Ողջույն, ես Անի Ասրյանն եմ: Ապրում եմ Սյունիքի մարզի Սիսիանի շրջանի Դարբաս գյուղում:  Սովորում եմ նույն գյուղի միջնակարգ դպրոցի 11-րդ դասարանում: Ինձ ավելի շատ հուզում է ոռոգման հարցը, որը ծագում է ամեն տարի՝ գարունը բացվելուն պես: 

Գարունը բացվեց: Նորից նոր վեճ, նոր խառնաշփոթ: Ինչպես բոլոր գյուղերում, այնպես էլ մեր գյուղում սկսվում է հողագործությունը: Մարդիկ սկսում են հողը մշակել այն հույսով, որ աշնանը բերքը առատ կլինի: Սակայն չեն մտածում, որ մշակելուց մինչև բերքահավաք դեռ կա ոռոգման խնդիր:

Իմ ընտանիքը միայն զբաղվում է հողագործությամբ, բայց մեր ակնկալիքները այսքան տարիների ընթացքում չեն իրականացել: Միշտ մշակել ենք, սակայն  ոռոգելու ժամանակ բույսը չորացել է:

Դեռ նոր բացված ծիրանենու, խնձորենու և բալենու բողբոջները արևի ճառագայթներից այրվում  են, կարծես թե նրանց պետք է մի էակ, որը կդադարեցնի այդ հրդեհը:

Գյուղում շատերն են կանգնել և կանգնելու են այս հարցի առջև: Միայն մեր թաղում է, որ ապրում  ենք չորս ընտանիքով, մնացած հատվածներում ավելի շատ են բնակիչները: Մեր բակում, անգամ լինելով քիչ , չեն կարողանում խուսափել վեճից:

Այս ամենից հետո պատմեմ իրական մի դեպք:

Մեր այգիները գտնվում են և՛ գյուղի ներսում, և՛ գյուղից դուրս: Խնդրին ծանոթանալու նպատակով այցելեցի Լաուր տատիկին, և նա իր բառերով պատմեց մի պատմություն:

-Դուք սիրո՞ւմ եք հողագործությամբ զբաղվել:

-Ես սիրըմ եմ բույսին  շատ ճիրիլը, մշակիլը:

-Մի փոքր պատմեք Ձեր բոլոր վեճերի մասին:

-Շադիկի կնեգը  մի անգամ թակավ, տա հագին ալ ռոզվի սև-սև պուտերավ խալաթ կար՝ շտապլենի: Խփեց ու եր ինգամ, ես ալ եր կացամ, սաղ շորերը ծեվեցի, թողեցի մերկ: Շադիկն ալ եկավ կնգանը եր կալավ, տարավ: Երկրորդ  անգամ  կռվի մեջ ինգամ տիերի բոստանս ճիրիլից՝ Գուրգեն բիձի հետ: Ձեր տան կըշտի վինտիլն  էի պացըմ, որ ճուրը տանիմ կալերը: Էս բիձան եկավ, չալիկավ (ձեռնափայտ ) թխավ կլխիս, կլխիս ոսկորը ճարթեց: Մինչև օրս ալ էտ վնասը զգըմ եմ վիրաս: Մի անգամ ալ Արփիկանց տան կշտին մի բոստան ունիմ, էտ բոստանիս կողքին մի մարդ կար, անունը` Գիրիշ:  Ծաղրիլավ ասեց, թե բա` Լաուր, էտ ծառերը առանց ճիրի խե՞ ես տնգըմ, բա վեր սելը (ջրի վարարում) կա, տանի՞:

-Մի սուտկա եդը քյացի արխ քանդամ, ջուրը ինադու պացամ, քիցամ իրա տան վիրա, որ պազորի տակ չմնամ: Է՜ բալա, սարեր եմ շոռ տվալ: Ճուրը պիրամ, սաղ հըվաքվան, ասան` ինձա ա եդը տամ իրանց: Ես ալ ասամ` քացե՛ք քոն իլեք, ես աման օր ճիրիլվեմ: Կռվի մեջ եմ ինգալ Սոսիկի նըհետ: Ընոթի քացիմ բոստանս ճիրիլի, տեսնամ` էս Սոսիկն ալա ճիրամ: Ասամ, որ իջնմեմ հաց օտեմ, կյամ` ըտե չիլես: Թաշնա չէ, վիրա եմ անիլու Բարաթանց կռանթին: Քշացամ տոն, աղցանը եփամ-կերամ, քինացիմ Սոսիկին քաշ տվամ էն ղոլը, ջուրը երկալամ, քշացամ:

Մեր էս կոլխոզի նախագան ալ Մուխաել դային էր: Հունց ինձ տեսնըմ էր, ասըմ էր. «Ճիրի մոկու՛ն, ալա՞ եկար ճիրի»: Ես ալ հենց ուրան տեսնըմ իմ, պրանըմ իմ արխի մեջին:
Տեղափոխվամ Սիսիան: Ընդեղ մինչև մհեկ խնդիր չունեմ ճիրիլի, բայց ընդեղ ալ փողավեմ ճիրըմ:  Է՜, մինա, գյուղի քաղցրությունը չկա:

Այս ամենից հետո ոչ ոք չնախատվեց, և վեճերը շարունակվում են մինչ այսօր:

Իսկ Լաուր տատին, ով ուներ բազմաթիվ հուշեր ոռոգման հետ կապված, դեռ կարոտում է իր վեճերը: Այն, որ մարդիկ  որոշակի չափով հաճույք են ստանում այդ վեճերից, միևնույն է, ես ուզում եմ, որ գյուղում կարգապահություն լինի, և վեճերը այլևս չշարունակվեն: Լավ կլինի` ոռոգման ջուրը բոլորին հերիքի:

Ինձ հուզում է մեր գյուղի գետի`Ամբերդի անմխիթար վիճակը: Այն աղտոտված է, քանի որ մարդիկ գետի շրջակայքում աղբ են թափում: Մենք` երեխաներով, որոշեցինք կազմակերպել ու գետը մաքրել,  և մաքրեցինք:  Սակայն գյուղի բնակիչները  հին «սովորույթի» համաձայն, նորից աղբ կուտակեցին, և նրանց սխալ վարվելակերպի պատճառով Ամբերդը կրկին աղտոտվեց:

Մարիամ Խումարյան , գ. Ոսկեհատ, 16 տ.

***

Հուզո՞ւմ… Է~հ, ես շատ եմ հուզվում ու մտածում: Երբեմն էլ` մեն -մենակ նստած… Մտածում եմ… Ու քիչ հետո  մտածում  եմ, թե ինչի մասին էի այսքան ժամանակ մտածում:  Գիտե՞ք ինչն է ամենից շատ ինձ հուզում:  Այն միտքը, որ հնարավոր է  չհասցնեմ: Չհասցնեմ անել այն, ինչ կարող էի անել այս վայրկյանին: Իսկապես… Եթե մտածենք, այս պահը, որ հիմա նստած մտքերս եմ շարադրում, այլևս չի լինի, չի կրկնվի: Մի վայրկյան էլ անցավ… Հիմա ևս կանցնի ու … Ու վերջ:

Ու հիմա էլ նստած մտածում եմ այն վայրկյանի մասին, որ հենց նոր անցավ:

Հասմիկ Դավթյան , ք. Աշտարակ, 16տ.

***

Շատ հաճախ ուսուցիչներից  այսպիսի արտահայտություններ եմ լսում. «Դասը, որ լավ չի սովորում, խփում եմ», «Ծեծում եմ, որ խելոք մնան»: Ես կարծում եմ, որ ուսուցիչների նման մոտեցումը սխալ է: Ես սովորում եմ տասներորդ դասարանում և իմ դպրոցում կան ուսուցիչներ ( բարեբախտաբար նրանք շատ չեն),  ովքեր դասը չսովորելու, ուշանալու և նույնիսկ չնչին պատճառներով երեխային խփում են: Դրա   պատճառով աշակերտներն սկսում են չսիրել այդ ուսուցիչներին և նրանց դասավանդած առարկաները, իսկ դասերի ընթացքում րոպեներն են հաշվում, թե երբ պիտի ավարտվի այդ դժոխային դասը: Մի անգամ դասի ժամին դասընկերս շրջվեց և ցածր ձայնով հարցրեց.

-Ի՞նչ  ա գրած գրատախտակին, չի երևում:

Մինչև  փորձեցի հարցին պատասխանել, ուսուցիչս արդեն խփեց դասընկերոջս և ասաց.

-Դասից դուրս հարցեր մի՛ տուր, մի՛ խանգարիր դասը:

Հուսամ, որ նման ուսուցիչները շատ չեն, և երբեք էլ նրանց թիվը չի շատանա: Նրանք չեն հասկանում երեխայի հոգեբանությունը: Հույս ունեմ, որ մի օր կհասկանան, որ ծեծի միջոցով չեն կարող ստիպել երեխային դաս սովորել կամ խելոք մնալ:

Սվետլանա Դավթյան, գ. Կարբի, 15 տ.

***

Արագածոտնի մարզի Ագարակ գյուղի բնակիչներին  հուզող ամենահրատապ խնդիրը  գյուղի լուսավորությունն է:   Ասեմ, որ կարևոր քայլը կատարված է.   տեղադրված են  հենասյուներ,  որոնք որպես լուսատու պետք է ծառայեն:

Սա կարևոր խնդիր է, որովհետև  լուսավորության բացակայության պատճառով բազմաթիվ  լուրջ հարցեր են առաջանում: Օրինակ, կարող են մեծ թափ առնել հանցագործությունները: Բարեբախտաբար դրանք գյուղում հազվադեպ են պատահում:   Զգուշանալով հետագա անախորժություններից` գյուղացիները խուսափում են տնից դուրս գալ ուշ ժամերին:    Մթության պատճառով գյուղում կյանքը ավելի ու ավելի է պասիվանում:  Էլ չեմ ասում, որ դա իսկական գլխացավանք է  մթից վախեցողների համար:

Եթե այս ամենին գումարենք սոված ու վայրենի շների հարձակումները, պատկերն ավելի պարզ կդառնա:  Հնարավոր է` վտանգավոր իրավիճակներ ստեղծվեն   անպաշտպան երեխաների համար, որոնք արդեն իսկ զգուշանում են, նույնիսկ ցերեկը:

Եվ այսպես, մեր  գեղեցիկ գյուղը արևամուտից հետո ամբողջովին ծածկվում է սևով՝ կորցնելով իր   շհմայքը:

Անահիտ Նազարյան, գ. Ագարակ, 15 տ.

***

Ինձ ամենից շատ հուզում են մարդկանց պատկերացումներն ու  սխալ  մտածելակերպը: Շատերի կարծիքով, եթե քեզ հետ քո տարիքի տղա է քայլում, ապա դուք զգացմունքներ ունեք` սիրում եք իրար, ուրեմն, նա պարտադիր քո ընկերը պետք է լինի: Նրանք չեն էլ ուզում մտածել, որ դա կարող է ընդամենը շատ ամուր, պարզ ու մաքուր ընկերություն լինել: Եթե անկեղծ` ես այնքան էլ ուշադրություն չեմ դարձնում նման կարծիքների  ու խոսակցությունների վրա… Ուղղակի տհաճ է, երբ քայլելիս  քեզ ուղղված` խոշոր ու պլշած աչքեր ես տեսնում: Այդ պահերին` մտքում բարկանալով ասում եմ. «Մի՞թե ես այս մարդուն ինչ-որ վնաս եմ հասցրել»:

Չէ … Պարզապես նրանք ինձ տեսել են իմ դասընկերոջ հետ: Եվ իհարկե, թաղի կանայք, մեծերն ու  փոքրերը խոսում են այդ  մասին` այստեղ-այնտեղ և ամենուր: Ահա ինձ հուզող ամենատհաճ հարցը, որը վախենում եմ` երբեք էլ չլուծվի…

 Անի Գրիգորյան, Աշտարակ, 15տ.

***

Ինձ հուզում է այն հարցը, թե ինչու են մարդիկ «սեր» հասկացությունը սխալ ընկալում: Ես սերը տարբեր իմաստներով եմ հասկանում: Օրինակ՝ սեր հայրենիքի նկատմամբ, սեր ընտանիքի, շրջապատի և դպրոցի նկատմամբ:  Եվ մի կարևոր սեր՝ ընկերոջ և ընկերուհու սերը, որից ընտանիք է ստեղծվում: Ես չեմ ընդունում ավանդական խոսակցությունները սիրո վերաբերյալ: Ես կարծում եմ, որ ամեն մարդ և երիտասարդ, սերը տարբեր կերպ է ընկալում: Ես գիտեմ այնպիսի երիտասարդների, ովքեր խաղում են դիմացինի զգացմունքների հետ և թողնում՝ հաշվի չառնելով նրա հույզերն ու ապրումները:

Քնքուշ Քեթցյան, գ. Կարին

Արագածոտնի մարզի պատանիները խորհում են իրենց հուզող հարցերի մասին

Ինձ հուզում է այն, որ Հայաստանում շատ անապահով ընտանիքներ կան: Անապահովությունը սկսվում է  գործազրկությունից: Մարդիկ ցանկանում են աշխատել, սակայն աշխատատեղեր չկան: Դրա համար էլ Հայաստանում օրեցօր ավելանում է արտագաղթը` հայերը մեկնում են օտար երկրներ:

Ես ցանկանում եմ, որ Հայաստանում տարբեր  գործարաններ բացվեն, ստեղծվեն աշխատատեղեր, մտածեն գործազուրկների մասին, բարձր աշխատավարձ տան, որպեսզի մարդիկ չլքեն իրենց հայրենիքը և չհեռանան Հայաստանից:

Սայրանուշ Մնացականյան, գ. Փարպի, 16 տ.

 ***

Ես շատ եմ սիրում այն վայրը, որտեղ ծնվել եմ, և հենց դա է պատճառը, որ հիմա ցանկանում եմ Ագարակի հիմնախնդիրների մասին խոսել: Շատ տարիներ են պահանջվել Ագարակը գեղեցկացնելու համար ու շատերը, ովքեր ծնվել են այստեղ, աջակցել են գյուղի զարգացմանը:  Թեև այս ամենին, Ագարակը,  ինչպես Հայաստանի այլ գյուղեր, ունի իր ներքին` «տնական» խնդիրները, որոնք  լուծում  են պահանջում:  Խնդիրը, որի մասին ցանկանում եմ խոսել, շատ կարևոր է և գրեթե բոլոր գյուղերում է  առկա, գյուղի լուսավորության հարցն է: Մեզ մոտ երբեք չի եղել գիշերային լուսավորություն: Երեկոյան ժամերին`հատկապես ձմռանը, պարզապես անհնար է տնից դուրս գալ, թեև մտածելակերպ էլ կա` էս ուշ ժամին որտեղի՞ց ես գալիս, կամ ո՞ւր ես  գնում:

Շատ անգամ մարդիկ վախենալով են հասնում տուն, հատկապես աշակերտները,  երբ ուշ ժամերին  վերադառնում են պարապմունքներից:  Կարծում եմ, համայնքապետարանը պետք է ուշադրություն դարձնի և միջոցներ ձեռնարկի այս հարցը լուծելու համար , որն այնքան էլ դժվար չէ: Դա  կհեշտացնի մարդկանց կյանքը, կնվազեն գողություններն ու հանցագործությունների քանակը:

Արփինե Խաչատրյան,  գ. Ագարակ, 15 տ.

 

***

Ինձ հուզում է իմ երկրի և իմ քաղաքի մթնոլորտային աղտոտվածությունը: Պատուհանից նայում եմ դուրս ու մտածում, թե ինչպես է մարդն աղտոտում շրջակա միջավայրը:   Նայում եմ  քաղաքիս` ամենուրեք մեքենաներ են, ու հիշում եմ  աշխարհագրության ուսուցչուհու  խոսքերը. «Ավտոտրանսպորտին բաժին է ընկնում մթնոլորտի աղտոտման հիմնական մասը»:

Հայաստանում այսօր էլ շատ են  ԽՍՀՄ-ի ժամանակաշրջանում արտադրված ավտոմեքենաները:   Դա նշանակում է, որ երկրի ավտոմոբիլային հավաքակազմը հնացել է, ինչի  պատճառով էլ ավելացել է արտանետումների քանակը: Մենք վատ օդ ենք շնչում, որը  կարող է վատ ազդեցություն  ունենալ մեր  և ապագա սերունդների առողջության վրա:

Վերջին տարիներին քաղաքային փոխադրամիջոցներից դուրս  մղվեց էկոլոգիապես մաքուր տրանսպորտը, սակայն ներկայումս  ձեռնարկվում են միջոցներ` երկրի տրասպորտային համակարգը բարելավելու համար:

Այսպես… Պատուհանից դուրս եմ նայում ու նկատում, թե ինչպես է մի տղա ձեռքի աղբը գցում գետնին: Մի փոքրիկ էլ` տեսնելով,  վազում, վերցնում է թուղթն ու  գցում աղբարկղը: Ես ուզում եմ մարդիկ հասկանան, որ անգամ  փոքրիկ,  անզգույշ քայլով վնասում են բնությունը և մթնոլորտը:

Լուսինե Հարությունյան, ք. Աշտարակ, 16 տ.

***

Մեր գյուղում կան բազմաթիվ խնդիրներ, սակայն ինձ համար կարևոր է, որ մեզ մոտ ժամանցի կենտրոններ բացվեն: Ճիշտ է, կան տեսարժան վայրեր՝ հուշարձաններ, պուրակներ և այլն, բայց  դա  քիչ է, որովհետև  չկան սրճարաններ, կամ ակումբներ, որտեղ մարդիկ կկարողանան հավաքվել ու զրուցել: Կցանկանայի, որ նման վայրեր լինեն երիտասարդների համար, որտեղ նրանք  կանցկացնեն իրենց ազատ ժամանակը:

Արուսյակ Իգնաթևոսյան, գ. Սասունիկ, 16 տ.

 

 ***

Երջանկություն ասվածը յուրաքանչյուրիս ընկալմամբ տարբեր է: Բոլորս էլ  ցանկանում ենք անհոգ և երջանիկ մանկություն  ունենալ: Թվում է` երջանիկ լինելը հեշտ է, բայց ոչ բոլորին է ի վերուստ տրված այդպիսի կյանք:

Ինձ հուզող հարցերից մեկը. եկեք   ուշադրություն դարձնենք այն երեխաներին, ովքեր չունեն իրենց երազած մանկությունը: Ցանկությունս է` միասնական ջանքերով ստեղծել բարեգործական կենտրոններ, որոնք կօգնեն մանկատան երեխաներին ` քիչ թե շատ մանկության երջանիկ օրեր ունենալ: Օգնենք նրանց հասնել գոնե մի երազանքի՝ պարգևելով խինդ և ուրախություն: Կազմակերպենք հետաքրքիր միջոցառումներ, ինչու չէ, նաև ճամփորդություններ դեպի տեսարժան վայրեր՝  նրանց մեկ օրը հիշարժան դարձնելու համար:

 

Մեսրոպ Ալեքսանյան, գ. Կարբի, 16 տ.

 

 ***

Ես շատ եմ տեսնում ծխախոտ օգտագործող չափահաս  մարդկանց,  բայց վերջերս  նկատել եմ, որ  իմ շրջապատում անչափահասները` իմ հասակակիցները, նույնպես ծխում են: Վերջերս դպրոցում  ուշադրությունս գրավեցին երեք տղաներ, ովքեր միշտ ուշացած էին  ներկայանում դասերին: Մտածում էի, որ ուղղակի դանդաղաշարժ են, բայց ավելի ուշ իմացա, որ  ծխում են և  այդ պատճառով էլ ուշանում են դասերից: Ընդամենը տասնվեց տարեկան, բայց օրն  առանց ծխախոտի չեն պատկերացնում  և վնասում  են իրենց առողջությունը: Նրանց պետք է բացատրել, որ դա վատ սովորություն է, որից պետք է հրաժարվեն քանի դեռ շուտ է:

Գևորգ Հովհաննիսյան, գ. Կարբի, 16 տ.

 ***

Ուզում եմ   անդրադառնալ մեր ժամանակների աղտոտված փողոցներին: Ի՞նչ են մտածում այդ մասին բնապահպանական մարմինները: Քայլում ես փողոցով և ամենուր  աղբի ես հանդիպում:  Ուզում եմ, որ համապատասխան վայրերում աղբամաններ տեղադրվեն: Ես ապրում եմ Փարպի գյուղում, որտեղ արդեն մի քանի տարի է, աղբամաններ չկան: Փոխարենը`շաբաթական երկու անգամ, շրջում են աղբահավաք մեքենաներն  ու հավաքում բնակիչների կուտակած աղբը: Իմ  կարծիքով, շաբաթական երկու անգամը  շատ քիչ է, որ  գյուղն ամբողջությամբ մաքրվի: Ցանկանում եմ, որ այդ  մեքենան ոչ միայն կենտրոնական, այլ նաև մյուս` երկրորդական փողոցներին ուշադրություն դարձնի: Ամենուր  կուտակված  աղբը գարշահոտություն է տարածում հատկապես շոգ եղանակին, ինչի  պատճառով էլ երեխաները չեն կարողանում դուրս գալ բակ՝ խաղալու:

Ես շատ եմ ուզում, որ իմ գյուղը մաքուր ու գեղեցիկ լինի :

Սոնա Կարպովա, գ. Փարպի, 16 տ.   

 ***

Ես ապրում եմ Ագարակ գյուղում: Ագարակն ունի բազմաթիվ հիմնախնդիրներ, որոնց մասին  պետք է խոսել և իրազեկել մարդկանց: Բայց հիմա ուզում  եմ անդրադառնալ մի խնդրի , որը հուզում է և՛ ինձ, և՛ իմ ընկերներին: Դա  ժամանցային վայրերի իսպառ բացակայությունն է գյուղում: Ես և ընկերներս շատ կցանկանայինք, որ մեզ մոտ էլ լինեին կարաոկե-ակումբներ, սրճարաններ, ակումբներ, որտեղ կիրականացվեին տարբեր խաղեր, միջոցառումներ և ծրագրեր:

Կարծում եմ, պետք է համայնքապետարանը  ուշադրություն դարձնի այս խնդրին: Այդ դեպքում, գյուղացիները  իրենց ազատ ժամանակն ավելի հետաքրքիր անցկացնելու և լիցքաթափվելու հնարավորություն կունենան:

Լենա Խաչատրյան, գ.Ագարակ, 17 տ.

***

Ես քսանամյա Էմման եմ: Ուսանողուհի եմ: Ինձ հուզում են բազմաթիվ երևույթներ, որոնք տեղի են ունենում և դեռ կունենան: Սակայն  ամենից շատ, ինձ հուզում է սովորելուց հետո աշխատանք  չգտնելու  տխուր հեռանկարը:

Ինչպես յուրաքանչյուր ուսանող, ես նույնպես կանգնած եմ այդ խնդրի առաջ: Շատ հաճախ  մտածում եմ. « Բա որ չկարողանա՞մ աշխատանք գտնել, բա, որ չստացվի՞, բա որ այս հինգ տարիները ջուրն ընկնեն»:

Առջևում դեռ երկու տարի էլ ունեմ, բայց արդեն անհանգստանում եմ: Պատճառն այն  է, որ շատ-շատերը մնում են առանց մասնագիտական աշխատանքի և այլ գործերով են զբաղվում: Իսկ ո՞ւր մնաց  այդ չորս-հինգ տարիների տքնաջան աշխատանքը, սովորելը  և գիտելիքները: Ինչքան էլ ասենք, թե կարևորը ուսում ստանալն է, բայց երբ չես ունենում համապատասխան գործ, այդ տարիները մի տեսակ ապարդյուն են թվում: Եվ ի՞նչ անել:

Հուսալով շարունակել մնացած երկու տարի՞ն, թե՞ թողնել, որ հիասթափությունը հաղթանակի:

Էմմա Թովմասյան, ք, Աշտարակ, 20 տ.