարող եմ ասել, որ բոլոր դպրոցականները սիրում են այս տոնը. ոչ միայն դպրոցականները, այլ նաև փոքրերը և մեծահասակները: Կատակասերների և հումորով մարդկանց ամենասիրելի օրերից մեկն էր, որոնց մեջ մտնում եմ նաև ես: Ասում են՝ ինչքան շատ ծիծաղես, այնքան կյանքդ երկար կլինի: Ո՛չ, սա կատակ չէ, ճիշտ է: Այնպես որ, ծիծաղելը ոչ միայն հաճելի է, այլ նաև օգտակար: Ստացվում է այնպես, որ ապրիլի մեկը շատ օգտակար տոն է:
Դե, իսկ այսօր արդեն դժվար թե մեկնումեկը կատակ անի. ընտրություններ են: