Դեկտեմբերի 13-ին Եվրամիության, Եվրոպայի խորհրդի, ՄԱԿ-ի, ԵԱՀԿ-ի, ԱՄՆ եւ Մեծ Բրիտանիայի դեսպանատների համատեղ ջանքերով տեղի ունեցավ միջոցառում՝ նվիրված մարդու իրավունքներին։ Նրանց միացան նաև 10 երիտասարդ խոսնակներ, որոնք բարձրացրին տարբեր հիմնահարցեր և խնդիրներ, պատմեցին իրենց պատմությունները տարբեր ոլորտներում։

«Մանանա» կենտրոնի խոսնակ-ներկայացուցիչը ես էի։ Ես պատմեցի Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի և իմ հաջողության պատմության մասին: Ստորև կարող եք տեսնել իմ ելույթը։

«Ես Լուսինե Կարապետյանն եմ: Ներկայացնում եմ «Մանանա» կենտրոնի Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցը: Այս ցանցը միավորում է 14-ից 24 տարեկան մի քանի հարյուր թղթակիցների երկրի բոլոր մարզերից: Ես ինքս Վայոց ձորի Վայք քաղաքից եմ։ Միշտ փորձել եմ ակտիվ լինել հասարակական կյանքում, հետաքրքրվել մարդու իրավունքներով և բարձրացնել տարբեր հիմնախնդիրներ հենց իմ համայնքում։ Բայց դա ոչ միշտ է հնարավոր եղել, որովհետև ես չգիտեի՝ ինչպես ներկայացնել այդ խնդիրները, որ արձագանք ունենան հասարակությանից։ Եվ ամենակարևորը՝ ես չունեի հարթակ, ուր կարող էի իմ ձայնը լսելի դարձնել։ Արդեն երկու տարի է, ինչ միացել եմ ցանցին, և կարելի է ասել, որ անցել եմ այն բոլոր փուլերը, որ անցում է յուրաքանչյուր թղթակից։ Դեռ Վայքում աշակերտ եղած ժամանակ մասնակցեցի դասընթացներին, և այն, ինչ տվեց դասընթացն ինձ՝ անգնահատելի է։ Այդ ժամանակից ի վեր սկսեցի անձնական, համայնքային և գլոբալ խնդիրներին նայել ոչ միայն լրագրողի, այլ նաև այդ խնդիրները լուծողի աչքերով։ Լինելով փախստականի դուստր, ով պատերազմին մասնակցելով անտեսված է կառավարության կողմից, իմ առաջին հոդվածները նվիրեցի նրան։ Երևանից բավականաչափ հեռու գտնվող քաղաքում ապրելը, որտեղ ենթակառուցվածքները թերի են աշխատում, ինձ հնարավորություն էր տալիս գրել հենց այդ երևույթների մասին, բնապահպանական խնդիրներից մինչև արտագաղթ, էկոլոգիայից մինչև առողջապահություն։ Երևի այդտեղից էլ սկսել է իմ կյանքի այս փուլը, որը կոչված է լինել ակտիվ քաղաքացի և զարգացնել քաղաքացիական մտածողություն։

Իմ պատմությունը մեկն է հարյուրավոր թղթակիցների պատմություններից, որոնց իր շուրջն է համախմբում պատանի թղթակիցների ցանցը։ Նրանց նյութերը բազմազան են և տարբեր։ 17.am կայքը, իհարկե, իրավապաշտպան կառույց չէ և հատուկ մարդու իրավունքները և դրանց խախտումները արծարծելու, արձանագրելու նպատակ չի հետապնդում: Բայց երբ թղթակիցները պատմում են մեր երկրի տարբեր ծայրերում բնակվող տարբեր տարիքի մարդկանց մասին, բոլորն էլ այս կամ այն կերպ առնչվում են մարդու իրավունքներին: Մարդակենտրոն պատմություններով պատանի թղթակիցները պատմում են ամենատարբեր պատմություններ՝ ռազմապաստարանում ապրելու դժվարություններից մինչև կրթության ցածր որակ։ Երևի պատահական չէ, որ երկու տարի առաջ ՄԱԿ-ը հենց մեր ցանցի անդամներին առաջարկեց Հայաստանում մարդու իրավունքներին նվիրված դոկումենտալ ֆիլմ նկարել։

Այժմ ես ապրում եւ սովորում եմ Երևանում։ Որոշ ժամանակ կամավորելուց հետո միացել եմ «Մանանա» թիմին և ինքս էլ փորձում եմ իմ ներդրումն ունենալ իրենց առաջին քայլերն անող պատանի թղթակիցների կայացման գործում` հույս ունենալով, որ Հայաստանը մի օր կդառնա այնպիսի մի վայր, ուր յուրաքանչյուր ոք կապրի արժանապատիվ կյանքով։ Վստահ եմ, որ մեր պատանի թղթակիցների ցանցը իր փոքրիկ լուման է ունենալու այդ ապագան կառուցելու գործում»։

Մի քանի օր առաջ գնացել էինք Վրաստան: Երբ իմացա Վրաստան գնալու մասին, առաջինն ուրախացա, որ հաճելի ժամանակ անց կկացնեմ՝ աշխարհ կտեսնեմ ու դրա վերաբերյալ 17-ում նյութ կգրեմ: Որոշել էի նյութի համար ֆոտոներ անել, սկսած անցակետից: Երբ Հայաստանի անցակետը անցանք ու մտանք Վրաստանի անցակետ, այդ ժամանակ հանեցի հեռախոսս և սկսեցի նկարել այն ամենը, ինչ հետաքրքրություն կառաջացներ դիտողին: Անցակետում հերթեր էր գոյացել ու որոշեցի դուրս գալ ֆոտոներ անելու և նկարել` սկսած սարի վրայի գրված Georgia-ից մնչև վրացական առօրյա, բայց արի ու տես, որ ինչը չէի պատկերացրել, եկավ գլուխս: Որ ճիշտն ասեմ, մի քանի անգամ մտա անձնագրի աշխատակիցների սենյակ և դուրս եկա, որպեսզի տեսնեմ` շա՞տ մարդ է մնացել, թե ոչ: Մինչ ես ազատ ելումուտ էի անում, չգիտեմ, թե ինչ կասկածներ եմ առաջացրել: Երբ սկսեցի ֆոտոներ անել, մեկ էլ վրացերեն բարձր ձայներ լսեցի ու աղավաղված ռուսերենով՝ «Выклучи камеру, быстро!»: Որ ճիշտն ասեմ, սիրտս մի պահ կանգնեց էդ գոռոցներից ու այդ ժամանակ, իբր թե միամիտ, հեռախոսս դրեցի գրպանս ու սուսուփուս մտա անցակետային սենյակ: 3 րոպե սպասելուց հետո եկավ իմ հերթը: Վախը սրտումս կանգնած եմ ու աննկարագրելի շտապում եմ, թե երբ են անձնագիրս տալու, որ անցնեմ շուտ գնամ: Հենց կնիքը ուզում էր վերցներ, մեկ էլ ռացիայով հաղորդեցին՝ «В таможне был парень, её был сини джинс и каричнивы каришон, уберите её»: Աշխատակիցը երկար նայեց վրաս ու տեսավ, որ բոլոր ասածները ինձ է համապատասխանում: Այդ ամենը լսելուց հետո մտածեցի` վերջ, Նոր տարին ճաղերի հետևում անց կկացնեմ: Աշխատակիցը բարկացած հայացքով նայեց ու ասաց. «Дай мне телефон». Հասկացա, թե ինչ է կատարվում, չկորցրեցի ինձ՝ հանգիստ հանեցի հեռախոսս ու թաքուն ջնջեցի այն բոլոր անցակետի լուսանկարները՝ թողնելով միայն մեծ տառերով գրված Georgia-ն, կասկածներից ազատվելու համար: Նկարը տեսավ ու հասկացավ, որ միայն գեղեցիկ ֆոտոներ անելու համար եմ նկարել ու ներս թողեց: Այդ երկար սպասված պահին էի սպասում, թե երբ էին անձնագիրս տալու, որ րոպե առաջ գնամ այդտեղից: Անգամ զարմացել էի, թե վախից ինչպես կարողացա այդքան երկար ռուսերեն խոսել:

Ամեն ինչ բարեհաջող ավարտվեց: Ես հիմա տանն եմ, ու ամենածիծաղելին այն է, որ ինձ մեղադրում էին լրտեսության մեջ, ու իբր ֆոտոներն էլ նկարելիս եմ եղել իբր պլաններ մշակելու համար, որ առանց անձնագիր անցնեմ սահմանը: Բայց դե արի ու բացատրի, որ այդ ամենը նկարել եմ ընդամենը մի հոդվածի համար:

Չգիտեմ ինչու, բայց որ այս պատմության հետ վրացական նկարներ չունեմ, մի տեսակ անավարտ եմ համարում հոդվածս: Բայց նկարները ստիպողաբար ջնջվել են: Ես այս ամենը ներկայացրեցի ձեզ, որ իմանաք, թե որտեղ և ինչ չի կարելի լուսանկարել:

Զգույշ եղեք, տասնյոթցիներ:

Մտքիս եկավ գրել մահվան մասին։ Շատ վատ ու մռայլ թեմա է։ Իսկ դու կարո՞ղ ես ասել, թե ինչ է մահը։ Լա՛վ, անցանք։

Ամեն օր մենք վիճում ենք, սիրահարվում, ատում, հիասթափվում, նոր շունչ առնում, և ամեն օր նոր մտքեր են ծագում հաջորդ օրվա համար։ Նոր պլաններ, նոր համարձակ քայլեր և այլն։ Իսկ դու երբևէ մտածե՞լ ես, որ կարող է առավոտյան չարթնանաս։ Գլուխս ամեն գիշեր լցված է այդ հիմար մտքերով, և նրանով, թե ինչ կլինի, եթե հաջորդ առավոտս չլինի։ Սարսափելի է։

Երբ կռվում եմ մեկի հետ, և այդ մեկը ինձ հարազատ մարդ է, գիշերը՝ քնելուց, մտածում եմ, իսկ եթե վաղը նա չլինի՞, կամ չլինեմ ե՞ս։ Եվ այդ միտքը գլխումս, որոշում եմ մի կողմ դնել հպարտություն կոչվածը, և ներողություն խնդրել հենց գիշերը, հենց այդ պահին։ Եվ կապ չունի` ես եմ մեղավոր եղել, թե դիմացինս, այդ բառը գրելուց կամ ասելուց հետո սիրտս թեթևանում է։
Հաճախ կարծում եմ, որ հաջորդ օրը արթնանալուս հույսերը ավելի մեծ են այն ժամանակ, երբ գիշերը աղոթում եմ։
Կար ժամանակ, երբ Աստծուց միայն պահանջում և խնդրում էի, իսկ հիմա ամեն գիշեր պատուհանի մոտ կանգնած նայում եմ երկնքին, և շուրթերս ինքնաբերաբար արտասանում են․շնորհակալ եմ։
Իսկ ինչի՞ համար եմ շնորհակալ։ Շնորհակալ եմ, որ արթնացա, տեսա ինձ շրջապատող հիասքանչ աշխարհը, ապրեցի և վայելեցի անգամ այսօրվա սպիտակ թերթիկիս վրայի սև բծերը։

Եկեք պատկերացնենք, որ կա մեկը, որ գրում է մանրամասնորեն մեր այդ օրվա բոլոր մտածածներն ու կատարածները։ Ու մի օր, շա՜տ տարիներ հետո, մեզ են հանձնելու այդ գիրքը։ Եկեք ապրենք այնպես, որ գիրքը կարդալու ընթացքում չամաչենք և չհիասթափվենք ինքներս մեզանից։ Իսկ եթե արդեն ինքներս մեր ձեռքով սևացրել ենք այդ էջերը, ի՞նչ ենք անելու։ Երբ գիրքը դեռ չնթերցած, այդքանը գիտակցում ենք, պետք է ուղղակի վեր կենալ, պատռել այդ գիրքը և սկսել նորից։ Այո՛, պատռել։
Շատերը վախենում են մահից, շատերը մահացածներից, իսկ ես վախենում եմ միայն հոգեվոր մահից։ Ի՞նչ է դա։ Ես չգիտեմ` դա ինչ է, բայց գիտեմ, որ այդ մահվան ժամանակ դու ապրում ես այնտեղ, որտեղ ապրել ես միշտ, միայն շուրջդ ամեն ինչ մութ է ու մռայլ։

Եկեք ապրենք մաքուր, ապրենք ազնիվ, քանի որ մենք չգիտենք` որն է լինելու մեր վերջին օրը։ Ապրենք այնպես, որ երկար, շատ երկար տարիներ մեզ հիշեն ու գովեն։ Եկեք ապրենք` կողմ դնելով հպարտություն, գոռոզություն, եսասիրություն ասվածները։ Եկեք ապրենք զգացումով, որ ապրում ենք վերջին անգամ։

Ինքս էլ ինձ չեմ հասկանում, բայց զգում եմ, որ դուք էլ խորհելու ժամանակ կունենաք և կկազմեք լավ ապրելու ձեր բանաձևը:

-Չինացին դու ես, էյ… Իրենք կորեացի են:

Ու նորից ես ասացի այս խոսքերը: Ճիշտն ասած, արդեն չեմ հիշում, թե քանի անգամ եմ այս արտահայտությունը ասել:
Հոգնել եմ արդեն բոլորին բացատրելով, որ կորեացին ուրիշ է, չինացին` ուրիշ, ճապոնացին էլ ընդհանրապես ուրիշ: Չէ, իրենց համար բոլորը նույնն են, բայց դե ես հո իրենց տարբերո՞ւմ եմ:

Պատճառն այն էր, որ երեք տարի առաջ սկսեցի նայել դոռամաներ, անիմեներ և լսել քեյ-փոփ: Տարվելով Հարավային Կորեայով, ես կառուցեցի իմ փոքրիկ աշխարհը:
Եվ այսպես, իմ փոքրիկ աշխարհի դռները բացում է քեյ-փոփը (K-pop): Հիմա կհարցնեք, թե դա ինչ է: Քեյ-փոփը կորեական երաժշտությունն է: Ես արդեն երեք տարի է քեյփոփեռ եմ (քեյփոփեռ` քեյ-փոփ լսող): Հիշում եմ, երբ առաջին անգամ լսեցի քեյ-փոփ, մի տեսակ տարօրինակ զգացողություն ունեի, չգիտեի` հավանո՞ւմ եմ, թե` չէ: Մի խումբ ասիացի տղաներ երգում և պարում էին: Հետաքրքիրն այն է, որ նրանք մի 10-ը հոգի կլինեին, բայց այնքան հավասարաչափ էին շարժվում, կարծես ռոբոտներ լինեին, բայց միաժամանակ այնքան գեղեցիկ էր նայվում:

Հետո` մեկ, երկու, և ես ինքս չգիտեի, թե ինչպես սկսեցի ամեն օր լսել այդ երաժշտությունը: Իմ երգացանկից անհետացան բոլոր ռուսական և ամերիկյան երգերը, այն լցված էր ամբողջովին քեյ-փոփով: BTS (ԲիԹիԷս), EXO (ԷՔՍՈ), BIG BANG (ԲԻԳ ԲԵՆԳ), BAP (ԲԷՓ), GOT7 (ԳԱԹ ՍԵՎՆ), 2PM (ԹՈՒ ՓիԷմ) այս խմբերը դարձան իմ անբաժան ուղեկիցները: Սկսեցի բոլորին տարբերել, և մի բան կասեմ. իրենք բոլորովին էլ իրար նման չեն: Հիմա անգամ ձայներով եմ տարբերում, թե երգում որ հատվածը ով է երգում:

Աշխարհում ամենաքաղցր մարդիկ մեր հարազատներն են, այն մարդիկ, ովքեր մեծացրել են մեզ, միշտ մեր կողքին են եղել:

Ինձ համար ամենահաճելի ու սպասված օրերը տատիկիս և պապիկիս այցի գնալու օրերն են: Իմ մայրական տատի և պապի առաջին թոռնիկը եղել եմ ես: Գուցե դա է պատճառը, որ տատիս և պապիս սերը իմ նկատմամբ անսահման է:

Երբ գնում եմ տատիկիս տուն, նրա սերն ու քնքշանքը այնքան ջերմ է, որ քիչ է մնում երես առնեմ: Նրանց տուն այդքան էլ հաճախակի չեմ գնում, բայց երբ գնում եմ, 1 ժամվա ընթացքում էլ կարող եմ դառնալ Գնդլիկ-Բոքոնիկը:

Կարծում եմ ինձ շատերը կհասկանան: Դե ինչպե՞ս Գնդլիկ-Բոքոնիկը չդառնաս, երբ անդադար տատիկը կերակրում է… Անկեղծ ասած՝ ինձ համար դա էլ է հաճելի:

Պապիկենց տուն ոտք դնելուն պես, տատիկն արդեն մառանում է: Երբ վերադառնում է, իր հետ բերում է ամենահամեղ մուրաբան, հյութը և իր ձեռքով պատրաստած շատ այլ պահածոներ:

Տատիկը շա՜տ համեղ է պատրաստում. ահա ևս մեկ պատճառ Գնդլիկ-Բոքոնիկ դառնալու:

Իմ պատկերացրած իդեալական տունն ու ընտանիքը հենց պապիկինս է: Ամեն ինչ կարգ ու կանոնի մեջ է: Պապիկս ամեն ինչ կարողանում է անել, ես միշտ հպարտանում եմ նրանով:

Մի օր քեռիս կատակով հարցրեց.

-Քո մա՞յրն է լավ պատրաստում, թե՞ իմը:

Երկար մտածեցի ու ասացի.

-Իմ մայրը քո մոր աղջիկն է, դաստիարակվել է նույն կերպ, այնպես որ՝ ես տարբերություն չեմ տեսնում:

Ես շատ եմ սիրում իմ տատիկին ու պապիկին: Ուզում եմ բոլորն էլ սիրեն մեծերին: Տատի և պապի սերը անփոխարինելի է:

Պապիկենց տուն գնալու օրերն ինձ համար տոնական օրեր են…

Ամեն ինչ սկսվել էր մանկությունիցս։ Տատիկիս երազանքն էր` ինձ անգլերեն խոսելիս տեսներ։ Մեծ երազանքներ չուներ։ Իր չնչին հիվանդության թոշակով անգամ ինքնաթիռիս տոմսը գնելու համար քաղաք հասնելն էր դժվար։ Մի փոքրիկ ընտանիք, որն ապրում էր Լոր գյուղում` Աստծո հույսը սրտում։ Տատիկս մի լավ խոսք ուներ` Աստված մեծ է: Ասելով ման էր գալիս։ Ե՞ս: Ես չէի ուզում անգլերեն սովորել, որովհետև ամեն անգամ տխրում էի, երբ հայերենիս ակցենտը չէր թողնում լիարժեք անգլերեն խոսել։ Բայց ամեն ինչ մի նոր սկիզբ պետք է ունենար, երբ մոտ երկու տարի առաջ մտերիմ ընկերուհիս որոշեց անգլերեն պարապել։ Ե՞ս: Ես դեռ բանասերի կոչման մասին էի մտածում։ Իսկ երբ ասաց պարապելու մասին, չգիտեմ ինչ կատարվեց։ Ուղեղս մի պահ դադարեց մտածել, կամ երևի շատ ավելին մտածեց, ու հասկացա, որ նա միայնակ չի գնալու պարապմունքի։ Սիրում էինք վիճել, շատ էինք սիրում։ Եվ շատ էինք սիրում միմյանց։ Եվ դա այն ճակատագրական օրն էր, երբ ուսուցչուհիս ասաց, թե մի բան կա մեզ համար։ Լսել էի ՖԼԵՔՍ-ի մասին, ու միանգամից մտքիս դա եկավ, հարցրեցի։ Սկսեց ծիծաղել ու ասաց, որ ժամանակից առաջ պետք չէ ընկնել։ Անցան ամիսներ։ Անգլերենս քիչ թե շատ բարելավվում էր։ Արդեն բանասերի «կոչումը» ստացած, մտածում էր թարգմանչուհու կոչման մասին։ Այնքան մեծ էր իմ ու տատիկիս երազանքը, որ արդեն ամբողջ ընտանիքս իմ երազանքն ուներ…

Եկավ շատ սպասված պահը, երբ ուսուցչուհիս ասաց, որ ՖԼԵՔՍ-ի փուլն է լինելու մյուս օրը։ Ինչ-որ տարօրինակ զգացում ունեի։ Չէի պատկերացնում` ինչ է լինելու։ Չէի ուզում երազել, կամ, ավելի ճիշտ, վախենում էի երազել։ Տատիկս չէր վախենում։ Մայրս սրտի խորքում մի հույս ուներ, իսկ պապիկիս քմծիծաղախառն ժպիտի տակ ինչ-֊որ տարօրինակ բան էր թաքնված։

Առավոտյան տունը լարված էր։ Չէինք գտնում անձնագիրս։ Ավտոբուսից կուշանայի, բայց տատիկիս` Աստված մեծ է-֊ն, ինձ այս անգամ էլ հուսախաբ չարեց։ Գնում էի նույն քարքարոտ ճանապարհով։ Գնում էի առանց որևէ բան մտածելու։ Ուղղակի հետևում էի սրտիս։

Վախվորած հայացքով մտա դասարան: Դողացող ձեռքով գրիչս զգույշ տանում էի թղթի վրայով այնպես, որ չշփոթեմ անունս ու ազգանունս։ Բոլորի աչքերում ինչ֊-որ հույսի֊ կտոր էի տեսնում ու շարունակում մտքումս կրկնել մեկ տատիկիս խոսքերը, մեկ էլ իմ… Կլինի այնպես, ինչպես ճիշտ է։ Իսկ ճիշտն ու սխալը որոշում է Աստված։ Դեռահասի մտքի երևակայությունս հասավ գագաթնակետին, երբ կալանավորի պես պետք է ձեռքերս բարձրացնեի ժամանակը վերջանալուն զուգընթաց։ Սկսվեց բուռն քննարկումը` հեշտ էր, դժվար… Իմացողի համար հեշտ է և նմանատիպ ծեծված արտահայտություններ։

Ե՞ս: Ես շտապում էի։ Դպրոցից դուրս եկա առանց մտածելու ինչ-որ բանի մասին։ Սկսեցի պլանավորածիս պես գնալ այս խանութից մյուս խանութը։ Եվ այդ պահին էր, որ չգիտեի` ճի՞շտ եմ լսում, թե լսում եմ այն խոսքերը, որոնք կուզեի լսել։ Առաջին փուլը հաղթահարված էր։

Հաղթահարված էր և երկրորդ փուլը։ Ընտանիքս փոքրիկ հույս ուներ: Հաճախ էի դաս անում ընտանիքիս ներկայությամբ։ Հաճախ ձևացնում էի, թե գիրք եմ կարդում, երբ նկատում էի տատիկիս, մայրիկիս ու պապիկիս խորհրդավոր ժպտացողը դեմքերը, երբ նայում էին ինձ։ Տատիկս համառորեն պինդ էր պահում երազանքը։ Պահում էր ապահով տեղ` Աստծո ձեռքում։ Սիրում էր քայլել։ Քայլերը, սակայն, միշտ նույն տեղն էին տանում, որտեղ գյուղի ամեն բնակիչ իր սրտի երազանքն էր ուղղում Աստծուն։ Գնում էր գրեթե ամեն օր։ Անկախ եղանակի տրամադրությունից, տատիկս միշտ ուրախ էր։

Ի՞նչ Ամերիկա, տատ: Ախր փոքրիկ ընտանիքի համար մեծ երազանքներ չեն կարող լինել։ Վախենում էի, շատ էի վախենում այդ հիվանդ կնոջ երազանքը կիսատ թողնել։ Միշտ նախատում էի, որ մեծ երազանքներ ունի մի աղջկա համար, ով պետք է շուտով մտածեր համալսարանի վարձի մասին։ Տատիկս չէր ուզում հավատալ խոսքերիս, որ Ամերիկան ինձ նմանների համար չի։ Միշտ հետևում էր` Աստված մեծ է պատասխանը։

Ո՞նց պետք է նայեմ սրտի վիրահատություններ տարած այդ կնոջ բարի աչքերին, երբ երազանքը չկատարվի։ Արդեն մեղավոր էի զգում ինձ։ Այնուամենայնիվ։ Գրեթե ամեն օր նույն թեման էր տանը։ Դարձել էինք «ՖԼԵՔՍի գերիները»։ Իսկ ես այնպես չէի ուզում դրան հաջորդեր «Կոտրված սրտերը»…

Փուլերի մասին մանրամասն կպատմեմ հետո, իսկ հիմա տատիկիս ու իմ երազանքի թղթերը շտապ պետք է հասցնեմ Երևան։ Մի քանի ժամ էր մնացել, որ ավատվի վերջնաժամկետը, և սիրտս սկսում էր ավելի ու ավելի արագ բաբախել։ Ինչևէ։ Անցավ Ամանորը։ Թե քանիսն իմ երազանքից պահեցին, դա էլ Աստված գիտի։ Գուցե տատիկս էլ էր նույն երազանքը պահել, չգիտեմ…

Սպասված հեռախոսազանգը այդքան էլ սպասված չէր մարտ ամսին, ու անսպասելի ուրախությանս արցունքները տատիս սպասված երազանքի կատարման նշանն էր։ Արցունքներս չէին թողնում խոսել, իսկ խոսելու կարիք չկար, քանի որ ամեն ինչ պարզ էր։ Արցունքներիս հետևեցին տատիս, մորս արցունքները ու պապիկիս թաց աչքերը։ Մի փոքր ընտանիք մեծ ուրախության մեջ էր։

Կյանքումս առաջին անգամ էի զգում, թէ ինչ են ուրախության արցունքները։

Աղետից 10 տարի հետո ծնվել եմ ես։ Եվ իմ գիտակցական ողջ կյանքում ես իմացել եմ` ինչ օր է դեկտեմբերի 7-ը։ Ես ու ինձ նման շատերն ավելին ենք հասկանում այս օրվա նշանակությունը, քան Հայաստանի այլ վայրերում բնակվող հայերը։ Մենք Շիրակից ենք։ Գյումրին ու Շիրակի շատ այլ վայրեր ծնկի եկան այդ օրը։ Ծնողներս, իմ շատ հարազատները, մեծ կորուստներ են ունեցել: Մայրիկս, որն ապրում էր Ամասիայում, պատմում է, թե ինչպես իրենց տունը մեջտեղից կիսված տեսնելով, իրենց բազմազավակ ընտանիքը միանգամից փախել է Գյումրի, չիմանալով, որ շատ ավելի լուրջ վնասներ է կրել Գյումրին։ Մայրիկս 14 տարեկան էր, և պարզ հիշում է, թե ինչպես են մնացել առանց տան, ինչպես են մի քանի ամիս բնակվել վագոն-տնակում, հետո տեղափոխվել Երևան, ապա ՌուսաստանիԴաշնություն, բայց չհարմարվելով պայմաններին, նորից հետ են վերադարձել Հայաստան` մեր ավերված գյուղը։

Հորաքույրս, որն այդ օրերին ապրում էր Գյումրիում, կորցրել է իր ընտանիքը` մնալով միայնակ իր տղայի հետ։ Հաղթահարելով անասելի ողբերգությունը՝ աղջկա, ամուսնու մահը, այդ անելանելի վիճակը, այսօր ոտքի է կանգնել, սակայն Հայաստանի սահմաններից դուրս է բնակվում։

Իսկ այսօր, 28 տարի անց, ինչպիսի՞ն է Գյումրին։ Պաշտոնապես այն լրիվ վերականգնվել է, իդեալական վիճակում է, ոտքի է կանգնում։ Բայց օրեցօր դատարկվող քաղաքը, ակտիվ արտագաղթը, հազիվ օրվա հացի գումար վաստակող մարդիկ ուրիշ բան են փաստում։

Կներես, իհարկե, Գյումրիս, ես այն սերունդը չեմ, որ ապրեց աղետը, բայց այն սերունդն եմ, որ տեսնում է այն, ինչ կատարվում է այսօր։