Սլովակիայիի փոխանակման ծրագրի երկրորդ օրն էր, երբ ֆեսյսբուքից ծանուցում ստացա, որ ուղիղ երկու տարի առաջ Մարիամ Բարսեղյանի հետ 17-ի մրցանակաբաշխությանն էինք։ Իսկ հիմա կրկին իրար հետ ենք, բայց դե արդեն Սլովակիայի սարերում։

Շատ խորհրդանշական է․ ակամայից հիշեցի՝ ինչպես եմ ծանոթացել մեր խմբի անդամներին։ Դավիթին ես Ամբերդի մեդիա ճամբարից գիտեմ, Աննային՝ հայ-բելգիական մեդիա ճամբարից (ավելին՝ հասցրել եմ Հայաստանից դուրս էլ նրա հետ լինել Մոնտենեգրոյում), Մարիամին` Ծաղկաձորի մեդիա ճամբարից։ Միայն Զարէին չգիտեի, բայց 17-ում կարդում էի հոդվածները ու նրա մասին արդեն շատ բան գիտեի։ Լավ, ինչո՞ւ եմ ես ձեզ էս ամեն ինչը պատմում․ ուղղակի հիշեցի, թե 17-ի հետ ինչքան հետաքրքիր, օգտակար ու պարզապես հաճելի հիշողություններ եմ կիսում։ Ու այսօր էս «թույն» կայքի տարեդարձն է։ Ես հերթական շնորհավորանքը չեմ նշի, պարզապես կասեմ, որ ժողովուրդ, ով նոր է իմանում 17-ի մասին, միացեք, իսկ ով արդեն միացել է` ակտիվ եղեք։ Էսքան բան, ու ձեզ կսպասեն թույն պահեր, մարդիկ ու հիշողություններ։

Ում համար կայք, ում համար` կյանք: Ում համար թղթակիցների ցանց, ում համար էլ` լավագույն հիշողությունների:

Շնորհավորում եմ Հայաստանի պատանիներին արտահայտվելու հնարավորություն տվող միակ կայքի ծնունդը: Շնորհավորում եմ, որովհետև ընդունված է` 17-ը արտահայտվելու համար է: 17-ը ինձ սկզբում տվեց նոր ծանոթներ, ովքեր դարձան ընկերներ, ինձ տվեց խորհուրդներ, որոնք դարձան մեդիա աշխարհի կարևոր հմտություններս: Շնորհավոր ու շնորհակալություն 17-ին այն առիթների համար, որոնք անդադար ծիծաղեցրել են, այն գեղեցիկ ֆիլմերի համար, որոնք կրթել են: 17-ի ծննդյան օրվանից սովորություն դարձավ իրար գլխի հավաքելու Հայաստանի պատանի թղթակիցներին, և թող այդ սովորությունը միշտ շարունակվի:

Շնորհավոր ու շնորհակալություն գիտելիքների, հմտությունների, ընկերների և ճամբարների համար:

Չնայած ուշ – ուշ եմ գրում ու գրեթե ամեն օր սրտնեղում ժամանակ չունենալուս համար, բայց հիշում եմ, որ իմ 17-ը արդեն 5 տարեկան է… Առաջին հիշողությունները 17-ի մասին տանում են հայրենի Գյումրի, երբ պատրաստում էինք Թագուշի ու Մհերի մասին պատմող «Մի սիրո պատմություն» ֆիլմը: Թագուշն ու Մհերը արդեն բաժանվել են, բայց ֆիլմի մասին վառ հիշողությունները երբեք չեն բաժանվի մեզանից… Գիտեք, երբևէ իմ հանդիպած ամենաֆանտաստիկ էջն է 17-ը…Պետք չէ փնտրել լուրեր Հայաստանի որևէ քաղաքի ու գյուղի մասին այլ տեղ, քան 17-ում, ինչո՞ւ, որովհետեւ այստեղ են խոսում իրական Հայաստանի մասին, այստեղ այդ մասին խոսում են պատանիները, ում աչքից երբեք և ոչինչ չի վրիպում…Իսկ հիշողությունները, վառ պահերը 17-ի հետ շա~տ են: Ո՞ր մեկն ասեմ. գուցե մեդիա ճամբարները, երբ ամեն օր հավաքվում էինք, քննարկումներ անում, ֆիլմեր նկարում, գրում, սովորում, գուցե մեր առաջին ցուցահանդեսը, երբ չէինք հավատում, որ էկրանին տեսնում էինք մեր նկարած ֆիլմը ու ապշում դահլիճի թնդացնող ծափերից, գուցե նյութ գրելու պահերը, երբ երկար նստում էինք համակարգչի առաջ ու մի ամբողջ ժամ փնտրում ամենահարմար բառը ու երջանկանում այն գտնելուց…Տեսնում եք` հիշելու արժանի պահերը շատ են ու դեռ շատանալու են:
Շնորհավո~ր տոնդ, 17 ջան…

