Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Գեղեցիկ է, չէ՞, լուսինը: Մանավանդ այն ժամանակ, երբ շրջապատված է ամպերով: Մանավանդ այն ժամանակ, երբ նայում է աշխարհին և լուսավորում իր պայծառ լույսով: Մանկուց սիրում էի լուսինը: Նա այնքան պայծառ էր ու լուսավոր: Նայում էի ու մտածում, թե ոնց է մեր գյուղից այն երևում, չէ որ մեր գյուղը հեռու է, շա~տ հեռու աշխարհից:

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Գյուղս ինձ համար մի ուրիշ աշխարհ է, առանձին աշխարհ: Շատ էի ուրախանում, երբ մտածում էի, որ լուսինը մեզ էլ է նկատում ու լուսավորում: Սիրում էի լուսինը, ու այն ինձ համար ուղղակի երկրի արբանյակ չէր, ուր չկա ոչինչ ապրելու և գոյատևելու համար: Նա ուղղակի իմ գիշերային ընկերն էր, ում հետ երազում էի, պատմում ամեն ինչ ու վստահում: Մանկական այդ երազանքները վառ են մնացել հիշողությանս մեջ: Օրինակ, երազում էի, որ մայրիկը չբարկանա վրաս, որ տատիկի ոտքերը չցավեն, որ հայրիկը աշխատանքից միշտ ուրախ վերադառնա և որ նորից պապիկիս տեսնեմ: Տեսնեմ նրան, գրկեմ ու ասեմ, որ շատ եմ սիրում ու միշտ հիշում եմ նրա դողդոջուն ձայնը, որ ասում էր. «Բալաս, վեր մեռնեմ, գերեզմանիս ծաղիկ կտինես»… Ու լուսնին նայելով մտքում ասում էի` «Դնում եմ, պա’պ»: Մեկ-մեկ էլ մտածում էի, որ պապիկը գնացել է լուսին ու նորից հետ է գալու: Միգուցե լսում էր ինձ:

Նայում էի լուսնին ու մտածում, որ նա շատ մարդկանց ճակատագրերի է ծանոթ, շատերի ուրախ ու տխուր պահերն է տեսել ու զգացել: Անվերջ նայում էի լուսնին, նայում էի ու երազում այնքան, մինչև լսում էի մայրիկի անհանգիստ ձայնը. «Բալես կմրսես, տուն արի’»: Երեխա էի…

Լուսինը նույնն է մնացել , այդքան էլ չի փոխվել, երևի մի քիչ մեծացել է, ինչպես որ ես եմ մեծացել տարիների ընթացքում: Էլի կիսվում եմ հետը, պատմում ամեն ինչ, ու նա ինձ միշտ հասկանում է: Երևի դեռ երեխա եմ:

Սիրում եմ լուսինը…

Լուսանկարը՝ Մերի Անտոնյանի

Հոկտեմբերի երկուսին Վանաձորի բնակչությունը պատրաստվում է տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունների, իսկ ապագա ՏԻ մարմիններն էլ ջանք չեն խնայում ժողովրդին իրենց կողմը գրավելու համար ու քաղաքը վերածում են տոնախմբության թեժ կետի: Վանաձորի ամեն անկյունը դառնում է բեմ ու պարահրապարակ։ Արդյունքում շահում է երիտասարդությունը, ով վաղուց կարոտել է համերգներին, ու հավասար եռանդով ու աշխուժությամբ մասնակցում է բոլոր միջոցառումներին՝ առանց հաշվի առնելու կազմակերպչի կուսակցական պատկանելությունն ու ընտրություններին նրան նախապատվություն տալ-չտալը։ Ուղղակի այս օրերին անհամեմատ շատանում են տնից դուրս գալու, ընկերներով հավաքվելու, ուրախանալու առիթները, որից էլ երիտասարդներն անթերի օգտվում են։

Հայտնիներին Վանաձորում հյուրընկալելը դարձավ սովորություն, աչքներս էլ արդեն սովորեց, էնքան, որ շատ քչերը վերջին օրերին նկարվեցին մեր հյուրերի հետ, որովհետև համացանցում այդ տիպի նկարներն արդեն «շաբլոն» են դարձել, բոլորի հեռախոսների մեջ էլ հաստատ մի որևէ հյուրից մի նորաթուխ կարճամետրաժ ֆիլմ կլինի։

Մի քանի օրվա մեջ մեր քաղաքում հյուրընկալեցինք վիտամինցի տղաներին, լիքը դիջեյների, The Beautified Project խմբին ու «Ռոք ֆեստ»-ի մասնակից այլ ռոք խմբերի, իսկ օրվա խոսակցության թեման էր Ռուբեն Հախվերդյանի այցն ու համերգը Հայքի հրապարակում։

Սեպտեմբերի 25-ին Հայքի հրապարակի բեմ բարձրացավ հայտնի և սիրված երգիչ ու երգահան Ռուբեն Հախվերդյանն ու լցրեց ցուրտ օրը իր ջերմ երգ-նվագով։ Սկզբից մի երգ երգեց, հետո մրսեց, գնաց գլխարկ դնելու ու հետ եկավ արդեն տաք-տաք՝ մեզ էլ իրենով տաքացնելու։ Երգեց իր առաջին երգը, որ գրել է տասնվեց տարեկանում.

Եթե իմանայի՜ր, որքան եմ լաց եղել ես քո գնալուց հետո….

Մինչև հիմա այդ երգը լսելիս ես իմ զգացմունքներն էի վառում հոգումս, բայց եթե դուք էլ տեսնեիք, թե արդեն հասուն այդ մարդը ինչպես էր հուզվել պատանու նման, ու թե ինչպես հավաքվածներին նկատելի կերպով սրբեց արցունքները, այդուհետ դուք էլ, ձեր սերն ու արցունքները մոռացած, ամեն անգամ աչքի առաջ կունենայիք նրան՝ հուզումը զսպելու համար աչքերը փակ երգելիս ու ավարտելուց հետո թաշկինակով աչքերը սրբելիս։

Թեև ասաց, որ սիրո մասին շատ քիչ է գրում, բայց զգացի, որ իր համար երևի ամենակարևորը հենց այդ քչերն են, երբ մի երեկոյի ընթացքում երկու անգամ կատարեց «Մեր սիրո աշունը», որն, իր խոսքով, երգում է արդեն 50 տարի։ Ու հենց այդ քչերը երգելիս էր աչքերը փակում. երևի ինքն էլ վաղուց գլխի է ընկել, որ ամենալավ պահերը հոգով ենք զգում, փակ աչքերով։

Եթե որևէ հրաշքով դեռ չեք լսել այդ երգը, շտապեք, հենց հիմա լսեք ու հետևեք, թե ինչպես է երաժշտությունը գնում ու կպչում ձեր սրտերի նուրբ լարերին։ Բախտ ունեցեք ու ձեր կյանքում մի անգամ լսեք հենց Հախվերդյանի նվագը կիթառով, նրա երգը՝ խռպոտ ձայնի, յուրահատուկ երկար, ռոմանտիկ ու, ասես, ներսից եկող «ը՜մմմ» -ի ու երգեցիկ ձայնի հաջորդումներով։

Հախվերդյանի նվագից մեր երկինքն էլ էր ոնց որ թե հուզվել, ամպերը նրբացել, փունջ-փունջ կախվել՝ ունկնդրում էին։ Կարծում եմ՝ ոչ այնքան նվագը, որքան երգչի, իմ, սիրահարների ու մեր նման շատ մարդկանց սրտերի միջինը (երևի հենց սերը) հասել էր երկինք ու ամպերին «դիվադադար» արել։

Ես շատ կուզեմ, որ Վանաձորը միշտ տոնական տրամադրությամբ լինի, մենք միշտ ուրախանալու առիթներ ունենանք, լավ հյուրերի կարոտ էլ չմնանք։

Լուսանկարը՝ Մերի Անտոնյանի

17-ի թղթակիցներ Անի Ավետիսյանը և Արաքս Ահարոնյանը «Մարզերի գիտակ» մրցույթի հաղթողներ

Լուսանկարը՝USAID Armenia-ի

-Ալո, Անի՞: Մենք արդեն ձեր դպրոցի մոտ ենք: Սպասում ենք, արի:

Գիտե՞ք լույսի արագությունն ինչքան է: Այ, այդ արագությամբ էլ ես անցա տնից դպրոց մոտ մեկ կիլոմետր ճանապարհն ու մի քանի վայրկյանից դպրոցի մոտ էի, որտեղ ինձ սպասում էին ԱՄՆ Միջազգային Զարգացման Հայաստանի Գրասենյակի (ԱՄՆ ՄԶԳ) ներկայացուցիչները:

Հիմա սկսեմ սկզբից:

Օգոստոսի կեսերին համացանցում կարդացի «Մարզերի գիտակ» մրցույթի մասին, ինչպես միշտ, չկարողացա ինձ զսպել ու որոշեցի մասնակցել:

Յուրաքանչյուր օր նրանց կողմից հայտարարվելու էր մեկ մարզ, որի մասին մենք պետք է գրեինք, ավելի ճիշտ՝ այն մասին, թե ինչը տվյալ մարզում կգրավի զբոսաշրջիկներին: Եվ այսպես՝ տասը օր ու տասը մարզ: Գործի դնելով աշխարհագրությունից և, առհասարակ, Հայաստանի մասին ունեցածս բոլոր տեղեկությունները, փորձեցի որքան հնարավոր  է անկեղծ, անմիջական ու չկրկնվող տեղեկություններ տալ: Փաստորեն ստացվեց: Ուրախ էի, որ մրցանակս ստանալուց իրենք էլ դա նշեցին:

Երբ այլևս չէին մնացել մարզեր, որոնց մասին չէինք գրել, սկսվեց իմ ամենաչսիրած սպասման շրջանը: Բայց  հանուն արդարության նշեմ, որ այս անգամ այն երկար չտևեց:

Եվ… Հաղթող է ճանաչվում: Չէ, է , հաղթող են ճանաչվում Արաքսն ու Անին: Հա, հա, երկուսս էլ 17-ի թղթակից ենք:

Մի քանի օր անց կազմակերպիչներն արդեն կապվել էին մեզ հետ և որոշել՝ Արաքսին հանդիպում են ԵՊՀ-ում, իսկ ինձ հետ՝ մեր դպրոցում: Դե հա, նորից այն զգացողությունը, երբ քեզ համար գալիս են քո գյուղ, քո դպրոց: Այդ զգացողությունն արդեն ունեցել էի Dasaran կրթական ծրագրի ու Pepsi Armenia-ի շնորհիվ: Բառերով բացատրելը մի քիչ բարդ է:

Արդեն նյութերիցս մեկում նշել եմ, որ  նման մրցույթներում ինձ համար կարևորը ոչ թե հաղթանակն է կամ մրցանակը, այլ գնահատված լինելու զգացողությունը: Այս անգամ այդ զգացողությունը կրկնապատիկ անգամ ուժեղ էր:

Անի Ավետիսյան 17 տարեկան
Արագածոտնի մարզ, գ.Ոսկեհատ

***

Մրցույթներին մասնակցելը դարձել է սիրելի զբաղմունքներիցս մեկը։ Փորձում եմ հնարավորինս ստեղծագործ լինել և իմ առջև դրված խնդրի համար գտնել ամենահարմար լուծումը, իսկ թե որքանով է դա ստացվում՝ կարելի է հասկանալ միայն մրցույթի ավարտից հետո։

«Մարզերի գիտակ» մրցույթին մասնակցելը, նախ և առաջ, մեծ փորձ էր՝ առավել խորը կերպով ուսումնասիրելու Հայաստանը, մեր մարզերը, ուշադրության և, իհարկե, այցի արժանի մեր բազմաթիվ տեսարժան վայրերը, պատմամշակութային կոթողները, դարերի պատմություն ներկայացնող կառույցները և այլն։ Անշուշտ, այն, ինչ անում է USAID-ին, մեծապես նպաստում է Հայաստանում զբոսաշրջության զարգացմանը և խթան հանդիսանում մեր մշակութային արժեքները աշխարհին ծանոթացնելու գործում։ Սակայն սա նաև օգնում է տեղացիներին՝  հասկանալու, թե որքան մնայուն արժեքներ ունենք, և ցանկություն առաջացնում՝ դրանք տեսնելու։

Հայաստանը այն երկիրն է, որն ունի պատմություն, իսկ պատմություն ունենալ նշանակում է` ունենալ արժեքներ, իսկ արժեքները պետք է պահպանել, գնահատել և փոխանցել պատմության հաջորդ էջերին։

Հայաստանին անդրադարձ կատարելը հեշտ չէ, սակայն հաճելի գործ է։ Հաճելի է խոսել «սեփականի» մասին, հաճելի է խոսել այն ամենի մասին, ինչը արմատներով կապված է քեզ հետ։ Եվ ես փորձում էի հնարավորինս ճշգրիտ և համակողմանի անդրադարձ կատարել ամեն մարզի։ Եթե անկեղծ, հաղթանակը և մրցանակը չէր, որ ինձ «ստիպում» էր անել դա, զուտ՝ ներքին պահանջը։

ԱՄՆ Միջազգային Զարգացման Գրասենյակը (ԱՄՆ ՄԶԳ) մոտ երկու տասնամյակից ավելի է, ինչ Հայաստանում ղեկավարում է ԱՄՆ կառավարության օժանդակությամբ նախաձեռնված և իրականացված ծրագրերի մոտ երկու երրորդը:

Եվ վերջում, ցանկանում եմ շնորհակալություն հայտնել ԱՄՆ ՄԶԳ-ին նման մրցույթի կազմակերպման համար, իսկ առանձնակի շնորհակալություն նրանց բարեհամբույր աշխատակցին՝ Արմինե Կարաբեկյանին:

Արաքս Ահարոնյան  18 տարեկան
Կոտայքի մարզ, գ. Կոտայք

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Երեխաները աշխարհի ամենաբարի, ամենապայծառ ու ամենաժպտերես էակներն են, ու նրանց սիրում են բոլորը: Երեխաները շատ անկեղծ են և  քեզ կասեն այն, ինչ մտածում են: Նրանք ամբողջ ընտանիքի ուրախությունն են. «Վայ, երեխայիս առաջին քայլը, նրա ասած առաջին բառը, նրա կազմած առաջին նախադասությունը»,- ու էդպես շարունակ:

Իմ զրուցակիցը չորսամյա Եվան է:

Լուսանկարը՝ Միլենա Սեդրակյանի

Եվան սիրում է երգել, պարել, նկարել, վազել, անընդհատ թռվռալ ու թուլություն ունի կենդանիների հանդեպ: Եվան հաճախում է մանկապարտեզ:

-Եվա, ընկերներ ունե՞ս:

-Հա,  ունեմ ՝ Նուշիկը, Լուսինան, Գայանչոն ու Լինան:

-Դու կուզեի՞ր  շուտ մեծանալ:

-Հա, կուզեի, որ մենակ գնայի խանութ, ինչ ուզեի` առնեի, հետո գնայի ռեստորան, ինչ ուզեի` ուտեի, համ էլ շորեր  առնեի ինձ ու ելակով «մառոժնի»:

-Բա որ մեծանաս, ի՞նչ ես դառնալու:

-Մեծ աղջիկ ու…  մատնահարդար,- դժվարությամբ ասաց Եվան՝ չիմանալավ անգամ, թե  դա ինչ է:

Լուսանկարը՝ Հռիփսիմե Եղիազարյանի

Սեպտեմբերն է, բայց զգում ես աշունը իր բոլոր երանգներով: Էս զգացողությունը միշտ ինձ մոտ հոկտեմբերին է լինում, բայց այս տարի ուրիշ է ` շուտ է եկել:

Աշունն ինձ համար երազանքների, դրանց կատարվելու հետ է կապվում: Պատահական չէ, որ հենց աշնանն են երազանքերիցս շատերը կատարվել, մի քանիսն էլ աշնան տերևների հետ գնացել:

Աշունն ինձ համար նաև երջանիկ լինելու ժամանակ է: Ոչ մի եղանակ ինձ այդքան չի ուրախացնում, թեև ասում են` «մելամաղձոտ» ու «տխուր» աշուն:

Աշնան մեջ կա պարզություն, գույներ, հանգստություն, բաներ, որոնք անհնար է չսիրել: Հենց աշնանը կարող ես վայելել այն, ինչ հնարավոր չէ ուրիշ եղանակի: Ուղղակի վերցրու մի բաժակ թեյ, նստիր պատուհանին, նայիր անձրևի կաթիլներին, լսիր քո սիրելի երգերից մեկը ու երազիր, անվերջ երազիր:
Անձրևի հետ գուցե հիշես անցած գնացած օրերը, կարոտես թանկ մարդկանց կամ նրանց հետ անցկացրած պահերը: Ես ինքս էլ այդպես եմ անում ` կարոտում եմ մանկությունս աշնան հետ, ու թե ինչպես էի սպասում աշնան գալուն, որ էլի գնայի այդքան սիրելի դպրոց:

Լուսանկարը՝ Լիանա Բրյանի

Սեպտեմբերի 17-ին Գյումրիում տեղի ունեցավ փառատոն «Մեկ օր Ֆրունզի հետ» խորագրով՝ նվիրված Ֆրունզիկ Մկրտչյանին: Visit Gyumri տուրիստական նախաձեռնության շրջանակներում «Դիջիթըլ Փոմըգրանեթ (Թվային Նուռ)» ընկերությունը Գյումրիում կազմակերպեց հիանալի ու անմոռաց օր, որին մասնակցելու էին եկել ինչպես Երեւանից մի խումբ երիտասարդներս, այնպես էլ արտերկրից ժամանած հյուրեր:

Լուսանկարը՝ Լիանա Բրյանի

Օրը հագեցած էր: Այցելեցինք Մհեր Մկրտչյանի թանգարան (ի դեպ, սեպտեմբերի 16-ին թանգարանի բացման 10-րդ տարին էր), քայլարշավ ունեցանք Գյումրիի փողոցներում՝ տեսանք վայրեր, որտեղ նկարահանվել էր «Մեր մանկության տանգոն» ֆիլմը: Տեղի ունեցավ նաեւ «Այցելիր Գյումրի» կայքի եւ «Մհեր Մկրտչյանի հուշաթանգարանի» կայքի շնորհանդեսը: Մենք հնարավորություն ունեցանք դիտելու Հովհաննես Պապիկյանի հեղինակած ֆիլմը՝ նվիրված Ֆրունզիկ Մկրտչյանին:

Լուսանկարը՝ Լիանա Բրյանի

Իսկ երիտասարդ արվեստագետներն անակնկալ մատուցեցին՝ Street Art ոճի մեջ ներկայացնելով պատկերներ նույնպես նվիրված Ֆրունզիկին: Մեզ հնարավորություն ընձեռվեց նաեւ լինելու Գյումրու քաղաքապետարանում, որի համար շնորհակալ ենք Գյումրու փոխքաղաքապետ Ռուբեն Սանոյանին:

Լուսանկարը՝ Լիանա Բրյանի

Ստեղծվել էր ջերմ մթնոլորտ, անմիջական շփում, ու այդ ամենը մեր հոգատար կազմակերպիչների ու պրոֆեսիոնալ էքսկուրսավարի շնորհիվ: Իսկ նրանց բարբառը, ինչն էլ ինձ ամենաշատը դուր եկավ, վեր էր ամեն ինչից:

Լուսանկարը՝ Լիանա Բրյանի

Ունենալով աննկարագրելի օր, մոռացել էինք ժամանակի մասին եւ քիչ էր մնում ուշանայինք գնացքից: Բայց, ցավոք սրտի կամ բարեբախտաբար, հասցրինք գնացքի մեկնմանը՝ մեզ հետ տանելով անմոռաց ապրումներ եւ մեզ համար նոր բացահայտումներով Գյումրու մասին հիշողություններ:

Մենք դեռ հետ կգանք, ԳՅՈՒՄՐԻ՜…