Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

…Ու այնքան ես հոգնում քաղաքի եռուզեռից, որ մի կերպ հասնելով տուն, բայց արդեն՝ ծննդավայրիդ, վերջնականապես գամվում ես պատուհանագոգին ու հետևում բնության լուռ խաղին: Նայում ես, թե ինչպես է ծաղկում խնձորենին և մայր մտնում արևը: Հա, ի հեճուկս քեզ, արդեն մութն ընկնում է:

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Չես հասցնում աչքերդ փակել՝ արդեն առավոտ է: Քնից կշտացած ես արթնանում: Իրականում ներդաշնակ վայրերում առավոտները նույնպես ներդաշնակ են լինում: Իհարկե, առանց «Լիպտոն» թեյի, բայց դրա տեղը լրացնում ես ավելի օգտակար ուրցով թեյով:

Մի քանի ժամից ներսումդ ակամա նոր ցանկություններ են ի հայտ գալիս՝ կապված հողը մշակելու կամ միջատներ ուսումնասիրելու հետ, ինչը մանկուց շատ ես սիրում: Իհարկե, չես հակադարձում կամքիդ և գնում ես այգի: Սկսում ես բեղմնավոր աշխատանքից, բայց կեսից շեղվում ես և սկսում փնտրել այն խոշոր մրջյունի բույնը, որին քիչ առաջ էիր նկատել՝ բահը տասներորդ անգամ հողին խփելիս:

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Շուտով գտնում ես և՛ մրջնաբույնը, և՛ նրա ընկերներին: Բայց նրանց շարժուձևի միօրինակությունից հոգնած՝ ազատում ես քո բանտ-անոթից:

Տունդարձի ճանապարհին հայացքդ ընկնում է դիմացի շենքի բակում խաղացող երեխաներին: Ու մի պահ ընկնում ես մանկությանդ հիշողությունների բավիղի մեջ: Ելքը փնտրելու վրա կարճ ժամանակ ծախսելուց և վերջապես լաբիրինթոսից դուրս գալուց հետո՝ առաջ ես շարժվում:

Այսքանից հետո գալիս ես տուն և պառկում՝ կրկին ընկնելով համացանցի ծուղակը:

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Մյուս օրը բացելով աչքերդ՝ հասկանում ես, որ կրկին քաղաքում ես և չորս լրիվ ու մեկ կիսատ օր պետք է նորից երանի տալով հիշես երեկվա բնության հետ քո մերձեցումը: Մտածելիս հասկանում ես՝ ինչպես բնության, այնպես էլ քո հոգին կազմված է խրթին կերպով իրար միացված լարերից, որոնցից յուրաքանչյուրը պատասխանատու է մի զգացմունքի կամ զգացումի համար: Ու դրանք միշտ դողում են, որովհետև դու միշտ զգում ես: Բայց նաև, ամեն պահի դրանից յուրաքանչյուրը կարող է կտրվել, երբեմն՝ անցավ, երբեմն՝ իր հետևից արյուն բերելով: Եվ քեզ մոտ հիմա երկրորդ տարբերակն էր:

Լուսանկարը` Արման Մկրտչյանի

Ու ամենակարևորը, հասկանում ես, որ էդպիսով բնությունն է խաղում քո հոգու լարերի հետ, ոչ թե հակառակը:

Փոքր էի՝ հազիվ երրորդ թե չորրորդ դասարանում։

Ամեն օր ամենաքիչը մեկ անգամ գնում էի մեր շենքի մոտ գտնվող մթերքի խանութ՝ գնումներ անելու։ Միշտ թողնում էի առևտրի մանրադրամը։ Վաճառողուհին լայն ժպտում էր ու ոչ մի անգամ դրանք վերադարձնել չէր փորձում: Նա լավ մարդ էր, միշտ սիրալիր էր ինձ հետ:

Մանրադրամը թողնելու իմ սովորության մասին, անկեղծ ասած, նախկինում երբեք չէի մտածել: Հիմա եմ հասկանում, որ լինելով կրտսեր դպրոցական՝ ունեի տարիքիս բնորոշ ընդօրինակման հզոր մեխանիզմ։ Դրա շնորհիվ, թե պատճառով՝ չգիտեմ, բայց սովորել էի այս վարմունքը՝ ընդօրինակելով հայրիկիս: Նա էլ, հավանաբար, ինքն իրեն այդ հարցը չէր տվել երբեք:

Բայց այ թե ինչ պատահեց մի օր։ Առևտրի գումարը նույն վաճառողուհուն վճարելիս նկատեցի, որ տասը կամ քսան դրամ չի բավականացնում, ու խնդրեցի վաղը բերել, բայց նա զայրացավ ու շատ կոպիտ նկատողություն արեց ինձ խանութի տասնյակ հաճախորդների մոտ: Ես չգիտեի՝ ինչ անել: Նրան պատասխանել, իհարկե, չէի կարող: Առաջին՝ նա ինձնից մեծ էր, երկրորդ՝ ես բավականին ամաչկոտ էի նման դեպքերում թեկուզ մի բառ արտաբերելու համար: Այդ իսկ պատճառով ատամներս սեղմեցի իրար ու արցունքախառը դեմքով վազեցի տուն։

Պատմեցի մայրիկիս, վերցնելով անհրաժեշտ գումարը՝ գնացի խանութ։

Սաստիկ վիրավորված էի, մտածում էի, որ նա վատն է։ Ամեն անգամ խանութի մոտով անցնելիս նրա բառերն էի հիշում ու հազիվ էի զսպում ինձ, որ չարտասվեմ:

Դրանից հետո փոխեցի վարմունքս՝ հասկանալով, որ նա մեղավոր չէր: Միշտ էլ հեշտ է դիմացինին մեղադրելը, այնպես չէ՞:

Այդ ես էի մեղավոր, քանի որ մոռացել էի իմ դրամն արժեվորել։

Ահա և կյանքի կոչվեց հերթական դասընթացը Վանաձորի պետական համալսարանի հենակետային վարժարանում, այս անգամ «Արտաքին ազդակների ազդեցությունը մեր գործողությունների և որոշումների վրա» թեմայով: Դասընթացավարն էր հենակետային վարժարանի աշակերտուհի, տողերիս հեղինակ` Դայանա Ամիրխանյանը:

Դասընթացի մեջ տեղ գտած նյութերը արդի էին, և մեծապես առնչվում էին մեզ` երիտասարդներիս:

Դասընթացը սկսելուն պես նախ ներկայացրի, թե ով եմ ես դպրոցից զատ, ինչու եմ անում այս դասընթացը, և որն է դրա նպատակը:

Քանի որ ես «Համայնքը ես եմ» 5-րդ ճամբարի մասնակից ներկայացուցիչ եմ և ներկայումս կատարում եմ իմ ծրագիրը, այս շրջանում նախատեսված է նաև իրազեկող դասընթացներ մի շարք հաստատություններում, և ինչու չէ, նաև հենց այն դպրոցում, որտեղ սովորում ենք: Խոսեցի իմ ծրագրի մասին, դրա կարևորության և դրանից բխող առավելությունների մասին: Ապա սկսեցի դասընթացի բուն հատվածը: Ի՞նչ է արտաքին ազդակը, որո՞նք կարող են լինել մեր հիմնական գործողությունները և որոշումները, որոնք իրենց վրա կարող են կրել հասարակության կարծիքը: Դասընթացի մեծ մասը տրամադրված էր քննարկումներին, որոնք չափազանց բուռն էին և ակտիվ:

Ընթացքում ներկայացրի, թե ինչ է ուզում մեր դիմացինը, որն է հասարակության այն հատվածը, որն ամենից շատ է պահանջում ուշադրություն, խոսեցինք մեր վախերի մասին, ռեալիստների ու ռոմանտիկների մասին, մեզ տրվող «չար ու բարի» հարցերի մասին, դպրոց-իրավունք-պարտականություն կապի ու մարդկային փոխհարաբերությունների, մեր մոտեցմանը կամավորական աշխատանքին և մեր կայուն աշխատանքի մասին:

Քննարկման կարևորագույն մասն էր կազմում ազատ խոսելը, միմյանց հարգելը և չբռնանալը մյուսների կարծիքի վրա: Դասընթացին ներկա էին մոտ յոթանասուն 12-րդ տարբեր հոսքային դասարանների աշակերտներ և ուսուցիչներ: Ամենահաճելի պահերից էր ստանալ դրական կարծիքներ` թեկուզ անանուն, թերթիկների վրա, որտեղ ամենակարևորն ինձ համար, ինչին հաճախակի հանդիպեցի, այն էր, որ ըստ ներկաների` դասընթացը ձանձրացնող չէր:

Սա թվով 5-րդ դասընթացն էր, որ վարում էի դպրոցում և դպրոցից դուրս: Իմ նպատակներից մեկն էլ հենց սա է. բացի բուն մասնագիտությունը, նաև հմուտ դասընթացավար դառնալ: Հետայսու, հուսով եմ, այս շարքը կշարունակվի ավելի հետաքրքիր թեմաներով և տարբեր վայրերում:

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Ուղիղ մեկ շաբաթ ամեն օր քնած էի մնում ու նախաճաշում  այն ժամանակ, երբ ճաշարանը գրեթե դատարկ էր։ Իսկ այսօր անկախ ինձանից շուտ արթնացա, ենթագիտակցորեն հասկանալով, որ գնալու ժամանակն է։

Օրը սկսեց Նավիդի և Ալիի հետ նախաճաշելով: Նրանք  մեր հարևան Իրանից են, բայց այժմ Գերմանիայում են ապրում։ Գերմանիայում ապրելով հանդերձ, նրանք իրենց արմատներից եկած արևելյան համն ու հոտը չէին կորցրել, և հենց դա էր երևի պատճառը, որ նրանց  շատ սիրեցի։ Նախաճաշից հետո նրանց մեկնելու ժամանակն էր։ Բոլորիս գրկեցին, խոստանալով, որ շուտով կհանդիպենք Հայաստանում։

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

09։00 հավաքվեցինք սեմինարների համար նախատեսված սենյակում՝  մեկ շաբաթվա ամբողջ աշխատանքը ամփոփելու համար։ Յուրաքանչյուրս մեր թիմով պետք է ցուցադրություն ներկայացներ։ Մեր թեման մեդիագրագիտությունն ու քննադատական մտածողությունն էր։ Ցուցադրության միջոցով փորձեցինք ցույց տալ, թե ինչպես կարող է մեդիագրագիտության պակասը անդրադառնալ յուրաքանչյուր անձի վրա, հատկապես կարևորելով երեխաների մեդիագրագետ լինելը և անհրաժեշտ կրթության ապահովումը։ Մնացած թիմերից ինձ համար ավելի շատ տպավորիչ էր  Իտալիայի ներկայացուցիչներից մեկի աշխատանքը, ով միավորել էր իր երկու մասնագիտությունները՝ լրագրությունը և լեզվաբանությունը։ Մի հոդվածի օրինակով նա ցույց տվեց, թե ինչպես կարող են մարդիկ լեզվաբանորեն սխալ կառուցված նախադասությունները այլ կերպ ընկալել, և ինչպես են ազդում մարդկանց վրա հուզական բառերը։

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

Այս շաբաթվա ընթացքում հասցրեցինք «Գաղտնի ընկեր» էլ խաղալ։ Ես լիտվացի Տոմայի գաղտնի ընկերն էի, ում անկողնու վրա երեկ քաղցրավենիք էի հասցրել թողնել։ Բայց ինքս գաղտնի ընկերոջից դեռ ոչինչ չէի ստացել և անհամբեր սպասում էի դրան։ Բոլոր թիմերի աշխատանքները ներկայացնելուց հետո սկսեցինք պարզել, թե ով ում գաղտնի ընկերն է։ Մեկը աչքերը փակած կանգնում էր շրջանի կենտրոնում, իսկ նրա գաղտնի ընկերը՝ մեջքի հետևում։ Հասավ իմ հերթը, կանգնեցի, և մի քանի վայրկյան հետո մեջքիս հետևում ծանոթ ձայն լսեցի, դա Յանն էր։ Յանի հետ արդեն հասցրել էի ընկերանալ, դե հասկանում եք, երկուսս էլ նույն հեռուստասերիալի սիրահարներ ենք, ինչպես կարող էինք չընկերանալ։

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

Նվերս ստացա, և գնացինք ընթրելու։ Այսօրվա ընթրիքը նման չէր մնացած ընթրիքներին, որովհետև այն վերջինն էր Սլովակիայում։ Բակում հարազատ հայկական խորովածի հոտ էր ընկել, ինչը ավելի էր ախորժակ գրգռում: Ինչ խոսք, այն, ինչ համտեսեցինք,  հայկականին երբեք չի հասնի։

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Ընթրիքից հետո դեռ երկար զրուցեցինք, երգեցինք, ու եկավ մեր գնալու ժամանակը։

Լուսանկարը` Սուրեն Կարապետյանի

Հիմնականում նման պահերին նորմալ մարդիկ տխրում են, բայց ես այսօր տխուր չեմ, որովհետև ինչ-որ ներքին ձայն ինձ հուշում է, որ մենք դեռ հանդիպելու ենք․․․

Դե լավ, ես գնացի, մեզ դեռ Վիեննայում էլ են արկածներ սպասվում․․․

Լուսանկարը` Զարինե Կիրակոսյանի

Նա անտարբեր նայում էր պատուհանից ու նկատում, որ քաղաքը վաղուց խոր քուն էր մտել, և անգամ հարևանի շունը, ողջ օրը այս ու այն կատվի հետևից ընկնելուց հոգնած, ննջել էր լուսնի նուրբ սավանի տակ։ Լուսինն էլ, կարծես մարդկանց հավերժ անցուդարձից ձանձրացած, ծուլորեն իր լույսն էր սփռում մերթ այս, մերթ այն ճյուղի վրա։ Աշխարհի մի գողտրիկ հատված, որ Աստծո կամոք ունակ էր տեսնել աչքը, Մորփեոսի գիրկն ընկած, տեղափոխվել էր երևակայական մի միջավայր՝ վարդագույն երազներով ու երազանքներով լեցուն։

Մութ գիշերի այս խլացնող լռության մեջ նա մտորում էր ինչ պատահի… Մտքեր, որոնք լի էին աշխարհի ողջ դառնությամբ, և անգամ Շամշադինի կծան մեղուների արտադրած ամենաքաղցր մեղրը, որ դեռ կպած էր շուրթերին, չէր կարող փոխել խիստ մարդկային այն զգացումը, որ ամեն բան կյանքում գնում է անդունդը։ Ինչո՞ւ խիստ մարդկային․․․ Չգիտեմ։ Նա էլ չգիտեր։ Գիտակցաբար նա չէր գիտակցում կատարվածը. չէր ցանկանում։

«Գիտակցությունը զենք է, որ ցանկացած պահի կարող է գործել ինչպես թշնամուդ, այնպես էլ քո դեմ»,- մտածում էր նա։ Թե ով էր ինքը, չգիտեր. բախտի խոնարհ ծառա, կյանքի ուշիմ աշակերտ, նպատակների զինվոր, ցանկությունների գերի, սիրո բանտարկյալ, թե լիարժեք հիմար։ Հավանաբար, այդ պահին նա ամեն ինչ էր և ոչինչ միաժամանակ։ Բազում երանգներ, որ տարիներ շարունակ լցնում էին նրա հոգու դատարկությունը և առաջացնում էին լիության և բավարարվածության ցնորք, վերացան նույնքան արագ, որքան հայտնվեցին։ Նա քայլ առ քայլ ազատվում էր տարիների այն կարծր ծեփից, որը ջերմության, ապահովության, կայունության պատրանք էր ստեղծում։ Հաճելի մի սուտ, որը սիրում էր ինքը, և որը սիրում էր իրեն։ Սուտը սիրում է կույրերի, սնվում է այդ թշվառների ներքին կուրությամբ և վերածում նրանց անդեմ բայերի, որ զանազանվում են միայն սեռով… Բայց նա ժամանակին ստացավ ապտակ. մի խուլ, դաժան ապտակ՝ կյանքի սիրո ապտակը, որ ստիպեց սթափվել, որ ստիպեց ոչ թե նայել, այլ տեսնել, նկատել, զգալ, վերլուծել, հասկանալ։ Թե ինչ էր պատահել՝ գիտենք միայն ես և նա՝ մարմինը և հոգին, գիտակցությունը և զգացմունքը, ուղեղը և սիրտը, Ինը և Յանը, մենք շատ անուններ ունենք, իմաստն է նույնը, երբ ներդաշնակ ենք, հաղթահարելի է ցանկացած արհավիրք, ինչպես մի գավաթ թեյի շուրջ լուծելի է ցանկացած խնդիր։