Եթե ինձ հարցնեիք, թե 17-ը քանի տարեկան է դառնում, երևի չէի կարողանա հստակ պատասխանել, որովհետև հիմա ադեն այնպիսի զգացում է, որ այն միշտ էլ եղել է։ Իսկ ես բախտ եմ ունեցել տեսնել 17-ը ստեղծման հենց առաջին պահից, տեսնել դրա ստեղծումը ու հսկայական աշխատանքը, որ արվել է դրա համար։ 

Այս բոլոր տարիների ընթացքում, իսկ մեր՝ հիմնականում 17 տարեկան (միջինը՝ 17, շեղումը՝ 4) մասսայի համար 5 տարին էական բան է, կյանքի մի մեծ հատված է, շատ դեպքեր են եղել թղթակիցների ծանոթության, դե էնպես, որ հիմա բոլորն իրար ճանաչում են, ու միշտ թղթակիցները իրար հարցնում էին՝ երբվանից են թղթկացում 17-ին։ Այս հարցի տակ ես միշտ հպարտացել եմ, որովհետև երբ ես գրում էի ու «Մանանայից» էի, 17-ը դեռ չկար։ Ու սա ամենալավ հարթակն էր, որ կարող էր ստեղծվել մեր ցանցի աշխատանքները արտացոլելու համար, ինքնաարտահայտվելու համար, գրելու մոտիվացիա ունենալու ու միշտ լավ բաներ կարդալու համար։ Չէ՞ որ ամեն թղթակից առաջին հերթին նաև հավատարիմ ընթերցող է

17-ը էն հարթակն է, որտեղ ես կարդացել եմ նյութեր, տեսել եմ ֆոտոներ ու ֆիլմեր, որոնք հուզել են ինձ մինչև արցունքներ, կամ էլ ծիծաղեցրել՝ մինչև նույն արցունքները, որոնք ինձ համար աշխարհը ավելի պարզ են դարձրել՝ կազմված բազմաթիվ էնպիսի երիտասարդներից, ինչպիսին ես եմ, դարձրել են կյանքը ավելի պարզ ու ափի մեջ, բոլոր մարզերն ու բոլոր պատմությունները՝ համապատասխան խորագրի տակ։

17-ը կարդալով զարգացել եմ, ոգեշնչվել: Սա այն տեղն է, որտեղ ես սիրահարվել եմ․ նյութերով։ Պատմություններ կան՝ այնքան եմ կարդացել, որ կարող եմ անգիր ասել, որոնք կան հեռախոսիս մեջ, որ եթե մի էնպիսի պահի ուզենամ կարդալ, որ ինտերնետ չունենամ, միևնույնն է, դրանք ինձ հասանելի լինեն։ Ու հեղինակներին ճանաչելով՝ ասեմ, որ այս նյութերը պատահմամբ չեն հայտնվել 17-ում, դրանք գրվել են հենց 17-ի համար, 17-ի պատճառով, ու եթե 17-ը չլիներ, ոչ կգրվեին, ոչ էլ գրողը կիմանար, որ ինքը կարող է էնպիսի մի բան գրել, որ Հայաստանի տարբեր քաղաքներում ու գյուղերում ինչ-որ մարդիկ ոգեշնչվեն իր պատմությունից։

17-ը մեզ բացահայտած ու միշտ մեր կյանքում եղած դրական կարմիր գործոնն է, որը, թերևս, իմ կյանքի ամենակոնստանտ բանն է եղել այս բոլոր տարիների ընթացքում։ Ու շարունակում է մնալ հենց այդպիսին։

2012 թվականի ամառն էր, 14 տարեկան էի, դպրոցից զանգեցին, մի քիչ կցկտուր բացատրեցին, որ Ճամբարակում դասընթացներ են լինելու լրագրության, լուսանկարչության, ես էլ կարող եմ մասնակցել, ու եթե համաձայն եմ, կզանգեն, կասեն` երբ, որտեղ: Ուրախացա շատ։ Հաջորդ օրը զանգեցին ու ասացին, որ առաջնորդության դպրոցին, որին դիմել էի, ընտրվել եմ որպես մասնակից ու երեք օրից պիտի գնամ ճամբար:

Գնացի ճամբար, հետ եկա, հետո իմացա, որ դասընթացները ավարտվել են, ու ես չեմ հասցրել մասնակցել: Մասնակից ընկերներս  ոգևորված պատմում էին, թե  ինչեր են արել, ես էլ մի քիչ բարի նախանձով լսում էի:

Անցավ 2 տարի: 2014 թվական ձմեռն էր, ցուրտ ձնառատ, դպրոցը լավ չէր ջեռուցվում,  իմացա, որ 17-ի ընկերներս դասերից հետո մնալու  էին,  որովհետև հաջորդ օրը ֆիլմ էին նկարելու: Մտածեցի` լավ առիթ է միանալու իրենց ու ծանոթանալու տիկին Ռուզանի ու պարոն Արայի հետ: Մոտեցա, իրենք էլ համաձայնեցին միանամ իրենց վաղը: Ուրախ գնացի տուն, վերցրի տատիկիս օրագիրը, լիքը ոգեշնչող բաներ կային մեջը,  մտածում էի հետաքրքիր նյութեր կդառնան: Ուրախ քնեցի, հետո արթնացա բարձր ջերմությամբ, դպրոց չգնացի  ու երկրորդ անգամ բաց թողեցի հնարավորությունը:

Տարիներն անցնում էին: Ես տեսնում էի ընկերներիս կյանքը  ոնց է զարդարում «Մանանան», ինչ հնարավորություններ է տալիս, իսկ ես գրում էի  ինչ-որ պատմվածքներ ու կարդում  քրոջս համար:

Անցավ մի  ամբողջ 7 տարի: Քրոջիցս բացի պատմություններս արդեն մեկ-մեկ գրքերում սկսեցին տպվել, ու մի օր տեսա նոր դասընթացների հայտը: Սկզբում ուրախացա, հետո ինձ սաստեցի, թե արդեն շատ մեծ ես, որ ամեն ինչ իր ժամանակն ունի:  Իմը անցել էր 17-ի համար:  Հետո հիշեցի, որ մի օր մեկն ինձ ասում էր, թե․ «եթե փոքր տարիքում հեծանիվ չես քշել, մեծ տարիքում ուզում ես պորշե քշիր, դրանից բան չի փոխվում: Մեկ է, դու հեծանիվ չես քշել»:

Ուշ լինի` նուշ լինի, մասնակցեցի դասընթացին, ծանոթացա բոլորի հետ, «հեծանիվս քշեցի», չիրականացած ցանկություններս կատարեցի,  հիմա էլ ձեզ գրում եմ Սլովակիայից, որտեղ իբրև տասնյոթցի եմ մասնակցում, ու որոշել եմ միշտ հեծանիվ վարել:

Շնորհավորում եմ 17-ի գաղափարը բոլոր իրենց մեջ կրողներին, ուրախ եմ, որ այն դեռ շատ դեռահասների է ցույց տալու աշխարհի մեծ ու սիրուն լինելը:

Ամեն անգամ, երբ 17․am-ի մասին ինչ-որ մեկին փորձում եմ պատմել, հաճախ ինձ թվում է, թե ես ինքս իմ մասին եմ խոսում։ Գիտե՞ք, դա նման է սեփական կյանքի ամենագողտրիկ գաղտնիքներով կիսվելուն։ Քեզ մոտ էլ է եղել, չէ՞, որ երթուղայինում նստած մտքերով ընկնես ու բացես հեռախոսի Note-երը` դրանք արագ գրի առնելու համար, որպեսզի հանկարծ չմոռանաս։ Հետո այդ note-երը «Երբեք չուղարկվող» նամակներ դարձան, որոնք միայն 17-ի հետ կարող էի կիսել։ Այս տարիների ընթացքում 17.am-ը իր գրկում պահեց ոչ միայն իմ, այլ նաև իմ հերոսների փխրուն և հարազատ հուշերը։ Սիրային պատմություններ, երկրաշարժից մնացած վախեր ու նոր գաղափարներով լցված մտքեր, որոնցով մենք՝ ես ու 17.am-ը, ոգեշնչվում ենք։ 

Եթե ինձ հարցնեք, թե ինչ նշանակություն ունենք մենք իրար համար, թե ինչ ենք միմյանց տալիս, ես ամեն անգամ նոր պատասխան կտամ։ Որովհետև 17-ը ամեն օր իմ առջև նոր դռներ է բացում։ Ես այստեղ վախեր եմ հաղթահարում և երազանքներ իրագործում։

Գիտե՞ք, առանձին Մարիամը բավականին խելոք, միամիտ աղջիկ  է Վանաձոր քաղաքից։ Իսկ 17․am-հետ Մարիամը դառնում է ուժեղ, համարձակ, ով չի վախենում բացել իր երազանքների կազմակերպության դռները և հարցազրույց վերցնել: Աղջիկ, ով բաց է նոր գաղափարների առաջ և համարձակորեն փորձում է կյանքից վերցնել ցանկացած նոր հնարավորություն։ Եվ դրա մասին փաստում է այսօր Սլովակիայում լինելս։ Ու կարևոր ձեռքբերումներից մեկն էլ իմ ընկերներն են։ Այդ թվում` Աննան, Զարէն, Սուրենը, Դավիթը, ովքեր հենց հիմա դիմացս նստած պատրաստվում են կիսել Աննայի մայրիկի թխած գաթան։ Դրա համար ես պետք է շտապեմ։ Դե, հասկանում եք՝ մենք էլ ենք այսօր ծնունդ նշում։

Շնորհավոր մեր տարեդարձը։

Ես ու 17․am-ը ծանոթացել ենք 3 տարի առաջ՝ մայիս ամսին։ Այդ ծանոթությունը ոգևորիչ էր ու խոստումնալից էր թվում։ Մի տեսակ ակնհայտ էր, որ այդ պահից սկսվելու էր իմ կյանքի մի նոր շրջափուլ։ Այդպես էլ եղավ։ Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցն ինձ միայն մեդիագրագիտության հմտություններ չի, որ տվել է։ 17-ին միանալուց հետո հասկացա, որ իրականում իմ կարողությունների համեմատ շատ քիչ բան եմ անում, հասկացա, որ կարող եմ և պետք է ավելին անեմ։ Հենց այդ նույն տարվա ամռանը գնացի Աղվերանի մեդիաճամբար, որտեղ էլ ավելի ոգևորվեցի նոր հնարավորություններ գտնելու գաղափարով։ Այնտեղ մասնակից աղջիկներից մեկը ֆլեքսի շրջանավարտ էր, ումից էլ իմացա ծրագրի մասին։ Դիմեցի ու դարձա ֆինալիստ։ Ամերիկայից էլ շարունակում էի գրել նոր նյութեր։ Վերադառնալուց հետո էլ սա արդեն երրորդ փոխանակման ծրագիրն է, որին մասնակցում եմ «Մանանայի» անունից։ 17-ը հոդվածներ գրելուց, ֆոտոներ անելուց ու ֆիլմեր նկարելուց ավելին է։ Այն մարդկանց առաջ է մղում դեպի ավելի լավը, մեզ սովորեցնում է ամեն ինչում գեղեցիկը նկատելու արվեստը։

Շնորհավորում եմ մեր բոլորի ծնունդը։

Չգիտեմ, թե քանի-քանիսին եմ պատմել Հայաստանի պատանի թղթակիցների ցանցի, «Մանանա» կենտրոնի ու 17.am-ի մասին, ու թե քանի մարդ է կարդացել մեր նյութերը ու միացել մեզ, բայց մի բան հաստատ է. այս ամենը անչափ հաճելի մի զգացողություն է։

Այս ապրիլին լրանում է իմ թղթակից դառնալու երեք տարին։ Անընդմեջ սովորելու երեք տարի, հարյուրավոր ընկերներ ամբողջ Հայաստանից (մեր մեջ ասած, ամենաթույն դեմքերը), ինքնահաղթահարման և քաղաքացիական գիտակցության սկիզբ։ 17-ով սկսվեց նաև իմ հասարակական գործունեությունը, գիտակցեցի իմ դերն ու կարևորությունը համայնքումս։

Ինձ նման հազարավոր պատանիներ կան Հայաստանի բոլոր մարզերում և Երևանում։ Մեզ բոլորիս միավորում է մեդիան` 17.am-ը, որը մեզ հնարավորություն տվեց հասկանալ ուրիշներին և ինքներս մեզ։ Պատմել այդ մասին աշխարհին, պատմել ու ներկայացնել, թե ինչքան գեղեցիկ է իմ գյուղը` Ագարակը գարնանը, թե ինչքա՜ն ջրափոսեր կան Գավառի ճանապարհներին, թե ինչքան ենք կարոտում Վանաձորը հեռանալիս, թե որտեղից է սկսում Հրազդանը, թե ինչքան հին են Գյումրու փողոցները, թե ինչքան գործ կա գյուղերում գարնանն անելու…

17-ը մի հարթակ է, որտեղ մենք թողել ենք մեր մի մասնիկը, ու որի շնորհիվ մենք կերտել ենք մեզ։ Շնորհավորում եմ մեզ` բոլորիս, 17.am կայքի ծննդյան 5-ամյակի կապակցությամբ։

Շնորհավորում եմ բոլորիս` ինքներս մեզ գտնելու կապակցությամբ։

Այսօր 17.am կայքի հինգ ամյակն է։ Սա կարդալուց հետո մտածեցի. «Իսկ ինչքա՞ն ժամանակ է, որ թղթակցում եմ 17.am-ին»։

Չորս տարի։ Արդեն չորս տարի է, ինչ 17-ի մեծ ընտանիքի անդամ եմ։ Ակամա հիշողություններս ինձ տարան տասնհինգամյա Սոնայի մոտ։ Հիշեցի իմ ոգևորվածությունը, երբ իմացա 17-ի մասին, առաջին փոքրիկ  նյութս գյուղիս մասին։ Առաջին մեդիա ճամբարը, նոր մարդկանց ճանաչելն ու լրագրողական հմտություններ սովորելը։ Ի՜նչ արագ անցան այս չորս տարիները։ Արագ անցան, բայց շատ բան տվեցին։ 17-ը ինձ համար դարձավ հարթակ՝ գրելու առօրյա տարբեր թեմաների մասին, որոնք առաջին հայացքից կարող են շատ անհետաքրքիր թվալ, բայց ես մի շատ կարևոր բան հասկացա, որ չկան անհետաքրքիր նյութի, լուսանկարի կամ ֆիլմի գաղափարներ, որովհետև եթե մի բանը մեծ ոգևորությամբ ու հաճույքով ես անում, այն երբեք անհետաքրքիր չի ստացվի։

17-ը ինձ օգնեց ազատ արտահայտել իմ մտքերն ու գաղափարները, կյանքին նայել այլ աչքերով, օգնեց, որ բացահայտեմ ինքս ինձ ու իմ շուրջը գտնվող մարդկանց ու աշխարհը։ 17-ի շնորհիվ ես դարձա ավելի ինքնավստահ ու ավելի համարձակ…

Ես անչափ ուրախ եմ, որ Հայաստանում ունենք նման հարթակ, որը դեռահասներին ու երիտասարդներին հնարավորություն է տալիս գրել այն ամենի մասին, ինչն իրենց հուզում է։ Հուսամ, որ ապագայում ավելի շատ թղթակիցներ կունենանք Հայաստանի տարբեր անկյուններից, ու 17-ի ընտանիքը գնալով ավելի կմեծանա։

Հ. Գ. Ուզում եմ շնորհավորել և շնորհակալություն հայտնել 17-ի ողջ անձնակազմին, ձեզ անսահման եռանդ ու նորանոր ձեռքբերումներ։ Սիրում եմ բոլորիդ։

17-ն ու «Մանանան» ինձ համար եղել են սկիզբ:

Սկիզբ` գրելու, արտահայտվելու ու ինքնահաստատվելու:

Առաջին անգամ հենց 17-ի շնորհիվ նյութերս հասանելի դարձան հանրությանը, առաջին անգամ հենց 17-ի համար արեցի հարցազրույց:

Եթե ես այսօր կարողանում եմ առանց դժվարության գրել, նկարել ու ընդհանրապես ամենաանհետաքրքիրը հետաքրքիր ձևով պատմել, ապա դա միայն իմ 17-ի շնորհիվ:

Նրա խորհուրդների ու մեկ-մեկ հանդիմանությունների շնորհիվ է, որ սխալները երկրորդ անգամ չեն կրկնվում գրածներումս:

5 տարի՞, չէ, 50 էլ անցնի, մեկ է, 17-ը եղել ու մնալու է սկիզբ, հարազատ ու կարևոր: