Հարցազրույց խորագրի արխիվներ

arman arshak

«Չկա նպատակ, որ հնարավոր չլինի իրագործել»

Շաբաթ երեկո՝ հերթական անգործ ու պարապ երեկոներից, ու ինչպես միշտ, ես վիրտուալ աշխարհում եմ։

-Հերիք ա, մի քանի րոպեով գոնե դուրս արի էդ անտերի միջից, հետաքրքիր հաղորդում ա սկսվում՝ «Դեպի Եվրատեսիլ»,- ինչպես միշտ մայրս բարկանում էր, ու երևի այս խոսքերը բոլոր մայրիկների խոսքերն են։
Երբ մայրս ասաց, որ այդ մրցույթի արդյունքում պետք է որոշեն, թե ով է ներկայացնելու Հայաստանը Եվրատեսիլում, որոշեցի դիտել հաղորդումը:

Հերթական մասնակիցն էր, մտածեցի, «Դե կամ Բեյոնսե կամ Ադել են էլի երգելու», բայց սկսեց երգ, որը երբեք չէի լսել։ Այդ մասնակիցը, ով ներկայանում էր իր ուրույն ոճով, Ալեքսանդր Պլատոն էր։

Անցավ մի քանի շաբաթ, համացանցում հանդիպեցի հայտարարության, որ Պլատոյի գրքի շնորհանդեսն է, որոշեցի անպայման մասնակցել:
Դե, 17-ի թղթակցին իր զգացումների մասին ուրիշ պատմելու տեղ չի մնում, միայն 17-ն է: «Հենց 17-ի ընթերցողին էլ կպատմեմ այս ամենի մասին: Հա, կգրեմ Պլատոյին, կգնամ հարցազրույց կվերցնեմ»։ Ու հենց այդպես էլ արեցի:

-Երևի սկսեք ամենասկզբից, առաջին քայլեր…

-Ես երաժշտական դպրոց եմ ավարտել, դաշնամուրի բաժին: Մենք տանը դաշնամուր չունեինք, բայց մեր հարևանի տանը կար, իսկ 90-ականներին, գիտե՞ք ոնց էր. բոլորը ապրում էին մի ընտանիքի նման: Մեկի տանը մարտկոցով լույս էին միացնում, ու բոլորը էդ տանն էին «ապրում»: Ես հիշում եմ մեր հարևանի տանը մի մութ սենյակ կար, որտեղ ահավոր ցուրտ էր, էդ սենյակում էր դրված դաշնամուրը: Ես 6 տարեկան էի, մտնում էի այդ ցուրտ սենյակը ու անընդհատ ծնգծնգացնում էի: Պաշտում էի սև ու սպիտակ ստեղները։ Ու ծնողներս որոշեցին ինձ տանել մշակույթի պալատ, բայց մտածում էին` դե, հավեսը կհանի ու էլ չի շարունակի՝ երեխա է: Բայց ես հասկացա, որ դա իմն է: Մշակույթի տան տնօրենի ու ծնողներիս զրույցից հետո որոշվեց ինձ տանել երաժշտական դպրոց: Բայց մի քիչ բարդ ժամանակներ էին: Ծնողներիս հնարավորությունները շատ մեծ չէին, ու ես չէի հասկանում, որ մեր տանը անընդհատ հայտնվող անծանոթների գալու պատճառը մեր տան իրերը գնելն էր, որոնք ծնողներս վաճառում էին՝ դաշնամուր գնելու համար։ Այդ դաշնամուրը մինչ օրս իմ սենյակում է դրված, շատ եմ սիրում, իմ կյանքի ընկերն է:

Երաժշտական դպրոց, ի տարբերություն հանրակրթական դպրոցի, մեծ հաճույքով էի հաճախում: Հետո նպատակ դրեցի իմ առաջ շարունակել կրթությունս` երաժշտական ուսումնարան, կոնսերվատորիա: Ուզում էի երգել, բայց չկար բեմ: Մերոնց խնդրում էի խմբակներ գտնել, ինչ-որ պարի խմբակ գտան: Սկզբում ուզում էի բեմ, երգել, միկրոֆոն, սակայն ցուրտ էր դահլիճում, ոչ մեկը չկար, բավական բարդ էր: Դե, 90-ականներն էին:

Ծնողներս մասնագիտական ընտրության հարցում ինձ ազատ էին թողել: Ես որոշեցի գնալ հումանիտար ուղղությամբ և ընտրեցի փիլիսոփայությունը, որն ինձ պարգևում էր էսթետիկ հաճույքից մինչև խորը գիտելիք ու աշխարհայացք: Երբեք չեմ զղջացել այս ընտրության համար։ Փոքրիկ շեղում եղավ դեպի հոգեբանություն, հետագայում նաև` մարքեթինգ, երբ ես մեկնեցի ուսանելու Չեխիա: Այս ամենը շատ լավ էր, բայց ինձ պակասում էր երաժշտությունը: Ընկերական շրջապատում, երբ հավաքվում էինք, ես կարող է մի բան կատարել: Չեխիայից վերադառնալուց հետո հինգ տարի դասավանդել եմ համալսարանում: Դասախոսական այս գործունեությունը ևս շատ էի սիրում, ցանկանում էի շարունակել, սակայն շատ էի հոգնում հիմնական աշխատանքիս ու մյուս զբաղմունքների հետ համատեղելու պատճառով։ Երբ դարձա երեսուն տարեկան, երևի ինչ-որ ճգնաժամ սկսվեց. հասկանում էի, որ մի կարևոր բան է պակասում: Այ, մոտավորապես այսպես կարելի է բնութագրել. փայլուն ադամանդ ես ունենում ինքդ քո մեջ, սակայն երբ սկսում ես չօգտագործել, ցեխոտվում է, կեղտոտվում, լցվում տարբեր կուտակումներով, չի կարողանում այլևս առկայծել ու փայլել: Ադամանդը չի վերանում, մնում է ներսումդ, սկսում է նույնիսկ ցավեցնել, բայց չես հասկանում` պատճառն ինչ է: Սկսում ես կորցնել նրա գույնը, ձևը, բովանդակությունը: Այ, հենց նման մի գործընթաց ինձ հետ էր տեղի ունենում. ես հասկանում էի, որ ինչ-որ բան ինձ պակասում է, բայց չէի հասկանում՝ ինչը: Հասկանում էի, որ գրելը այս բարդ փուլում ինձ կարող է շատ օգնել, և ամեն բան կարծես սկսեց դասավորվել: Երեսուն ամյակիս փորձեցի երգել: Այդ օրվանից որոշեցի պրոֆեսիոնալ կերպով զբաղվել երգեցողությամբ, սակայն պահում էի իմ այդ պարապմունքները գաղտնի: Այդ ժամանակ Բուլղարիայում երգի միջազգային մրցույթ էր մեկնարկում, որոշեցի դիմել: Մասնակիցները պրոֆեսիոնալ երգիչներ էին ու ես, որպես բանկային աշխատող, հայտնվել էի այդ խենթ միջավայրում: Նույնիսկ մրցանակի արժանացա՝ «Ամենագրավիչ երգիչ»:

-Իսկ ինչպե՞ս որոշեցիք մասնակցել Եվրատեսիլին:

-«Դեպի Եվրատեսիլ»-ն ինձ համար հարթակ էր` դրսևորվելու որպես արտիստ ու, առհասարակ, որպես անձ: Տարբեր կատարումներ ներկայացրեցի: Հիշարժան էր սասունցիական երգի իմ ընտրությունը: Այն աղմուկ առաջացրեց, կային մարդիկ, որ պնդում էին, թե իբր այն եվրատեսիլյան ձևաչափ չունի, սակայն ես շարունակում էի բացատրել, որ ես այդ երգով չեմ պատրաստվում եվրատեսիլյան բեմ բարձրանալ. սա ուղղակի ընտրություն է, որի միջոցով փորձում եմ ցույց տալ իմ հնարավորությունները: Չորրորդ փուլում իրավիճակն ավելի բարդ էր, որովհետև այդտեղ ես ու մարզիչս որոշ տարաձայնություններ ունեինք: Ես ընտրեցի Ալֆրեդ Շնիտկեի «Ֆաուստ» կանտատից մի արիա, որին միշտ երազել էի անդրադառնալ: Վերջապես ստեղծվել էր առիթ` հարթակ: Հագեցած, բարդ ու շատ ստեղծագործական գործընթաց էր, ստիպված եղա սովորել բառերը` գերմաներեն: Մի ամբողջ հակասությունների կծիկ էի դրել այդ կերպարի մեջ: Այն և’ ըմբռնվեց, և’ չըմբռնվեց: Ամեն դեպքում իմ նպատակը լիովին կատարվեց, քանի որ ես ռոքից, սասունցիական երգից հետո ցանկացա ցույց տալ, որ կարող եմ բեմում լինել տարբեր կերպարներով:

Ամեն դեպքում, նորից գալիս ենք ներուժի թեմային, որն ուղղակի առանց կամքի ու աշխատասիրության կարող է խթանի փոխարեն խոչընդոտ դառնալ: Ի վերջո յուրաքանչյուրիս առաքելությունն է՝ տնտղել մեր ներուժը, փորձել դրսևորել այն հանուն ներքին ու համընդհանուր ներդաշնակության, որպեսզի նշածս ադամանդի նման քարացած խոռոչ այն չդառնա: Այն, ինչ դու զգում ես 15 տարեկանում, 30-ում նույն կերպ հաստատ չես զգալու , նույնիսկ եթե անես նույն գործողությունը, զգացողությունը նույնը չի լինելու, նույն ցանկությամբ չես անելու, պարզապես դու այլևս նույնը չես:

Չկա նպատակ, ցանկություն, որ հնարավոր չլինի իրականացնել: Ես փորձում եմ ցույց տալ, որ այո’, բանկային աշխատակիցը իր երրորդ տասնամյակում կարող է Եվրատեսիլի հայտ ներկայացնել ու բեմ բարձրանալ` ըմբռնելով, որ մեկն իրապես մյուսին չի հակասում:

Տեխասից Սպիտակ

Օրերս այցելեցի Սպիտակի ԵՄՔԱ, որտեղ կամավորական ծրագրով աշխատում և արդեն մեկ տարի է Հայաստանում ապրում է մի ամերիկուհի։ Նրա անունը Նայոմի Թայս է։ Բավականին հետաքրքիր ու անմիջական անձնավորություն, ում հետ ունեցա ոչ պակաս հետաքրքիր զյույց։ Բայց մինչ զրույցը ձեզ ներկայացնելը մի բան ավելացնեմ՝ նա նոր է սովորում հայերեն, ու երբ մտա ներս, նրա սեղանին նկատեցի հայերենի տետրն ու շատ ուրախացա։

-Մի փոքր կպատմե՞ք Ձեր կյանքից, որտե՞ղ եք ծնվել, ի՞նչ մասնագիտություն ունեք։

-Ես ծնվել եմ Հյուդսոնում՝ Տեխասում։ Ես տեխասցու յոթերորդ սերունդ եմ, ինչը նշանակում է, որ Տեխասի հիմնադրման ժամանակ իմ ընտանիքն այնտեղ է եղել։ Ես շատ մեծ ընտանիք ունեմ։ Երկու քույր և չորս եղբայր ունեմ։ Նրանցից շատերը դեռ ապրում են Հյուդսոնում։ Վիրջինիայում գնացել եմ քոլեջ, որտեղ քիմիա եմ ուսումնասիրել։ Հետո աշխատել եմ ‘’Youth Odyssey’’ կազմակերպությունում, որտեղ օգնում էի երեխաներին ձեռք բերել հմտություններ՝ ճամբարների ու բակային խաղերի օգնությամբ։-Ինչպե՞ս ստացվեց, որ հայտնվեցիք Հայաստանում։

-Միացա «Խաղաղության կորպուս» կազմակերպությանն ու եկա Հայաստան։ Ծրագիրն իրականացվում է ԱՄՆ-ի կառավարության կողմից։ ԱՄՆ-ում յուրաքանչյուրը, ով քոլեջ է ավարտել, կարող է միանալ այս ծրագրին։ Տարիքային սահմանափակում չկա։ Ծրագրի մասնակիցների տարիքը քսաներկուսից հասնում է յոթանասունի։ Այս ծրագրի մասնակիցները սփռված են ողջ աշխարհում։ Ես պետք է գնայի Թայլանդ կամ գայի Հայաստան։ Ինչպես տեսնում եք, ես ընտրեցի Հայաստանը։

-Մինչ այդ, ի՞նչ գիտեիք Հայաստանի մասին, Ձեր շրջապատում կայի՞ն հայեր։

-ԱՄՆ-ում մի հայ ընկեր ունեի, նա ինձ Հայաստանի հետ կապող միակ օղակն էր այն ժամանակ։ Ես ճանաչում էի նրա ընտանիքին ու գիտեի, որ նրանք ԱՄՆ-ում են հայտնվել քսաներորդ դարի սկզբին։ Փենսիլվանիայում էլ մեծ հայ համայնք կա։

-Որտե՞ղ և ի՞նչ կամավորական աշխատանքներ եք կատարում:

-Ես աշխատում եմ Սպիտակ քաղաքի ԵՄՔԱ-ում։ Այժմ մենք բազմաթիվ երիտասարդական ծրագրեր ենք իրականացնում։ Այն երիտասարդները, ովքեր ցանկանում են հագեցած ժամանակ անցկացնել, միանում են մեր ծրագրերին։ Նաև մենք ունենք ծրագիր երիտասարդ աղջիկների համար։ Մենք ուղղակի հավաքվում ենք ու խոսում տարբեր թեմաների շուրջ, տարբեր հետաքրքիր բաներով զբաղվում։ Ունենք նաև անգլերենի խմբակ, էկո խմբակ, հետո նաև կլինեն ֆիթնեսի և յոգայի խմբակներ։ Այսինքն, եթե գիտեք երիտասարդների, ովքեր ուզում են լավ ժամանակ անցկացնել, կարող են միանալ մեզ։

-Գիտեմ, որ առաջին անգամ եք Հայաստանում, արդեն հասցրե՞լ եք ընկերներ ձեռք բերել, մերվել շրջապատին։

-Ծրագրի առավելություններից է նաև այն, որ ես այստեղ եմ մոտ երեսուն ծրագրին մասնակցող ամերիկացիների հետ, որոնց հետ բավական լավ ժամանակ եմ անցկացրել ու հասցրել եմ ընկերանալ շատերի հետ։ Իսկ հետո, երբ ես եկա Սպիտակի ԵՄՔԱ-ում աշխատելու, ընկերացա նաև Անիի ու Թաթուլի հետ (նրանք միասին աշխատում են նույն աշխատասենակում)։ Նոր շրջապատին հարմարվելու գործում նրանք ինձ շատ օգնեցին։ Մարդիկ այնքան հյուրընկալ էին, որ չհասցրեցի ինձ միայնակ զգալ։ Ինձ համար հեշտ եղավ նոր միջավայրին հարմարվելը։ Ես իսկապես սիրեցի Սպիտակը։-Արդեն բավական ժամանակ է ապրում եք այստեղ, ի՞նչն է Ձեզ ամենից շատը գրավել հայերի մեջ ու, առհասարակ, Հայաստանում։

-Սկզբում, երբ ապրում էի հյուրընկալող ընտանիքների հետ, հասկացա, թե մարդիկ այստեղ ինչ հյուրասեր են ու բարի։ Նրանք միշտ ստիպում են քեզ ուտել, որն իրոք հաճելի է ու մի քիչ էլ դժվար (ծիծաղում է)։ Նաև շա՜տ եմ սիրում այստեղի մրգերն ու բանջարեղնը, որովհետև շատ համեղ են ու տարբերվում են Ամերիկայում իմ կերածներից։

-Ի՞նչն եք ամենից շատը հավանել հայկական խոհանոցում։

-Դա բավական դժվար հարց է։ Ես սիրում եմ հարիսա, խորոված, սպաս։ Բայց իրականում, ես շատ եմ սիրում հայկական մրգերը։ Դուք ունեք աշխարհի ամենահամով ծիրանը, և կարծում եմ, որ հենց դա է պատճառը, որ ծիրանը դարձել է ձեր երկրի խորհրդանիշը։

-Ի՞նչ դժվարություններ կային և կան այստեղ Ձեզ համար:

-Ամենամեծ դժվարությունն ինձ համար հայերենն է։ Իմ հայերենն իրոք վատ վիճակում է, որը դժվարացնում է մարդկանց հետ շփումը։ Երբեմն լինում է այնպես, որ տեսնում եմ հետաքրքիր մարդկանց ու չեմ կարողանում խոսել նրանց հետ կամ հասկանալ, թե ինչ են նրանք ասում։ Հիմա սովորում եմ հայերեն և ուզում եմ ավելի լավ իմանալ ձեր լեզուն։

-Ի՞նչը կուզենայիք փոխել թե՛ հայերի մեջ, թե՛ Հայաստանում:

-Սպիտակը կուզենայի տեսնել ավելի մաքուր, գետն ավելի քիչ աղտոտված լիներ։ Կուզենայի, որ հայերը ավելի շատ հնարավորություն ունենային հանդիպել տարբեր մարդկանց։ Քանի որ բոլոր հայերն իրար նման են, լավ կլիներ, որ նրանք տարբեր մարդկանց հետ շփվեին։

-Իսկ ի՞նչ ընդհանուր գծեր կան մեր երկու ժողովուրդների միջև։

-Քանի որ Ամերիկան շատ մեծ է, այնտեղ կան բազմազան մարդիկ։ Կան նաև մարդիկ, ովքեր նման են հայերին։ Հայերը շատ պահպանողական են ու ավանդապաշտ։ Մարդիկ շատ շուտ են ամուսնանում։ Ես Ամերիկայի հարավից եմ, ու շատ ընդհանուր գծեր կան Ամերիկայի հարավի մարդկանց ու հայերի միջև։

-Այս ծրագրի ավարտից հետո կցանակա՞ք կրկին գալ Հայաստան։

-Ես այստեղ դեռ երկու տարի պետք է ապրեմ։ Ու հետո անպայման հետ կգամ։

-Ի՞նչ ծրագրեր ունեք:

-Երբ Հայաստանից գնամ, պետք է շարունակեմ կրթությունս ու ստանամ գիտական աստիճան։

marat sirunyan

Տարագրությունը մանկավարժին վարձ

Մանկավարժի աշխատանքը բարդ է, պատասխանատու, կարևոր: Մեկ ուսուցչից է կախված՝ վաղվա հասարակությունն ինչպիսին կլինի, ուսուցչից է կախված, թե իր դիմաց նստած 20 երեխայից գոնե տասը կդառնա՞ն լավ ու պիտանի մարդ, թե՞ հակառակը: 

Այսօրվա հարցազրույցն անցկացնում եմ իմ շատ սիրելի ուսուցիչներից մեկի՝ հայոց լեզվի և գրականության ուսուցչուհի Գայանե Աբովյանի հետ: Ցավով պետք է նշեմ, որ այս հարցազրույցն անցկացրել եմ համացանցի միջոցով, քանզի այսօր նա էլ իր ընտանիքի հետ, մեր շատ-շատ հայրենակիցների պես, ստիպված բռնեց տարագրության ճամփան: Որքա՜ն ցավալի է, որ մեր մտավորականներն էլ այսօր տարագիր են դառնում: Առաջ թշնամին, օտարներն էին հայի մեջքը կոտրելու համար քշում, հեռացնում մտավորականներին, այսօր դրա համար ամեն ինչ անում են մեր իսկ երկրի «տերերը»:

-Մի փոքր կպատմե՞ք Ձեր մասին:
-Ծնվել եմ Կիրովականում, մեծացել՝ Վանաձորում, սիրել, երազել, նպատակներ դրել, հասել դրանց, հիասթափվել, հասել օտար ափեր… Որ շարունակեմ գոյատևել:

-Ո՞ր թվականին եք ծնվել, հետաքրքրական ի՞նչ կհիշեք Ձեր մանկության տարիներից:
-Ծնվել եմ 1979 թվականին: Մանկությունս լի էր ծնողներիս անսահման սիրով, մանկապարտեզում ՝ ուսուցիչներիս սիրով ու հոգատարությամբ: Ամեն հանգստյան օրերի ծնողներս ինձ ու եղբորս տանում էին զբոսանքի՝ քաղաքային այգի, Երկաթուղայինների այգի. շաբաթ-կիրակին կարուսելների օրեր էին: Քաղաքային այգում տարբեր մուլտհերոսների նկարներ էին վահանակների վրա տեղադրած: Ամեն անգամ դրանց մոտով անցնելիս հիանում էի գայլի, նապաստակի պատկերներով, ու զարմանում էի, թե ինչքա՜ն մեծ են դրանք: Տարեցտարի նկատում էի, որ իմ սիրելի հերոսների պատկերները փոքրանում են, մինչև հակացա, որ ես արդեն 6 տարեկան եմ, ու ես եմ մեծանում, ոչ թե նրանք են փոքրանում:

-Իսկ ավելի մեծ՝ դպրոցական տարիներից ի՞նչ կպատմեք:
-Սեպտեմբերի մեկ, ծաղիկներ, այդքան սպասված դպրոցական առաջին օր Կիրովականի թիվ 20 դպրոցում, երկու տարի անց թիվ 20-ի կողքին վեր խոյացավ թիվ 25 դպրոցը, և ես, իմ դասընկերների հետ, երրորդ դասարան գնացի 25-ում: Դպրոցը մեծ ու գեղեցիկ շինություն էր, ու ես հպարտանում էի, որ դրա շինարարությանը մասնակցել է հայրս՝ որպես շինարար: Այդպես ուրախ էինք երեք ամիս՝ մինչև դեկտեմբերի 7-ը. այդ օրը մեր կյանքը բաժանեց երկրաշարժից առաջի ու հետոյի:

-Մի փոքր կմանրամասնե՞ք այդ «առաջն ու հետոն»:
-«Առաջը» ջերմ էր, լուսավոր, «հետոն»՝ փլուզումներ, սարսափ… Ես դպրոցում էի ու չգիտեի՝ երկրաշարժն ինչ է, տեսա՝ գիրքս ու տետրս սեղանից թռչում են: Միահամուռ ճիչ էի լսում՝ «ա՜»: Բոլորս փախանք դեպի դասարանի դուռը, հետո՝ միջանցք. ոչինչ չէի լսում, բացի «ա՜»-ից: Մեր կորպուսը հեռու էր մուտքի դռնից: Չէի հասկանում՝ ինչու չեմ կարողանում ուղիղ քայլել, պատերին էի դիպչում, ընկնում, վեր կենում: Դուրս եկա դպրոցից: Փողոցներում ասեղ գցելու տեղ չկար, բոլորը լացում էին, ու օդում էդ մի բառն էր պտտվում՝ երկրաշարժ: Արյունոտված ձեռքերով ու ոտքերով աղջիկների գրկած տանում էին վազքով, մեքենաները բարձր ազդանշաններ էին արձակում: Մեկն ասաց՝ 20-րդ դպրոցը քանդվել է: Ուղեղս մթագնեց՝ եղբայրս էնտեղ է. նա առաջին դասարանում էր: Վազեցի դեպի 20-րդ դպրոցը, դրսում գտա ուսուցչուհուն, շորերը քաշքշեցի.

-Ո՞ւր է Աշոտը:
-Չգիտե՜մ…

Փոքր եղբայրս մորս հետ տանն էր, վազեցի տուն՝ մարդկային ճչացող, լացող ամբոխի միջով: Եղբայրս հարևանների մոտ էր, մայրս գնացել էր ինձ ու եղբորս գտնելու: Հարևաններս չէին թողնում գնամ: Հայրս եկավ՝ բերելով մորս ու եղբորս: Ողջ գիշեր մնացինք հորս ընկերոջ սեփական տան բակում: Ռադիոն միացրած էր, ատում էի էդ ռադիոն: Հենց ռադիոյով ասում էին՝ էլի է երկրաշարժ լինելու, հողը նորից փախչում էր ոտքերիս տակից: Չեմ հիշում՝ քանի ընտանիք էինք հավաքված էդ տան կրակի շուրջը, բայց հիշում եմ, որ բոլորը փոքր երեխաներ ունեին, ու բոլորս միաձայն լացում էինք:
Քեռիս խնջույքի մասնակցելիս է եղել, լսել է՝ Կիրովականը փլուզվել է, ամեն ինչ մոռացած նստել է մեքենան, եկել գտել մեզ՝ մանկապարտեզի շենքի առաջ (քիչ, թե շատ՝ ազատ տարածքը այդտեղ էր): Տեղափոխվեցինք Նոյեմբերյանի Կողբ գյուղ, որտեղ էլ ավարտեցի երրորդ դասարանը: Երեք երեխա էինք աղետի գոտուց մեր դասարանում՝ ես ու երկու տղա: Մեզ յուրահատուկ խնամքով էին վերաբերվում թե՛ ուսուցիչները, թե՛ աշակերտները: Այդ տարին յուրահատուկ էր նրանով, որ մայիսի 9-ի մեծ միջոցառման ժամանակ երրորդ դասարանցիներիս հանդիսավորությամբ պիոներների շարքերն ընդունեցին: Ներկա էին մեր գյուղի պատերազմի վետերանները, ես նրանց նայում էի հիացած աչքերով. նրանք ինձ համար մարմնավորված Սասունցի Դավիթներ էին: Հիասքանչ օր էր: Իմ տարեկիցները վերջին պիոներները եղան:

Մի անգամ էլ էնտեղ էինք դասի նստած, ոտքերս թուլացան, ականջներս խշշացին ու հասկացա, որ պետք է դուրս փախչել. էլի երկրաշարժ էր:

Հետո ամեն ինչ սկսեց շատ արագ փլուզվել, մենք մոռացանք՝ ինչ են գազը, լույսը, մեզ մնաց միայն հույսը…

Ես մինչ երկրաշարժը չգիտեի՝ ինչ է լամպը, վառարանը, դրանից հետո այդ ատրիբուտները դարձան մեր կյանքի ամենօրյա անբաժանելի մասերը, քանզի դասերը լամպի լույսի տակ էինք սովորում:

էդքանը քիչ էր, օդում պայթեց պատերազմը: Սումգայիթ, Կիրովաբադ, Ղարաբաղ: Թվում էր, թե մենք Վանաձորում պատերազմից հեռու էինք, բայց սարսափով ու խորին հարգանքով դիմավորում էինք հերոս զինվորների աճյունները: Այդ տղաները մեր ընկերների եղբայրներն էին, քեռիները, հորեղբայրները, ու պատերազմը, նրանց կորստի ցավով, մտավ նաև մեր տները:
Երկրաշարժից ևս մի բան հիշեցի: Հայրս, երբ դեկտեմբերի 7-ին գնացել էր իմ հետևից դպրոց, տեսել էր ուսուցչուհուս՝ ձեռքերը պատռված ու արյունաթաթախ: Նա իրեն չէր կորցրել. ջարդել էր ապակին ու հանդիպած երեխաներին պատուհանից դուրս հանել, ես ու մի քանիսն էլ դռնով էինք փախել: Նա իմ շատ սիրելի դասվար Լեյլի Սարգսյանն էր, որն, ինչքան գիտեմ, նույնպես այսօր Հայաստանում չէ:
Փաստորեն այսօր էլ է Հայաստանում երկրաշարժ, ու անգամ այն ժամանակվա «փրկարարներն» այսօր ոչ միայն չեն կարողանում փրկել, այլ իրենք էլ են «զոհ» գնում, ցավոք:

-Իսկ ինչպե՞ս կարողացաք այդ դժվարին պայմանները հաղթահարելով՝ սովորել պայքարել և ինքներդ դառնալ մանուկներին կրթող, լույս տվող: Ինչպե՞ս կամ ինչո՞ւ ընտրեցիք հենց հայոց լեզվի և գրականության մասնագետ լինելու ուղին:
-Հայտնի բան է՝ աշակերտը, սիրելով ուսուցչին, սիրում է նաև նրա դասավանդած առարկան: Մենք չորրորդ դասարանում գժի նման սիրում էինք մեր դասղեկ և հայոց լեզվի ուսուցչուհի Աիդա Մարտիրոսյանին: Նա էլ դարձավ իմ ուղենիշ փարոսը՝ մասնագիտության ընտրության հարցում: Իմիջիայլոց, տարրական դասարաններում գերազանց սովորող յուրաքանչյուր աղջիկ ասում էր՝ ուսուցիչ է դառնալու: Ես էլ: Չորրորդ դասարանում արդեն ես հատատ գիտեի, որ միայն ուսուցիչ եմ ուզում դառնալ: Դա դարձավ ինձ համար նպատակ: Ես գիտակցաբար և ենթագիտակցորեն ֆիքսում էի ուղեղիս մեջ իմ ու դասընկերներիս հարաբերությունները ուսուցիչների հետ, մեր զգացողությունները ուսուցիչների հետ հարաբերություններում, մտածում էի՝ ինչից զգույշ լինեմ, որ հետո ես թույլ չտամ նույն սխալները իմ աշակերտների հետ: Ասում են՝ մեծերը մոռանում են իրենց մանկությունը: Դա ինձ վախեցրեց, ու որ ես էլ չմոռանամ իմ ու ընկերներիս ապրումները, սկսեցի օրագիր պահել, որտեղ մանրամասնորեն ֆիքսում էի իմ ու ընկերներիս ձեռքբերումները, ապրումները: Օր օրի ավելի էի համոզվում, որ ուսուցիչ եմ դառնալու, որ միշտ օգնեմ երեխաներին պատանեկան անցումային շրջանը հեշտ հաղթահարել:

-Ե՞րբ և որտեղի՞ց սկսեցիք Ձեր՝ ուսուցչի մասնագիտական գործունեությունը: Քանի՞ տարվա ուսուցչի աշխատանքային փորձ ունեք:
-Սովորում էի ՎՊՄ-ի երրորդ կուրսում, երբ անցա աշխատանքի: Սուղ պայմաններ էին, և ծնողներս դժվարանում էին վճարել ուսմանս վարձը: Աշխատանքի անցա Ձորագյուղի 9-ամյա դպրոցում, որտեղ մեկ տարի որպես դասվար աշխատելուց հետո, 2002թ.-ին տեղափոխվեցի Լեռնավանի միջնակարգ դպրոց՝ արդեն իմ մասնագիտությամբ: Այդտեղ էլ աշխատեցի մինչև 2016թ.-ը: Աշխատելուն զուգահեռ՝ ավարտեցի ուսումս: Ընդհանուր՝ 15 տարվա աշխատանքային փորձ:

-Իսկ հեշտորե՞ն հմտացաք Ձեր գործում, ամեն ինչ այնպե՞ս էր, ինչպես պատկերացնում էիք:
-Ինձ զգում էի ինչպես ձուկը ջրում: Բայց հմտանալը տարիների աշխատանքի հետ է գալիս: Ես աշխատելու ընթացքում նաև հասկացա, որ ուսուցիչ, իսկապես, ծնվում են, չեն դառնում: Երեխային հասկանալը հեշտ բան չէ, դա սովորեցնելով չէ, իսկ եթե երեխային (չեմ ուզում ասել՝ աշակերտին) չհասկանաս, ոչինչ էլ չես կարող սովորեցնել:

-Ձեր օրագիրն օգնե՞ց Ձեզ, երբևէ եղե՞լ է, որ գաք տուն, բացեք այն ու փնտրեք այս կամ այն բանը, թե՞ հիշում էիք ամենը:
-Աշխատանքային առաջին տարիներիս բացել եմ, բայց շատ բան չէի մոռացել, ամեն ինչ մնացել էր սրտիս և ուղեղիս մեջ: Ուղղակի նայում էի 6-րդ, 7-րդ դասարանի աշակերտներիս և ուզում էի տեսնել ինձ այդ տարիքում:

-Իսկ ի՞նչ զուգահեռներ կտանեք Ձեր աշակերտական տարիների ու ներկայիս աշակերտների միջև:
-Մարդու կրթվելու հնարավորություններն ինչքան հեշտանում են, այնքան մարդը կրթությունից հեռանում է, թեև փայլուն աշակերտներ շատ եմ ունեցել: Իսկ մարդը տարբեր ժամանակատարածական հարթություններում միշտ էլ նույնն է՝ չնայած անգամ դարերի բերած փոփոխություններին:

-Ո՞րն էր Ձեր՝ աշակերտների հետ շփվելու, նրանց վստահությանն ու սիրուն արժանանալու գաղտնիքը: Արդյո՞ք միայն աշխատանքի հանդեպ սերն ու մանկության վերլուծությունները:
-Կյանքում ամեն ինչ փոխադարձ է՝ սերն ու հարգանքը, վստահությունը՝ նույնպես: Ես միշտ սիրում եմ ասել՝ ինչ գործ ուզում ես անել, արա լավ, կարո՞ղ ես՝ շատ լավ: Իսկ գործը լավ անելու համար պետք է շարունակել զարգանալ, և ոչ միայն մասնագիտական ոլորտում: Ուզում եմ հիշել Վանաձորի թիվ 25 դպրոցի աշխարհագրության ուսուցիչ և 10-րդ դասարանում իմ դասղեկ լուսահոգի ընկեր Էլիբեկյանին: Նա հիվանդ էր արյան քաղցկեղով, որն էլ դարձավ նրա մահվան պատճառը: Մենք նրան «քայլող հանրագիտարան» էինք ասում. լինելով պատմության, աշխարհագրության մասնագետ՝ հեշտությամբ պատասխանում էր մեր հարցերին քիմիայից, ֆիզիկայից, մաթեմատիկայից, տնայիններն էր օգնում գրել, եթե դիմում էինք:

-Չեմ կարող չնշել նաև, որ Դուք մեծ ներուժ եք ունեցել իմ՝ ստեղծագործական ոլորտում զարգացման մեջ, և եթե չլինեիք Դուք ու Ձեր օգնությունը, գուցե չհասնեի այն փոքր, թե մեծ հաջողություններին, որոնց հասել եմ, կամ գուցեև այսօր ընդհանրապես չգրեի: Ոչ բոլորը շարքային աշակերտի մասին այդքան կհոգային, ինչպես Դուք, ոչ բոլորը իրենց դասից կշեղվեին, դասաժամը կզոհաբերեին հանուն աշակերտներից մեկի, ոչ բոլորի համար է կարևոր դիմացինի խնդիրը: Այդ ամենի համար շատ շնորհակալ լինելով ՝ ուզում եմ, այնուամենայնիվ, հարցնել՝ ինչո՞ւ, ի՞նչն էր Ձեզ ստիպում օգնել, գոտեպնդել, առաջ մղել, ինչո՞ւ Դուք ևս շատերի պես անտարբեր չէիք ինչպես իմ, այնպես էլ մյուս աշակերտների խնդիրների կամ հաջողությունների նկատմամբ:
-Յուրաքանչյուր աշակերտ, մարդ յուրահատուկ է և պահանջում է յուրահատուկ մոտեցում: Յուրաքանչյուր ուսուցիչ մանկավարժ է և հոգեբան: Ուսուցիչը նրա համար է ուսուցիչ, որ ոչ թե սովորեցնի միայն օրվա նյութը, այլ օգնի երեխային սովորել՝ սովորել, ապրել, կյանքի դժվարությունները հեշտ հաղթահարել, ինքն իրեն ճանաչել: Ինձ թվում է՝ ես քեզ օգնեցի ինքդ քեզ ճանաչել: Ի՞նչը ստիպեց. ուսուցչական հոտառությունը և մայրական բնազդը: Թող պաթետիկ չհնչի, բայց ինձ համար միշտ կարևոր են եղել իմ բոլոր աշակերտները՝ իրենց ուրախություններով ու տխրություններով:

-Կրկին շնորհակալ եմ: Իսկ ի՞նչն էր Ձեզ ամենաշատը գոհացնում Ձեր աշխատանքում, երեխաների հետ շփման մեջ, ինչպես նաև՝ կրթական ոլորտում և ի՞նչը հակառակը՝ դժգոհություն պատճառում: 15 տարիների ընթացքում արդյո՞ք հոգնել կամ հիասթափվել եք Ձեր աշխատանքից:
-Ես հասել էի իմ նպատակին, աշխատում էի՝ կատարելով իմ սիրած աշխատանքը: Աշխատանքը աճող, ձևավորվող մարդու հետ հրաշալի է, երբ դու կարող ես մեր իմաստուն գրողների ստեղծագործությունների աղդեցությամբ ճիշտ ուղղորդել այդ աճը:

Դժգոհություն և հիասթափություն… Հենց սրանք էին պատճառը, որ ես դուրս եկա աշխատանքից և հայտնվեցի օտար ափերում:

-Մի փոքր կմանրամասնե՞ք, թե որո՞նք էին այդ դժգոհություններն ու հիասթափությունները:
-Ուսուցչի աշխատանքը շատ դժվար է և շատ պատասխանատու, բժշկի աշխատանքի նման: Սխալվելու իրավունք չունես, այլապես կվտանգես կազմավորվող մարդու ապագան և ճակատագիրը: Դա մեծ լարվածություն է պահանջում և տքնաջան աշխատանք: Հաճախ այնքան հոգնած ես տուն հասնում, որ սեփական երեխաներիդ համար ո՛չ ուժ ես ունենում, ո՛չ ժամանակ, ու դեռ պիտի պատրաստվես հաջորդ օրվա դասերին, օրվա պլան գրես, հետաքրքիր նյութեր պատրաստես, դասի կառուցվածքն ուրվագծես, դեռ երազում էլ՝ էդ ամեն ինչը շարունակես: Ու երբ դրա դիմաց ստանում ես աշակերտի աշխատանքը, հարցերն ու հետաքրքրությունը, թևեր ես առնում: Գնահատողդ լինում է միայն աշակերտը: Իսկ վերադասներից միայն կարող ես լսել, թե ուսուցիչները չեն աշխատում, քիչ են աշխատում, լավ չեն աշխատում և այս տիպի բաներ: Իսկ ի՞նչ է ստանում ուսուցիչը չարքաշ աշխատանքի դիմաց. օրեցօր նվազող աշխատավարձ, որով երեխայիդ հոգսերն էլ չես կարողանում հոգալ, օրեցօր ավելացող պարտականություններ և սպառնալիք՝ դուրդ չի գալիս՝ դուրս արի, էնքա՜ն խնդրող կա: Եվ սա այն ժամանակվա նախարարի մակարդակով, որը բերանի ծամոն սարքեցին նրան ստորադասված բոլոր պաշտոնյաները: Գյուղական համայնքներում դպրոցները դատարկվում են: Պետական քաղաքականության արդյունքում Հայաստանն ու դպրոցը դատարկում են արտագաղթի միջոցով, իսկ ուսուցչին ասում են՝ աշխատավա՞րձ ես ուզում, դպրոցը ապահովիր աշակերտով:
Այսինքն ուսուցիչը և՛ իր չարքաշ աշխատանքը պիտի անի, և՛ պետության գործը: Դու քո տանը՝ ստրուկ: Ստացվում է, որ ավելի լավ է՝ ուրիշի տանը բանվոր լինես՝ որոշակի իրավունքներով, քան քո տանը՝ իրավազուրկ ստրուկ:

-Հեշտորե՞ն կայացրիք գնալու որոշումը: Հիմա կուզեի՞ք վերադառնալ, հե՞շտ է հայրենիքի մտավորականին օտար ափերում գոյատևելը:
-Ինչպե՞ս կարելի է հեշտորեն կայացնել տանից-տեղից, հարազատից, արմատներից հեռանալու որոշումը, դրա ծանրությունը միայն հեռացածները կիմանան: Սա փախուստ է: Երկարատև, ապարդյուն պայքարից հետո, որ չկորչի հավատը, գոնե երեխաներիս հավատը՝ ապագայի, պետության, իշխանավորի խոսքի ու օրինականության նկատմամբ: Տղաս, երբ իմացավ, որ հեռանալու ենք, ասաց՝ մա՜մ, բա ես առանց սարերի ի՞նչ եմ անելու: Առանց արցունքի չեմ կարողանում հիշել դա. ես էլ շա՜տ եմ սիրում մեր սարերը: Էստեղ սարեր չկան:

Արմատից պոկված ծառի համար ինչքա՞ն հեշտ կլինի օտար հողում: Դեռ հոգիս կատուներն են ճանկռում, չգիտեմ՝ երբ կանցնի: Բայց մի տեսակ կապանքներից ազատվածության զգացողություն էլ կա, որը թույլ չի տա հետ վերադառնալ, քանի դեռ հայ հողը հայի համար տուն չէ, ու հայը իր պետության համար բարձրագույն արժեք չէ, այլ հարստահարման միջոց:

-Այսինքն ձեր նահանջը երգո՞վ է: Մի օր Դուք կամ գոնե Ձեր երեխաները կվերադառնա՞ն: Դուք ի՞նչպես եք տեսնում այս համահայկական խնդրի լուծումը:
-Տղաս ասում է՝ մեծանամ, գնալու եմ հայրենիքիս պարտքը տամ: Իսկ ես դեռ շարունակում եմ ամեն օր մեռնել ապրիլյան հերոս տղաներին հիշելով, պատկերացնում եմ՝ ի՜նչ են ապրում նրանց մայրերը: Խելագարվում եմ դրա մասին մտածելիս: Երբ գնալու մասին իմացավ, տղայիս դպրոցի տնօրենն ասաց՝ ցավում եմ, որ Տիգրանի նման երեխային տանում եք: Ասացի՝ կգանք, երբ այսօրվա տիրող, մեղմ ասած, անօրինական մթնոլորտն ու իշխող չինովնիկական հասարակարգը վերանան, կամ, երբ լինի միահամուռ, կազմակերպված պայքար այդ անարդարության դեմ, որը տիրում է մեր տանը, որտեղ մենք չունենք իրավունքներ, այլ միայն պարտականություններ, անպաշտպան ենք ու խոցելի, որտեղ ոչ թե տեր ենք, այլ ստրուկ…

-Ձեր աշխատանքին՝ մանկավարժությանը, կարոտե՞լ եք: Նպատակներ չկա՞ն այդտեղ էլ՝ օտարության մեջ մեծացող հայ մանուկներին հայոց լեզու ու հայություն սովորեցնելու:
-Նպատակներ կան, բայց անմշակ ցանկություններ են, այդ պատճառով դեռ չեմ ուզում խոսել դրանց մասին: Ինձ թվում էր՝ մի հինգ տարի դպրոցի երես չեմ ուզի տեսնել, բայց հոկտեմբերի 5-ին՝ ուսուցչի տոնին, էնքան շնորհավորանքներ ուղարկեցիք՝ քիչ էր մնում ոտքով հետ գայի: Արդեն օդս չի հերիքում առանց գործի, առանց երեխեքի, թեև իմ երեխեքը շնչելու ժամանակ չեն տալիս. վերջապես մամայի երես են տեսել:

Երանի բոլոր հայերս միասնական լինենք, ու մեր դարավոր երազանքը մի օր ի կատար ածվի:

Աղոթքի և աղոթելու մասին

Ի՞նչ է աղոթքը: Ինչո՞ւ և ինչպե՞ս աղոթել, որո՞նք են աղոթքի տեսակները: Մեր զրույցի ընթացքում հենց այս մասին էր պատմում Տեր Զորայր քահանա Կարապետյանը: 

Լուսանկարը` Ռաֆիկ Թումանյանի

Լուսանկարը` Ռաֆիկ Թումանյանի

-Աղոթքն Աստծուն ուղղված խնդրանք է, աղաչանք կամ փառաբանություն, Աստծո հետ հաղորդակցվելու միջոց: Հիշեք՝ աղոթքը երբեք չի կարող լինել կոչ, պահանջ կամ հորդոր, այն խնդրանք է և գոհաբանություն:

Աղոթքը լինում է երկու տեսակի՝ առանձնական և ընդհանրական:

Առանձնական աղոթքի ժամանակ ամենքս մտովի մեր ցանկությունը, խնդրանքն ու աղերսն ենք ուղղում Աստծուն: Աղոթքը պետք է լինի անկեղծ, լուռ, հանգիստ և ոչ ցուցադրական կամ կեղծ:

Քրիստոս ասում է. «Երբ աղոթում եք, մի՛ եղեք կեղծավորների նման, որովհետև նրանք սիրում են ժողովարաններում և գլխավոր փողոցների անկյուններում կանգնած աղոթել, որպեսզի մարդկանց կողմից նկատվեն: Բայց դու, երբ աղոթում ես, մտի՛ր քո սենյակը, փակի՛ր դուռը և աղոթի՛ր քո Հորը, որ ծածուկ տեղում է, և այդ ժամանակ քո Հայրը, որ դիտում է ծածուկ տեղից, կհատուցի քեզ»:

Աղոթել կարող եք ամենուր. թե՛ տանը, թե՛ դրսում, և թե՛ եկեղեցում: Հաճախ ենք լսում, թե ինչպես տարբեր աղանդավորական շարժման հետևորդները եկեղեցու դերը՝ որպես Աստծո տաճար, ժխտելու համար ասում են, որ Քրիստոս ինքն է ասել. «Ուր երկու կամ երեք հոգի հավաքված լինեն իմ անունով, այնտեղ եմ ես, նրանց մեջ, և դա է կենդանի եկեղեցին»:

Բայց, եկեղեցին միայն քարեղեն շինություն չէ, այլ Աստծո տուն, և այն կենդանի է ներսում աղոթող հավատացյալներով: Կապ չունի, թե ինչպիսին կլինի եկեղեցու կառույցը, կարևորը, որ այն հավատացյալներով լեցուն լինի:

Աղոթքի ժամանակ և նույնիսկ մարդկային հարաբերություններում սատանան փորձում է շեղել, խանգարել մեզ, բայց երբ հավատով ու նվիրվածությամբ ես աղոթում, ոչ ոք ու ոչինչ չի կարող խանգարել:

Ընդհանրական աղոթքը նույնն է բոլոր եկեղեցիներում, իսկ առանձնական աղոթքը նույնը լինել չի կարող, քանզի ոչ ոք չգիտի, թե ինչի համար է աղոթում մյուսը:

Ընդհանրական աղոթքի օրինակ են եկեղեցում կատարվող արարողակարգերը՝ ժամերգությունները: Առաքելական եկեղեցին ինը ժամերգություն ունի: Սակայն ասօր, կախված իրավիճակներից, մեզ մոտ բոլոր արարողակարգերը չեն կատարվում: Նախկինում, երբ վանական համալիրներ են եղել, որտեղ միաբանները զբաղվել են միայն աղոթքով և գիտությամբ, բոլոր աղոթքները կատարվել են ժամանակին: Ինը ժամերգություններն են՝ Գիշերային, Առավոտյան, Արևագալի, Ճաշու Գ ժամի, Ճաշու Զ ժամի , Ճաշու Թ ժամի, Երեկոյան, Խաղաղության և Հանգստյան ժամերգություններ: Ըստ մեր եկեղեցու կարգի՝ Երեկոյան ժամերգությունից հետո փոխվում է օրը:

Ընդհանրական աղոթքի համար կա սահմանված ծիսակարգ: Ունենք գրքեր, աղոթքի կարգ, որը կատարվում է ժամերգությունների ժամանակ: Առաջին գիրքը, որ վերաբերում է ընդհանրական աղոթքին, «Ժամագիրքն» է, որում սահմանված են կանոններ յուրաքանչյուր ժամերգության համար: Հաջորդը «Շարակնոցն» է: Այս երկու գրքերը ընդհանրական աղոթքների անբաժանելի մասն են: Երրորդ գիրքը «Ճաշոց» գիրքն է, որում ներառված են ավետարանական ընթերցվածքներ տարվա բոլոր օրերի համար: Մյուս գիրքը «Տոնացույցն» է, որը մեր եկեղեցու ամենօրյա Աստվածային պաշտամունքի կարգն է և ծառայում է նաև որպես ուղեցույց: Ընդհանրական աղոթքի գրքերից է նաև «Մաշտոց» ծիսագիրքը, որով կատարվում են բոլոր արարողակարգերը, նաև նրանք, որոնք կատարվում են եկեղեցու պատերից դուրս: Ունենք նաև «Մայր Մաշտոց», որը ներառում է նաև Ձեռնադրության խորհուրդը:

Ասեմ նաև, որ չնայած շատերը «Մաշտոց» գիրքը շփոթում են Մ. Մաշտոցի անվան հետ, այն կազմել է Մաշտոց Եղիվարդեցի կաթողիկոսը:

Եվ վերջին գիրքը, որն օգտագործվում է ընդհանրական աղոթքի ժամանակ, «Պատարագամատույցն» է կամ «Խորհրդամատյանը», որում գրված է պատարագի ողջ խորհուրդը:

Այս գրքերը պատրաստվել են, որպեսզի Հայաստանի բոլոր եկեղեցիներում Աստվածային պաշտամունքն ամեն օր միանման ծիսակարգով լինի:

Համբերել և հաղթահարել դժվարությունները

Հարցազրույց Դարբաս համայնքի հոգևոր հովիվ Տեր Ընծա քահանա Միրզոյանի հետ

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

-Որտե՞ղ եք ծնվել և մեծացել: 

-Ծնվել և մեծացել եմ Երևան քաղաքում: Հայր չեմ ունեցել, երկու տարեկան հասակում կորցրել եմ նրան: Մորս և տատիկիս հետ եմ ապրել: Մայրական կողմս արևմտահայեր են, Թուրքիայից մազապուրծ փախած, ցեղասպանությունից փրկվածներ են, ովքեր 1924 թվականին Թուրքիայից գաղթեցին Ռուսաստան: Ռուսաստանում երկար տարիներ մնացին և 1961 թվականին արդեն որոշեցին վերադառնալ Հայաստան: Ես ծնվեցի Երևանում: Ավարտել եմ պոլիտեխնիկական ինստիտուտը, մասնագիտությամբ ռադիոինժեներ եմ եղել: Հետո իմ կյանքում փոփոխություններ տեղի ունեցան, և որոշեցի դառնալ քահանա: Մինչև քահանա ձեռնադրվելս ապրում էի Երևանում, իսկ ձեռնադրվելուց հետո, ինձ ուղարկեցին Սյունիքի մարզ: Սյունիքում արդեն 10 տարուց ավելի է, ինչ կատարում եմ հոգևոր ծառայությունս տարբեր քաղաքներում: Կարելի է ասել՝ ամբողջ Սյունիքով պտտվել եմ: Վերջին հանգրվանելուս տեղը Դարբաս գյուղն է, որտեղ արդեն 5 տարի է, ինչ իրականացնում եմ հոգևոր ծառայությունս: Գյուղում պայմանները ուրիշ են, և այստեղ այլ տեսակ դժվարություններ կան, որոնք փորձում եմ հաղթահարել և զուգահեռ տանել նաև հոգևոր դաստիարակչական աշխատանքներ:

-Ինչպե՞ս որոշեցիք դառնալ քահանա: 

-Յուրաքանչյուր մարդ, ով ծնվում և ապրում է աշխարհում, ունի իր աշխարհայացքը, գաղափարները, նպատակները և ծրագրերը: Մարդը երբեք ամբողջությամբ չի կարող պատկերացնել իր իսկական առաքելությունը որն է: Ինչպես ցանկացած մարդ, այնպես էլ ես, ունեի իմ հայացքները: Ինչպես ասացի՝ ես սովորել եմ այլ մասնագիտություն, ավարտել եմ պոլիտեխնիկական ինստիտուտը, մասնագիտությամբ ռադիոինժեներ եմ եղել, և իմ հեռանկարներն ունեի: Ես պատկերացնում էի, թե ով եմ լինելու: Ես զգում էի, որ իմ մասնագիտությունը կարող եմ կիրառել այս կամ այն բնագավառում: Ես նպատակ ունեի և փորձում էի իրականացնել իմ առջև դրված խնդիրները, առաջ գնալ, բայց հանկարծ լուրջ խնդիր առաջացավ իմ կյանքում, որից հետո ես փոխեցի հայացքներս և կյանքի իմաստին իմ մոտեցումը: Մոտ 25 տարեկան էի, երբ ծանր հիվանդացա: Հիվանդությունը իսկապես ծանր էր, թոքաբորբ էի տանում, բայց չգիտեի, որ ծանր հիվանդ եմ: Պարզապես շնչահեղձ լինելով՝ այդ ծանր վիճակում ես զգացի, որ կարող եմ մեռնել: Չնայած, որ դեռ երիտասարդ էի, ես զգացի մահվան հոտը, ես զգացի, որ մահը չի նայում՝ երիտասա՞րդ ես, թե՞ ծեր: Ես շատ վախեցա, ես չէի ուզում, որ իմ կյանքի թելը կտրվեր: Այդ պահին իմ հոգուց, իմ սրտից կարծես մի ձայն դուրս եկավ: Ես Աստծուն խնդրեցի, որ ինձ կյանք շնորհի, այդ վիճակից դուրս հանի և խոստացա, որ իմ կյանքը կնվիրեմ Նրան: Երբ դա ասացի, հանկարծ զգացի, որ ինչ-որ բան փոխվեց: Ես շնչահեղձ էի լինում, բայց սկսեցի հանգիստ շնչել, կազդուրվել: Ինձ մի պահ թվաց, որ Աստված լսեց ինձ, պատասխանեց, այսինքն, Նա տվեց ինձ այն, ինչ ուզում էի: Նույնիսկ մի պահ զգացի, թե ինչ մեծ պատասխանատվության առաջ եմ կանգնած: Եթե ես մի բան եմ խոստացել, ուրեմն պիտի կատարեմ: Ես պատկերացրի, որ պետք է ծառայեմ, մտնեմ հոգևոր ասպարեզ, դառնամ հոգևորական: Ես աշխարհիկ մարդ էի, աշխատում էի Երևանում` հեռախոսային հանգույցում, և չէի պատկերացնում, թե ինչպես պետք է դա անեմ: Վախեցա՝ գուցե չկարողանամ:

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Ես դեռ շարունակում էի աշխատել, երբ մի օր Երևանի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցում առիթ եղավ հանդիպելու եկեղեցու սպասավորներին` դպիրներին: Նրանք մոտեցան ինձ մի անակնկալ առաջարկով: Դպիրները գիտեին, որ հավատացյալ մարդ եմ, հաճախում եմ եկեղեցի, և առաջարկեցին, որ շապիկ հագնեմ և մասնակցեմ պատարագներին: Ինձ համար այդ առաջարկը շատ անսպասելի էր, չէի պատկերացնում, թե ինչպես պետք է սկսեմ ծառայել եկեղեցում: Սկսեցի մտածել այն խոստման մասին, որ տվել էի Աստծուն և հասկացա, որ Աստված ինձ համար դուռ է բացում, որ այդ քայլը անեմ: Այդ ժամանակ ինձ շատ օգնեց քույրս, որը տեղյակ էր այդ ամենի մասին: Սկզբում հրաժարվում էի, և քույրս ինձ ուղղորդեց, որ հետ չկանգնեմ, գուցե ամեն ինչ հենց այդպես պետք է լինի: Ես տարակուսանքի մեջ էի:

Հաջորդ անգամ, երբ գնացի եկեղեցի, ինձ ասացին, որ Տեր Հայրը մենակ է մնալու, և լավ կլինի, որ ես մնամ ու օգնեմ նրան. Սուրբ Հովհաննես եկեղեցում օգնական չկար: Ես գնացի քահանայի մոտ, նա ստուգեց իմ ձայնային տվյալները, հավանեց և ասաց, որ շապիկ կհագնեմ և կծառայեմ եկեղեցում:

-Ինչպե՞ս ընտանիքում ընդունեցին այդ փաստը: 

-Սկզբում շփոթվեցին, ինչպես և ես: Նրանք էլ ուրիշ պատկերացումներ, ուրիշ հայացքներ ունեին: Դա, կարելի է ասել, առաջացրեց մի փոքրիկ տարակարծություն, որովհետև ընտանիքս ցանկանում էր, որ ես առաջադիմեմ աշխարհիկ կյանքում, և հոգևոր կյանքը մի քիչ խորթ էր նրանց համար: Ի՞նչ պետք է անեի ես հոգևոր աշխարհում, ինչո՞ւ ես այդպես փոխեցի իմ հայացքները: Նույնիսկ ինչ-որ տեղ նրանց մեջ խուճապ առաջացավ: Հետո նրանք հանդարտվեցին, դեմ չգնացին իմ որոշմանը: Ես նրանց բացատրեցի, որ ամեն ինչ Աստծո ձեռքում է, և Աստված մեզ սիրում է ու մեր լավն է ցանկանում: Երբեք պատահական ոչինչ չի լինում մարդու կյանքում: Աստծո կանչին պետք է պատասխանել: Ես դա ընդունեցի որպես աստվածային կանչ: Նեղությունների, տառապանքի, չարչարանքի միջոցով մենք ավելի ենք մոտենում Աստծուն, սկսում ենք ճանաչել նրան, հասկանալ, որ մենք կախված ենք նրանից և հասկանում ենք, որ նա մեզ սիրում է և սպասում է, որ դիմենք իրեն:

-Որո՞նք էին ձեր քայլերը քահանա դառնալու ճանապարհին: 

-Ամեն շաբաթ կիրակի հաճախում էի եկեղեցի, շապիկ էի հագնում, մասնակցում էի ժամերգություններին, պատարագներին, բայց դեռ շարունակում էի գնալ աշխատանքի: Եկավ մի օր, որ մեր կազմակերպությունը փակվեց, որովհետև երկրում սկսվեցին լուրջ փոփոխություններ: Ես կորցրի աշխատանքս: Կարող էի նորից աշխատանք գտնել և շարունակել իմ աշխատանքը աշխարհիկ ասպարեզում, բայց զգացի, որ արդեն այն պահն է, երբ պետք է նվիրվեմ եկեղեցուն: Կարևոր քայլերից մեկն այն էր, որ մի քահանայի առաջադրանքով գնացի Կոտայքի մարզի Առինջ գյուղում ծառայելու, որտեղ ծանոթացա Առաքել սրբազանի հետ, ով ինձ մի տարի հետո ձեռնադրեց սարկավագ: Ես որպես սարկավագ ծառայեցի հենց Առինջ գյուղում մինչև 2002 թվականը՝ մոտ 4-5 տարի: 2002 թվականին Վեհափառ հայրապետի տնօրինությամբ ստեղծվեց ճեմարանին կից գործող հոգևոր դպրոց, որը կոչվում էր Քահանայից լսարան: Դպրոց նրանց համար, ովքեր աշխարհիկ ասպարեզից ցանկանում էին մտնել հոգևոր ասպարեզ: Ճեմարանը մեզ չէր ընդունի, քանի որ մեր տարիքը մեծ էր՝ 30-ից ավելի: Ինձ հետ միասին Քահանայից լսարան ընդունվեցին 40-45 հոգի տարբեր շրջաններից և նաև քաղաքից: Առաջին կուրսում 40-ից ավելի ուսանողներ էինք, և երկու տարվա ընթացքում մենք ավարտեցինք ամբողջ հոգևոր դպրոցը: Քննություն հանձնեցինք և կաթողիկոսին ներկայացանք արդեն որպես քահանայի թեկնածուներ: Ես, աստիճանաբար վերլուծելով իմ քայլերը, հասկացա, որ ճիշտ եմ վարվում: Մինչև քահանա դառնալս 6-7 տարի սարկավագություն եմ արել: Ինձ համար շատ դժվար էր այդ որոշումը կայացնել: Այնքան էլ հեշտ չէ հասկանալ, կարո՞ղ ես քահանա լինել, թե՞ ոչ: Արդյո՞ք Աստծուն հաճելի ես, թե ոչ:

Վերջին նշանը, որով ես համոզվեցի, որ պետք է քահանա դառնամ, երեխայիս ծնունդն էր: Բավականին երկար ժամանակ պահանջվեց, մինչև ես կայացա և հաստատվեցի իմ որոշման մեջ: Ճգնաժամային պահ է եղել, երբ ես այնքան ընկճված էի, որ նույնիսկ որոշեցի չդառնալ քահանա, այլ մնալ ուղղակի սարկավագ: Բանն այն է, որ մեր եկեղեցում կա ամուսնացյալ և կուսակրոն քահանայություն: Ես ընտրեցի ամուսնացյալ քահանայությունը, սակայն այս դեպքում պարտադիր է, որ քահանայի ընտանիքում երեխա ծնվի: Եթե ամուսնացյալները դեռ երեխա չունեն, կաթողիկոսը քահանա չի ձեռնադրում: Դա անհրաժեշտ է նրա համար, որ ընտանիքում լինի զավակ, լինի ժառանգ, և ընտանիքը ամուր լինի: Դեպքեր են եղել, որ ամուսնացածները չեն ունեցել զավակ և ձեռնադրվել են որպես քահանա, հետո բաժանվել են: Դա ստվեր է գցել, հետք է թողել քահանայի հեղինակության վրա, ժողովրդի կողմից վատ է ընկալվել: Այդ պատճառով վեհափառ հայրապետը հստակ կանոն սահմանեց, որ ամուսնացյալները պարտադիր պետք է երեխա ունենան, հետո կատարվի նրանց ձեռնադրությունը:

Մի անգամ, երբ ես Մայր աթոռ Սուրբ էջմիածնի տարածքում էի, հանդիպեցի կաթողիկոսին: Նա հետաքրքրվեց, թե ինչպես ենք: Ասացի, որ շուտով երեխա պետք է ունենանք: Նա հրահանգ տվեց, որ ես դիմում գրեմ: Այսպես է օրենքը. ով ցանկանում է քահանա օծվել, պետք է դիմում գրի վեհափառ հայրապետին, և այդ դիմումը նրա կողմից պետք է մակագրվի: Պայմանները արդեն նպաստավոր էին: Ես դա որպես վերջին նշան ընդունեցի: Ուրեմն Աստված ինձ ընդունում է և դուռ է բացում իմ քահանայության համար: Դրանից հետո շատ կարճ ժամանակում նշանակվեց օր, երբ ես պետք է ձեռնադրվեի:

Մի հետաքրքիր դեպք պատահեց: Այդ օրը օծվողներս հինգ հոգի էինք: Օծման օրը 2006 թ.-ի փետրվարի 5-ն էր: Բայց ընտրվեցին չորսը, որից երեքը կուսակրոն քահանաներ էին, ամուսնացյալ միայն ես էի: Ո՞վ էր այդ հինգերորդը, որ չձեռնադրվեց: Դա մի երիտասարդ սարկավագ էր, որին սպասեցինք երկար ժամանակ, զանգահարեցինք, չպատասխանեց, հետո մի կերպ կապվեցինք նրա հետ: Ասաց, որ զբաղված է, և չի կարող գալ: Ի՞նչ զբաղվածություն կարող էր լինել այդ օրը, երբ նա պետք է ձեռնադրվեր: Դա կարևոր իրադարձություն է, բոլոր գործերը պետք է մի կողմ թողնել: Եվ ես մտածեցի, որ դա նշան է: Ինքս էլ դժվարություններով, վերլուծություններով, կասկածամտության մեջ լինելով՝ վերջնականապես հաստատվեցի այն որոշման մեջ, որ Աստծուն հաճելի և ընդունելի է իմ որոշումը և այդ քայլը: Այսինքն՝ Աստված կամենում է, որ ես քահանա դառնամ: Միայն մարդկանց կամեցողությունը քիչ է, և այս երիտասարդի դեպքը ինձ ևս մեկ անգամ ցույց տվեց, որ եթե այդ մարդու սրտում Աստված չի դրել քահանա դառնալու ցանկությունը, ուրեմն նա չի ձեռնադրվի: Եվ այսպես ես դարձա քահանա և արդեն 11 տարի է, ինչ քահանա եմ:

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

Լուսանկարը՝ Սոնա Զաքարյանի

-ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո հայկական նոր պետականություն ստեղծվեց, բայց հայերի մեծ մասը դեռ շարունակում էր կրել աթեիստական գաղափարներ: Հե՞շտ էր արդյոք կրկին հավատ սերմանել մարդկանց մեջ: 

-Հեշտ չէր: Դրա համար պետք էր տևական աշխատանք և համբերություն:

Պետք է հասկանալ դիմացինին, պետք է մարդուն ընդունել այնպես, ինչպիսին նա կա: Ես էլ եմ այն սերնդի մարդ, որ ստացել է աթեիստական դաստիարակություն: Բայց իմ ընտանիքում մթնոլորտը այլ էր: Տատիկս շատ հավատացյալ կին էր, և հավատքի սերմերը իմ մեջ սերմանեց տատիկս, փոքր հասակում: Եկեղեցիները չէին գործում, արգելված էր քարոզչությունը, բայց հիշում եմ՝ տատիկս ձեռքիցս բռնած տանում էր եկեղեցի, մոմ էր վառում, իսկ ես միշտ հարցեր էի տալիս նրան: Այդ աստվածավախությունը նա սերմանեց իմ մեջ: Հետագայում դա ծիլ տվեց, պտուղներ տվեց, երբ վերադարձա բանակից, արդեն սկսեցի հաճախել եկեղեցի և իմ բոլոր հարազատներին, տնեցիներին աստիճանաբար ձգեցի իմ հետևից: Պատարագին մասնակցելը մեզ համար մի քիչ անսովոր էր: 1990-1991 թվականներն էին: Այդ ժամանակաշրջանում մարդիկ նոր-նոր էին արթնանում, աչքերը բացում: Եվ երբ սկսեցի հաճախել եկեղեցի, ինձ հարցնում էին՝ «որտեղի՞ց եկար»: Հավատացյալները շատ քիչ էին, մեծ մասամբ՝ տատիկներ: Նրանք ինձ հարցնում էին, թե ով խորհուրդ տվեց ինձ գնալ եկեղեցի: Ես ասում էի, որ ոչ ոք ինձ խորհուրդ չի տվել: «Ուրեմն դու հոգու կանչով ես եկել այստեղ»,- պատասխանում էին նրանք: Հոգու կանչը աստվածային կանչն է: Ամեն մարդու համար մոտեցումը տարբեր է: Ամեն մարդու հետ Աստված խոսում է անհատապես, յուրովի, և պարզ բան է, որ ամեն մարդու սրտի դուռը Աստված բախում է: Մենք այդ ճանապարհին ենք դառնում հավատացյալներ, թեպետ աթեիստներ ենք եղել նախկինում: Շատ-շատ մարդիկ՝ Սովետական Միության փլուզումից հետո դեռ աթեիստական գաղափարներով առաջնորդվող, աստիճանաբար դարձի եկան: Դա էլ էր շատ զարմանալի և դա էլ էր հրաշք:

-Ո՞րն է ձեր պատգամը ապագա սերունդներին: 

-Իմ պատգամն այն է, որ երիտասարդ սերունդը ավելի հարստանա և զինվի հոգևոր արժեքներով: Քրիստոնեական սկզբունքներով առաջնորդվի, որովհետև երիտասարդությունը պետք է ներկայացնի Հայաստանի ապագա հասարակությունը: Որպեսզի այդ հասարակությունը լինի ավելի կայուն, բարոյապես ավելի առողջ, ավելի առաջադիմող, դժվարությունները հաղթահարող, հավատքը պետք է լինի ամուր սկզբունքներով: Մեր երիտասարդները պետք է այդ հոգևոր ուժը իրենց մեջ ունենան, որպեսզի կարողանան կառուցել երկրի ապագան: Չէ՞ որ երիտասարդությունը ազգի ուժն ու հույսն է: Մենք շատ բան կորցրինք աթեիստական ժամանակաշրջանում: Մենք զուրկ էինք այդ գաղափարներից, գիտելիքից, հավատքից: Մեզ, կարելի է ասել, այդ ներքին ուժը պակասում էր: Մենք առաջնորդվում էինք լոզունգներով, պրոպագանդա էր գործում, որը երկար տարիներ չէր կարող մարդուն տալ այն էներգիան, որը նա կներդներ իր երկրի, ժողովրդի համար: Իսկ աստվածճանաչողությունը ես առաջնային եմ համարում: Աստծուն պետք է ճանաչեն որպես Տեր:

Ես ցանկանում եմ, որ նոր սերունդը ապրի հավատքով, հույսով առ Աստված, լինի բարոյապես մաքուր, հայրենասեր: Հայրենասիրությունը միայն խոսք չէ, որը գեղեցիկ է հնչում, դա միայն գաղափար չէ: Այն իրագործում է, ապրում է, կյանք է: Երիտասարդները դա պետք տեսնեն: Մենք ունենք հերոսների օրինակներ, որոնք ցույց տվեցին՝ ինչպես պետք է սիրել երկիրը, հայրենիքը՝ ոչ միայն պաշտպանելով թշնամիներից, այլ նաև ներսից հզորացնելով այն: Ես չէի ցանկանա, որ երիտասարդները պակասեն, երկրից հեռանան: Նրանք պետք է տրամադրվեն, համբերեն և հաղթահարեն դժվարությունները: Աշխատեն իրենց երկրում, իրենց մասնագիտական ուժը ներդնեն մեր երկրում, թեև դա դժվար է: Ուզում եմ, որ երիտասարդները Հայաստանի կորիզը կազմեն, որը պիտի հիմք հանդիսանա մեր բարգավաճող ապագա Հայաստանի համար: Ես կարծում եմ, որ ամեն ինչ գալիս է տրամադրվածությունից և գաղափարից, իսկ այդ հոգեկան ուժը գտնելու համար մեզ հավատ է պետք: Մենք չպետք է վախենանք: Աստված մեզ ասում է. «Մի՛ վախեցեք, ես ձեզ հետ եմ»: Աշակերտները վախեցան, երբ նրանք նավակի մեջ էին, և ծովը ալեկոծվում էր: Նրանք մտածում էին, որ արդեն սուզվում են: Բայց Քրիստոս այդ պահին ասաց. «Մի՛ վախեցեք»: Ալեկոծումը դադարեց:

Ալեկոծությունը խորհրդանշական է, դա մեր կյանքի ալեկոծությունն է, մեր կյանքի փոթորիկներն են, որից մենք էլ ենք վախենում և ցանկանում ենք փախչել այդ նավից: Այդ նավը մեր երկիրն է: Մի՞թե պետք է այն խորտակենք: Իհարկե, ոչ: Մենք պետք է այն պահենք: Իսկ եթե ապավինենք Աստծուն, այդ ուժը մեզ կտրվի:

Օգնենք հայ մանուկներին

Զրույց «Օգնենք հայ մանուկներին» բարեգործական ֆոնդի ներկայացուցիչ Լիլիթ Էլոյանի հետ:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

«Օգնենք հայ մանուկներին» բարեգործական ֆոնդը գրանցված է Հայաստանում 2011 թվականից, և արդեն 5 տարի է, ինչ օգնում է հայ մանուկներին, ովքեր այս կամ այն պատճառով հայտնվել են բարդ իրավիճակում: Ֆոնդն իր շուրջն է հավաքում ռուսաստանաբնակ հայությանը, բոլոր նրանց, ովքեր ունեն ցանկություն՝ օգնելու իրենց հայրենակիցներին: Նման բարեգործ երիտասարդներից է նաև իմ զրուցակիցը` Լիլիթը:

-Որտեղի՞ց իմացար ֆոնդի մասին և ինչպե՞ս որոշեցիր դառնալ նրա անդամներից մեկը:

-Անկեղծ ասած՝ մեծ ցանկություն ունեի ինչ-որ մեկին օգնելու: Մի քանի շաբաթ համացանցում փնտրում էի մարդկանց, ովքեր օգնության կարիք ունեն, և արդյունքում գտա «Օգնենք հայ մանուկներին» ֆոնդը: Դա կես տարի առաջ էր: «Ինստագրամ» սոցիալական կայքում տեղադրված էր փոքրիկ Դավիթի նկարը, ով հիվանդ էր ՄՈՒԿ-ով (Մանկական ուղեղային կաթված՝ կենտրոնական նյարդային համակարգի հիվանդություն է): Հետո ես այցելեցի ֆոնդի հանդիպումներից մեկին, որտեղ հստակ պատկերացում կազմեցի ֆոնդի աշխատանքի մասին և ցանկացա դառնալ նրա մի մասը:

-Ինչպե՞ս է աշխատում ֆոնդը, այսինքն, ինչպե՞ս եք որոշում, թե ում եք օգնելու:

-Ֆոնդն ունի իր առջև դրված որոշակի առաջադրանքներ` հավաքել միջոցներ հիվանդ երեխաների համար, օգնել մանկատներին և անապահով ընտանիքներին: Հաճախ հիվանդ երեխաների ծնողները և անապահով ընտանիքներն իրենք են մեզ դիմում: Մենք ընտրում ենք մի ընտանիք և մտածում, թե ինչպես հավաքել անհրաժեշտ գումարը: Այն, թե ինչպես ենք որոշում՝ ում ենք օգնելու, կախված է մեզ ուղարկված դիմումներից: Այսինքն, կան դեպքեր, երբ մեզ դիմողի երեխան ծանր հիվանդ է լինում և անհապաղ բուժման կարիք ունի: Նման դեպքերում մենք աշխատում ենք զբաղվել այդ ընտանիքով: Իսկ ընդհանրապես, մենք փորձում ենք մեր հնարավորությունների սահմանում օգնել բոլոր նրանց, ովքեր ունեն դրա կարիքը:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

-Ինչպե՞ս եք միջոցներ ձեռք բերում:

-Բարեգործական համերգներ, ցուցահանդեսներ, մասնագիտական դասեր և այլ նման միջոցառումներ ենք կազմակերպում: Բնականաբար, այս միջոցառումներում հանդես եկող մարդիկ չեն վարձատրվում: Գումար հավաքելու շատ արդյունավետ միջոց են նաև սոցկայքերը: Հենց սոցկայքերի միջոցով մենք տեղեկացնում ենք մարդկանց` ոչ միայն օգնության կարիք ունեցողների, այլ նաև մեր բարեգործական միջոցառումների մասին: Եվ, իհարկե, միջոցներ հավաքելու մեջ մենք` ֆոնդի անդամներս, ևս մեր ներդրումն ենք ունենում:

-Համագործակցո՞ւմ եք արդյոք այլ բարեգործական կազմակերպությունների հետ:

-Այո: Ավելի հաճախ համագործակցում ենք «Հույսի թևեր» ֆոնդի հետ: Ֆոնդն օգնում է վատ պայմաններում ապրող հայերին:

՞նչ միջոցառումներ եք պատրաստվում իրականացնել մոտ ապագայում:

-Փետրվարի 11-ին «Օգնենք հայ մանուկներին» ֆոնդը «Հույսի թևեր» ֆոնդի հետ կազմակերպում է բարեգործական համերգ` Մոսկվա քաղաքի «Ասակի» ռեստորանում: Համերգի հասույթի մի մասը հատկացվելու է 2 տարեկան Մարիամի բուժմանը, ով ունի լյարդի ցիրոզ (լյարդի քրոնիկական հիվանդություն է) և Արարատում բնակվող մի կնոջ, ով ունի երեք երեխա և ապրում է վատ պայմաններում:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Բարսեղյանի

-Ովքե՞ր են ելույթ ունենալու այդ համերգի ընթացքում:

-Ուկրաինական «Голос» նախագծի հաղթող Սևակ Խանաղյանը, Արտյոմ Հարությունյանը և ուրիշներ:

«Օգնենք հայ մանուկներին» ֆոնդի ջանքերով փրկվում են բազում փոքրիկներ, անապահով ընտանիքներ: Ֆոնդը աջակցում է նաև մանկատներին և ծերանոցներին: Եկեք լինենք ավելի ուշադիր մեկս մյուսիս նկատմամբ, եկեք բոլորս մի քիչ բարեգործ լինենք…

jora petrosyan

Շոուն ու բեմական տեսքը այնպիսին էր, ինչպես ես էի ուզում

Հարցազրույց «X Factor» նախագածի մասնակից Անգել Բարսեղյանի հետ:

-Ե՞րբ եք սկսել երգել և ե՞րբ` էլ ավելի խորացել երաժշտության բնագավառում։

-Երգել սկսել եմ 3 տարեկանից, 15 տարեկանից սկսել եմ զբաղվել երգեցողությամբ, իսկ խորանալ՝ 18-ից։ Այժմ իմ կյանքը չեմ պատկերացնում առանց երգի։ Ամեն ինչ սկսվեց մի ձայնարկիչից, որ ծնողներս էին ինձ նվիրել։ Ամեն անգամ միացնելիս, անկախ իմ կամքից, սկսում էի երգել։

-Ե՞րբ է եղել Ձեր առաջին մեծ բեմելը։

-Առաջին բեմելս եղել է 2009 թվականին «Միջազգային բեմ» փառատոնի ժամանակ։ Վերջինիս ժամանակ շատ ոգևորված էի, որովհետև ներկայանում էի իմ հեղինակային երգով՝ «Colour world» վերնագրով։

-Առաջին անգամ Դուք Ձեր ուժերը փորձեցիք «Մանկական Եվրատեսիլ»-ի նախընտրական փուլում՝ հանդիսատեսին ներկայանալով «Ողջույն» երգով։ Ո՞վ է եղել այն մարդը, ով սատարել է Ձեզ և ոգևորել, որպեսզի մասնակցեք այդ մրցույթին։

-Գաղափարը իմն էր ու իմ ընկերներինը։ Ինձ ամեն հարցում օգնում և սատար է կանգնում իմ հայրը, իսկ ինձ ոգևորելու հարցում օգնում են ընտանիքիս անդամները, հարազատներս, ընկերներս։

-Մասնակցել եք նաև «Իմ անունն է» նախագծին։ Նախագծի ֆորմատն այնպիսին էր, որ պետք է նմանակեիք որևէ երգչի։ Ինչպես այս անգամ՝ «X Factor» նախագծում, այնպես էլ «Իմ անունն է»-ում, Դուք ներկայացաք աշխարհահռչակ երգչուհի Ռիհաննայի երգերով ու կերպարով։ Ինչո՞ւ հենց Ռիհաննա, ի՞նչն է դուր գալիս Ձեզ նրա երգերի մեջ։

-Ռիհաննային ու նրա երաժշտական կարիերային հետևում եմ մոտ 11 տարի։ Չեմ ասի, որ նա իմ կուռքն է, ինձ դուր են գալիս նրա ձայնը, ոճը։ Նա իր տեսակի մեջ միակն է ու չկրկնվողը։

-Ձեր առաջին բեմելը «X Factor»-ում բավականին հետաքրքիր էր։ Ներկայացաք հետաքրքիր հագուստով՝ «վերցված Ռիհաննայի զգեստապահարանից»։ Այս անգամ, էլ ավելի ռիսկային բեմական կերպար էիք ստեղծել։ Չե՞ք վախենում արդյոք հասարակության քննադատող հայացքներից։

-Քննադատություններին վերաբերվում եմ շատ նորմալ. ինչքան մարդ, այնքան կարծիք։ Մեկին կարող եմ դուր գալ, իսկ մյուսին՝ ոչ։ Իսկ քննադատողներին ուզում եմ ասել, որ այդ ամենը շոու է, բեմական տեսք, և մարդու բարոյականության աստիճանը հագուստի կարճ կամ բաց լինելով չէ, որ պետք է սահմանվի։

-Ձեր ելույթի վերաբերյալ ժյուրիի կողմից հնչեցին ինչպես դրական, այնպես էլ բացասական կարծիքներ։ Իսկ ըստ Ձեզ, ինչպիսի՞ն էր Ձեր ելույթը։

-Ես միշտ ձգտում եմ կատարելության։ Չեմ ժխտում, ձայնս տեղ-տեղ լավը չէր։ Բայց շոուն ու բեմական տեսքն այնպիսին էին, ինչպես ես էի ուզում, ու երկար աշխատանքս տվեց իր արդյունքը։

-Վերջերս ներկայացաք խմբային տեսահոլովակով։ Կարո՞ղ ենք սպասել անհատական տեսահոլովակի։

-Բնականաբար։ Առաջիկայում իմ հեղինակային երգի պրեմիերան է լինելու։

-Իսկ կմասնակցե՞ք «X Factor»-ի հաջորդ եթերաշրջանին։ Մի՞թե հաջորդ փուլ չանցնելը կոտրեց Ձեզ։ 

-Չեմ կարող ասել՝ կմասնակցեմ հաջորդ «X Factor»-ին, թե ոչ, բայց ես երբեք չեմ կոտրվում և չեմ հանձնվում։ Առաջիկայում նոր պլաններ ունեմ, որոնք բոլորը պիտի իրականացնեմ։

-Ի՞նչ պլանների մասին է խոսքը։

-Նոր երգ, նոր տեսահոլովակ, ընկերներիս հետ համերգային տուրեր։ Դե, իսկ գովազդային ընկերություններից ստացած առաջարկները շատ-շատ են։ Չեմ ուզում բոլոր պլանները թվարկել, թող մնան անակնկալ։

-Հետաքրքիր է, թե ինչպիսի՞ն է Ձեր երգացանկը։ Ո՞ւմ երգերն եք ավելի շատ լսում։ Կարո՞ղ եք նշել մի այնպիսի երգ, որը հոգեհարազատ է Ձեզ։

-Երգացանկս ժամանակ առ ժամանակ փոխվում է։ Բայց բոլոր ժամանակների ամենահոգեհարազատ երգը Ռիհաննայի և Էմինեմի «Love the way you lie» երգն է։

-Կարճ ժամանակում ձեռք բերեցիք երկրպագուների մեծ բանակ՝ ինչպես Ձեր տաղանդի, այնպես էլ գեղեցկության շնորհիվ։ Ո՞րն է Ձեր ուղերձը երկրպագուներին։

-Շատ հաճելի է, երբ քեզ հարգում, գնահատում, սիրում ու հետևում են՝ դառնալով քո երկրպագուն։ Մարդիկ մտածում են, որ ես շատ մեծամիտ ու գոռոզ եմ, բայց իրականում այդպես չէ, ուղղակի չեմ հասցնում պատասխանել բոլորի նամակներին։ Նրանց միայն կասեմ, որ իրենց շատ եմ սիրում:

-Նշեք այն խորհուրդը, որով առաջնորդվում եք։

-Միշտ ասել եմ ու կասեմ, որ պետք է լինել անհատականություն, տարբերվել մյուսներից։ Լինել գիժ հոգով, այլ ոչ թե ձևական։ Այն, ինչ անկեղծ է, հոգու խորքից, միշտ գնահատվում է։ Պետք է միշտ լինել համարձակ և միաժամանակ չմոռանալ Աստծու մասին։

Մասնագիտությունը՝ ուսուցիչ

Իմ զրուցակիցն է Դսեղի Հովհաննես Թումանյանի անվան միջնակարգ դպրոցի փոխտնօրեն Սալվինե Սահակյանը:

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ղուլինյանի

-Արդեն 33 տարի է՝ աշխատում եք այս դպրոցում, պատմեք Ձեր մասնագիտության ընտրության մասին: Ի՞նչը խթան հանդիսացավ մասնագիտական կողմնորոշման գործում:

-Ես ծնվել, մեծացել եմ մանկավարժի ընտանքում, և հենց սա էր առաջին խթանը մասնագիտական կողմնորոշման հարցում: Անընդհատ իմ առօրյան կապված է եղել մանկավարժության հետ`ուսուցչի առօրյա, ուսուցիչ-աշակերտ փոխհարաբերություններ, հավանաբար դա է եղել պատճառը, որ ընտրել եմ այս մասնագիտությունը:
Նշեմ, որ սիրել եմ մասնագիտությունս, տեսել եմ, թե ծնողներս ինչպիսի նվիրումով են աշխատում, սիրում էին իրենց աշխատանքը , իրենց աշակերտներին: Քիմիկոս-կենսաբանի մասնագիտությունը ընտրել եմ` սիրելով ուսուցչուհուս` Ռոզա Եգանյանին:

-Այսքան տարի ձեր կյանքի թելը միահյուսված է ուսուցչի աշխատանքի հետ, իսկ երբևէ մտածե՞լ եք այլ աշխատանքի մասին:

-Թերևս չեմ մտածել: Ճիշտ է, մանկավարժի աշխատանքը շատ ծանր ու բարդ է, բայց դա ինձ չի խանգարում աշխատել սիրով: Մանկավարժի աշխատանքը կարելի է համեմատել քանդակագործի աշխատանքի հետ. աշակերտը հում կավ է, ուսուցիչը ձգտում է նրանից հնարավորինս լավ քանդակ կերտել: Ասված խոսք է. մանկավարժ չեն դառնում, մանկավարժ ծնվում են: Գտնում եմ, որ ի վերուստ ինձ տրված է մանկավարժ լինելու կոչումը:
Ուսուցիչը և բժիշկը ամենապատասխանատու մասնագետներն են, որովհետև երկուսն էլ գործ ունեն մարդկային կյանքի հետ: Բժիշկը գործ ունի զուտ մարդու ֆիզիկական կյանքի, իսկ ուսուցիչը մարդու կերտվածքի հետ: Աշակերտների հետ շփվելիս միշտ նրանց խորհուրդներ եմ տալիս և օգտագործում իմ կարգախոսը` «Կարող եք քիմիա լավ չիմանալ, բայց լավ մարդ լինել պարտավոր եք»: Մանկավարժը կատարելով իր աշխատանքը, աշակերտին ոչ միայն գիտելիքներ է տալիս, այլև նպաստում է երեխայի մեջ մարդ ձևավորելուն: Իհարկե, միայն ուսուցչի միջոցով դա հնարավոր չէ: Եռանկյունի է` ուսուցիչ-աշակերտ-ծնող:

-Համարո՞ւմ եք, որ ամեն դպրոցից հեռացող երեխայի մեջ դուք թողնում եք ձեր մի մասնիկը:

-Անպայման: Այս տարիների ընթացքում 33 սերունդ եմ ճանապարհել դպրոցից, և ամեն վերջին զանգի հուզվում եմ նույն չափով, որովհետև հարազատ դարձած երեխաների եմ ճանապարհում մեծ կյանք: Դպրոցից հեռացող յուրաքանչյուր սերունդ իր կնիքն է թողնում իմ կյանքում:

-Ի՞նչ հետաքրքրաշարժ դեպեր եք հիշում ձեր աշխատանքային տարիներից:

-Հետաքրքրաշարժ դեպքեր շատ են եղել: Մոտ երկու տարի առաջ տասներկուերորդ դասարանի աշակերտները անկարգություն էին արել, հաջորդ օրը գնացի ու խիստ նկատողություն արեցի, ասացի որ վատ բան են արել, և դուրս եկա դասարանից: Դրա հաջորդ օրը փետրվարի երեքն էր`իմ ծննդյան օրը, լրիվ մոռացել էի, թե ինչ օր է, ուղղակի նախորդ օրը նկատողություն էի արել, մտածեցի՝ գնամ տեսնեմ, խելքի՞ են եկել, թե՞ ոչ: Մտա դասարան, ասացի. «Հիմա իմ երեկվա ասածները հիշո՞ւմ եք»: Ամբողջ դասարանը միաձայն ասաց. «Այո, հիշում ենք»: Ասացի. «Ինձ բան չունե՞ք ասելու»: Ամբողջ դասարանով միահամուռ ասացին. «Ձեր ծննդյան օրը շնորհավոր»: Ես էլ սպասում էի, որ կասեն՝ ներողություն, էլ այդպիսի բան չենք անի:

-Ի՞նչ հատկանիշներ պետք է ունենա ուսուցիչը, որ երեխայի հետ շփումն ավելի հեշտ դարձնի:

-Մանկավարժը նաև հոգեբան է: Դասարան մտնելով յուրաքանչյուր ուսուցիչ մոռանում է, թե´ իր խնդիրները, թե´ առօրյա հոգսերը, և ամբողջությամբ նվիրվում աշակերտի կրթությանը:

-Արդի կրթական համակարգում ի՞նչ փոփոխություններ կմտցնեիք:

-Ներկայիս կրթական համակարգը համեմատած Խորհրդային դպրոցի հետ շատ է փոխվել: Այսօրվա կրթական համակարգը հնարավորություն է տալիս ուսուցչին, ուսուցման մեջ օգտագործել թե ավանդական, թե այժմյան մեթոդները: Այսօրվա մեթոդները աշակերտակենտրոն են, այսինքն՝ հնարավորություն են տալիս աշակերտին աշխատել, զարգացնել տրամաբանական մտածողությունը, ստացած գիտելիքները առօրյայում կիրառելու կարողությունը:
Ժամանակակից կրթության դրական կողմերից է համագործակցային աշխատանքի առկայությունը: Այսինքն, ուսուցիչը 45 րոպեի ընթացքում աշակերտին ոչ միայն գիտելիքներ է տալիս, այլև սովորեցնում է համագործակցելու, միմյանց օգնելու նրբությունները:

-Ի՞նչն եք ամենից շատ արժեվորում մարդու մեջ:

-Դիմացինին հարգելու, գնահատելու, դիմացինի «ես»-ը ճանաչելու կարողությունը, արդարամտությունը:
Անկախ նրանից, ինչի մասին մենք խոսեցինք` մանկավարժի մասնագիտության, կրթակարգի, երջանկության բանաձևի, այս բոլորի վերևում ես մի արտահայտություն կարող եմ դնել. լավ կլինի, որ կյանքում մարդը իր դիմագիծը չկորցնի, իր մարդ կերպարը չաղտոտի, հավատարիմ մնա իր սկզբունքներին: Հիշի, որ ինքը մարդ է, գիտակից մարդ:

Artyom Avetisyan

Աշխատասեր խոհարարուհիները

Արդեն շուրջ 7 տարի է, ինչ տիկին Նարինեն, Լիանան, Մարինեն, Նարինեն, Վարդուհին և Անին մասնակցում են բարեգործական ծրագրին և աշխատում են Լիճքի դպրոցում որպես խոհարարուհիներ: Նրանք այնքան հոգատար են և նվիրված, որ առավոտյան ժամը 8:00-ից մինչև 16:00-ը լինում են դպրոցում: Մոտ ժամը 10:30-ից մինչև 10:45-ը և 11:20-ից մինչև 11:35-ը ճաշարան են գալիս նախադպրոցական տարիքից սկսած մինչև չորրորդ դասարանի աշակերտները: Երբ նրանք մտնում են ճաշարան, սոված գայլի տեսք են ունենում, իսկ երբ ճաշարանից դուրս են գալիս, նմանվում են թիթեռնիկների, և ուրախ-զվարթ դուրս են գալիս ճաշարանից՝ շնորհակալություն հայտնելով աշխատողներին: Իսկ աշխատողները, երբ տեսնում են նրանց ժպտացող դեմքերը և լսում հաճոյախոսությունները, էլ ավելի են ոգևորվում և սիրով են կատարում իրենց գործը: Նրանք իրենց օրվա կեսը տրամադրում են երեխաներին, և մեկը մյուսին օգնելով՝ ավարտին են հասցնում գործը:

Նրանք բոլորն էլ հոգատար և բարի են: Փորձեցի հարցազրույց անցկացնել տիկին Նարինեի հետ, որպեսզի էլ ավելի լավ ծանոթանամ նրանց գործին:

-Տիկին Նարինե, երբվանի՞ց է սկսել գործել այս բարեգործական ծրագիրը, աշխատողների և երեխաների քանակը որքա՞ն է:

-Մեր բարեգործական ծրագիրը սկսվել է 2010 թվականին, այդ ժամանակ մենք 260 աշակերտի էինք կերակրում, բայց գնալով երեխաների թիվը ավելացել է: Այժմ աշակերտների թիվը հասնում է 420-ի: Ժամանակին մենք աշխատում էինք 4 հոգով, իսկ հիմա, աշակերտների թվի ավելանալուն զուգահեռ, բնականաբար, ավելացել է նաև աշխատողների թիվը, որովհետև գործը արդեն դժվարացել և բարդացել է: Հիմա 6 աշխատող ենք, և միասին ենք եփում, թխում, ամեն ինչը մաքրում, որպեսզի ժամանակին կարողանանք մատուցել երեխաների թարմ հացը և ճաշը:

-Աշխատողները միմյանց օգնո՞ւմ են, թե՞ յուրաքանչյուրը զբաղվում է միայն իր գործով:

-Մենք բոլորս համատեղ ուժերով ավարտին ենք հասցնում մեր սկսած գործը, որը շատ դժվար է և պատասխանատու: Այդ պատճառով էլ իրար օգնում ենք, որպեսզի թերություններ չլինեն: Մենք գործ ունենք երեխաների հետ, իսկ նրանք մեր ապագա սերունդն են, և ուզում ենք, որ ամեն ինչ շատ լավ լինի:

-Ձեր պատրաստած ուտեստներից ո՞րն է երեխաներին դուր գալիս, ի՞նչն են ամենաշատը սիրում, հաճույքո՞վ են ուտում:

-Նրանք միշտ հաճույքով են ուտում մեր պատրաստած կերակուրները: Պատրաստում ենք տարբեր տեսակի ուտելիքներ: Ամենաշատը սիրում են ոսպով և ոլոռով ճաշը և բուլկիով թեյը:

-Եղե՞լ են դժվարություններ, պահեր, երբ չեք հասցրել պատրաստել ճաշը:

-Եղել են դեպքեր, որ գազի բացակայության ժամանակ ճաշը եփել ենք էլեկտրական վառարանների վրա: Ամեն ինչ արել ենք, որ երեխաները ժամանակին սնվեն և գոհ մնան: Նույնիսկ եղել են դեպքեր, որ շաբաթ և կիրակի օրերին մենք եկել ենք դպրոց, հաց թխել, մաքրություն արել, որպեսզի երեխաներին ժամանակին կերակրենք: Իսկ ինչ վերաբերում է ճաշ չեփելուն, դեռևս նման դեպքեր չեն եղել, և կարծում եմ, որ չեն էլ լինելու:

-Տիկին Նարինե, Դուք և մյուս աշխատողները հաճույքո՞վ եք կատարում ձեր գործը:

-Մենք մեր գործին նվիրված անձինք ենք և շատ սիրով ենք կատարում մեր գործերը, որովհետև յուրաքանչյուր երեխայի մեջ մենք տեսնում ենք մեր երեխային: Մենք փորձում ենք ամեն ինչ անել, որ նրանք գոհ մնան և հաճույքով գան ճաշարան:

-Իսկ տնօրենությունը լրացնո՞ւմ է պակաս ապրանքները, սննդամթերքը, խոհանոցային պարագաները:

-Տնօրենը մեզ աջակցում է ցանկացած պահի և ամեն ինչով, բայց, եթե երբևէ լինի մի որևէ բարեգործ, ով կկարողանա մեզ դրամական աջակցություն ցուցաբերել, ամեն ինչ էլ ավելի լավ կլինի, որովհետև դժվար է ամեն առավոտ շուտ արթնանալ և ուշ տուն գնալ. մեզ լրացուցիչ աշխատողներ են պետք:

Angelina Karapetyan

Երազում էլ իմ հայրենիքն եմ տեսնում

Հարցազրույց Հրահատ Կեսոյանի հետ, ով, գնալով Ռուսաստան՝ արտագնա աշխատանքի, հաստատվեց այնտեղ:

-Ինչպե՞ս է անցել Ձեր կյանքը` մանկությունը, պատանեկությունը և երիտասարդությունը:

-Կյանքս անցել է այնպես, ինչպես բոլոր հայորդիներինը, բոլոր Հայաստանում բնակվող մանուկներինը, երիտասարդներինը: Ապրել եմ գյուղում, գյուղական միջավայրում, զբաղվել ենք գյուղական աշխատանքով, ունեցել ենք տնտեսություն, անասուններ ենք պահել, հող ենք մշակել: Հաճախել եմ դպրոց: Միջնակարգ դպրոցն ավարտելուց հետո ընդունվել եմ տեխնիկումի շինարարական բաժին, որտեղ սովորել եմ արդյունաբերական և քաղաքացիական շինարարություն: Աշխատանքի ղեկավար եմ եղել: Այնուհետև ծառայել եմ սովետական բանակում`Նովոսիբիրսկի մարզում: Ընդունվել եմ կուսակցության շարքերը, որպես կոմունիստ, եղել եմ կոմունիստական կուսակցության անդամ: Սովորաբար բանակից վերադառնալուց հետո անցնում ես կյանքի երրորդ փուլը`պատանեկությունից թևակոխում երիտասարդություն: Այդ ամենի հետ ուրիշ հայացքներ են մարդու մոտ առաջ գալիս`ամուսնություն, ընտանիք կազմել, երեխաներ դաստիարակել:

-Քանի՞ տարի եք ապրել Հայաստանում, և ինչպիսի՞ն էր Ձեր ապրած տարիների Հայաստանը:

-Հայաստանում ապրել եմ 47 տարի, իմ կյանքի կեսից ավելին: Հայաստանը, որպես մայր հայրենիք, մնում է իմ հոգեհարազատ երկիրը: Դժվար է ասել` ինչպես կգնահատեի հայրենիքումս ապրած կյանքը: Գնահատում եմ շատ բարձր, որովհետև Հայաստանում եմ ծնվել, մեծացել, սնվել եմ նրա հող ու ջրից, էությունս, մանկությունս, երիտասարդական քաղցր տարիներս անց եմ կացրել Հայաստանում: Հայաստանում ինձ համար վատ չի եղել: Ապրել ենք, աշխատել ենք, ստեղծել ենք, չենք նախանձել ուրիշների ստացած արդյունքին թե´ կյանքի, թե´ ուսման, թե´ տնտեսական հարցերում: Ձգտել ենք բոլոր դեպքերում ունենալ մերը: Բայց արդեն ժամանակները փոխվեցին, ինչի հետ փոխվեց նաև մեր աշխարհայացքը, մտածեցինք, որ կարելի է դրսում աշխատել:

-Ինչպե՞ս որոշեցիք տեղափոխվել և բնակություն հաստատել Ռուսաստանում:

-Վերջին ժամանակներում աշխատանքային պայմանները Հայաստանում վատացան, ընտանիքը պահելու համար ստիպված պետք է գնայինք արտագնա աշխատանքի, իսկ դա նշանակում է՝ լքել հայրենիքը, գնալ Ռուսաստան ութ ամիս, տասը ամիս, աշխատել դրսում`ընտանիքից հեռու: Հենց այդ հանգամանքը ստիպեց, որ ես ու ընտանիքս որոշում ընդունեցինք տեղափոխվել Ռուսաստան, որպեսզի միասին ապրենք։

-Արդյո՞ք դժվար չէր այնտեղ ինքնահաստատվելը:

-Առանց դժվարությունների ոչինչ չի լինում: Նոր մարդիկ, նոր աշխատանքային պայմաններ, բայց երբ գիտակցում ես քո գործի էությունը. արդեն ինչ-որ տեղ այդ կազմակերպչական աշխատանքները անցնում են վստահորեն: Բնականաբար եղել են դժվարություններ, բայց աշխատել ենք հաղթահարել:

-Ինչպիսի՞ համեմատականներ կանցկացնեիք երկու երկրների միջև:

-Զուգահեռները բավականին մեծ են: Հայաստանում աշխատել, ստեղծելը մի քիչ դժվար է, որովհետև չկան բավարար պայմաններ թե´ տնտեսական, թե´ աշխատանքային ոլորտներում: Իսկ Ռուսաստանում կա մեծ հեռանկար, որտեղ հնարավոր է ամեն ինչ կազմակերպել, սակայն ամեն ինչ էլ գալիս է մարդու աշխատասիրությունից, ձգտումից։

-Ի՞նչ գործունեություն եք ծավալել այնտեղ:

-Քամի որ մենք գյուղի բնակիչ ենք եղել, հող ու ջրի հետ առնչվող մարդիկ, ՌԴ-ում նույն գործունեությամբ ենք զբաղվում: Ֆերմերային տնտեսություն ենք ղեկավարում, հողագործությամբ, կարտոֆիլաբուծությամբ ենք զբաղվում, բոստանային կուլտուրաներ ենք մշակում: Աշխատում ենք, ստեղծում ենք աշխատատեղեր: Մեզ մոտ աշխատում են 70 հոգի, որոնք տարբեր ազգերի ներկայացուցիչներ են:

-Երբևէ մտածե՞լ եք, որ սխալ որոշում եք կայացրել` տեղափոխվելով Ռուսաստան:

-Եղել են այնպիսի պահեր, երբ մտածել եմ, թե ինչից ելնելով ես լքեցի իմ հայրենիքը: Չսննկացած պարագայում կա հնարավորություն մեր ֆիզիկական գոյությունը պահելու, լավ ապրելու, սակայն հոգեպես մենք աղքատ ենք: Օտարության մեջ տանջում է հարազատների, ծանոթ մարդկանց, հայրենիքի, հող ու ջրի, նիստ ու կացի կարոտը: Մի քիչ փակագծերը բացեմ ու ասեմ, որ օտարության մեջ երազ տեսնելիս, ես իմ հայրենիքն եմ տեսնում: Շատ դժվար է դրսում, բայց կյանքը ստիպում է մարդկանց գնալ նման քայլի: Կյանքը շատ կարճ է, ինչ-որ տեղ պետք է կարողանաս այդ ընթացքում որևէ արդյունքի հասնել:

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք Ձեր հայրենակիցներին, ովքեր ցանկանում են լքել հայրենիքը:

-Հնարավորության դեպքում չլքել հայրենիքը, միայն ու միայն դա է իմ ցանկությունը: Բոլորն էլ այդ ամենը անում են, երբ զգում են, որ այլևս չեն կարողանում արժանավայլել ապրել, ստիպված դիմում են նման քայլի, բայց եթե Հայաստանում հնարավոր է հանապազօրյա հաց վաստակել, մի քիչ մարդավայել ապրել, ես խորհուրդ չէի տա լքել հայրենիքը: