Alla Virabyan

Տեր Աբելը

Երկար ժամանակ է, ինչ չեմ գրել: Այնպես չէ, որ գրելու բան չկար: Ուղղակի դժվար է գրել Տեր Աբելի մասին: Մոտ վեց տարի առաջ նա եկավ մեր գյուղ՝ որպես Մովսեսի և հարակից գյուղերի հոգևոր հովիվ, եկավ՝ իր հետ բերելով լույս: Այսօրվա նման հիշում եմ, թե ինչպիսի հայրական ջերմությամբ առաջին անգամ օրհնեց մեզ, թե ինչպես էինք ամեն դասամիջոցի դասասենյակի պատուհանից հետևում, թե արդյո՞ք նա կերևա եկեղեցու բակում: Տեսնելուն պես դուրս էինք ցատկում մեծ և փոքր․

-Օրհնեցե՛ք, Տեր հայր։

-Աստված օրհնի։

Այնքան լայն ու սիրառատ էր ժպտում: Այդ օրհնանքում այնքան ջերմություն կար և հիմա էլ կա և օրեցօր ավելի է մեծանում: Այնքան պինդ էր գրկում մեզ, կարծես իր երեխաները լինեինք, որոնց մանկուց ծնկներին էր մեծացրել:

Տարիների ընթացքում շատ բաներ եղան: Դե, ինչպես գիտեք, գյուղ եկավ ընկեր Մանուկյանը՝ կնքահայրս, որի մասին խոսել եմ արդեն: Տեր Աբելի և իր գլխավորությամբ գյուղում համայնքային լավ ծրագրեր իրականացրինք: Ասեմ, որ դրանք վարակիչ եղան հարակից գյուղերի համար:

Քահանաները Աստծո կողմից ուղարկված մարդիկ են, ովքեր մեզ են փոխանցում նրա խոսքը, բայց առաջին անգամ եմ տեսնում, որ որևէ հոգևոր սպասավոր այսպես նվիրումով ծառայի նաև համայնքի զարգացման գործերին, իր շուրջը հավաքի մեծերին,  փոքրերին, ջահելներին, ալևորներին:

Դեռ վերջերս մասնակցեցի մի երգի մրցույթի և ունեցա շատ մեծ ձեռքբերում: Ամեն անգամ մրցույթի հերթական փուլից առաջ զանգահարում էի Տեր Աբելին և խնդրում օրհնել: Նրա խոսքերը քաջալերում էին ինձ, օգնում հասնել նպատակիս: Բոլոր մասնակիցները զարմանում էին, թե ամեն անգամ այդ ում հետ եմ խոսում, որ սկսում եմ ժպտալ և մեկ-մեկ էլ բարձրաձայն ծիծաղել: Նա օգնում էր ինձ ոչ միայն խորհուրդներով, այլ նաև պատրաստում էր մրցույթին, պարապում էր ինձ հետ: Արդեն մրցույթի հանրապետական փուլին, երբ ինձ թվում էր՝ ձայնս ուր որ է կկտրվի, և չեմ կարողանա երգել, հիշեցի, որ մի կարևոր բան չեմ արել․ չեմ զանգահարել Տեր Աբելին, հեռախոսը շտապ վերցրի ու…

-Օրհնեցե՛ք, Տեր Աբել ջան,- խոսքիս վրա տեսա, թե ինչպես բոլոր մասնակիցները թեքվեցին իմ ուղղությամբ, ես ուղղակի ժպտացի։

-Աստված օրհնի, Ալլա ջան, ո՞նց ես տրամադրված մրցույթին։

-Ես շատ եմ հուզվում. անհանգիստ եմ։

-Բալիկս, եթե անհանգստություն չլինի, չես կարող, երգերիդ մեջ ազնվություն չի լինի։ Հիշիր, որ պարտությունից ավելի շատ բան ենք սովորում, քան հաղթանակից:

Ես չհաղթեցի, բայց ուրախ եմ դրա համար, որովհետև շատ բաներ սովորեցի: Իրականում ես հաղթել եմ, քանի որ իմ ճանապարհին Տեր Աբելի խորհուրդներով և օրհնանքով եմ շարժվել:

Գիտեք՝ կյանքում կարևորը հաղթանակները չեն, կարևորը պարտության աչքերին նայելն է, և այն ուրախությունը, ոգեշնչող ուժը, որ ունես կողքիդ: Հասկացա, որ հաղթել եմ այն ժամանակ, երբ ուրախացել եմ մրցակից ընկերներիս հաղթանակով:

Տեր Աբելի խորհրդով սկսեցի երգել Պատարագներին, հանգստանալ դրանց մեջ: Ճանաչել Աստծուն, սիրել նրան: Պաշտել Պատարագներին խնկարկվող խունկի հոտը, հոգևոր երգի հնչյունները: Քիչ-քիչ էլ հասկանալ արարողակարգի խորհուրդը, սկսեցի հանգստանալ դրա մեջ: Աննկարագրելի է այն սերը և հարգանքը, որը տածում եմ Տեր Աբելի հանդեպ: Աստված նրան ուղարկեց, որ սովորենք սիրել, սովորենք ներել, հասկանալ, ժպտալ անգամ այն ժամանակ, երբ մեզ շատ վատ ենք զգում:

Անկեղծ ասած, մինչ այսօր էլ դասամիջոցներին փնտրում եմ նրան եկեղեցու բակում, ճանապարհին, ամենուր: Ուզում եմ դուրս վազել ու պինդ-պինդ գրկել նրան: Կորցնել Տեր Աբելի՞ն․ անգամ վատ երազում չեմ ուզում տեսնել, զգալ:

Ուզում եմ միշտ տեսնել նրան և ասել՝ օրհնեցե՛ք, Տեր հայր։

anna vardanyan

17 տարվա հեռվից

Մայրս շատ էր պատմում իր դասղեկական դասարանի մասին, որ ավարտել էր 17 տարի առաջ։ Ասում էր՝ շատ լավ դասարան էր, 17 տարի է՝ ավարտել են, բայց հիշում եմ ու կարոտել եմ շատ։

Օրեր առաջ մայրիկիս հեռախոսին հաղորդագրություն եկավ․

-Ընկեր Հարությունյան, 17 տարի անց հավաքույթ ենք կազմակերպել, սպասելու ենք…

Չնայած նրան, որ հավաքույթի հաջորդ օրը քրոջս նշանադրությունն էր, մայրս մեծ ոգևորությամբ գնաց։

Մայրս, ինչպես ոգևորված գնաց, ավելի ուրախ վերադարձավ։

-Աշակերտներս մեծացել էին, բայց նույն երեխեքն էին մնացել, ուրախ եմ իրենց համար, նույնիսկ՝ հպարտ, որ ունեցել եմ նրանց պես աշակերտներ։ Շատ լավ անցավ հավաքույթը, երեխեքս հատուկ հավաքույթի համար թողել էին իրենց գործերը ու տարբեր տեղերից եկել։

-Երկրից դուրս եկած աշակերտներն է՞լ էին եկել։

-Հա, Արթուրը Ֆրանսիայից էր եկել, Արկադին՝ Մոսկվայից, Էդգարը՝ Նիժնի Նովգորոդից…

-Ինչ կապված են իրար հետ։

17 տարի անց հավաքվել էին միմյանց տեսնելու համար, ուրախ եմ, որ լսել եմ նրանց պես հարգանքով մարդկանց մասին, օրինակելի ու սիրված մարդկանց, ովքեր հիշում են իրենց դպրոցն ու ուսուցիչներին մինչև հիմա։

Հպարտ եմ, որ սովորում եմ այնպիսի դպրոցում, որտեղ կրթվել ու սովորել են լավ մարդիկ։

Մտածում եմ՝ տեսնես 17 տարի անց կհիշե՞մ դասընկերներիս, կկարոտե՞մ, արդյոք ցանկություն կունենա՞մ տեսնելու դասընկերներիս։ Կլինի՞ ինչ-որ մեկը, որ կկազմակերպի նման հավաքույթ։

-Մամ, մյուս անգամ որ հավաքվեք, կարա՞մ ես էլ գամ, էնքան հետաքրքիր ա, որ 17 տարի ա անցել, բայց կապը կա իրար հետ, մարդիկ կան, որ նույնիսկ չեն հիշում կամ չեն ուզում հիշել իրենց դպրոցը, ընկերներին…

Հաճելի է կողքից լսելը ու տեսնելը այնպիսիներին, որոնց չի փոխել կյանքը, ինչպես մայրս է ասում՝ նույն աշակերտներն էին մնացել։

Nare Varujani

Ես` վերջակետից ձախ, դու` նրանից հետո (մաս 2)

Երբ անծանոթ լինենք, լինենք օտար,
Ու հանդիպենք մի օր պատահական,
Դու պատմիր, թե աշխարհում ինչ գտար,
Ինձնից հետո ինչ էր քո ապագան։

Տարիներ հետո կանգնենք դեմ դիմաց,
Ու հարցիս ի պատասխան դու լռես,
Ափսոսանքով նայես դեմքին իմ թաց.
Ոչի՜նչ է գտածդ, դու էլ գիտես…

Այդժամ գուցե կեղծ ժպիտով ժպտամ,
Աչքերիդ նայեմ հաղթողի դեմքով,
Մի վերջին անգամ լռեմ ու գնամ
Տարիների քո «գտածի» հետքով.․.

***

Ինձ ու քեզ բաժանում է մի Այսօր,
Դու իմ երեկվա անցյալ
ու վաղվա ճակատագիր.
«Այսօր» երբեք դու չկաս։

Դեռ երեկ մենք երջանիկ էինք.
Արև էր ու բերկրանք,
Մի կարճ վայրկյան մենք հավերժ էինք.
Ցնորք էր ու խաբկանք…
Կուրություն էր ավելի,
Քան թե կույր հավատ,
Թռիչք էր թերի,
Անթև ու կիսատ։

Երեկն էր մեր «հիմա»-ն,
Ու չկար մեր «հետո»-ն
Հետոն բերեց մի հարց միայն.
երջանի՞կ էինք , թե՞ հիմար…

Վաղը
Մի անծանոթ կայարանում,
Դու կսպասես մեր գնացքին,
Որ դեպի երեկ է տանում։

Բայց գնացքն այդ, սիրելի՛ս,
Երբեք չի՜ գալիս։
Այդ մե՛նք ենք մենակ այս աշխարհում,
Որ կանգնել ենք կյանքի մեջտեղում,
Եվ արանքում երեկվա ու վաղվա
Մեզ հավերժ բաժանում է մի Այսօր։

Իսկ ես
Ինչ-որ անտարբեր քաղաքում,
Կփնտրեմ մեր հին գնացքը,
Որ դեպի վաղն էր ընթանում։

Բայց գնացքն այդ, սիրելի՛ս,
Երբեք չի՜ կանգնում,
Այդ մե՛նք ենք մենակ այս աշխարհում,
Որ իրար գտնում ենք վաղը,
Կորցնում երեկ,
Ու ոչ մի Այսօր չենք ապրում մենք։

 

Իմ բոլոր այսօրներում դու չկաս,
Ու թվում է, թե
Երեկվա ու վաղվա արանքում
Մի դատարկ Այսօր հավերժ բաժանելու է մեզ…

***

Երբ մի օր մենակ,
Աշխարհից թաքուն
Արտասվես անքուն,
Հիշի՛ր, որ ես կամ։

Երբ մի օր անձայն,
Ամենքից հոգնած
Դառնանաս հանկարծ,
Հիշի՛ր, որ ես կամ։

Երբ մի օր արբած,
Կարոտով կրկին
Երազես մեկին,
Հիշի՛ր, որ ես կամ։

 

Երբ մի օր ցավով
Մեր անցած ուղին
Ավանդես հողին,
Հիշի՛ր, որ ես կամ։

***

Մի անփույթ վայրկյանի
Վեճի բոցում տաքացած`
Առագաստը մեր նավի
Մենք պոկեցինք բարկացած։

 

Մի կապույտ օվկիանի
Լաջվարդ ծոցում թողնված`
Դեռ լողում է մեր նավի
Վերջին բեկորն օրհնված։

***

Աշնան քամու խաղին
Մի տերև մատնվեց,
Հագավ շորը դեղին,
Իրեն քամուն տվեց։

Քամին սուլեց դավով,
Հնչեց պարի նոտան,
Ու թև թևի տալով`
Վալսի սիրտը մտան։

Քամին գինու կումով
Արբեցրեց տերևին,
Տերևը սոսկումով
Թիկնեց մայթի թևին։

Իսկ ի՞նչ եղավ հետո.

Հետո մայթով այդ նույն
Դու անցար անտարբեր,
Հարբած տերևն իսկույն
Փշրեցիր անհամբեր։

Այսպես մեռավ մի օր
Խաբված տերևը հեգ,
Եվ ո՞վ էր մեղավոր,
Դու՞ , թե՞ քամին այն նենգ ։

anna baghdasaryan lori

Ես քեզ եմ գրում

Ողջույն, բարեկամ: Չգիտեմ էլ՝ ինչ կարող եմ համարել գրածս՝ շարադրությո՞ւն, նամա՞կ, թե՞ դեռահասներին բնորոշ կյանքի օրագրի հերթական մի էջ: Իրականում այս հարցն ամենևին էլ կարևոր չէր: Հերո՞ս: Իսկ ես կարո՞ղ եմ քեզ հերոս համարել, մեռած հերոսներ լինո՞ւմ են: Չնայած… հա, երևի թե լինում են թվացյալ մեռյալ, բայց հավերժ ապրող հերոսներ: Դու իմ հենց էդպիսի հերոսն ես, հավերժ ինձ հետ, իմ հոգում, ֆիզիկապես քայքայված, բայց հոգով զարթուն, առույգ, թռվռան մի էակ: Դեռ մանկուց մեզ պատմած հեքիաթներից մենք սովորել ենք, որ հերոսները տարբեր են լինում` բարի ու չար, անմեղ և մեղավոր, գեղեցիկ և տգեղ, հարուստ և աղքատ: Ոչ, սխալ ենք սովորել: Հերոսների տարբերությունն այդ հորինված ու ձևական ածականների մեջ չէ: Հերոսները լինում են մեռած և կենդանի, ու կարող եմ վստահեցնել, որ սեփական հերոսն ունենալու համար ամենևին էլ պարտադիր չէ երբևէ նրան տեսած լինել: Իմ հերոսը դու ես, Աննա Ֆրանկ:

Քո կերպարը ուղիղ կապ ունի իմ կերպարի հետ, այնքան ուղիղ, որ երբեմն կարծում եմ, որ գրքում նկարագրված լեզվանի, հաստատակամ ու ուժեղ աղջիկը հենց ես եմ: Հերոսներն ամենևին էլ աստվածային չեն…

Թաքստոցը հեռու էր, հերոս: Գիտեմ, թե քեզ համար այդ ողորմելի տարիներին որքան բարդ է եղել տարիներով ստիպված շշուկով խոսել, դուրս չգալ այդ գրողի տարած տնից ու մնալ մի տան մեջ էնպիսի եսասեր մարդկանց հետ, որոնք անգամ միտք էլ չունեին հասկանալ քեզ: Քո նրբությունը երբեմն ինձ վախեցնում է: Այն քնքշանքը, որով առանց կաթիլ առ անգամ գիտակցելու մոտենում ես քեզնից դար հետո ապրող մի աղջկա: Ես ամենևին էլ չեմ կարծում, որ մարդկանց տարիքը մահից հետո հաշվելու անհրաժեշտություն կա, դրա համար էլ ես գիտեմ, որ չնայած նրան, որ դու հավերժ ապրում ես, դու միշտ կմնաս նույն 12 տարեկան մեծահոգի աղջնակը, ով ամեն կերպ օգնում էր ծույլ համադասարանցիներին արտագրել բոլոր աշխատանքները: Հերոս ես, այնքան հերոս, որ սահմանել ես իմ կյանքն առաջնորդող սահմանումներից մեկը․ «Մարդիկ կարող են ստիպել քեզ լռել, բայց նրանք չեն կարող քեզ կանգնեցնել կարծիք ունենալուց»: Գիտե՞ս՝ երբեմն, երբ ոչինչ անելու տրամադրություն չեմ ունենում, ուղղակի հիշում եմ քեզ, քեզ, որ իմ մոտիվացիայի հիմնական աղբյուրն ես, քեզ, որ ընդամենը իմ տարքիում օտար լեզուներով գրքեր էիր թարգմանում, քեզ, որ այնքան համարձակ էիր, որ ինքդ քո առջև ասում էիր, որ չես սիրում մորդ, քեզ, որ այնքան զգայուն էիր, որ ցանկացած անարդարության համար պատրաստ էիր կյանքի հետ խաղալ, բայց վերջում ծածուկ լալ: Դու իմ հերոսն ես: Դու, որ այնքան հերոս ես, որ այսօր իմ հոգում ես ապրում: Դու նա ես, ում հետ կարող եմ միշտ կիսել բոլոր դառնություններն ու բոլոր քաղցր կոնֆետները: Ես վստահ եմ, որ այցելելու եմ քո տունը, և վստահ եմ, որ այդ օրը շատ հեռու չէ, Աննա Ֆրանկ:

Քո օրագիրը Փիթի անունն ուներ, չէ՞: Իմ օրագիրը քո անունն ունի, Աննա…

manana arxiv

Անկապ ստատուսներ 2

Լիովին բնական է, որ ստատուսները ստեղծվում են տարբեր տրամադրությունների ներքո, ու եթե նախորդ «Անկապ ստատուսների» ժամանակ դիտարկված «…» ներհայեցողական ստատուսը միանշանակ կարելի է դասել «թախիծի և մերժված սերի» կատեգորիային (հատուկ նրանց համար, ովքեր ծանոթ չեն այդ կատեգորիային, պարզաբանեմ, որ սույն ժանրի հիմնադիրներից մեկը հանրահայտ «սնեբա ուպալի դվա անգելա» էս-էմ-էս-ի լեգենդար հեղինակն է, ամեն դեպքում` ես այդպես եմ կարծում), ստատուսները հաճախ լինում են նաև ծիծաղելի (կամ այդպիսին են թվում հեղինակին). ծիծաղելի ստատուսը կարող է լինել անեկդոտի, որևէ ծիծաղելի դեպքի կարճ նկարագրության, հայտնի դարձվածի և այլնի տեսքով: Մի կողմ թողնենք անեկդոտների ծիծաղելի լինելու կամ չլինելու հարցը, ինձ հաճախ ավելի հուզում են կատակի հավելումները, որոնք որոշ հեղինակներ իրենց պարտքն են համարում կցել ցանկացած «հումորային» ստատուսի:

Ամենատարածված տարբերակը, իհարկե, ժպիտն է, կամ «սմայլիկը», որն առայժմ ամենալայն տարածումն ունի աշխարհում: Ժպիտը պատկերավոր կերպով մատնացույց է անում այն փաստը, որ հեղինակը կատակ է անում, կամ, առնվազն, չի ուզում, որ իր գրվածն ընկալվի ամենայն լրջությամբ: Բայց առավել յուրահատուկ, ինչ-որ առումով էքպերիմենտալ արտահայտչամիջոց է, իհարկե, «լոլ»-ը:

(Շարունակությունը` Զավեն Բոյաջյանի առոգանությամբ):

«Լոլ»-ի կիրառումը ֆեյսբուքային գրականության ժանրում արդիական դարձավ թերևս նիհիլիզմին հակված որոշ նորարարական հեղինակների շնորհիվ, որոնք, շատ հաճախ կարծես մերժելով ընթերցողի ունակությունը հասկանալ կատակի վեհությունը, նախընտրում են ավելացնել «լոլ» ածանցը: Որոշ տեսաբաններ, սակայն, պնդում են, որ «լոլ»-ն առավել հատուկ է այսպես կոչված «ֆեսյբուքյան նոր ալիքի» ներկայացուցիչներին, որոնք կասկածի են ենթարկում ոչ թե ընթերցողի, այլ ընդհանրապես հումորի` որպես օբյեկտիվ, իրական երևույթ լինելը: «Ի՞նչ է հումորը, եթե ոչ սոսկ մեր անհատական պատկերացումը ծիծաղելիի մասին», նշում է արևմտյան տեսաբաններից մեկը` «hly saxd h1-y miacreq loool» լեգենդար ստատուսի իր վերլուծության մեջ:

Ըստ որոշ մտածողների` հեղինակի տածած համընդհանուր կասկածի արմատները շատ ավելի խորն են, կարելի է ասել` տրանսցենդենտալ. «լոլ»-ով կասկածի ենթարկելով հումորի ծիծաղելի լինելը` նա առաջին հերթին կասկածի է ենթարկում իր սեփական «ես»-ը` ընթերցողին հղելով «ծիծաղելի՞ է արդյոք սա» համր ու անպատասխան հարցը: «Ես «լոլ»-ում եմ, հետևաբար ես ծիծաղում եմ»,- իր հարցազրույցում վիճելի, բայց բավականին համարձակ եզրակացության է հանգել ժամանակակից էքսգիբիցիոնիստ մի ստեղծագործող, որը հեղինակել է «hly nayeq lol», «vay mera lololol», «es nkary shat em sirum loool» և մի շարք այլ նորարարական գործեր: Ըստ որոշ տեսությունների` հենց նա իր «Լոլի դրսևորումները» և «Լոլ. մերկացված ծիծաղը 21-րդ դարի նորարարական արվեստում» աշխատություններով սկիզբ դրեց «լոլ»-ի բազմաթիվ փոխակերպումների միտմանը, երբ հեղինակը, ավելացնելով «օ»-երի քանակը, ընդգծում է հումորի աբսուրդ և երբեմն նույնիսկ ողբերգական լինելու կոնկրետ աստիճանը (իմիջիայլոց, որոշ վերլուծողներ պնդում են, որ մի քանի «օ»-ով «լոլ»-ը թաքնված հղում է պարունակում դեպի ճապոնական կոմիքսային ժանրը, մինչդեռ մի շարք այլ մտածողներ հակված են կարծելու, որ այստեղ մենք գործ ունենք բացահայտ, նույնիսկ ճչացող նեոռեալիզմի հետ):

Արվեստի պատմաբանները դեռևս միացյալ կարծիքի չեն եկել նաև այն հարցում, թե ինչպես է առաջացել «լոլ»-ը: Ըստ մի տեսության` «լոլ» արտահայտության ակամա ստեղծողը աշխարհահռչակ դերասանուհի Ջինա Լոլոբջրիջիդան է, որի ազգանունը նրա զրուցակիցների մոտ անզուսպ ծիծաղ է առաջացրել: Որոշ մասնագետներ էլ պնդում են, որ սույն արտահայտչամիջոցի պատմական արմատները հասցնում են մեզ մինչև Վաթելոլոյի ճակատամարտը, երբ ռուս զինվորները, ջախջախիչ հաղթանակ տանելով Նապոլեոնի զորքի հանդեպ, բարձրաձայն ծիծաղում էին փախուստի դիմող թշնամու հետևից:

(Շարունակությունը` սովորական առոգանությամբ):

Էլ ի՞նչ շարունակություն, հերիք չէր էսքանը, լոլ:

Լուսանկարները ավելի ազատ են

Լուսանկարչուհի Անուշ Մուրադյանը ծնվել է 2000 թ.-ի մայիսի 25-ին Ստեփանավան քաղաքում։

Որոշ հանգամանքների բերումով ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Լեհաստանի Լուկով քաղաք։ Սակայն 2006 թ.-ին հայկական կրթություն ստանալու նպատակով վերադարձել են Հայաստան։

«Եթե հնարավորություն ունենայի մեկ լուսանկարով փոխել կյանքիս դրվագներից մեկը, երևի դա Լեհաստանից վերադառնալը կլիներ։ Կցանկանայի մնալ այնտեղ և լուսանկարել այն վայրերը, որտեղ ինձ են լուսանկարել։ Մանուկ հասակում շատ հանգիստ երեխա եմ եղել, ավելի շատ վախեցել եմ կենդանիներից, ուժեղ քամուց։ Շփումը արտաքին աշխարհի հետ դժվար էր ինձ համար, հետո ժամանակի ընթացքում սկսեցի ավելի շատ շփվել մարդկանց հետ»։

14 տարեկանից սկսել է հետաքրքրվել լուսանկարներով, հետևել տարբեր լուսանկարիչների աշխատանքներին, սովորել, թե ինչպես են լուսանկարում, 16 տարեկանում սկսել է լուսանկարել բնություն։ Փոքր-ինչ ծիծաղելով պատմում է. «Սկզբում ամաչում էի մարդկանց լուսանկարել, հիմնականում լուսանկարում էի բնությունը։ Բնությունը հանգիստ է, քեզ չի ասում՝ մի նկարի, իսկ մարդիկ մի քիչ լավ չէին ընդունում, հատկապես, երբ չունես տեսախցիկ։ Լուսանկարչի համար անպայման չէ տեսախացիկով լուսանկարել, որ գեղեցիկ լուսանկար լինի, լուսանկարիչը կարող է հեռախոսով էլ գեղեցիկ ու հետաքրքիր նկար ստանալ»։

received_400501160831978

2017 թվականին ընդունվում է Վանաձորի պետական համասարանի լրագրության բաժին, որտեղ սկսում է ավելի շատ հետաքրքրվել ֆոտոլրագրությամբ։

Սկզբնական շրջանում լուսանկարելն Անուշի համար հոբբի էր, սակայն ժամանակի ընթացքում դառնում է սիրելի զբաղմունք, աշխատանք։ Հիմնականում լուսանկարում և պատկերում է սև և սպիտակ գույներով, այս գույների մեջ էլ ավելի գեղեցիկ են երևում վառ պատկերները։ Անուշ Մուրադյանի խոսքով՝ լուսանկարները կարող են պատմել մարդու բնավորության, սիրելի գույների, զբաղմունքի մասին, լուսանկարելու ժամանակ պետք է ժպտալ ոչ արհեստականորեն, այլ հիշել կյանքի որևէ դրվագ, որը կփայլեցնի և՛ աչքերը, և՛ հոգին:

received_2318580351787656

Լուսանկարիչը միշտ պետք է ունենա լուսանկարչական ապարատ։ «Պետք է միշտ լուսանկարչի աչքը միացված լինի. այն, ինչ ուրիշների համար սովորական է, լուսանկարչի համար կարող է դառնալ յուրահատուկ օբյեկտ»։

Հետաքրքիր դեպքեր հիշում է․

-Երբ 12-րդ դպրոցի լուսամուտներն էի լուսանկարում, տնօրենը դուրս եկավ և բարկացավ։ Այդ ժամանակ դեռ անփորձ էի և փոքր-ինչ նեղվել էի։

received_887838938283075

Երազում է բացօթյա ցուցահանդես ունենալ Վան Գոգի թանգարանի դիմաց, որպեսզի յուրաքանչյուր մարդ առանց սահմանափակումների ցանկացած ժամի կարողանա դիտել և վայելել լուսանկարները։ «Լուսանկարները ավելի ազատ են․ չեմ ուզում դրանք սահմանափակել ցուցասրահի պատերի ներսում»։

received_1436124719876703

Լուսանկարները պատմում են իրականությունը։

Լուսանկարների միջոցով ավելի հեշտ է ցույց տալ մարդկանց էմոցիաները։

Կյանքը կանգնում է լուսանկարչի մեկ լուսանկարում։

Յուրաքանչյուր լուսանկար ունի իր պատմությունը:

Գեղեցիկ լուսանկարներ ունենալու համար պետք է ժպտալ աչքերով, հոգով, որպեսզի իրական լուսանկար ստացվի։

 

armine karapetyan

Դեպի նոր հնարավորություններ

Արդեն չեմ էլ հիշում՝ ամսի քանիսն էր, երբ տեսա, որ Ամերիկյան խորհուրդները իր ֆեյսբուքյան էջում հրապարակել է Ֆլեքսի Սյունիքի մարզի այն աշակերտների ցուցակը, ովքեր հաղթահարել էին երկրորդ փուլը ու պիտի մասնակցեին երրորդին: Իրականում համ սպասում էի, համ կասկածում: Ես էդպիսի ժամանակներում միշտ մի քիչ կասկածելու տեղ թողնում եմ, որ հետո ինչ-որ բան շատ ծանր չտանեմ:

Հա՛, կարդացի ցուցակում անունս ու վազեցի անգլերենի ուսուցչուհուս մոտ: Ես վստահորեն կարող եմ ասել, որ ընկեր Ավագյանը մեզնից շատ է ուրախանում մեր հաջողությունների համար: Դե, չեմ էլ ուզում ասել, նկարագրել նրա ուրախությունը, երբ իմացավ, որ իր երկու աշակերտներն էլ (ես և ընկերուհիս) հաղթահարել են երկրորդ փուլը։

Այս ամենից մի քանի օր անց զանգ ստացա, ասում էին, որ հոկտեմբերի 17-ին՝ առավոտյան ժամը 10:00-ին, ներկայանամ երրորդ փուլին մասնակցելու համար: Սա ինձ համար նորություն չէր, նախորդ տարի անցել էի այս ամենի միջով, բայց հիմա տրամադրվածությունս այլ էր: Մենք սկսեցինք գրել շարադրությունները, թեստերը, ու ամեն ինչ շատ հավես էր ու տրամադրող: Օրվա երկրորդ կեսին մեզ՝ մասնակիցներիս, բաժանեցին խմբերի խմբային աշխատանք կատարելու համար: Մենք եթե ոչ գերազանց, ապա շատ լավ կատարեցինք խմբային աշխատանքը: Ուրախ, ընկերական ու փոխըմբռնման մթնոլորտ էր թևածում ամենուր:

Ու եկավ այդքան սպասված հարցազրույցի ժամանակը: Ես մոտավոր գուշակում էի՝ ինչ հարցեր կարող են լինել, բայց համոզված չէի: Ես երբեք Ֆլեքսից առաջ չեմ պարապել։ Միայն մի բան էի ուզում, որ հարցնեին․ դպրոցից դուրս ինչո՞վ եմ զբաղվում: Պատկերացնո՞ւմ եք՝ այդ հարցն էլ տվեցին ինձ: Եթե հնար լիներ, ժամերով կարելի էր խոսել այդ թեմաների մասին, որոնք, իրոք, հետաքրքիր էին, ու որոնց, անկասկած, կարելի էր ստեղծագործական պատասխաններ տալ: Դե այս ամենից հետո մեզ մնում էր միայն հայտերը լրացնել ու սահմանված ժամկետում հասցնել Ամերիկյան խորհուրդների գրասենյակ: «Ամենադաժան» ու ամենաշատ ուշադրություն պահանջող հատվածն ինձ համար դա է: Ես երկար դեգերումներից հետո՝ հոկտեմբերի 29-ին ավարտեցի, իսկ 30-ին թղթերս տարանք գրասենյակ՝ մտքում հույսեր փայփայելով, որ այս տարի մի բան կստացվի: Շնորհակալ եմ բոլոր նրանցից, ովքեր օգնեցին ինձ լրացնել, ավարտել այս ամենը:

Իսկ վերջում ուզում եմ ուղղակի հաջողություն մաղթել այն աշակերտներին, ովքեր հասել են այս փուլ ու ապրիլին սրտատրոփ սպասելու են զանգի, որը կամ կբացի նոր հնարավորությունների դռներ, կամ… էլի կբացի նոր դռներ:

Համենայնդեպս, ես գիտեմ մի պարզ ճշմարտություն․ չպիտի լինի այնպիսի հանգամանք, պատճառ, որը կստիպի քեզ երբևէ զենքերդ վայր դնել, ընկրկել:

Մեր գրքերն էլ տեղ հասան

Մաթեմի ժամին էր: Աղմկոտ բեռնատարը կանգնեց Վ․ Սասնաշենի հիմնական դպրոցի մոտ: Մեծ փորով ու ավելի մեծ արկղով մի մարդ դուրս եկավ ու մտավ դպրոց:

Դասամիջոցին Գայանեն ասաց, որ Ամերիկայից էր եկել, բայց ոչ ոք չհավատաց. ամերիկացու տեսք չուներ: Մտածում էին, թե ինչ կլինի արկղի մեջ: Կարենն ասում էր, որ դպրոցի նոր գույքն է, բայց գույքի համար արկղը փոքր էր, հաստատ չէր տեղավորվի: 3-րդ դասարանցիները պնդում էին, որ տեսել են արկղի միջի քաղցրավենիքը, իսկ Դավիթը նույնիսկ հավաստիացնում էր, որ մեծ փորով մարդը իրեն դրանցից հյուրասիրել է ու ամերիկական քաղցրավենիքը հեչ էլ համով չէ: Իհարկե, Դավիթին ոչ ոք չհավատաց, դասի ժամին նրա աչքին ամեն ինչ էլ քաղցրավենիք է երևում:

Արկղի պարունակությունը գաղտնիք էր մնում, մինչև անգլերենի ժամին ուսուցչուհին չբերեց նոր ստացած գրքերը: Դավիթը մի քիչ հիասթափված էր: Բայց գրքերը շատ լավն էին` նկարներով ու լրիվ նոր:

Ուսուցչուհին պատմեց, որ ամերիկահայ աշակերտները տեղափոխման գումարը անձամբ են հավաքել ու դասարանում բոլորը  մի քիչ ամաչեցին, որովհետև  հենց նոր ամբողջ գումարը բուլկիների վրա էին ծախսել:

Տանը, երբ Աշոտը  կարդում էր անվասայլակով լրագրողի մասին, որը շատ-շատ պատերազմող երկրներում է եղել, մտածեց, որ արժի լրագրող դառնալ: Հիմիկվանից կարելի է գումար հավաքել, որ այդպիսի երկրներ այցելելիս երեխաներին գրքեր նվիրի:

 

qnarik.mkhitaryan

Գյուղում ուրիշ է

Կամո պապը այցելության էր գնացել թոռներին, որոնք ապրում են քաղաքում, տարվել են այնտեղի սովորույթներով ու մոռացել տուն ու տեղը։

-Սեղան գցեք, մի կուշտ փորով հաց ուտենք, տնաշենի երեխեքը բուրգեր են ուտում, թե ասա՝ եգիպտական ա, ձեր հայկականը կերեք։ Աղջի Մարո՛, դրանք վերջը ինձ գերեզման կհասցնեն։

Կամո պապը շարունակում էր իր փնթփնթոցը, իսկ Մարո տատիկը գլուխը կախ, գոգնոցը կապած սեղան էր դնում, դե, տնական սեղան։

-Մարո՛, են իմ քաշած թթի օղուց էլ բեր, խմեմ, մոռանամ անարժան թոռներիս, դու բեր, ես գնամ Հրանտին կանչեմ, մի-մի բաժակ բան խմենք, նրա թոռներն էլ են ուրացող, ինձ կհասկանա։

Սեղանը պատրաստ էր։ Կամո պապը Հրանտ պապի հետ սեղանի մոտ նստած էին, չորրորդ բաժակից հետո սկսել էին թոռների համեմատությունը։

-Իմ թոռը բժշկականում ա սովորում, թե բա՝ պապ ջան, ավարտեմ, գալու եմ քեզ բուժեմ, թե ասա՝ ա՛յ բալա, մինչև դու ավարտես, պապին բուժելու կարիք չի լինի։ Չեն հասկանում, որ մեզ մենակ իրանց ներկայությունն ա բուժում, գոնե շաբաթը մեկ գան, տեսնեն մեզ։

Հրանտ պապի բողոքներին միացավ Կամո պապը․

-Իմ մեծ թոռն էլ պատմաբան ա, պատմությունից, ազգայինից հարց եմ տալիս՝ պատասխանում ա։ Էն օրը գնացի քաղաք, ասեցի՝ բալես, էդ քո պատմության գրքերի մեջ գրված չկա՞, որ ծննդավայրը, պապական տունը, հողը, ջուրը ուրանալ պետք չի։ Գիտե՞ս՝ ինչ պատասխան տվեց, ասում ա՝ մենք ազգային խնդիրներ ենք ուսումնասիրում, պապ ջան, վերջացնենք՝ տատի-պապին կանցնենք, մեր սովորելու ժամանակն ա։

Ու այսպես երկու ժամ օղու ընկերակցությամբ պապիկները հիշում էին իրենց թոռներին, որոնք առաջին հնարավորության դեպքում թողել էին գյուղը և գնացել։
Մարո տատը լուռ լսում էր տղամարդկանց խոսակցությունը, գյուղի հին կանայք այդպիսին են՝ լուռ ու խոնարհ լսում են տղամարդկանց՝ առանց մի բառ ասելու։
Օրվա անակնկալները դեռ առջևում էին։ Մինչ երկու ծերուկ բողոքում էին իրենց թոռներից, ներս եկավ հարևան Արտաշ պապը, որը մենակ չէր, իր մեծ թոռան հետ էր։ Կարճ ասած՝ հպարտությանն էր բերել, ընկերներին ցույց տար։

-Բարի օր ձեզ, ո՞նց եք, գործերը ո՞նց են։

-Բարև, եղբայր (կանայք այդպես են դիմում տղամարդկանց), առաջ եկեք, նստեք,- Արտաշ պապին տեսնելով՝ ոտքի ելավ Մարո տատը։

-Բարև, Արտաշ բիձա, արի նստի՝ մի-մի թաս բան խմենք։

-Լավ ա, լավ ա, հազար գործ ունեմ, ես որ խմեմ, տրակտորս դո՞ւ հո չես քշի։

-Բարև Ձեզ,- հազիվ լսելի ձայնով ասաց Արեգը՝ Արտաշ պապի թոռը, որը նոր էր ավարտել համալսարանը. մանկավարժ էր։

-Թոռս է, Կամո ջան, եկել է գյուղ՝ անվճար դպրոցում ուսուցիչ լինի, դե, գիտեք՝ մեր գյուղը հազար դաս կա՝ ոչ մի մասնագետ, ջահելությունը փախնում ա, էն մեծերն էլ անմահ չեն։ Լսել եմ՝ ձեր տանը գրադարան ունես, թոռս առաջարկ ունի։

-Ասա բալես, դու հարգանքի արժանի երիտասարդ ես, ասա՝ ինչո՞վ օգնեմ։

-Կամո պապ, գյուղի դպրոցը գրադարան չունի, երեխեքն էլ չեն կարդում, ուզում եմ լավ գրքերի մասին էնպես խոսել, որ բոլորը կարդան, իսկ քո գրքերը լավն են։ Ես ամպայման կվերադարձնեմ դրանք։

-Պատմաբան թոռս թող գա, ազգայինի պահպանումը էստեղ տեսնի։ Ես ու կնիկս մեծացել ենք, էդ գրքերն էլ անգիր գիտենք, վերցրու, թող էս սերունդն էլ կարդա։ Տար, բայց քեզ մի պատգամ, բալե՛ս․ էնպես կրթի երեխեքին, որ մեծանան՝ հողն ու ջուրը չուրանան, թող գրագետ լինեն, բայց ուրացող չլինեն։

Anahit Badalyan

Դիվալի կամ հնդկական Ամանոր

Այն ժամանակ, երբ Տապասյան ու Իչակին մտան հայերիս կյանք, «Մերժվածը», «Հարսիկը» ու նմանատիպ հեռուստասերիալներն էլ սկսեցին կրկնապատկել մեր ժողովրդի մտահոգությունը՝ ոչ միայն սեփական, այլ նաև հերոսների անորոշ ապագայի մասին, ես պատկերացնել անգամ չէի կարող, որ մի քանի տարի անց սենյակ, կենցաղ ու լիքը սիրուն հիշողություններ եմ կիսելու մի հնդիկի հետ։

Շուբաշրին իմ սենյակակիցն է, որի հետ սկսել ենք համատեղ ապրել այս տարվանից։ Դեռ անցյալ տարի էինք մտերմացել։ Ինչ-որ ընդհանրություններ ունենք, միասին սիրած երգեր ունենք, տարբեր իրավիճակներին նույն արձագանքը տալու, միասին Եվրոպայի ու եվրոպացիների ինչ-որ տարօրինակ հատկությունների վրա զարմանալու ու ծիծաղելու սովորություններ էլ։ Թե ինչքան չէի սիրում Բոլիվուդը, հնդկական պարերը, ու թե ինչքան էի նյարդայնանում Տապասիայի ու Իչակիի ներկայությունից հայերիս կյանքում, Շուբաշրին շատ լավ գիտի, պատմել եմ։ Բայց թե ինչ հավեսով եմ հնդկական պարում, ինչ հավեսով է Շուբաշրին իր զարմանքն արտահայտելիս ասում՝ «վա՜յ», ինչ հավեսով եմ ես գլուխս շարժելով խոսում ու հա-հա ասելով փորձում նմանակել հնդիկներին, չեմ կարող բացատրել։ Ի դեպ, «հա»-ն մեր երկուսի ընդհանուր բառն է, երկուսիս մոտ էլ նշանակում է՝ այո։ Շուբաշրին ամեն օր քնելուց առաջ ինձ հայերենով ասում է՝ բարի գիշեր, ու ցանկացած պահի, երբ ես տխուր եմ, ասում է՝ «գժուկ ջա՜ն»։ Իմ «նամաստե»-ին ի պատասխան՝ ես ամեն օր գոնե մի անգամ իրենից անպայման «շնորհակալություն» եմ լսում։ Իսկ երբ էս օգոստոսին վերադարձա Իտալիա, Շուբաշրին մահճակալիս վրա մանուշակագույն հնդկական զգեստ էր թողել, որ իր մայրն էր կարել հատուկ ինձ համար։ Մի խոսքով՝ ամենասիրուն ու բնական ջիգյարով համտեսում եմ մշակութային փոխանակումը։

Ու քանի որ այս օրերին Հնդկաստանում մեծ շուքով նշում են Դիվալին, որը, Շուբաշրիի բացատրելով, մեր Ամանորին համարժեք տոն է, քոլեջում հնդկական համայնքը մի լավ ճաշկերույթ էր նախաձեռնել։ Չգիտեի, որ Հնդկաստանում Ամանորն էսքան վաղ են տոնում։ Էստեղի հնդիկներն էլ մեկը մյուսից ջիգյարով երեխեք են։ Բոլորն իրար մամայություն են անում, իսկ ավագ մաման Շուբաշրին է՝ որպես երկրորդ կուրսեցի։ Բայց դե Շուբաշրիի մաման էլ ես եմ, որովհետև միշտ ես եմ ասում՝ ցուրտ ա, դուրս գալիս վրադ մի բան գցի, չմրսես (ես իրեն ասում եմ, բայց ինքս չեմ անում): Մի խոսքով՝ տոնական ուրախ ու ոգևորված տրամադրություն էր էսօր։ Ես էլ որոշեցի ինչ-որ ձևով սիրունացնել օրն ու առավոտյան հնդկական տոնական երաժշտությամբ, մեծ պլակատով ու հոտավետ մոմերով արթնացրի Շուբաշրիին։ Էնպես էր ուրախացել․․․

Հարցին, թե ինչ են պատրաստում Դիվալիին, Շուբաշրին մեկը մյուսից բարդ ճաշատեսակների անուններով պատասխանեց, որոնք, անկեղծ ասած՝ չեմ մտաբերի հիմա։ «Ինչ էլ էսօր պատրաստելու լինենք, մեր մամաների նման չենք կարողանա սարքել»։ Դե հա, մամաների նման դժվար կլինի, բա ոնց։ Ես էսօրվա նման հիշում եմ, երբ անցած տարի առաջին անգամ տոլմա սարքեցի դասղեկական խմբի ընթրիքի համար։ Ինչքան էի ոգևորվել, որ համով էր ստացվել․․․

Մի խոսքով՝ էստեղ գտնվելով էնքան նոր բաների եմ ծանոթանում ու փորձում։ Ինչ-որ մշակույթներում, փաստորեն, մարդիկ հոկտեմբերին ամանորյա խնջույքներ են կազմակերպում, իսկ հունվարի մեկն ուղղակի սովորական օր է։ Ինչ-որ մշակույթներում գազարով պատրաստած աղցանը աղանդերի մի մաս է կազմում, այնինչ մեզ համար աղանդերի մեջ ի՞նչ բանջարեղեն․․․ Ու չնայած էն մեծ ու փոքր տարբերություններին, որ կան աշխարհի բոլոր մշակույթների մեջ՝ ես ամեն առավոտ արթնանում եմ իմ մեկ ու միակ հարազատ «բարի լույս»-ով, որն ինձ «good morning»-ի փոխարեն նվիրում է հնդիկ սենյակակիցս։

Շնորհավոր Դիվալի։