Իմ ձին

Չորս թե հինգ տարեկան էի: Մի օր երեկոյան անգործութունից միացրեցի հեռուստացույցը: Ոչ մի մուլտֆիլմ չգտա ու հուսահատված կանգ առա մի ինչ-որ պատահական կինոյի վրա:

Այն անգլերենով էր, ու, բացի դրանից, արդեն կեսն անցել էր, այդ պատճառով բան չէի հասկանում: Ցուցադրում էին մի եկեղեցի, որի ներսում տարբեր տարիքային խմբի պատկանող տղամարդիկ էին խոսում: Ես արդեն ուզում էի ալիքը փոխել, երբ դեպքերն արագ փոխվեցին: Մարդիկ կարծես մի ինչ-որ բան որոշեցին և դուրս թռան եկեղեցուց: Նրանք դրեցին իրենց սիրուն գլխարկները, հեծնեցին ձիերին ու ինչ-որ տեղ ուղևորվեցին: Կովբոյներ էին: Այդ կինոն շատ տպավորվեց իմ մեջ: Դրանից հետո գրեթե ամեն օր փորձում էի ծնողներիս համոզել ինձ ձի ու կովբոյի գլխարկ գնել: Նրանք, բնական է, միայն գլխարկին էին համաձայն, բայց ես ավելի շատ ձի էի ուզում: Խորը դեպրեսիայի մեջ էի, ոչ մեկի հետ չէի ուզում խոսել: Ես իմ ձիուն էի ուզում: Մի օր ծնողներիս հետ հյուր էինք գնացել: Ես չէի ուզում գնալ, բայց ինձ ի վերջո համոզեցին: Արդեն մի ժամ էր, ինչ տխուր նստած էի և հորս ու ինչ-որ մարդու խոսակցությունն էի լսում, երբ կողքի սենյակից ներս մտավ նա: Նրա փարթամ մազերը, մուգ սև մորթին և դեպի վեր ցցած պոչը ինձ ապշեցրեցին: Այս հմայիչ կենդանին ինձ գերել էր: Դա մի շատ մեծ և հիասքանչ շուն էր: Ես նայում էի նրան և հիանում: Չդիմացա: Աննկատ վեր կացա տեղիցս և շարժվեցի նրա մոտ: Շունչս պահել էի, որ չլսի, թե ինչպես եմ իրեն մոտենում: Շունը պառկած էր, և ես հեշտությամբ թռա նրա վրա ու եղունգներս մարմնի մեջ մտցրեցի: Նա վեր թռավ և սկսեց վազել:

-Նո՛, նո՛,- գոռում էի ես: Ի՜նչ հրաշալի էր այդպիսի գերիչ կենդանու մեջքի վրա նստելը: Թե՛ ես, թե՛ նա հիասքանչ էինք: Չեմ մտածում, որ իմ երևակայական ձին ինձ հետ կիսում էր այդ զգացմունքները: Նա շատ շուտ ինձ գետնին շպրտեց ու փախավ: Ընկնելը շատ ցավոտ էր, սակայն ես իմ արարքից գոհ էի:

Ալեքսանդր Սարգսյան 15տ.

Ես համառ եմ

Ինքը շատ թույլ ա անգլերենից, չի կարողանում հասցնել մյուսներին, մեր դպրոցը անգլիական թեքումով ա, բարդ գրքերով ենք անցնում, ամեն տարի քննություն ենք հանձնում, գոնե շուտ տեղափոխեիք, ձեր հին դպրոցում հեշտ ա եղել, հեշտ գրքեր, դրա համար բարձր ա ստացել, մեր մոտ 3- ից ավել հաստատ չի ստանա…

Յուրաքանչյուր ուսուցչի պարտքն է ծնողին հայտարարել, որ իր երեխան ընդունակ չի ընկալել իր «բարդ» առարկան: Նոր դպրոցում անգլերենի առաջին գրավորից 2 էի ստացել, տնայինները չէի կարողանում անել, տեքստերը չէի հասկանում: Նույնիսկ մայրիկիս առաջարկել էի փոխել դպրոցը: Բայց ոչ, մայրիկս բերեց բոլոր այն գրքերը, որոնցով նախկին դասարաններում սովորել էին դասարանցիներս այդ դպրոցում, և մենք սկսեցինք պարապել` 4 դասարանային կուրս… Հիմա անգիր հիշում եմ այն տեքստը, որից առաջին անգամ 5 ստացա` 5 բալային համակարգով, բայց նաև հիշում եմ, թե ինչ դժվարությամբ էի այն սովորել: Մայրիկիս հետ կարդում էինք և տարբեր բառարաններով թարգմանում այն բառերը, որոնց բացատրությունը նա չէր հիշում, հետո ցածր դասարանների վարժություններն էինք անում: Հաջորդ գրավորը ես ստացա 4-ից հանած, բայց դա էլ մայրիկիս չբավարարեց, մենք նորից պարապում էինք, պարապում… Հաջորդ կիսամյակում ես գրավորներից հինգեր էի ստանում և դասարանցիներիս հետ հավասար սովորում էի դասերս, նույնիսկ նրանցից մի քիչ շատ գիտեի: Մի խոսքով ես մի տարում կարողացա սովորել 4 դասարանային կուրս և առաջին անգլերենի տարեվերջյան քննությանը ստացա գերազանցիկի փոխադրման թերթիկ:

Շուտով մայրիկիս համառությունը իմ մեջ դարձավ բնավորություն, սկզբում աշխարհագրությունը, հետո քիմիան և այլն:

P. S. Նախորդ ծնողական ժողովին հայերենիս ուսուցչուհին հայտարարել էր, որ ես ուղղագրությունից թույլ եմ, դասերին էլ անջատված եմ նստում… Դե ինչ, ուղղագրություն` բռնվիր:

Դիանա Շահբազյան 15տ.

Վ+Ռ=Գ, Վ+Ռ=Ա, երբ Գ-ն մեծ է Ա-ից

«Վ»-ն հայրիկիս անվան առաջին տառն է: Հայրիկս իմ ուժն է: Կարող եմ ասել հայրս միակ մարդն է մեր ընտանիքում,  ով ինձ երես է տալիս: Այսինքն, եթե ես ինչ-որ նոր բան եմ ուզում և գիտեմ, որ մայրիկս մերժելու է, միանգամից հայրիկիս եմ դիմում: Ես հայրիկիս կողքին ինձ ապահով եմ զգում:

«Ռ» ամեն  ինչ ասված է` երկնագույն աչքեր, նուրբ ձեռքեր, հոգատար մայրիկ: Մայրիկս իմ ամենամեծ ընկերուհին է: Ընտանիքում ամենահոգատարը բոլորիս նկատմամբ:

«Ա»: Արիկն էլ իմ եղբայրս է` իմ կռվի ընկերը: Մենք միշտ վիճում ենք անկախ ամեն ինչից: Երկուսս էլ եկել ենք այն հայտարարի, որ մենք միայն իրար սիրում ենք, երբ քնած ենք: Չնայած առանց Արիկի նույնիսկ մի օր չեմ կարողանում: Եղբայրս ինձ համար մաքուր օդ կարծես լինի:

Ես հաջողակ ու երջանիկ եմ ընտանիքիս շնորհիվ: Շնորհիվ` հայրիկիս կողքին ապահով լինելուն, մայրիկիս հոգատարության և եղբորս ապահոված մաքուր օդի:

Մարտիրոսյան Գայանե 17տ.

Վերլուծելուց հետո

Արդեն տասնվեց տարեկան եմ ու երևի այսքան ժամանակ չի եղել մի բան, որ համարեմ հաջողված: Օրինակ, երբ գնում եմ նոր տետր, շատ շուտ հոգնում ու ձանձրանում եմ ու որոշում եմ, որ ժամանակն է այդ տետրը փոխելու: Չգիտեմ, երբ կգա այդ օրը, որ ես ինչ-որ բան կանեմ և կհասցնեմ վերջնական կետին: Ամեն բան ինձ արագորեն հոգնեցնում է և շատ արագ սպառում իր հետաքրքրությունը ինձ համար: Ինձ միշտ մի բան է պետք, որ ես ոգևորվեմ նորից ու նորից ու հավատամ իմ բռնած գործի հաղթանակին:

Ես այնպիսի մասնագիտություն եմ ընտրել, որ ընդհանրապես չի համապատասխանում իմ բնավորությանը: Ի դեպ ասեմ` ես ուզում եմ ռեժիսոր դառնալ: Ռեժիսորներ կան, որոնք տարիներով մի ֆիլմ են նկարում: Իսկ ես անգամ մեկ տարի չդիմացա պարի դասերին: Երևի իմ ընտրած մասնագիտությունը ինձ կօգնիի դառանալ ավելի նպատակասլաց և հավատալ իմ ուժերին: Չգիտեմ, գուցե տասը կամ քսան տարի հետո բախտը ինձ ժպտա, և դուք պատահաբար տեսնեք իմ նկարած որևէ ֆիլմ ու մտածեք, որ այս աղջիկը վերջիվերջո կարողացավ իրականացնել իր նպատակը:

Լաուրա Սահակյան 16տ.

Իմ լավատես եսը

-Լավ կկրկնեք ամբողջ անցածը, մյուս դասին թեմատիկ գրավոր ենք գրելու, դասագրքի սկզբից կկրկնեք, ուշադիր լսեք, որ չմոռանաք,- դասի վերջում հայտարարեց ուսուցչուհիս:

«Ի՞նչ, դասագրքի սկզբի՞ց… Այսինքն համարյա ամբողջ կիսամյակի անցածը… էն էլ հայոց պատմություն… Ես կկործանվեմ»,- մտածում էի ես սեղանին համարյա պառկած:

-Մարիա՞մ, լացում ե՞ս,- հարցրեց դասարանցիս:

-Չէ, բայց մյուս դասին մենք բոլորս ողբալու ենք:

«Էն էլ ոնց: Հայոց պատմություն, լիքը թվերով ու դժվար անուններով, որոնք ես ընդհանրապես հիշել չեմ կարողանում: Մի ամբողջ կիսամյակ, այն դեպքում, երբ ես նախորդ դասն էլ չեմ հիշում: Ինչ եմ անելու…»,- տագնապալից մտքերով հասա տուն:

Նստեցի բազմոցին, մտածեցի մեկ րոպե, երկու րոպե, հինգ րոպեից շտապ տեղիցս վեր թռա, լույսի արագությամբ մյուս բոլոր դասերս արեցի և բացեցի հայոց պատմության դասագիրքը:

-Լավ, հանգիստ, խուճապի չենք մատնվում, հավեսով, սիրուն հայոց պատմ ենք սովորում,- խոսեց օպտիմիստ եսս:

-Հավեսով, սիրով, հեշտ ես ասում, էդ ոնց ես պատրաստվում սիրով ու հավեսով սովորել, եթե ո՛չ հավես ունես, ո՛չ էլ սիրում ես պատմությունը,- հնչեց պատասխանը:

-Հա, լավ, ասացինք` առանց խուճապի, ինչքան կարող ենք, այնքան կսովորենք, կստացվի, կարևորը՝ ժամանակ չկորցնենք:

-Լավ, արա ինչ ուզում ես, էլ չեմ խառնվում:

-Ա՛յ, ճիշտն էլ դու ես անում:

Սկսեցի առաջին դասից, դուրս գրեցի բոլոր թվականներն ու կարևոր իրադարձությունները, դրանք անգիր արեցի: Շատ մեծ դժվարությամբ, բայց ոնց որ հիշում էի: Տեսնելով տառապանքներս, քույրս, ով պատմություն շատ էր սիրում և հեշտությամբ էր սովորում, կրկնում էր.

-Վա՜յ, Մարիա՛մ, վայ…

Ես փորձում էի ուշադրություն չդարձնել քրոջս վայվայներին՝ մարտական հոգիս չկորցնելու համար: Չգիտեմ, ասե՞մ. գիշերվա, թե առավոտվա հինգին սողացի քնելու: Երազիս մեջ Ավետիս Ահարոնյանի հետ Սևրի պայմանագիրն էի ստորագրում…

Եվ վերջապես թեստն իմ առջև էր: Արագ-արագ կարդում էի հարցերը, փորձելով ստանալ ամբողջ ինֆորմացիան, որ իմանամ, հիշու՞մ եմ, թե՞ ոչ: «Գիտեմ, այս մեկն էլ գիտեմ, սա էլ գիտեմ… Ոնց որ հիշում եմ…»:

Երջանիկ դեմքով դուրս եկա դասարանից: Թեստը լավ էի գրել, կարելի է ասել՝ շատ լավ: Օպտիմիստ եսս ասաց.

-Տեսնու՞մ ես, որ ստացվեց, պետք ա ուղղակի լսես ինձ:

-Եղավ, կլսեմ սրանից հետո, խոստանում եմ:

Վերջին բանն այդ օրվանից, որ հիշում եմ, այն էր, թե ինչպես պայուսակս մի տեղ շպրտելով ընկա բազմոցին:

Մարիամ Նալբանդյան, 14 տարեկան

Բախտի և նպատակասլացության մասին

- Ու~ֆ, ինչքան անհաջողություն կա, ինձ հետ պետք է լինի, չէ̉: Ճիշտ եմ էլի ասում, որ բախտ ընդհանրապես չունեմ:

-Հա~, իսկ իմ դասընկերը հաղթել է դպրոցական օլիմպիադաներում ու մի քանի օրից արտասահման պիտի մեկնի: Խելք է, է~, խելք:

-Ուսումնարանն ավարտելուց հետո ես էլ եմ ուզում արտասահման գնալ: Դրա համար հիմա ամբողջ օրը պարապում եմ:

…Մարդիկ տարբեր են, նրանց ցանկությունները` նույնպես: Մեկն իր բախտից է բողոքում, մյուսը նախանձով է նայում խելացի մարդկանց հաջողություններին, մեկն էլ ունի նպատակներ և ցանկանում է իրագործել դրանք:

Մեր կյանքը խաղ ու պար չէ: Ամեն րոպե, ամեն վայրկյան ինչ-որ բան փոխվում է: Ոչ մեկս չգիտենք, թե հաջորդ րոպեին ինչ է լինելու, թե ամիսներ հետո որտեղ ենք լինելու և ինչ խնդիրների առաջ ենք կանգնելու: Ուստի կյանքում պետք է ամեն ինչից որոշ չափով տեղեկություն ունենալ, պետք է չծուլանալ և սովորել:

Նպատակասլացությամբ ոչ բոլորն են փայլում, բայց եթե կան ցանկություններ, որոնք անվերջանալի մտորումների արդյունքում վերածվում են երազանքների, ապա պետք է հստակ քայլերի միջոցով դրանք դարձնել նպատակներ և ամեն կերպ ձգտել հասնել դրանց:

Իսկ բախտը յուրաքանչյուրիս համար էլ ինչ-որ տեղ պակասում է: Դե կյանք է, ինչ արած: Ամեն դեպքում կարծում եմ` եթե բախտը տեսնի, որ դուք խելացի եք, լավատես և նպատակասլաց, ապա այն ձեզ կյանքում մենակ չի թողնի:

Միլենա Խաչիկյան, 14 տ.

Չի ստացվում, առայժմ

Երկրորդ դասարանում էի, երբ առաջին անգամ պետք է մաթեմատիկայից ստուգողական աշխատանք գրեի: Գնացի տուն: Մայրիկիս հետ սկսեցինք պարապել: Ես կրկնեցի գումարումը, հանումը, բաժանումը և բազմապատկումը: Սկսեցի գրել ստուգողականը: 1+120=122, 7+8=16, 4*4=12: Համոզված, որ 10 կստանամ, տետրս հանձնեցի դասատուին: Հաջորդ օրը իմացա, որ 6 եմ ստացել:

Եկա տուն: Մայրիկիս ասացի գնահատականը:

-Նել, բայց մենք քանի անգամ բազմապատկեցինք, քանի: Բայց լավ, մյուսին բարձր կստանաս:

-Մա՛մ, չեմ կարողանում, ինչքան էլ պարապեմ՝ չեմ կարողանում ճիշտ գրել:

Առանց հիասթափվելու երկրորդ դասարանում նորից ես ու մայրիկս իրար հետ պարապում էինք: Նա ասում էր, որ ուշադիր գրեմ: Նորից գնում էի, սիրուն գրում և 10-ի հույսով տետրս հանձնում դասատուին: 6… Նորից: Հինգերորդ դասարանում նորից հայտարարում են մաթեմատիկայի ստուգողական: Մայրիկս օգնեց, պարապեցինք և նորից` 6: Վեցերորդ դասարանում մայրիկս արդեն չէր օգնում, ասում էր, որ մենակ պարապեմ և լավ պարապեմ: Նորից 6, 7: 7-րդ դասարանում նույն գնահատականները՝ 6 կամ 7:

Հիմա 8-րդ դասարան եմ: Նորից գնում ու հանրահաշվի ստուգողականից 6-7 եմ ստանում: Արդեն հիասթափված եմ պարապում՝ առանց 9-ի կամ 10-ի հույսի:

Նելլի Հարությունյան

Ամենահաջողակ մարդը պատրաստ է

Առավոտյան վերցրեցի պայուսակս և արագ վազեցի դպրոց: Երբ հասա դպրոց, դասարանի դիմաց ինձ սպասում էր մեր դասղեկը, ով ինձ տեսնելով ասաց.

-Այ տղա, կարո՞ղ ա գիտես սանատորիա ա, երբ ուզում գալիս ես, երբ ուզում` գնում, էսօր ինչի՞ ես երրորդ ժամից եկել:

-Քնած էի մնացել,- ասացի ես ու մտա դասարան: երկու ժամ երկրաչափությունից հետո դուրս եկա դպրոցից և գնացի սկսածս մուլտֆիլմը շարունակելու: Չնայած ես արդեն մի քանի անգամ ստիպված էի նույն մուլտը նորից նկարել, բայց միևնույն է, չէի հանձնվում ու շարունակում էի աշխատել այդ մուլտի վրա, քանի որ շատ եմ սիրում այդ գործը: Երեկոյան էլ, անելով միայն մաթեմատիկայի տնայինը, գնացի քնելու: Եվ այդպես ամեն օր: Ես գնում եմ դպրոց, նստում եմ իմ սիրած դասերին, հետո գնում եմ սիրած գործով զբաղվելու: Եվ իմ հաջողության բանաձևն է՝ սիրած գործով զբաղվել: Դրան գումարում եմ աշխատասիրություն, համբերություն և մի փոքր համառություն, և աշխարհի ամենահաջողակ մարդը պատրաստ է:

Նորայր Բարոյան, 15տ.

 «Խաբարբզիկ», 2013թ.

Մի պահ թվաց, որ սենյակումս տխուր է, որովհետև անկողինները ոչ ոք չէր հավաքել, քույրս խառնել էր ամբողջ պահարանը, թափել էր շորերը, պահարանի դռներն էլ բաց էր թողել: Եղբայրս էլ հին սովորության համաձայն տան բոլոր գոտիները կապկպել էր իրար ու թափել գետնին:

Չէ, ինձ իրոք թվաց, որովհետև սենյակումս հեչ էլ տխուր չէր: Ամպամած օր էր: Լույսը վառեցի: Խառնաշփոթը կատարյալ դարձավ, որովհետև ես էլ փռվեցի անկողնուս վրա, ինչպես մեր փափուկ արջուկները: Դրսում ուժեղ անձրև սկսվեց: Փակեցի պատուհանները: Այդպես սենյակս ավելի ապահով դարձավ: Սենյակիս պատերից գունավոր իրեր էին կախված, իսկ սեղանին գունավոր ու հաճելի իրեր էին դրված: Կոնֆետի թուղթը բացեցի ու սկսեցի ուտել: Ը՜մմմ, համեղ էր, մեջը պիստակ կար, պատված էր համեղ շոկոլադով, որից նարնջի ու կոկոսի համ էր գալիս:

Դպրոցում այդ օրն այնքան էլ լավ չէր, դրա համար էլ տխուր էի: Կամաց-կամաց սկսեցի սենյակս հավաքել, դպրոցի մասին արդեն մոռացել էի: Տրամադրությունս արդեն բարձրանում էր, թեև եղանակը դրսում գնալով ավելի ու ավելի էր վատանում: «Վա՜խ, վաղը էս շորը կհագնեմ, մի դար է` չեմ հագել»,- մտածում էի ես ու շորերը կախում: «Հիմա կգնամ հաց կուտեմ, հետո այս գիրքը կկարդամ»,- արդեն շատ էի ոգևորվել: Մենակ էի սենյակում, բայց ժպտում էի, մեկ-մեկ նույնիսկ ծիծաղում: Բայց ի՜նչ լավ էր, որ տուն եկա, որ մտա սենյակ, որ պառկեցի անկողնում:

Բայց ի՜նչ լավ էր այդ պահին այդ տեղում:

-Ոչ, շնորհակալություն, ես սուրճ չեմ խմում,-ժպտաց կոստյումով տղամարդը` միևնույն ժամանակ կրկին ու կրկին փորձելով հարմար տեղավորվել ինքնաթիռի նեղ բազկաթոռի մեջ,- նարնջի հյութ ունե՞ք:

Ուղեկցորդուհին շտապեց գտնել կիսադատարկ տուփը:

-Նարնջի հյութը թռիչքների ժամանակ ամենաշուտն է վերջանում,- ներողություն հայցող ժպիտով բացատրեց նա` ուղևորին փոխանցելով կիսով չափ լցված պլաստիկ բաժակը:

-Մի անհանգստացեք,- տղամարդը հայացքը կրկին իջեցրեց թերթին` հերթական անգամ տեղում անհանգիստ այս ու այն կողմ գնալով, ասես ուզում էր պոկել նստարանը: Զարմանալի չէր` նա հաղթանդամ էր, ինչպես երկու միջին կազմվածքի տղամարդիկ` միասին վերցրած: Նույնքան խոշոր գլուխը ծածկված էր կարճ, զինվորական ոճի կանոնավոր սանրվածքով:

Չնայած խոշոր մարմնին ու տարիքին` առնվազն երեսուն-երեսունհինգ տարեկան, նրա դեմքի կառուցվածքը բավականին մանկական էր` փոքր, կճատ քիթ, կլոր, զարմացած աչքեր ու կարմիր այտեր: Դեմքը մանկական էր թվում նաև այն պատճառով, որ այն հստակ արտահայտում էր այն ամենը, ինչ տղան մտածում էր:

Նրա կոստյումը, ինչպես նաև ձեռքի ժամացույցը բավականին թանկարժեք տեսք ունեին, բայց ինչ-որ բան նրան ստիպում էր շարունակ բարկացած քաշել թևքերը, հետ ու առաջ ձգել պիջակը, կոճկել ու կրկին արձակել կոճակները, շուռումուռ գալ, ինչպես թակարդն ընկած արջը:

Նրա կողքի նստարանին խրձով թերթեր էին դրված, որոնք նա հերթով վերցնում էր, անմիջապես բացում սպորտի բաժինն ու մեծ հետաքրքրությամբ ծայրից ծայր կարդում` շշնջոցով արտաբերելով առանձին բառեր ու պարբերաբար թերթը թեքելով դեպի պատուհանը, որպեսզի ավելի լավ ուսումնասիրի լուսանկարները: Նրա դեմքի արտահայտությունը փոխվում էր ամեն տողի հետ` նա մեկ անձայն ծիծաղում էր` ձեռքով թույլ հարվածելով նստարանի բազկատեղին, մերթ կնճռոտում էր դեմքը, երբեմն էլ բողոքում ու դժգոհում` մատն օդ տնկելով:

Հերթական թերթը մի կողմ դնելուց հետո նա վերցրեց սեղանին դրված բաժակը, մի փոքր խմեց, կարճ շունչ քաշեց, հետո փոքր ումպերով խմեց ամբողջ հյութը` ամեն կումից հետո բաժակն իջեցնելով ու շունչ քաշելով:

Բաժակը մի կողմ դնելով` նա զգաստ նստեց` նայելով դիմացի բազկաթոռի թիկնակին: Կրկին ժպտաց ինքն իրեն` ինչ-որ բան հիշելով, ծիծաղեց` մի կողմի վրա թեքելով գլուխը: Ժպիտը դանդաղ հալվեց` վերածվելով թույլ ծամածռության: Աչքերը մի պահ կորցրին կիզակետը` փայլելով ապակե սնամեջ խաղալիքների պես: Նա լուռ ինչ-որ բան քրթմնջաց, քմծիծաղ տվեց: Թափ տալով ձեռքը` նա մի քանի անգամ արագ-արագ խորը շունչ քաշեց, բացուխուփ արեց բերանը` փորձելով բացել խցանված ականջները: Հետո կտրուկ վեր կացավ, երկու քայլ արեց դեպի միջանցքի վերջը, երբ նրա ձախ ոտքն աննկատ թուլացավ, ասես թղթից լիներ: Տղամարդու ձեռքն անմիջապես սեղմեց բազկաթոռներից մեկի թիկնակը:

Ինքնաթիռը դանդաղ կիսապտույտ կատարեց իր առանցքի շուրջ, և մի թևի բոլոր պատուհանները բռնկվեցին արևի թեք լույսով: Ուղևորի մի կիսադեմը լուսավորվեց դեղին, հիվանդոտ գույնով` խորը ստվերներ գցելով աչքերի կողքին հայտնված կնճիռների վրա: Քարացած ժպիտի ուրվականը ուժգին ջղաձգվեց` աղավաղելով տղամարդու դեմքը: Աչքերը կծկվեցին` խորացնելով կնճիռները: Շրթունքները մի պահ ձգվեցին` ցույց տալով իրար սեղմած ատամները: Քունքին շողաց քրտնքի փոքրիկ, համարյա անտեսանելի մարգարիտը: Թիկնակից կառչած մատները սպիտակել էին լարվածությունից: Լույսը մի ակնթարթ անասելի ուժգնացավ` այրելով ուղևորի մի կիսադեմը, ինչպես ամեն լուսաբացին այրում է մթնոլորտից զրկված, ցավից անձայն մռնչացող միայնակ մոլորակի մակերեսը:

Օդանավը հավասարակշռվեց` վերևում թողնելով արևը: Տղամարդու դեմքին բռնկված կրակը մարեց մարզադաշտի` հերթով անջատվող լուսարձակների պես: Կնճիռները ներծծվեցին, կոպերը բացվեցին: Տղամարդու գունատ ու ծեր դեմքն աստիճանաբար հետ բերեց իր մանկական փայլը: Ուղևորը ձգվեց, ուղղեց կոստյումը, խորը շունչ քաշեց, անհանգստացած նայեց շուրջը: Համոզվելով, որ իր` մի քանի վայրկյան տևած թուլությունը ոչ ոք չի նկատել` նա զգուշությամբ առաջ դրեց թուլացած ոտքը: Այնուհետև ավելի համարձակ քայլեց զուգարանների ուղղությամբ: Ոչ ոք ուշադրություն չդարձրեց, որ նա հազիվ նկատելի կաղում է:

Մի քանի րոպե հետո իմ ուղեկիցը վերադարձավ ու կրկին նստեց իր բազկաթոռին: Նրա նոր լվացված դեմքը կրկին առույգ էր ու պարզ, այտերը կարմիր էին, մազերը` խոնավ: Նա զգուշությամբ առաջ դրեց ոտքը, հենվեց թիկնակին ու գլուխը թեքեց դեպի պատուհանը: Թերթերին նա այլևս ձեռք չտվեց:

Չգիտեմ` ով ինչպես, բայց մենք հարևանություն անել շատ ենք սիրում: Նույնիսկ ժողովրդական ասացվածք ունենք. «Լավ հարևանը հեռու ազգականից լավ է»: Լավն, իհարկե, լավն է, բայց քանի դեռ չի փորձում դառնալ ընտանիքի անդամ: Էհ, ի՞նչ եմ ասում… Ախր, հայկական ընտանիքը մեծ է, համարյա ողջ շենքը: Բակում են անցնում շատերի կյանքի տարիները: Հա, մոռացա, բա մեր տների բարակ պատե՞րը: Նույնիսկ հարևանի` անկողնում շուռումուռ գալն է լսվում, էլ չասեմ զրույցների մասին: Տան մուտքով բարձրանալիս անսխալ կարող են կռահել, թե ով ինչ ճաշ է եփել, կամ… Ավելի լավ է կարդանք:

Չեմ սիրում գլուխգովաններին

Իմ չսիրած հարևանը մեր շենքի չորրորդ մուտքի հինգերորդ հարկի աջ թևում ապրող Կորյունն է` կոլոտ, թույլիկ, գլուխգովան, իր մասին մեծ կարծիքի ու թիթիզ: Մեսրոպ Մաշտոցի հետ կապ չունեցող Կորյունը ամբողջ օրը բակում ֆուտբոլ է խաղում: Ինքը խաղալ չգիտի, բայց իրեն դնում է Ռոնալդինյոյի տեղը:

-Շավո՛, դուրս արի «զամեն», Գուրգենչի՛կ, մտի՛ խաղա:

Հենց որ մեկն իրեն չի լսում, կռվում է, ծեծվում, գնում 13 տարեկան իր պես թույլիկ եղբորը «խաբար» տալիս:

Մի օր նա խաղալիք հրացան էր գնել, որը կրակում էր պլաստմասե գնդիկներով, ու շատ ցավոտ էր: Որոշեց մեզ վրա փորձարկել: Ես, Գևորգը և Մշկոն փրկվեցինք, որովհետև Կորյունը նշան բռնել չգիտեր:

Թորոս Իսկուդարյան, 13 տ.

  Կերպարանափոխվածը

Մեր հարևանը հաղթանդամ և գեր մարդ է: Ունի ընտանիք, վեց տարեկան աղջկա հայր է: Ես միշտ նրան տեսնելուց բարևում եմ:

-Բարև ձեզ,- ասում եմ ես:

-Բարև, Իննա ջան, ո՞նց ես:

-Լավ եմ, դուք ինչպե՞ս եք:

-Մերսի, դասի՞ց ես գալիս:

-Այո:

Սակայն մի բան դուրս չի գալիս: Երեկոները երբեմն նրանց տանից լսվում են գոռգոռոցներ: Գիշերն էլ երաժշտություն են միացնում, այնքան բարձր, կարծես թե մեզ մոտ է միացված:

Մի անգամ, երբ ես տուն էի վերադառնում դպրոցից, տեսա ութերորդ հարկի պատուհանից թափվող կահույքի կոտրված մասնիկներ: Տանը մայրիկս պատմեց ինձ, որ մեր հարևանը խմել է և որոշել իր ամբողջ կահույքը պատուհանից դուրս թափել:

-Մի գցիր սառնարանը: Ուրիշի ավտոմեքենան կփշրես: Ութերորդ հարկում ենք, չէ՞…,- լսում էի ես հարևանների գոռգոռոցները:

Ճիշտ է, սառնարանը նա դուրս չգցեց, բայց չէր դադարում գոռալ և հայհոյել:

Իննա Ազնաուրյան, 12 տ.

Գիտեք հե՞շտ է այդքանը հիշելը

Մեր տնից երկու տուն այն կողմ ապրում են երկու տատիկ, որոնք ամեն օր դուրս են գալիս բակ, տեղավորվում նստարանին ու սկսում զրուցել.

-Լսի, տեսա՞ր Ֆրանցիսկոն ինչ արեց Վալերիային:

-Հա, բաժանվեցին:

-Լսի, բա Մարսիան էդ ի՞նչ էր անում:

Բայց դա ինձ այնքան էլ չի զայրացնում, որովհետև հասկանում եմ` մեծ կանայք են, զբաղմունք չունեն, սերիալ են նայում ու բամբասում: Ինձ զայրացնում է այն, որ նրանք ամեն մի անցորդի սկսում են հարցեր տալ, այսպես ասած` փորձում են իմանալ նրանց կենսագրությունը, բայց անցորդներն այնքան շատ են լինում, որ ամեն օր նույն մարդկանց նույն հարցերն են տալիս ու մի քանի ամսվա ընթացքում միայն հիշում, թե ով ով է, ում երեխան է, ինչով է զբաղվում:

Մի օր ես անցնում էի փողոցով:

-Վայ, դու էդ ո՞ւմ աղջիկն ես,- հարցրեց Փառանձեմ տատիկը:

-Էն Ալբերտի աղջիկը չե՞ս,- վրա բերեց Մարետ տատը:

-Չէ, ես Գևորգի աղջիկն եմ:

-Բա ի՞նչ ես անում, դպրոց գնո՞ւմ ես:

-Հա:

-Յոթերո՞րդ դասարան ես:

-Չէ, իններորդ:

-Մեծ աղջիկ ես, էդ ե՞րբ էդքան մեծացար, չնկատեցինք:

Եվ ամեն օր, առանց չափազանցության, նույն հարցերն էին տալիս: Միայն քանի ամիս անց այդքանը մտապահելուց հետո սկսեցին ուրիշ հարցեր տալ:

Լուսինե Սարիբեկյան, 13 տ.

Ինչ նեղություն

Սիրուշ տատիկ մի ասա, կրակ ու պատիժ ասա: Ամեն օր կգա ու կասի.

-Հարսս գնաց ու մնաց, տղես ոնց որ պոչավոր էշ լինի, թոռս Աստծու գեշն ա…

Զզվել եմ արդեն: Ամեն Աստծո օր գալիս է մեր տուն, հեռուստացույց դիտում: Օրեկան վեց ժամ մեր տանն է: Իր ասելով` հարսը գնում է, հեռուստացույցն անջատում, ինքն էլ մթան մեջ բան չի հասկանում տեխնիկայից, որ միացնի: Մայրիկս ասում է.

-Գանք, ձևը ցույց տանք:

-Չէ, չէ, պետք չի նեղություն քաշել, էստեղ կնայեմ:

Մի ժամանակ գոնե լավ էր` չորս ժամով էր գալիս, շաբաթ, կիրակի օրերին էլ չէր գալիս: Հիմա սերիալներն ավելացել են, մի բան էլ` շաբաթ, կիրակի են երկու սերիալը ցույց տալիս: Բայց ասեմ, որ արդեն երկու ամիս է` մեր տան գլուխը հանգստացել է: Սիրուշ տատը մեկնել է Սիսիան` իրենց գյուղ: Գոնե այնտեղ այնպես հարմարվեր, որ չցանկանար այլևս Երևան վերադառնալ:

Քրիստինե Սարգսյան, 13 տ.

2007 թվական

Ես ճամփորդում եմ ոչ այնքան հաճախ, որքան կուզեի, բայց, այնուամենայնիվ, անում եմ դա  ավելի հաճախ, քան իմ ծանոթներից շատերը, և դա իմ ընտրած աշխատանքի բազմաթիվ առավելություններից մեկն է: Ճամփորդությունների ամենահետաքրքիր բաղկացուցիչներից մեկը ինքնաթիռներում ու օդանավակայաններում անցկացրած ժամանակն է: Շատերը դա ժամանակի կորուստ են համարում, իսկ ինձ համար դա գերագույն հաճույք է: Այստեղ կարելի է հանդիպել չափազանց տարբեր մարդկանց` հավաքված միևնույն տեղում, ու հենց այստեղ նրանց մասին կարելի է շատ ավելին իմանալ, քան որևէ այլ պայմաններում:

Մի հարցում իմ բախտը միշտ բերում է. ես ամեն քայլափոխի հանդիպում եմ հետաքրքիր մարդկանց: Ամենուր, ամեն իրավիճակում, գրեթե ամեն օր: Ձանձրալի ու անհետաքրքիր մարդկանց ես հանդիպում եմ նույնքան հազվադեպ, որքան դուք` դինոզավրերի: Բայց հենց ճամփորդելիս է հնարավոր նրանց հանգիստ ուսումնասիրել:

Ինքնաթիռ նստելիս ես աշխատում եմ ներս մտնել մյուսներից առաջ, որպեսզի կարողանամ հետևել, թե ինչպես են ուղևորները շարժվում նեղ միջանցքով, ինչպես են դասավորում իրերը, փնտրում իրենց նստատեղերը, տեղավորվում: Օդանավակայաններում ես նախընտրում եմ նստել երկրորդ հարկում (եթե, իհարկե, դրա համար սրճարանների ագահ սեփականատերերն ավելի շատ գումար չեն պահանջում), որտեղից ավելի լավ են երևում իրենց թռիչքներին սպասող ուղևորները: Եթե մի օր ինքնաթիռում կամ որևէ օդանավակայանում տեսնեք մեկին, որն ուշադիր հետևում է ձեզ ու հեռախոսի մեջ նշումներ անում, ապա դա, ամենայն հավանականությամբ, ես եմ: Պարզապես ձևացրեք, թե չեք նկատում:

Ուղեկիցների իմ հավաքածուն շատ մեծ է ու բազմազան, ու հենց այդ պատճառով որոշել եմ պարբերաբար այստեղ պատմել նրանցից որևէ մեկի մասին: Հուսով եմ` ձեզ կհետաքրքրի: Իսկ եթե չհետաքրքրի` պահ, այ քեզ բան:

 

 

Սիրելի Լիմային

 

Միջին տարիքի տղամարդը ինքնաթիռ ներս մտավ ամենավերջիններից մեկը: Մի պահ կանգ առավ` շունչը տեղը բերելու, ինչով առաջացրեց հետևում կանգնած ուղևորների դժգոհությունը: Տղամարդը ժպտալով ներողություն խնդրեց, երեխայի անփութությամբ թափ տվեց գանգուր և անկանոն մազերն ու աշխույժ քայլերով, գրեթե ցատկոտելով, շարժվեց դեպի իր նստատեղը: Վայրէջքի կտրոնը ատամներով բռնելով` նա վարժ շարժումով` առանց նույնիսկ վերև նայելու, բացեց պայուսակների դարակի փեղկն ու նետեց այնտեղ կաշվե բավականին մաշված, բայց թանկարժեք տեսք ունեցող պորտֆելը, այնուհետև խնամքով տեղավորեց այնտեղ շագանակագույն գլանը, որի մեջ սովորաբար գծագրեր են տեղափոխում: Նստելուց առաջ անհոգ դեմքով նայեց շուրջը: Նրա մոխրագույն աչքերը շողում էին ջրում արտացոլվող աստղերի պես: Այդպիսի փայլը սովորաբար բռնկվում է մարդու աչքերում դեռ ծնված օրից ու չի մարում, եթե աչքերի տերը կարողանում է այն պահպանել:

Տղամարդը թափ տվեց մուգ մոխրագույն պիջակի ճմրթված թևքերը` վայր գցելով հեռախոսը: Նստեց պատուհանի մոտ` անգիր արած շարժումով կապելով ամրագոտին, ու միայն այդ ժամանակ նկատեց միջանցքի հատակին ընկած հեռախոսը: Կծեց շրթունքը, հետո ժպտալով կիսաձայն խնդրեց հարևանին փոխանցել այն:

Հետ նստեց, խորը շունչ քաշեց, որոշ ժամանակ նայեց պատուհանից դուրս` պարբերաբար շրթունքների ծայրով ժպտալով: Մի ձեռքի մատներով նա գրեթե աննկատ թխկթխկացնում էր նստարանի հենակին, ասես ինչ-որ մեղեդի էր փորձում նվագել: Մատնեմատին արծաթագույն մատանի կար, որի վրա ինչ-որ բառ էր փորագրված:

Երբ ինքնաթիռն արդեն ամպերից վեր էր բարձրացել, ուղևորը քթին դրեց պիջակի գրպանից հանած բարակ ակնոցը, ծոցագրպանից հանեց մաշված կազմով երկարավուն մի նոթատետր ու սկսեց թերթել` քթի տակ ինչ-որ բան մրթմրթալով: Էջերը ծածկված էին գրիչի ու մատիտի անկանոն խզբզանքով, մերթ ընդ մերթ հանդիպում էին անավարտ երկրաչափական մարմիններ, գծագրերի հատվածներ: Գծագրերի կողքին պարբերաբար մանկական նկարներ էին երևում` տարօրինակ մարդուկներ` տարբեր երկարության ոտքերով ու ձեռքերով, ոչ մի կենդանու հետ նմանություն չունեցող արարածներ: Երևում էին էջերի արանքում դրված այլ թղթի կտորներ` բազմաթիվ նշումներով, այցեքարտեր, հին տոմսեր` ավտոբուսի կամ գնացքի, նամականիշեր: Էջերը բավականին ճմրթված էին, անկյունները ծալված կամ պոկված էին, տեղ-տեղ որոշ էջեր նույնիսկ պատռված էին` պատահմամբ կամ դիտմամբ, բայց տղամարդը թերթում էր դրանք այնպես, ասես առաջին անգամ էր տեսնում:

Վերջին էջին ինչ-որ փոքրիկ տեքստ կար, սակայն ձեռագիրը հասկանալն անհնար էր: Տղամարդը աչքի անցկացրեց այն ու անձայն ծիծաղեց` վերջին պահին շրջվելով պատուհանի կողմ, որպեսզի հարևանները չնկատեն: Հետո ձեռքը սովոր շարժումով տարավ դեպի ականջը, ասես ինչ-որ բան էր փնտրում, զարմացած շոշափեց գլուխը, հետո սկսեց քրքրել գրպաններն ու վերջապես մի գրիչ հանեց ու պտտեց մատների արանքում` շարունակելով նայել պատուհանից դուրս: Նոթատետրը հայտնվեց սեղանիկի վրա` բացված վիճակում, ու վերջապես երևաց անգլերեն տեքստի առաջին տողը. «Իմ սիրելի Լիմա»: Դա իմ տեսած եզակի նամակներից էր, որոնք գրված էին թղթի վրա:

Ճաշը մատուցելիս տղամարդը շտապեց սեղանից վերցնել նոթատետրը` միաժամանակ գրիչը դնելով ականջի հետևը: Մատուցված տուփի միջից նա հանեց միայն քաղցրավենիքը, իսկ մնացածը վերադարձրեց ուղեկցորդուհուն: Փոխարենը նա երկու անգամ սուրճ խնդրեց` ամեն անգամ ժպտալով ու բերանը ձեռքի ափով փակելով, ասես ամաչում էր իր խնդրանքից:

Սուրճի բաժակը ձեռքից ցած չդնելով` նա շարունակում էր նայել նոթատետրի մեջ ու քթի տակ ինչ-որ բան քրթմնջալ` պարբերաբար նայելով պատուհանից դուրս:

Կազմի տակ դրված էին երկու բավականին հին լուսանկար, ինչպիսիք մարդիկ սովորաբար կրում են իրենց դրամապանակներում: Մեկի վրայից լուրջ դեմքով նայում էր մոտ տասը տարեկան մի աղջիկ` գանգուր ու մուգ մազերով: Մյուսում նույն աղջիկը նոթատետրի տիրոջ գրկում էր, ու նրանք երկուսով մտածկոտ դեմք էին ընդունել` ցուցամատերը սեղմելով դնչներին: Տղամարդու մազերն այնտեղ դեռ սև էին: Լիմայի աչքերն անգամ լուսանկարի մեջ փայլում էին նույնքան հստակ, որքան իր հայրիկինը: Երկուսինն էլ թափառող գիսաստղերով աչքեր էին, որոնք միայն իրար են կարողանում հասկանալ:

Տղամարդը գրչի ծայրով տրորում էր ճակատը, անձայն շշնջում, ժպտում ինքն իրեն ու ինչ-որ բան ավելացնում թղթի վրա: «Իմ սիրելի Լիմա», ասես լսում էի նրա մտքերը, «Իմ սիրելի Լիմա»:

Նա կտրուկ շրջվեց իմ կողմ: Ինձ մի պահ թվաց, թե նա նկատել է իմ հետաքրքրասիրությունը, բայց մի քանի վայրկյան հետո հասկացա, որ նա չի նկատում ինձ: Ոչ ոքի չի նկատում, ուղղակի նայում է` տեսնելով լիովին այլ բան: Նրա աչքերի փայլը մի տեսակ սպիտակ էր ու առանձնացած ամեն ինչից, ինչպես հյուսիսային բևեռափայլը դատարկ ու սառը երկնքում: Նա կծեց շրթունքը` անթարթ ու երկար նայելով իմ միջով:

Ինքնաթիռը լքելիս իմ ուղեկիցը ժպտաց իր խցից դուրս եկած օդաչուին: Օդանավակայանի միջանցքում նա գլուխն այդպես էլ չբարձրացրեց: Անցնելով աղբարկղի մոտով` թղթի ինչ-որ կտոր գցեց այնտեղ: Երևի վայրէջքի կտրոնն էր:

Հույսը վերջինն է մեռնում

«Բարև, բարև, երկար սպասված սիրելիս ու թանկագինս…

Վերջապես դու բարեհաճեցիր մեր տուն մտնել: Իսկ ես քեզ ամբողջ տարին սպասում էի… Ոչի՛նչ, մենք դեռ իրար հետ շատ-շատ ժամանակ ենք անցկացնելու, որպեսզի ամբողջ տարվա տեղը հանենք… Պատահաբար չի, չէ՞, որ հենց այսօր եկար: Դու եկել ես՝ իմ ծննդյան օրը շնորհավորելու, այնպես չէ՞: Դու ամենալավ նվերը կլինես ինձ համար»- մտածում էի ես, երբ մեր տանը ինտերնետ էին ակտիվացնում:

-Վերջ, մոդեմը միացրեցի: Ձեզ մնում է ընդամենը զանգահարել օպերատորին, որպեսզի նա թելադրի հրահանգները,- ասաց աշխատողը:

Ես անհամբեր սպասում էի: Հայրիկս զանգեց օպերատորին: Հեռախոսն անջատելուց հետո ասաց.

-Այսօր շաբաթ ա: Նրանք երկուշաբթի օրվանից են աշխատում: Ոչինչ, մի տարի դիմացել ես, երկու օրն ի՞նչ ա, որ չդիմանաս:

Ասեմ, որ սարսափելի դժվար է ամբողջ տարվանից հետո երկու օր սպասելը:

«Դու ուզում ես իմ համբերությունը փորձել, ինտերնե՛տ: Լավ: Ոչինչ, կսպասեմ»,- մտածեցի ես:

Եկավ երկուշաբթին: Ես զանգեցի օպերատորին:

-Ի՞նչ, էլի՞ չբացեց,- լսվում էր հեռախոսի միջից:

-Չէ՛, ոչ մի կայք չի բացում,- պատասխանեցի ես:

-Լավ, նորից մտեք, նորից հավաքեք նույն կոդը:

Ես հավաքեցի: Արդեն հինգերորդ անգամն էի նույն բանն անում:

-Ըհը, եղավ, բացեց,- հազիվ զսպելով ուրախությունս՝ ասացի ես:

-Դե, լավ: Եթե խնդիր առաջանա, կզանգեք:

Ես առաջին կայքի հասցեն էի հավաքում, երբ ոտքս հանկարծ կպավ համակարգչի լարին: Այն անջատվեց: «Ուֆ» ասելով՝ նորից միացրեցի համակարգիչը: Այդ երկու րոպեն, մինչ միանում էր համակարգիչը, ինձ համար անվերջանալի էր թվում:

Ահա, վերջապես հավաքեցի կայքի անունը, սեղմեցի «Enter» և… Սենյակը մթնեց… Լույսերը անջատվեցին… Եվ անջատել էին ոչ միայն լույսերը, այլև իմ մեկ տարվա և երկու օրվա սպասումները…

Իննա Ազնաուրյան, 15 տարեկան

 

Ինչու՞ գրանցեց

 

-Մարիա՛մ, դու ո՞ր թվին ես ծնվել,- զանգելով ինձ՝ հարցրեց մեր դասարանի Մերին:

-97-ին: Ինչի՞դ է պետք:

-Դե, ուզում եմ քեզ «Facebook»-ում գրանցել:

-Դե, եթե ուզում ես, գրանցի,- ասացի ես:- Բայց գոնե ծածկագիրս կասե՞ս:

-Հեռախոսով չեմ կարող ասել: Հետո կգրեմ:

Հաջորդ օրը հայերենի ժամին լսվեց.

-Մարիա՛մ, Մարիա՛մ:

Եվ հանկարծ օդով սավառնեց մի փոքր թուղթ: Այդ թուղթը հասավ ինձ: Բացելով այն՝ կարդացի. «Մարիա՛մ, այստեղ քո «Facebook»-ի ծածկագիրն է գրված՝ ********»:

Հաջորդ ժամին դիմեցի Մերիին.

-Մե՛ր, կտա՞ս հեռախոսդ, մտնեմ «Facebook»:

-Հա՛, վերցրու՛, բայց փողերս լրիվ չվատնե՛ս,- փնթփնթաց Մերին:

-Լավ:

Հաջորդ օրը նորից.

-Մե՛ր, կտա՞ս հեռախոսդ:

-Չէ՛:

Եվ ամեն անգամ, երբ նրանից բջջայինն եմ խնդրում, չի տալիս: Հարց է առաջանում. իսկ ինչու՞ էր ինձ «Facebook»-ում գրանցել, եթե չէր թողնելու իր հեռախոսով մտնել: Չէ՞ որ գիտեր, որ ես ինտերնետ չունեմ:

Մարիամ Թումանյան, 13 տարեկան

 

«Odnoklassniki.ru»-ի չարիքը

-Ի, էս ի՞նչ ես գրել նկարիս տակ, արա՛,- գոռաց կողքիս տղան այնքան ուժգին, որ ականջներս պայթեցին:

-Ի՞նչ եմ գրել որ,- կամաց ասաց Էրիկը:

-Ուշադիր նայիր շրթունքներիս՝ ան-կա-պու-թյուն:

-Վայ, լավ, կարո՞ղ ա կռվեք, երեխե՛ք,- փորձեցի միջամտել նրանց խոսակցությանը ես:

-Ավա՛գ ջան, դու մի՛ մտիր տղաների խոսակցության մեջ,- ասաց Էրիկը:

-Դի՛ն ջան, ի՞նչ կռվել, հեսա գլուխն եմ ջարդելու,- նորից գոչեց Գոռը:

-Դե, արի՛, է՞, ա՛յ տղա, զզվացրեցիր արդեն,- գոչեց Էրիկը:

Դըմփ, դըմփ…

-Վայ, երեխե՛ք, վե՛րջ, հանգստացե՛ք,- գոռացի ես,- վերջապես, մոտիկ ընկերներ եք, չէ՞:

-Հա՛, ճիշտ ա, Դի՛ն ջան: Ախպե՛րս, կներե՛ս,- փոշոտված ձեռքը մեկնելով Գոռին՝ ասաց Էրիկը:

-Այ, միշտ տենց կարողանում ես իրար սպանող դեբիլներին բաժանել իրարից,- ասաց մեր դասարանի Էդգարը ժպտալով:

-Ի, ո՞վ ա դեբիլ,- միահամուռ ասացին բոլորը, և նորից սկսվեց…

Դիանա Խուզատյան, 13 տարեկան

 

Ինչո՞ւ ես ոչ մի կայքում չկամ

Ընդհանրապես, մեր ընտանիքում բոլորը, բացի ինձանից, գրանցված են տարբեր կայքերում: Օրինակ, քույրս «Odnoklassniki»-ում է, մայրս, հայրս, եղբայրս՝ «Mail»-ում, իսկ ես ոչ միայն ոչ մի կայքում չկամ, այլև համակարգչից էլ այդքան լավ գլուխ չեմ հանում: Ինչ մեր տան համակարգչին ինտերնետ են միացրել, օր ու գիշեր բոլորը համակարգչից այն կողմ չեն գնում: Մի խոսքով, եթե մտնես համակարգչի սենյակ, կտեսնես մարդկանց, ովքեր, կարելի է ասել, կպած են ինտերնետից: Իսկ ինձ օր ու գիշեր հանգիստ չեն թողնում՝ ասելով.

-Ա՛շ, բա դու ինչու՞ չես մտնում ինչ-որ կայք:

-Վայ, դե, չեմ ուզում, պրծա՞նք:

Այդպես էի պատասխանում հարցնողներին:

Մի անգամ էլ մայրս ճաշը դրել էր գազօջախին և տարվել ինտերնետով:

-Ֆու, էս ի՞նչ վառածի հոտ ա գալիս,- տուն մտնելով՝ ասացի ես:

Ես  ու մայրս վազեցինք խոհանոց և տեսանք, որ ճաշը վառվում է:

Այդ օրվանից ես միշտ օրինակ եմ բերում այս պատմությունը՝ ասելով, որ ինտերնետ մտնելով՝ կարող եմ իրենց պես տարվել ու ճաշը վառել:

Հիմա հասկացա՞ք, թե ես ինչու չեմ ուզում ինտերնետում իմ էջը բացել:

Աշնա Գրիգորյան, 11 տարեկան

 

Այսպես էլ է պատահում

Արդեն երեք օր էր՝ «Odnoklassniki.ru» չէի մտել, քանի որ քաղաքում չէի: Երբ մտա, ինձ մի հաղորդագրություն եկավ ինչ-որ Արեգից, որտեղ գրված էր. «Վաղը դպրոց կգաս, ու ես հետդ կխոսեմ, դեռ հալդ կտեսնես»: Ես չճանաչեցի հեղինակին:

Հաջորդ օրը երկուշաբթի էր, ես գնացի դպրոց: Երբ դասամիջոցին դասարանից դուրս եկա, ինձ մոտեցավ մի տղա, որը քիչ էր մնում հարվածեր նյարդայնությունից: Դասարանիս տղաները մոտեցան, հանգստացրեցին նրան և ստիպեցին, որ ասի, թե որն է բարկության պատճառը: Տղան ասաց, որ «Odnoklassniki.ru»-ի իմ էջից հայհոյանքներով լի նամակներ է ստացել: Ես նրան հասկացրեցի, որ իրեն չեմ ճանաչում, որ ամեն ինչ կճշտեմ: Երբ եկա տուն, բացեցի էջս և տեսա, որ իրոք, իմ էջից Արեգին նամակներ են գնացել, որոնք ես չէի ուղարկել: Չէ՞ որ վերջին երեք օրերին կայքը չէի էլ բացել, իսկ նամակները ուղարկվել էին այն ժամանակահատվածում, երբ ես քաղաքում չէի:

Այդ դեպքից հետո երկու օրը մեկ ծածկագիրս փոխում եմ, որ էլ այդպիսի վեճերի մեջ չընկնեմ:

Գայանե Մարտիրոսյան, 14 տարեկան

 

Առանց ձանձրույթի՞

-Վայ, ինչ լավ ա՝ դասերը վերջացրեցինք, հիմա կգնամ տուն ու քանի որ մենակ եմ մնալու, ինչքան կուզեմ, «Odnoklassniki» կմտնեմ,- ասաց իմ դասընկերուհի Աննան՝ աչքերը փայլեցնելով:

-Բայց ի՞նչ կա, է՞, էդ «Odnoklassniki»-ում, որ էդքան մտնում ես,- հարցրեցի ես:

-Մտնում եմ ու ինտերնետով ընկերուհիներիս հետ եմ խոսում:

-Բա քանի՞ ժամ:

-Դե, օրական մի հինգ ժամ:

-Օրական հինգ ժամ ընկերներիդ հետ ես խոսում ու չես ձանձրանու՞մ,- զարմացած հարցրեցի ես:

-Հա՛, ի՞նչ կա որ, դու էլ մտի մի անգամ ու կտեսնես, որ էլ դուրս գալ չես ուզի,- պատասխանեց նա:

-Բայց ես ցանկություն չունեմ մտնելու էդ ձանձրալի կայքը: Փոխարենը ես մտնում եմ ավելի հետաքրքիր կայքեր:

-«Odnoklassniki»-ից բացի ինձ համար ոչ մի ուրիշ հետաքրքիր կայք չկա,- ասաց նա ու դուրս եկավ դասարանից:

Սիրան Մանուկյան, 13 տարեկան

 

Ինտերնետը՝ մեզ ընկեր, չի երևում դեմքը մեր

Ամեն ինչ սկսվեց ամռանը, երբ ես գրանցվեցի «BeOn.ru» կայքում: Դա օնլայն օրագրերի կայք է: Սկսեցի վարել իմ օրագիրը, ծանոթացա նոր երեխաների հետ՝ երկու Դիմաների, Լիզայի, Նատաշայի, Կատյայի, Մաքսիմի և Սաշայի: Հենց այսպես էլ կազմավորվեց մեր խումբը: Անընդհատ իրար հետ շփվում էինք:

Մի անգամ Դիման ինձ գրեց. «Վի՛կ, դու «Skype» ունե՞ս»:

«Ունեմ: Բայց էնտեղ քիչ եմ լինում»:

«Իսկ ես վերջերս եմ իմը բացել: Ուզու՞մ ես խոսենք»:

«Արի»:

Առաջին տպավորությունս էր՝ ինչ բարձր ձայն ունի… Դե լավ, ոչինչ: Անցումային շրջան է, կանցնի…

Հետո մեզ մյուսներն էլ միացան:

Վերջերս էլ «Vkontakte.ru»-ում գրանցվեցի: Որոշել էի Սաշային գտնել այնտեղ: Գրեցի Տանանին ազգանունը և սեղմեցի «Փնտրել» կոճակը: Կայքն ինձ առաջարկեց ինչ-որ Տատյանայի: Որոշեցի նայել նրա էջը, ուղղակի հետաքրքրության համար: Ինչ-որ  ֆոտոալբոմ տեսա: Վերնագիրը՝ «Սաշա, Koad-Sata, այդ բոլորը ես եմ»: Այդ նույն ժամանակահատվածում ես նաև Լիզայի հետ էի խոսում «Skype»-ով, և նա ահավոր վախեցավ իմ ճչոցից:

-Ի՞նչ պատահեց:

-Սաշան աղջիկ է:

-Ի՞նչ:

-Հա՛, նայի՛ր:

Ես նրան ուղարկեցի կեղծ Սաշայի էջի հասցեն: Արդեն իմ հերթն էր Լիզայի ճչոցից աթոռին ընկնելու:

-Սպասի՛ր, ես հիմա Դիմային կգրեմ,- ասացի ես:

Դողացող մատներով տպեցի. «Դի՛մ… Սաշան աղջի՞կ է»:

«Է… Դե…»:

«Դի՛մ, լուրջ եմ հարցնում»:

«Դե… մի խոսքով… հա՛»:

«Վի՛կ…»:

«Հա՛»:

«Եկել է քեզ ճշմարտությունն ասելու ժամանակը o_O»:

«Դե, ասա՛ -_-»:

«Ես վախենում եմ»:

«Դիմա՛ -.-»:

«Դե, դու ինքդ արդեն ամեն ինչ հասկացել ես >_<»:

«Ոոոոոչ >_>»:

«Աղջիկ եմ ես >_<»:

«o_O o_O o_O Շատ ծիծաղելի է: Իսկ հիմա արի՛ ավելի լուրջ»:

«Ճիշտ եմ ասում >.<»:

Մեկ էլ «Skype»-ով ինձ զանգեցին Դիման և Մաքսիմը:

-Լի՛զ, դու սպասի՛ր, չանջատվե՛ս, լա՞վ,- դիմեցի ես Լիզային:

-Լավ: Ինձ էլ տեղյակ պահիր՝ ինչ է կատարվում,- լսեցի համակարգչի այն կողմից:

Ես սեղմեցի «Պատասխանել» կոճակը: Լսում եմ ծիծաղ: Դողացող ձայնով հարցրեցի.

-Դիիիիիիիմ… Չես խաբու՞մ:

-Չէ՛: Ու հետո, ես Տանյան եմ:

Ես վնգստացի:

-Մաքսի՛մ, գոնե դու տղա՞ ես:

Ծիծաղի պայթյուն:

-Վի՛կ, ուրեմն սենց՝ ես էլ եմ աղջիկ:

-Գնա գիտես ու՞ր:

-Լուրջ եմ ասում: Անունս էլ Լերա է:

-Իսկ ձայնե՞րը:

-Դե, ես ու Դիման երկար պարապել ենք, որ սովորենք տղաների պես խոսել:

-Աստված իմ…

Մաքսիմ-Լերան քմծիծաղով հարցրեց.

-Սաշային հիշու՞մ ես:

-Դե՞:

-Ինքն էլ է աղջիկ, անունն էլ Տանյա:

Այն ամենը, ինչ հետո ես գոռում էի, հիմա ամաչում եմ գրել: Երկար ժամանակ նրանցից նեղացած էի: Բայց եթե մարդը լավն է, սեռը նշանակություն չունի, այնպես որ՝ մենք մինչ օրս էլ շփվում ենք: Ուղղակի երբեմն «կծում եմ» նրանց՝ հիշեցնելով այն պատմությունը:

Վիկտորյա Անանյան, 14 տարեկան

2010թ.

-Գիտե՞ք, երեկ 8-ի բ-ի Անահիտը մեզ ասաց, որ դպրոցի հետևում` նկուղի մոտ, մի անցք կա, որից կարող ենք մտնել դպրոց,- ոգևորված պատմում էր դասընկերներին ընկերուհիս,- եկեք այսօր դասերից հետո գնանք ու տեսնենք, թե դա ինչ անցք է:

Դասերից հետո ամբողջ դասարանով սկսեցինք փնտրել այդ անցքը:

-Գտա~,- բղավեց դասընկերներիցս մեկը,- հաստատ սա է, ուրիշը չկա:

Բոլորս մոտեցանք անցքին և սկսեցինք նայել: Ոչինչ չէր երևում: Անցքը շատ փոքր էր. պետք էր սկզբից փոքրիկ փոսի մեջ մտնել, հետո պառկած, սողալով ներս մտնել:

Ամբողջ դասարանից միայն հինգ հոգի որոշեցին մտնել` երկու աղջիկ և երեք տղա, այդ թվում նաև ես:

-Չեմ հասկանում, այդքան վախկո՞տ եք, ինչ է,- զայրացած ասացի ես,- ի՞նչ է, ուտելո՞ւ են ձեզ այնտեղ, թե՞ սպանելու: Իսկ մթությունը թող ձեզ չվախեցնի:

Ասածս ճառը ոչ ոքի չոգևորեց: Ինչպես կային, այդպես էլ մնացին:

Մենք մտանք ներս: Սարսափելի մութ էր, իսկ մենք միայն մեկ լապտեր ունեինք, գետինն էլ հարթ չէր, և մենք անընդհատ սայթաքում և քիչ էր մնում` վայր ընկնեինք:

Ճանապարհը դեպի նկուղի դուռը մեզ թվաց շատ երկար, որովհետև քայլում էինք շատ դանդաղ, իրար ձեռք բռնած: Ճանապարհին ոչ մի կենդանու չհանդիպեցինք, սակայն մեր գլուխները խփեցինք ջրի խողովակներին: Հազիվ գտանք նկուղի դուռը, կարմրած ճակատներս բռնած` դուրս եկանք այնտեղից և արդեն դպրոցի ներսից ձեռքով արեցինք մեր ընկերներին:

Հաջորդ օրը դպրոց գնալիս տեսանք, որ անցքը երկաթներով փակել են: Ուրախ էի, որովհետև, երբ հիշեցի մեր անցած ճանապարհը, զարմացա, թե ոնց ոչ մեկիս հետ փորձանք չպատահեց:

Լուսինե Հարությունյան 14 տ. 

Զուր տանջանքներ

-Սուս, եկավ Դավթյանը,- ասացի վերարկուների տակից:

Երեքս` ես, Սարգիսն ու Վահագնը, կուչ եկանք:

-Արա, բա որ բռնի՞,- փսփսաց Վահագնը:

-Որ սուս մնաս, չի բռնի,- ասաց Սարգիսը,- Մանչը լավ է սարքել, բոլորի վերարկուները լցրել է:

Սա մենք վաղուց էինք որոշել, սակայն իրականացրինք այսօր. ամբողջ դասն անցկացրինք վերջին աթոռների վրա պառկած` վերարկուների տակ:

-Մակեդոնացին, գտնելով Դարեհի… Վերջում շշուկ եմ լսում,- ընկեր Դավթյանն ընդհատեց պատմությունը:

Վերջում նստածների ուշադրությունը մեզ վրա էր, անընդհատ թեքվում, մեր կողմ էին նայում ու ծիծաղում:

Անցավ քսան րոպե:

-Կարո, շրջվեք,- վերարկուների տակից զայրացավ Սարգիսը վերջում նստածների վրա:

-Սաքո, սուս, լսվում է,- ասացի ես:

-Բա, հա մեր կողմն են նայում ու ծիծաղում: Դավթյանը գլխի է ընկնելու:

Անցավ ևս քսան րոպե: Մենք այլևս վերարկուների տակ չէինք դիմանում:

-Վախ, ոտքս թմրել է,- մրթմրթաց Վահագնը:

-Ես էլ չեմ դիմանում, ուզում եմ գնալ,- խոսեց Սարգիսը,- զուգարան եմ ուզում:

-Ես էլ,- կարոտով ասաց Վահագնը:

-Զուգարանը գրպանումս չէ: Հինգ րոպե մնաց, էլի, դիմացեք,- բարկացա ես:

Անցավ չորս րոպե: Մենք «խճճվել» էինք իրար:

-Վախ, կամաց, գլուխս,- գոռաց Վահագնը:

-Ներողություն, միամիտ ստացվեց… Ոտքս, Սաքո,- խոսքս նորից «կտրեց» Սարգիսը` ոտքիս վրա նստելով:

Զանգին վայրկյաններ էին մնացել:

-Հիմա զանգը կտա,- ասացի ես ուրախությամբ: Ես էլ ձեզ հետ գործ չեմ բռնի, քառասունհինգ րոպե մենակ փնթփնթացիք:

-Ո՞վ, մե՞նք: Էնքան խոսեցիր` զզվացրեցիր, հիմա մե՞զ ես ասում,- ասաց Սարգիսը և հարձակվեց վրաս:

-Ճիշտ է ասում,- միացավ Վահագնը:

Մի քանի վայրկյան հետո մենք երրորդ նստարանի մոտ էինք` Դավթյանի ոտքերի տակ:

-Վաղն առանց ծնողի իմ դասին չեմ թողնելու,- հանգիստ, իրեն յուրահատուկ տոնով ասաց Դավթյանը և դուրս եկավ դասարանից:

Իզուր էլ այդքան չարչարվեցինք:

Հրանտ Պետրոսյան 13 տ.
2006 թ.

Էհ, էս մաման ի՞նչ հորինեց, է՜: Դե արի` էս ծաղիկներն ընկեր Հարությունյանին տուր:

Ես ակամա ճմրթում էի ծաղկեփնջի փայլփլուն, ճռճռան թուղթը: Ինչքան կուզեի հիմա տանը հայտնվել:

Ատում եմ այս ծաղկեփունջը:

Ես ինձ պատկերացնում էի այդ ծաղիկներին աքացի տալիս: Ահա, մի հարված էլ: Վա՜խ, ի՜նչ լավ էր:

Թոքերս այնպես են սեղմվում` ոնց որ մեկը ձեռքով բռնած լինի:

Ըհը, ընկեր Հարությունյանը: Ո՜ւֆ, չեմ կարող:

-Բարև ձեզ,- ասացի ես և սովորական շարժումով տրորեցի ձախ աչքս: Երբ ես ամաչում եմ նայել մարդկանց աչքերի մեջ, տրորում եմ ձախ աչքս:

-Բարև, բարև, Գո՛ռ ջան:

Էհ, ինչո՞ւ է այդպես վրաս նայում ու ժպտում: Մարդ ուզում է լաց լինել:

-Էս ձեզ… Մաման ասաց, որ ձեզ տամ,- տրորում եմ ձախ աչքս: -Ձեր տոնը շնորհավոր…

-Շնորհակալություն, Գո՛ռ ջան,- կրկին ժպտում է,- մայրիկին էլ շնորհակալություն կհայտնես:

-Ըհը՛,- ձախ աչքս սկսեց ցավել,- ցտեսությո՛ւն:

Սովորության համաձայն վերջին բառերի կեսը կուլ եմ տալիս և ձայնս ցածրացնում:

Ո՜ւֆ, վերջ: Վերջապես ազատվեցի ծաղկեփնջից:

Միայն թե մայրիկս նորից այդպիսի բան չհնարի:

Գոռ Բաղդասարյան 8տ., 1996թ.

«Մենք պատասխանատու ենք բոլոր նրանց համար, ում վարժեցրել ենք»,- ասել է Անտուան դը Սենթ Էքզյուպերին իր «Փոքրիկ իշխանը» վիպակում: Իսկապես, անչափ կարևոր է ունենալ պատասխանատվության զգացում, զգալ մեր կարևորությունը բոլոր նրանց կյանքում, ում կամա թե ակամա վարժեցրել ենք: Երբեմն այնքան հեշտ է վարժեցնել, բայց դժվար է հավատարիմ մնալ:

 Շարիկը

-Շարի՛կ, հետս կոնֆետ կուտե՞ս,- հարցրեցի ես շանս` կոնֆետիցս մի կտոր պոկելով:

Ես և իմ Շարիկն իրար հետ մի հինգ հատ կոնֆետ կերանք:

-Շարի՛կ, դու ինձ սիրո՞ւմ ես,- հարցրեցի ես Շարիկիս` ուշադիր նայելով նրա աչքերի մեջ:

Նա մոտեցավ ինձ, լիզեց ձեռքս և թաթերը դրեց գիրկս:

-Գիտե՞ս, մենք շուտով մեկնելու ենք Մոսկվա:

Այդ խոսքերից հետո Շարիկն ուշադիր նայեց ինձ և թաթերով փակեց իր դեմքը:

-Հայաստա՛ն, տուն արի,- կանչեց մայրս լուսամուտից:

-Արդեն գալիս եմ… Լավ, Շարի՛կ, ես գնամ պատրաստվեմ. վաղը գնում ենք,- ասացի ես Շարիկին և գրկեցի:

Շարիկը տխուր նայեց հետևիցս և կարծես թե ինձանից նեղացավ:

Երբ մյուս օրը մենք արդեն մեկնում էինք, ես շատ կանչեցի, բայց նա դուրս չեկավ իր բնից: Ես նրան օդային համբույր ուղարկեցի և գնացի: Երբ մենք տաքսի նստեցինք, ես տեսա, որ Շարիկը եկել է և իր հետ բերել նախորդ օրվա մեր կերած կոնֆետների թղթերը: Ցանկացա դուրս գալ և գրկել նրան, սակայն արդեն ուշանում էինք…

Մի քանի օրից ինձ լուր հասավ, որ իմ Շարիկը մեր գնացած օրվանից հիվանդացել է: Մի քանի ամսից էլ ասացին, որ սատկել է:

Ես մինչև հիմա էլ չեմ կարողանում նրան մոռանալ: Մենք երկուսս էլ ծնվել ենք ապրիլի 5-ին, և երկուսս էլ արդեն 16 տարեկան ենք: Ես ամեն անգամ նշում եմ նրա ծնունդն իմի հետ: Եվ ես համոզված եմ, որ իմ Շարիկի նման շուն աշխարհում չկա, քանի որ նա հա՛մ խելացի էր, հա՛մ բարի, հա՛մ շատ մտերիմ:

Հայաստան Ապրեսյան 16 տարեկան

***

Նա ողջ է

Ամեն ամառ, երբ մենք գյուղ ենք գնում, այնտեղ ինձ է սպասում իմ կատուն` Գուչոն: Նա իմ մտերիմ ու սիրելի ընկերն է, միակն այս աշխարհում, որ հասկանում է ինձ: Ես էլ նրան եմ հասկանում` նրա ամեն մի մլավոցը:

Մի անգամ ես գնացի, բայց Գուչոն այնտեղ չէր: Հորաքույրս ասաց, որ նա արդեն մի քանի շաբաթ է` չի գալիս, բայց ողջ է, նրան տեսնող է եղել մեր հարևանուհու` Նինա տատիկի տան տանիքում: «Իմ կատուն հո Կառլսոնը չի՞, որ տանիքում ապրի, իմ ձայնը որ լսի` կգա»,- համոզված էի ես: Եվ ես ամբողջ ուժով գոռում էի, կանչում նրան, այնպես, որ երևի հարևանները սարսափում էին: Ուզում էի, որ նա լսի ինձ և վերադառնա, սակայն դրանք զուր ջանքեր էին, նա այդպես էլ չեկավ: Բայց Գուչոս ողջ է, ես դա զգում եմ, համոզված եմ:

Մարիամ Նալբանդյան 11 տարեկան

 ***

Սևուկը

Տարիներ առաջ մի կատու ունեի` Սևուկը: Նա իմ ամենալավ ընկերն էր: Հետաքրքիր եղանակով մենք ծանոթացանք: Մի օր տանը մենակ էի: Հանկարծ մեր մուտքից լսվեց ինչ-որ կատվի մլավոց: Ես արագ վազեցի դռան մոտ: Երբ դուռը բացեցի, աչքերիս չէի հավատում. մի փոքրիկ փիսիկ նստած էր հենց մեր մուտքի մոտ, անմեղ հայացքով նայում էր դեմքիս ու անդադար մլավում: Ես նրան գրկեցի, բերեցի տուն և կերակրեցի: Բայց հետո, երբ հասկացա գլխիս գալիքը, արդեն ուշ էր. տատիկս մուտքի դռան մոտ էր: Ես արագ փիսիկին թաքցրեցի իմ սենյակում և շտապեցի բացել դուռը: Երբ տեսա տատիկին, վախեցած նայեցի դեմքին: Ես այդպիսի դեմքի արտահայտություն եմ ունենում միայն այն դեպքում, երբ ինչ-որ վատ բան եմ արած լինում: Տատիկս արագ կռահեց և հարցրեց.

-Ինչ-որ բա՞ն է պատահել:

Երբ լսվեցին կատվի մլավոցները, տատիկս բացեց ննջարանի դուռը, և ամեն ինչ հասկացավ: Նա դուրս նետեց փիսիկին: Իսկ ես սկսեցի իմ լացուկոծը: Մտա սենյակս և ասացի, որ մինչև նա հետ չբերի փիսիկին, դուրս չեմ գա այնտեղից:

Երեկոյան, երբ տատիկս հասկացավ, որ անհնար է ինձ հետ պայքարելը, չգիտեմ էլ որտեղից ճարեց իմ փիսիկին ու բերեց տուն: Փիսիկս այդ օրվանից դարձավ իմ ամենալավ ընկերը: Առավոտից երեկո խաղում էի նրա հետ թե՛ դրսում, թե՛ տանը: Ես շատ էի կապվել նրա հետ, իսկ նա` իմ: Անունը Սևուկ էր, բայց նա ամենևին էլ սև չէր, այլ ձյան պես սպիտակ: Ես նրան Սևուկ էի անվանում, քանի որ երբ դրսից տուն էր գալիս, ամբողջովին սև էր լինում:

Այդպես անցավ մեկ տարի: Բայց մի օր Սևուկն առավոտյան առանց ինձ դուրս գնաց: Ավելի ուշ նկատեցի, որ նա չկա: Ամբողջ օրն ընկերուհիներիս հետ նրան էի փնտրում, բայց ապարդյուն: Գիշերը չկարողացա քնել: Երբ առավոտից դուրս եկա` նորից փնտրելու Սևուկիս, գտա, բայց նա առաջվա նման չվազեց մոտս, այլ անշարժ ու գզգզված պառկած էր. շներն էին հոշոտել:

Ես գիտեի, որ եթե նորից փակվեմ սենյակումս և ասեմ, որ հետ բերեն Սևուկին, դա չի օգնի, քանի որ նա էլ չկա… Այդ օրվանից սկսել եմ չսիրել կատուներին, քանի որ նրանք երբեք չեն կարող Սևուկին փոխարինել:

Շուշան Աբրահամյան 15 տարեկան

***

Խելամիտ որոշում

Մի քանի օրից մորաքույրս պետք է ինձ մի փոքրիկ շնիկ նվիրի` «չիխուախուա» ցեղատեսակի: Այդ տեսակի շները չեն մեծանում, և նրանց հաճախ կատակով անվանում են «գրպանի շուն»: Նրա անունը Բոնի է լինելու: Ես շատ եմ մտածում` կկարողանա՞մ արդյոք նրան ճիշտ խնամել, չէ՞ որ եթե չկարողանամ, կարող է շատ վատ բան պատահել: Պետք է նրան օրական երկուսից երեք անգամ ման տալ և կերակրել, հետևել, որ գետնից ոչ մի բան չուտի, շաբաթական մեկ-երկու անգամ լողացնել: Այդ ամենը շատ բարդ է կատարել ամեն օր, բայց ես գտնում եմ, որ յուրաքանչյուր մարդ ուշ թե շուտ պետք է նման պատասխանատվության առջև կանգնի:

Քրիստինա Սարյան 15 տարեկան

 ***

Բաժանում

Ես շատ էի կապվել նրա հետ, իսկ նա` ինձ հետ: Նա մեր հարևան Ռուզան տատիկն էր: Ես ամեն օր այցելում էի նրան և հյուրասիրում իմ պատրաստած ուտեստները: Հաճույքով էի պատրաստում, քանի որ գիտեի, որ նրա համար եմ պատրաստում: Ամեն անգամ նա ասում էր.

-Շատ համեղ ես պատրաստում, քոնն ուտելուց հետո ես հետ եմ սովորել իմ պատրաստածն ուտելուց:

Երբ վերջացնում էի դասերը, անհամբեր սպասում էի, թե երբ եմ տուն գնալու, որ այցելեմ նրան: Ռուզան տատիկի հետ  շատ-շատ հետաքրքիր էր: Նա ինձ պատմում էր այն մասին, թե ինչ արկածներ է ունեցել երիտասարդ ժամանակ: Ամեն անգամ ինձ ճանապարհելիս մոտենում էր և ասում.

-Վերցրո՛ւ այս գիրքը, իմ ամենասիրելի գիրքն է, քեզ էլ դուր կգա:

-Շատ շնորհակալ եմ, հաճույքով կկարդամ,- ասում էի ես ուրախ և վազում տուն` կարդալու:

Մի օր էլ, երբ այցելեցի Ռուզան տատիկին, նա միայնակ չէր: Սկզբից զարմացա, քանի որ գիտեի, որ Հայաստանում նա ոչ մի բարեկամ չունի: Սակայն շուտով հասկացա, որ Ռուզան տատիկի տղան էր եկել արտասահմանից, որպեսզի նրան տաներ իր հետ: Ես շատ տխրեցի, սակայն ցույց չտվեցի իմ տխրությունը և սկսեցի խրախուսել նրան: Նա անընդհատ ասում էր.

-Ես շատ եմ կապվել քեզ հետ և չեմ կարող առանց քեզ:

-Ոչինչ, ես ամեն օր կզանգահարեմ, կխոսենք,- փորձում էի մխիթարել ես:

-Մեկ է, նույնը չի լինի…

Երբ նա գնաց, մանավանդ առաջին օրերը, շատ էի կարոտում: Առաջին մեկ շաբաթը շատ տխուր էի, ոչինչ անելու ցանկություն այլևս չունեի: Բայց կարևորը, որ հիմա Ռուզան տատիկն իր որդու հետ է:

Սիրան Մանուկյան 13 տարեկան

*** 

Կապվածություն

Որ նոր էի ծնվել, այդ իրն իմ վերմակն էր: Մեծացա` դարձավ բարձս: Այնքան փափուկ էր, որ ես անունը դրել էի «Փափուկիկ բարձիկ»: Հիմա այն մի հաստ բարձի վրա եմ դնում ու ամբողջ գիշեր շատ լավ քնում: Ուր գնում էինք հանգստանալու, ես ասում էի.

-Մա՛մ, «Փափուկիկ բարձիկս» չմոռանա՛ս, թե չէ` ամբողջ գիշեր քեզ կգժվացնեմ, որովհետև չեմ կարողանա քնել առանց նրա:

Եվ ամեն անգամ մայրս ստիպված քարշ էր տալիս «բարձս» իրերի հետ: Թե ինչո՞ւ եմ այդ հարցում այդքան կամակոր, ոնց որ չորս տարեկան լինեմ:

Մի օր էլ, երբ գիշերը շնիկիս հետ քնած էի, հանկարծ զգացի, որ շունս քաշում է գլխիս տակից իմ «բարձը»: Մտածեցի. «Լավ, քաշում է` քաշի»: Բայց շունս բարձիս վրա կեղտոտեց: Նույն պահին վեր կացա, լվացի «Փափուկիկ բարձիկս», չորացրեցի: Հազար անգամ ներողություն խնդրեցի նրանից: Իսկ քույրս ինձ ձեռ էր առնում, ասում էր.

-Դե, ի՞նչ, ներե՞ց քեզ:

Ես էլ կատակով պատասխանում էի.

-Եթե գիշերը մնում է գլխիս տակ և հանգիստ քնում, ուրեմն ներել է:

Մարիա Զաքարյան 11 տարեկան

 ***

Մտածել է պետք

Ես և եղբայրս շատ էինք ուզում շուն պահել, բայց մայրիկն ու հայրիկը թույլ չէին տալիս: Նրանք ասում էին, որ շուն ու կատու պահելու համար նախ սեփական տուն է պետք, հետո էլ` շունը խաղալիք չէ, չի կարելի հենց այնպես բերել և սկսել պահել: Բա որ հիվանդանա՞, կամ էլ վատ դաստիարակենք, ու ագրեսիվ դառնա՞… Այդ ժամանակ մենք սկսեցինք ծնողներիս համոզել, որ թույլ տան գոնե ձուկ պահել, բայց մայրիկս էլի ասում էր.

-Իսկ ձկներին ո՞վ է խնամելու` ջուրը փոխելու, կերակրելու… Ես դա անել չեմ կարող, դուք էլ մի երկու օր կանեք ու ամեն ինչ էլի ինձ վրա կբարդեք:

Ճիշտն ասած, մայրիկս ձկներին սիրում է, բայց հեռվից. նրանց դիպչելուց վախենում է և զզվում: Իսկ հայրիկս ձկների նկատմամբ առանձնակի սեր չի տածում:

Երևի մենք այդպես էլ ձուկ չպահեինք, եթե մի անգամ եղբորս ծնունդին մորաքույրս մեզ ակվարիում չնվիրեր: Այսպիսով, մեր տանը հայտնվեցին նոր բնակիչներ: Սկզբում բոլորս շատ ուրախ էինք և ոգևորված, նույնիսկ հայրիկս ու մայրիկս: Նրանք մեզ համար գեղեցիկ ձկներ ու ջրային բույսեր էին գնում, և մեր ակվարիումն օրեցօր ավելի էր գեղեցկանում: Ամեն օր առավոտյան դպրոց գնալուց առաջ ես և եղբայրս վիճում էինք, թե ով պետք է կերակրի ձկներին: Իսկ երբ դպրոցից տուն էինք գալիս, միանգամից վազում էինք ակվարիումի մոտ և երկար հիանում լողացող ձկներով: Մայրիկս էլ էր կարծես կապնվել այդ ձկներին: Մեկ-մեկ երկար նայելուց հետո ասում էր.

-Տեսե՛ք, սև ձուկն ինձ արդեն ճանաչում է: Հենց ինձ տեսնում է, միանգամից ապակուն է մոտենում:

Մենք, իհարկե, ծիծաղում էինք մայրիկի վրա, քանի որ այդ ձուկը բոլորին տեսնելիս էլ նույն ձևով դեպի ապակին էր լողում:

Հետո այդ ամենն արդեն սովորական դարձավ, և մենք սկսեցինք մոռանալ մեր ձկների մասին ու չնկատել նրանց: Կերակրելու պարտականությունը մեկս մյուսի վրա էինք գցում, ու երբեմն ստացվում էր, որ խեղճ ձկներին ոչ ոք այդպես էլ չէր կերակրում: Սկսեցին տարբեր տհաճ խնդիրներ առաջանալ: Մեկ ակվարիումի ջուրն էր կեղտոտվում, մեկ ձկներն էին հիվանդանում: Մայրիկս շատ էր նեղվում, բայց ոչինչ անել չէր կարողանում: Ո՛չ նա, ո՛չ էլ մենք չգիտեինք ձկներին խնամելու ճիշտ ձևը: Մի անգամ էլ, երբ ձկներից միայն մեկն էր ողջ մնացել, մեր ակվարիումը ճաքեց, ու ջուրը սկսեց թափվել: Ակվարիումն արդեն համարյա դատարկ էր: Մենք փորձում էինք ձկնիկին հանել միջից, բայց նա անընդհատ փախչում էր. չէր հասկանում, որ ուզում էինք փրկել իրեն: Երբ վերջապես հանեցինք նրան, որոշեցինք տանել ընկերուհուս տուն, ով նույնպես ձկներ է պահում:

Մինչև հիմա էլ, երբ ես ընկերուհուս հյուր եմ գնում, նրանց ակվարիումի մեջ մեր ձկնիկին եմ տեսնում: Նա իրեն այնտեղ լավ է զգում` մաքուր, խնամված ակվարիումի մեջ, փորձված ձուկ պահողների ընտանիքում: Իսկ մենք նրա և մեր բոլոր մյուս ձկների առաջ մեզ կարծես մեղավոր ենք զգում…

Ճիշտ է, ես և եղբայրս հիմա էլ ենք երազում շուն պահելու մասին, բայց ձկների փորձը մեզ ցույց տվեց, որ տանը կենդանի պահելուց առաջ պետք է մի լավ մտածել:

Լիլիթ Սողոյան 12 տարեկան

 ***

13 տարվա ընկերը

Քույրս իր խաղալիք արջուկին նվեր ստացավ, երբ ութ տարեկան էր: Այն մեծ սպիտակ արջ էր: Քույրս` Լիլիթը, նրան անվանեց Ջեյլի: Նա Ջեյլիին շատ էր սիրում, նրա հետ էր քնում ու արթնանում, նույնիսկ կիսվում ու խոսում էր հետը:

Հիմա Լիլիթը 21 տարեկան է, անցել է ուղիղ 13 տարի, ինչ Ջեյլին նրա հետ է, բայց ոչինչ չի փոխվել. Լիլիթը շարունակում է ամեն գիշեր քնել` գրկելով Ջեյլիին, շարունակում է զայրանալ մեզ վրա, երբ կոպիտ ենք վարվում Ջեյլիի հետ: Այս 13 տարիների ընթացքում շատ բաներ են տեղի ունեցել Ջեյլիի հետ. նրա միջի բամբակը բավականին նոսրացել է: Մի օր էլ Ջեյլին պատռվեց, իսկ քույրս, օգտվելով առիթից, նախ թարմացրեց նրա միջի բամբակը, այնուհետև կարեց այդ անցքը և շարունակեց սիրել ու խնամել արջուկին:

Վերջերս Լիլիթը նվեր ստացավ շատ ավելի մեծ, շատ ավելի գեղեցիկ և շատ ավելի փափուկ արջ: Արջուկը նրան շատ դուր եկավ, բայց ոչինչ չփոխեց քրոջս կյանքում: Արջուկը դրված է սենյակում և հազվադեպ է տեղից շարժվում: Խեղճին այդպես էլ չհաջողվեց փոխարինել Ջեյլիին: Նա մինչ օրս էլ շարունակում է քնել և արթնանալ Լիլիթի հետ: Ճիշտն ասած, վերջերս էլ պատռվեց Ջեյլիի ձեռքը, բայց ես վստահ եմ, որ այն շուտով «կլավանա»:

Եվա Հախվերդյան 16 տարեկան

 ***

Արդյո՞ք պետք է

-Մերի՛, Մերի՛, էս կատուդ ինչի՞ ա բարձրացել վրաս,- լսվեց քրոջս ձայնը` խաթարելով իմ անուշ քունը:

Ես` դեռևս քնատ ու հոգնած, վեր կացա անկողնուց ու քրոջս վրայից վերցրեցի կատվիս: Հազիվ  էի կարողացել նորից քուն մտնել, զանգեց զարթուցիչը: Ես մի կերպ բացեցի աչքերս, և կատուս այնպես ճանկռեց ինձ, որ նույնիսկ տոննաներով դիմափոշին այդ ճանկռած տեղերը չկարողացավ ծածկել: Ես հոգոց հանեցի և գնացի պայուսակս հավաքելու: Մտա սենյակ և… Կատուս պատռել, ճանկռոտել էր բոլոր գրքերս և տետրերս: Հենց այդպես էլ ուսուցչուհիս «իմ դեմքը ճանկռեց»` իմանալով տնային աշխատանքը չբերելու պատճառը և դա անհեթեթ համարելով:

Հոգնած եկա տուն, կատվիս կաթ տվեցի, իսկ նա այն ամբողջությամբ թափեց գետնին: Ստիպված էի մաքրել:

Ես, նստած բազկաթոռին մտածում էի կատու պահելու հետևանքների մասին: Բա դա ինձ պե՞տք է…

Մերի Շարոյան 13 տարեկան

2010 թ.