Մեր տան սխալ ժամացույցն ու ուսումնատենչ աշակերտներս

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Մի օր քույրիկիս հետ տատիկիս տնից մեր տուն էինք գնում, հասանք մեր փողոց, տեսա մեր փողոցի վառ կերպարներին՝ Ավետին, Մանեին, Մհերին և Էլենին, որոնք պարապ-սարապ նստած, կողքներին մի հեծանիվ դրած, չգիտես՝ ինչ էին անում:

-Բարև, երեխե՛ք, ո՞նց եք, կիջնե՞ք մեր բակ, ես էլ եմ ուզում ձեզ հետ խաղալ,-ձայն տվեցի ես:

Նրանք մեծ հրճվանքով համաձայնեցին: Ավետը հեծանիվը գործի գցեց, ու շարժվեցինք: Երբ հասանք մեր բակ, ես նրանց խնդրեցի սպասել ինձ: Ասացի, որ պետք է խաղալիքներս վերցնեմ: Երբ լսեցին, որ պետք է խաղալիքներս վերցնեմ, մի լավ ծիծաղեցին վրաս: Մի՞թե այս տարիքում դեռ խաղալիքներով եմ խաղում: Մտա տուն, ի՞նչ խաղալիք, գրքերս վերցրի ու դուրս թռա: Հետո Մանեն, թե բա.

-Գրքեր ա բերել:

Ես էլ ասացի, որ գրքերն են իմ խաղալիքները:

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Մանեն, Մհերն ու Ավետը սեպտեմբերին 1-ին կգնան առաջին դասարան: Հիշում եմ, երբ նրանք ծնվեցին, անհամբեր սպասում էի, թե երբ են դպրոց գնալու: Երբ նրանք դպրոց գնային, իմ՝ դպրոցն ավարտելուն քիչ կմնար, իսկ այն ժամանակ ես երազում էի դպրոցն ավարտելու մասին: Նրանց հարցրի.

-Երեխեք, սպասո՞ւմ եք դպրոցին:

Ու երեք կողմից լսեցի՝ հա՜: Հետո նրանց հարցրի.

-Բա շորերն ու գրենականը առե՞լ եք:

-Ես սաղ առել եմ, մնում ա կոստյումս ու… Հա՜, հիշեցի, մեկ էլ քանոնս,- ասաց Ավետը:

-Ես էլ եմ սաղ առել, ինձ էլ ա մնում քանոնը,- ասաց Մանեն:

Դե, Մհերը հետ չմնալով ասաց, որ իրեն էլ է քանոն գնելը մնում, իսկ փոքրիկ Էլենը, որը երկու տարուց պետք է դպրոց գա, լուռ նստած լսում էր նրանց ճտճտացող խոսքերը:
Նրանցից յուրաքանչյուրը հեռախոս ուներ, իհարկե՝ խաղալիք: Ու Էլենը ձանձրույթից րոպեն մեկ ասում էր.

-Ես գնամ հեռախոսով խոսեմ ու գամ:

Չհարցրի էլ, թե ում հետ է այդպես հաճախ խոսում, այն էլ այդ հեռախոսով: Իսկ Մանեն, որն ուներ թիթիզության բոլոր չափանիշները, վայրկյանը մեկ սելֆի էր անում. երևի համեմատած մյուս հեռախոսների՝ իրենն էր լավ նկարում:
Հետո բացեցի հայերեն-անգլերեն զրուցարանը: Հիմա կմտածեք՝ առաջին դասարանցուն փոխանակ տառերը սովորեցնեմ՝ անգլերեն եմ սովորեցնում: Ես էլ էի այդպես մտածում, բայց նրանք անգիր գիտեին բոլոր տառերը, քիչ-միչ նաև գրել էին կարողանում: Սկսեցի պարապմունքս: Սկզբում սովորեցրի, թե ինչպես բարևեն անգլերեն: Դրանից հետո եկող-գնացողին ասում էին «Hello», հա «hello»: Քույրիկս որոշեց մեզ քաղցրավենիք հյուրասիրել: Երբ մոտեցավ մեզ, ասացին.

-Hello:

-Hello, how are you getting on?- ասաց քույրս:

Նրանք չգիտեին՝ ինչ պատասխանեն ու սառած ինձ էին նայում:

Հետո անցանք առաջ, արդեն թվերն էին սովորում: Մանեն անգլերեն մինչև տասը հաշվել գիտեր, որոշեցի մյուսներին էլ սովորեցնել, հիմա երեքն էլ կարողանում են հաշվել: Ապա որոշեցի հեքիաթ կարդալ, կարդացի: Արդեն մութն ընկել էր, տետրեր բաժանեցի նրանց ու ճանապարհեցի տուն այն պայմանով, որ վաղը պիտի շարունակենք պարապմունքը:
Հաջորդ օրն արթնացա, գնացի լվացվելու, չէի հասցրել անգամ աչքերս բացել ու ձայներ լսեցի.
-Իզա՜, Իզա՜…
Իջա ներքև, որ տեսնեմ՝ ինչ են ասում:
-Բարև, ո՞նց եք,- ասացի ես:
-Լավ ենք, ապրես, Իզա, էսօր Մհերը չի գալու, «մառոժնի» էր ուտում ու համակարգչով էր խաղում,- իրար լրացնելով ասացին Ավետն ու Մանեն:
-Լավ, բա ինչի՞ եք էս արևով վեր կացել, եկել,- ասացի ես:
-Եկել ենք պարապմունքի,- ասաց Մանեն:
-Լավ եք արել, բայց ուզում եք՝ գնացեք, մի քիչ հովը ընկնի՝ կգաք, գուցե էդ ժամանակ Մհերն էլ միանա,- մեծ հույսով ասացի ես:
-Ճիշտ ա ասում, է, դե լավ, հովը ընկնի՝ կգանք,- ասաց Ավետը:
Գնացի տուն, շարունակեցի առօրյա գործերս, մի ժամ չանցած՝ էլի գոռոցներ.
-Իզա՜, Իզա՜…
Մտածեցի՝ էս անգամ չլսելու տամ, թողնեն, գնան, հանգիստ գործերս ավարտեմ: Բայց չէ, սկսեցին ավելի ուժեղ ու նյարդայնացնող ձայներով գոռալ, ասացի՝ լավ, դուրս գամ:
-Հա, երեխեք:
-Իզա, բա ե՞րբ ենք սկսում:
-Երեխեք, ժամը 15:00-ին կգաք:
-Լավ, դե առայժմ:
Գնացին, ժամը 14:20 էր: Գնացի խանութ, իսկ երբ եկա տուն, քույրիկս ասաց.
-Իզա, բա գիտե՞ս՝ աշակերտներդ էին եկել, Մանեն էլ ասաց՝ ձեր տանը ժամը քանի՞սն է, ասացի՝ 14: 30, ասաց՝ հա, ուրեմն ձեր տան ժամը սխալ ա, ես էլ ասացի, որ գնան՝ իրենց ճիշտ ժամից էլ օգտվեն:

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Լուսանկարը` Իզա Ասծատրյանի

Ըհն, արդեն ժամը 15-ն էր, եկան, մի րոպե էլ չէին ուշացել: Եկան, նստեցին, թվեր-տառեր տվեցի՝ գրեցին, հետո հեքիաթ կարդացի ու գնացին՝ հաջորդ օրը նույն ժամին գալու նպատակով:
Հաջորդն օրն էլ ժամը 15:00-ին առանց ուշանալու եկան: Էս անգամ ճաշի ժամանակ էին եկել, հրավիրեցի, միասին ճաշեցինք, վերջացրինք, անցանք դասին:
Ու էդպես ամեն օր գալիս-գնում են:
Մի օր մեջների պուճուրը՝ Էլենը, էնքան ինձ նյարդայնացրեց, որ դպրոցից հեռացրի: Բայց միևնույնն է՝ գալիս է: Մի օր էլ Մհերն ու Մանեն եկան, ասացին, որ Ավետը առաջիկա երկու օրը չի գալու, ծնունդին է պատրաստվում: Իսկ ծննդյան նախօրեին Ավետն ասաց.
-Իզա, կլինի՞ վաղը չգանք դասի, վաղը իմ ծնունդն ա, իրենց էլ եմ հրավիրել:

Դե, ես համաձայնեցի՝ չնայած, որ իր ուսուցչուհուն՝ ինձ չէր հրավիրել: Ասացի, որ երկու օր արձակուրդ եմ տալիս: Մինչ այս արձակուրդը մի անգամ էլ էի արձակուրդ տվել: Հարցրել էին, թե ինչու են արձակուրդ, ես էլ ասել էի, որ գարնանային արձակուրդ է: Հավատացել ու գնացել էին:

anush mkrtchyan

Բոլոր ճանապարհները տանում են Շենիկ

Դուռը շխկոցով փակվեց: Ուղղությունը դեպի Երևան: Շենիկից Երևան գնացող երթուղայինն է: Թվում է՝ ամեն ինչ նույնն է. նույն վարորդը, նույն շրխկոցով դուռը, նույն վերջին նստարանը՝ ես վրան, ու նորից նույն հայացքներն են: Աշխարհում ամենաշատը պաշտում եմ այդ հայացքները. հույսով, սպասումով, ակնկալիքներով լի: Նստում եմ վերջում, որ հատ-հատ որսամ բոլոր ծուռ ու անկեղծ ժպիտները:

Թեմաները տարբեր են. նոր ընդունված ուսանողներից մինչև վարունգի ու ձմերուկի գին, էժան ու մաքուր բրդի տեղերից մինչև Սովետ: Սիրում եմ գյուղացիների չկրկնվող խոսակցությունները, ու ամենատարբեր թեմաներն իրար կապելու բացառիկ կարողությունը:

Դուռը դրսից շրխկոցով փակում եմ (այլ կերպ հնարավոր չի): Երևանում եմ: Ականջակալներս տեղավորում եմ պայուսակումս ու կանգնեցնում քաղաքի երթուղայինը: Ամեն ինչ նույնն է. նուն անծանոթ վարորդը, նուն վերջին նստարանը, նույն անտարբեր հայացքները, անգամ դռան շրխկոցն է նույնը: Ես էլ եմ նույնը. գյուղի երթուղայինով քաղաք հասած մեծ պայուսակով աղջիկ:

Երևան ջան, ներիր ինձ, բայց 2800 տարվա պատմությունդ անգամ, քեզ իմը չի դարձնում: Ներիր, որ ամեն ծառիդ տակ գյուղիս հոգնած պապիկների հայացքներն եմ փնտրում, որ ամենամեծ խանութներումդ հարևանի վաճառած բաժակով արևածաղիկն եմ փնտրում, որ երթուղայիններումդ բրդից ու ձմերուկից խոսող կանանց եմ փնտրում:

Ուզում եմ ասել.

Չեմ դավաճանի իմ Շենիկին,

Որքան էլ դյութես, օ՜, Երևան…

Քեզ միշտ կսիրեն, քեզ միշտ երգեր կնվիրեն , ու դու միշտ կմնաս վարդագույն թագուհի:

Բայց այսօր ես կսիրեմ իմ հեռավոր գյուղիկը, հարևանի հացատան պանիրով բրդուճը, մեր երթուղայինի մեջ եղած հայացքները:

Շըրըխկ… Դուռը փակվեց: Գյուղում եմ, այստեղ ես տանն եմ:

Ուրիշ Աբովյան

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Եթե երբևէ ինձ հետ խոսել եք Աբովյանի մասին, ապա վստահ կարող եմ ասել, որ լսել եք այս նախադասությունը. «Մեռած քաղաք, երիտասարդական ոչ մի ակտիվություն չկա», և միշտ այս կարծիքին եմ եղել: Սակայն որոշեցի մի օր դուրս գալ ու քայլել, քայլել քաղաքի անհայտ փողոցներով ու բացահայտել ինձ համար ուրիշ Աբովյանը:

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Քայլում էի փողոցներով, գնում վայրեր, որտեղ երբեք չեմ եղել: Ամեն ինչ այնքան խորհրդավոր էր. փողոցի դատարկությունը, հետիոտների համար նախատեսված մայթերի ամբողջությամբ փշով պատվելը՝ ամեն ինչ լուռ էր:

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Դա այդ նույն քաղաքն էր, բայց այս անգամ այդ ամենի մեջ յուրահատուկ խորհրդավորություն էի տեսնում: Ճանապարհս շարունակում եմ ինքս ինձ վրա զարմանալով, նախկինում ես երբեք դուրս չէի գա քաղաքում զբոսնելու, իսկ այսօր քաղաքի խորհրդավորությունը ինձ ստիպում է անդադար քայլել, քայլել ու բացահայտել այն «ամենամեռած» վայրերը, որտեղ վաղուց մարդ չի եղել: Ու այդպես շարունակելով ճանապարհս, հասա մի բարձր բլրի գագաթի, որտեղից երևում էր ողջ քաղաքը:

Աբովյանը հեռվից…

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Լուսանկարը` Արման Արշակ-Շահբազյանի

Այժմ քաղաքիս նայում եմ հեռվից, նա հեռվից էլ է անմարդաբնակ թվում:

Տուն վերադառնալու ողջ ճանապարհին հասկացա, որ այսուհետ «մեռած քաղաքը» որպես բացասական կողմ չեմ նշելու Աբովյանի մասին խոսելիս, իմ քաղաքը լուռ է ու խորհրդավոր:

Արհեստն է մարդուն ոսկե բլազուկ

Հարցազրույց ժողվարպետ Անահիտ Ճաթեյանի հետ:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

-Որքա՞ն ժամանակ է, ինչ զբաղվում եք տիկնիկագործությամբ:

-Երկար տարիներ աշխատել եմ մանկատանը, երեխաներին ուսուցանել արհեստի տարբեր ճյուղեր՝ թաղիքագործություն, ասեղնագործություն, տիկնիկագործություն, հելյուն, կարպետ, ասեղնագործ ժանյակ: Արդեն հինգ տարի է՝ զբաղվում եմ նաև տիկնիկագործությամբ, բայց սերը դեպի տիկնիկագործությունն ունեցել եմ դեռ մանկության տարիներից:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

-Ինչպիսի՞ տիկնիկներ եք պատրաստում:

-Երբ սկսեցի զբաղվել տիկնիկագործությամբ, որոշեցի պատրաստել հատկապես հայկական տիկնիկներ, ու քանի որ մանկատանը արտասահմանցի հյուրեր շատ են լինում, որոշեցինք մեր պատրաստած հայկական տարազներով տիկնիկները նրանց նվիրել:
Սկզբում տիկնիկների հագուստները պատրաստում էինք հելյունով կամ շյուղերով գործած գործվածքներով, հետո արդեն նաև կարպետով՝ մեր հայկական զարդանախշերով զարդարելով: Տիկնիկները հաճախ պատրաստում ենք հեքիաթների, գերդաստանի թեմաներով՝ տատը թոռների հետ, գրկանոց նորածին երեխան՝ մոր գրկում:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

-Քանի՞ տարի եք աշխատում մանկատանը:

-Արդեն քսանհինգ տարի է՝ աշխատում եմ մանկատանը՝ շատ սիրելով իմ գործն ու երեխաների հետ շփումը:

-Նման ստեղծագործական աշխատանքների նշանակությունն արդյոք մե՞ծ է երեխաների կյանքում:

-Ձեռքի աշխատանքները երեխաների համար թերապիա են հանդիսանում, նյարդային համակարգը թուլացնում, լարվածությունը հանում են, քանի որ նրանք այդ պահին զբաղվում են հաշվարկով, չափելով, կտրելով, կարելով, ինչն էլ մարդուն հավասարակշռված, հանգիստ վիճակի է բերում: Ինչո՞ւ չէ, նաև ծանոթանում են հայկական ազգային զարդանախշերին ու հագուկապին, իրենց իսկ ձեռքով պատրաստում են ազգային տիկնիկներ:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

-Որտեղի՞ց եք սովորել տիկնիկագործություն:

-Տիկնիկագործության մասին հայկական շատ գրականություն կա հնագիտական թանգարանում: Վերցնելով, կարդալով, կարպետներն ուսումնասիրելով՝ գծապատկերներ եմ անում ու սկսում պատրաստել:
Տիկնիկագործության առումով ինքնուս եմ, իսկ ասեղնագործ ժանյակը սովորել եմ մորիցս ու հիմա սովորեցնում եմ երեխաներին:

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

Լուսանկարը՝ Մարիամ Տոնոյանի

-Ինչ-որ արհեստի տիրապետող մարդը ինչպիսի՞ն պետք է լինի:

-Առաջնային է աշխատասիրությունը: Ես ինքս կարգախոս ունեմ, որով առաջնորդվում եմ ցանկացած գործ սկսելիս՝ «Աշխատել ցանկացողը ելք է փնտրում, աշխատել չցանկացողը՝ պատճառներ»:
Աշխատելիս միշտ ինքս ինձ կրկնում եմ ու երեխաներին էլ խրատում, որ արհեստը «ոսկե բլազուկ» է: Արհեստ իմացողը մինչև կեսօր է սոված մնում:

arevik poghosyan

Ինչ-որ բան սխալ է

Այսօր արթնացա մի տարօրինակ տագնապի զգացումով։ Ժամը ինն էր, բայց Լուսակերտը դեռ ընկղմված էր խավարի մեջ։ Արդեն ձանձրացնում էին ամառային արձակուրդները, պետք էր մի բան անել։ Շուտ հագնվեցի և դուրս եկա տանից։

Ամեն ինչ նույնն էր. նույնն էին մարդկանց դժգոհ հայացքները, որոնք տանել չեմ կարողանում, նույնն էին ապառիկների ու տոկոսների մեջ սուզված վաճառողների դեմքերը, որ խոստանում էին այլևս պարտքով ոչինչ չտալ, և, իհարկե, նույնն էր իմ Լուսակերտը՝ իր բազմաթիվ խնդիրներով։ Այստեղ ինձ համար ոչ մի արտասովոր բան էլ չկար։ Բայց սիրտս տագնապում էր։ Մտածում էի, թե երբ պետք է մեծանամ, հայտնի ու հարուստ դառնամ, որ կարողանամ այս խեղճ ու թշվառ ժողովրդին մի բանով օգնել։

Ինձ թվում էր, որ մի բան իր տեղում չէ, որ մի բան ներքուստ թաքնվել ու բոլորին ուզում է իրար խառնել։ Այս մտածմունքների մեջ ընկած չնկատեցի, թե ինչպես արևը սկսեց շողալ ու ժպիտը փայլեց դեմքիս։ Հասկացա, որ ինչ էլ լինի՝ լույսը միշտ հաղթելու է, կյանքը՝ շարունակվելու։ Բայց Սարոյանի խոսքը ասես իսկը ինձ համար լիներ. «Ինչ-որ տեղ ինչ-որ բան սխալ է»:

sona mkhitaryan

Կհարմարվեմ, հաստատ

Սեպտեմբերի 1-ին արդեն ուսանողի կարգավիճակով ժամը 8-ին գնալու եմ կանգառ, սպասելու եմ ուսանողական ավտոբուսին ու գնալու եմ համալսարան: Նոր դեմքեր, նոր շրջապատ, ամեն բան նոր է լինելու: Դասընկերներիցս մի քանիսի հետ նույն համալսարանում ենք սովորելու: Պատմեմ՝ ինչպես ընտրեցի հոգեբանությունը:

Ես, ի սկզբանե Մանեի հետ ժուռնալիստիկայի ֆակուլտետն էի ուզում ընդունվել, բայց դպրոցում դիմում-հայտս սխալ լրացվեց, իսկ ԳԹԿ-ն այլևս չփոխեց այն: Ասացին՝ կարող եմ լրացուցիչ փուլին մասնակցել, բայց էլ չցանկացա: Չմտածեք, թե հիասթափվեցի, կոտրվեցի ու հետ քաշվեցի պայքարելուց: Ոչ: Ուղղակի մտերիմներս միշտ ասում էին՝ լրագրողի աշխատանք գտնելն այդքան էլ հեշտ չէ, մանավանդ, որ ես գյուղում եմ ապրում: Մյուս կողմից էլ՝ ես աչքերի հետ կապված խնդիրներ ունեմ, ու ինձ համար շատ վնասակար կլիներ անընդհատ համակարգչի դիմաց նյութ հավաքելը: Ինչևէ, արդեն ուշ էր որևէ այլ միասնական քննության մասնակցելու համար, ես ունեի մեկ՝ հայոց լեզվի գնահատական, որով դիմեցի ՀՊՄՀ: Ինձ համար վատ մասնագիտություն չկա, կարծում եմ՝ ես ինձ կգտնեմ այս մասնագիտության մեջ, և ամեն բան լավ կլինի: Մեծ հույսեր ունեմ, ուզում եմ իմ առաջադիմությամբ անվճար անցնել կամ որոշակի զեղչի արժանանալ: Դե, բոլորի համար էլ վարձ տալը հեշտ չէ, և չնչին զեղչն էլ մեծ բան է ուսանողի և նրա ծնողի համար: Կարծում եմ` կկարողանամ աշխատանք գտնել այս մասնագիտությամբ: Հա, մեկ էլ ուզում եմ ավագի թեկնածություն դնել:

Երևանում այնպիսի բարեկամ չունեմ, որի տանը կարող եմ մնալ, այդ իսկ պատճառով ամեն օր պիտի գնամ-գամ:

Սկզբում խորթ կթվա այս ամենը, բայց ընթացքում կընտելանամ: 17.am-ի մրցանակաբաշխությանը նվեր ստացած նոթատետրը հատուկ պահել եմ ուսանողական կյանքում օգտագործելու համար:

Ամեն սեպտեմբերի 1-ին ես կիսաշրջազգեստ էի հագնում, բայց այս տարի երևի չեմ հագնի: Կսկսեմ այլ կերպ, կսկսեմ նորից ու նոր էջից: Անհամբերությամբ սպասում եմ իմ ուսանողական առաջին սեպտեմբերի 1-ին:

Նավարկելով ցամաքում. «Կիլիկիա» առագաստանավ

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Կարեն Բալայանի նախաձեռնությամբ 1985 թվականին հիմնադրվեց «Այաս» ծովային հետազոտությունների ակումբը, որի ղեկավարը և ակումբի «Կիլիկիա» առագաստանավի նավապետը մինչ օրս հենց ինքն է։ «Կիլիկիան» ծովագնացության պատմության մեջ առաջին նավն է, որ նավարկել է Եվրոպայի շուրջը: Նավն իր ծովային ուղին անցել է 3 տարում՝ լինելով Եվրոպայի ամենահայտնի նավահանգիստներում, ձմեռելով Վենետիկի Մխիթարյան միաբանությունում, հատելով Բերմուդյան եռանկյունին և, ի վերջո, հանգրվանելով Սևանի ափին՝ առանց ծածկի և քայքայվելու վտանգի տակ։ Վերջին շրջանում նավապետի և ողջ անձնակազմի համար թերևս ամենամտահոգիչ խնդիրը նավի և ծովային այլ արժեքավոր իրերի համար թանգարան կառուցելն է։ Դա քիչ հետո։ Մի փոքր էլ նավի ու նավապետի մասին։

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Ծովային ուղի անցած հայերի գտնելն այնքան էլ հեշտ չէ, ուստի նավապետը «ստիպված» էր պատմել այն ամենի մասին, ինչ կապ ունի կամ կապ է ունեցել հայերի՝ ծովում լինելու հետ։
Պարզվում է՝ Կիլիկյան Հայաստանի հայերը զբաղվել են նաև ծովահենությամբ, ինչի մասին գրված է Ջիովանիոլիի «Սպարտակ» գրքում: Փախուստի դիմելու համար Սպարտակը օգնության է կանչել Կիլիկիայի հայազգի ծովահենների առաջնորդ Տիգրան Ղևանդին, նույնիսկ նախապես որոշակի գումար տվել։ Հայերը, սակայն , ինչ-ինչ պատճառներով չեն գնացել նախատեսված վայրը։ Գուցե հասարակ ծովահենական հնարք է եղել, կամ, հնարավոր է՝ որևէ լուրջ պատճառ, այդ մասին ոչինչ ասել չենք կարող, սակայն, փաստն այն է, որ հայերը «խաբել են» հռոմեացի գլադիատորներին։
-«Կիլիկիա»-ն իր ուղին անցել է նաև Սպարտակի նշած վայրով,-պատմում է նավապետը,- տեղ հասնելով ասացինք. «Մենք Սպարտակին խոսք էինք տվել գալ, ուղղակի ուշացանք… մի 2000 տարի»:

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Հայ նավաստիները մեծ դեր են խաղացել նաև Օսմանյան կայսրության ռազմածովային պատմության մեջ: Թուրքական նավերի անձնակազմը բաղկացած է եղել միայն հայ և հույն նավաստիներից, իսկ թուրքերին սեփական նավերի վրա փաստորեն տեղ չի եղել:

Կիլիկյան Հայաստանի նավատորմը ևս բավական հզոր կառույց է եղել, զարգացած է եղել նաև ծովային առևտուրը: Հենց այդ առևտրական նավերի տեսքով էլ կառուցվել է «Կիլիկիա» առագաստանավը: Կարեն Բալայանը պատմում է, որ կառուցելով նավը ու այն, որքան հնարավոր է մոտեցնելով հին հայկական նավերի ձևին՝ ստացվել է հայկական տրեխի նման նավ: Այս նշանն արդեն բավական էր՝ համոզվելու, որ իրենք ճիշտ ուղու վրա են:

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

«Կիլիկիայի» նավարկության ողջ ընթացքը լի է եղել զավեշտալի պատմություններով ու փորձություններով: Հիշելով նավի՝ Երևանում եղած ժամանակը, նավապետը պատմում է, որ երբ առագաստանավը տեղափոխել են քաղաքի փողոցներով՝ մարդկանց զարմանքին չափ չի եղել, մեկն էլ պարզապես չի կարողացել զսպել զարմանքն ու բացականչել.

-Էս գնում եք ձուկ բռնելու…

Նավն այս ընթացքում շատ բան է պատմել Եվրոպային Հայաստանի մասին, ծանոթացրել նրանց ծով չունեցող, բայց երբեմնի ծովային տերությանը, իսկ արդեն երկու տարի է, ինչ չի լողում նույնիսկ Սևանում: «Կիլիկիան» վերանորոգման և ապահով ծածկի կարիք ունի, իսկ անձնակազմն ի վիճակի չէ սեփական ուժերով լուծել ծովային թանգարան կառուցելու հարցերը: Գրեթե 10 տարի նրանք փորձում են պետության օժանդակությունը ստանալ՝ թանգարանի տարածքը ձեռք բերելու համար, սակայն, մինչ օրս՝ ապարդյուն:

Նավապետը ցանկանում է թանգարան կառուցելուց անմիջապես հետո հայ երիտասարդներին նավաշինության՝ հայկական նավաշինության գաղտնիքներին ծանոթացնել, միասին նոր նավ կառուցել ու Սևան բերել: Ասում է՝ Հայաստանում այս արհեստը կանգ է առել, չնայած երբեմնի ավանդույթներին: Դե, բնական է, երբ երկիրը ծով չունի, բայց…

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Լուսանկարը՝ Անի Ավետիսյանի

Վենետիկում մինչ օրս նավերը կառուցվում են այնպես, ինչպես մի քանի դար առաջ.

-Նոր, ժամանակակից նավերի նախագծեր շատ կան, բայց նրանք պահպանում են իրենց ավանդույթները, մեզ մոտ նման բան չկա:

Հայտնի նավի հայտնի ճերմակ առագաստներն այսօր փակված են, նավի՝ նորից ծովում հայտնվելու հույսերը՝ քիչ, փոխարենը հնարավոր է տարիների աշխատանքը (նավը կառուցվել է սկսած 1991 թվականից) ու կերտած պատմությունը պահպանել ըստ արժանվույն:

«Կիլիկիան» մեծ շանսեր ունի Երևանում էլ ավելի ակտիվացնելու զբոսաշրջությունը, երիտասարդների համար նոր գիտելիքներ ստանալու կենտրոն դառնալ, սակայն թե ինչ կլինի հետո՝ նավապետն ասել չի կարող, միայն լավատեսորեն է ապագային նայում:

Seroj araqelyan

Քիչ մնաց

Քայլում եմ գյուղով, չէ, գյուղի կենտրոնով. ճանապարհ, շատ մեքենաներ, աղմուկ, դե Երևան-Վրաստան ավտոճանապարհը անցնում է մեր գյուղով, աղմուկը պարտադիր է, գյուղ է, բայց քաղաքի շարժին հավասար: Լավ, շատ չձգձգեմ՝ ինչու է քիչ մնացել կամ ինչից: Զբաղվելու բան չկա: Իրականում, եթե խոստովանեմ, զբաղվելու շատ բան կա, գյուղի կյանք է՝ հոգս, աշխատանք, խոտհունձ, կարտոֆիլ հանել, խաղողի քաղ, բերքահավաք, անտառային հատապտուղներ պահածոյի համար: Ասացի՝ շատ չձգձգեմ, բայց էլի ձգձգում եմ, ասածս ինչ ա՝ քիչ մնաց, և ես շուտով կկարոտեմ այս ամենը: Սեպտեմբերից Երևան եմ գնալու՝ դասեր, նոր շրջապատ, նոր միջավայր և սովորականից տարբերվող առօրյա: Երբ գյուղում եմ, ասում եմ՝ անելու բան չկա, իսկ երբ լինեմ Երևանում, ասելու եմ՝ անելու բան շատ կա, ուղղակի չեմ հասցնում, կամ անծանոթ լինելու պատճառով մի քիչ քաշվում եմ:

Պատմում էի մեր գյուղի ճանապարհների աղմուկից, որն արդեն սովորական է դարձել, բայց հիմա այդ ճանապարհները շատ են լինելու, աղմուկը՝ էլ ավելի: Աղմուկին սովորել եմ, կհամակերպվեմ: Ինձ մոտ էսպես է. երբ գյուղից անգամ մեկ օրով եմ հեռանում, մտածում եմ՝ վերջ, ամեն ինչ փոխվեց գյուղում, ինչի՞ գնացի: Բայց իրականում գիտեմ, որ ոչինչ էլ չի փոխվել. ինձ չէին սպասում, որ հենց գնամ, նոր զարգացնեն գյուղը: Վեց օրից չորս ամիս գյուղում չեմ լինի, հա, հնարավոր ա ամիսը մեկ՝ շաբաթ, կիրակի օրերին այցելեմ, բայց դա քիչ է: Կարող եմ անգամ ամեն ամիս գալ, բայց այդ 4 ամսվա հետևում կա 2 տարի, որ հենց ինձ է նայում՝ ես երեսս շրջում եմ: Հիմա կմտածեք՝ վախենում եմ ծառայությունից, բայց հավատացեք, ինձ համար մեկ է: Ես սահմանից եմ բանակ գնալու, ու դա նույնն է, որ մի սահմանամերձ գյուղից գնաս մեկ այլ սահմանամերձ գյուղ. ամենահասարակ բաներից է: Չէ, ոչ թե վախենում եմ, այլ չեմ ուզում այդ երկու տարին ապրել օտար մի վայրում, անծանոթներից էլ չեմ վախենում, կծանոթանամ և ամեն ինչ լավ կլինի: Ուղղակի գալու է մի ժամանակ, որ երազելու եմ այս պահի մասին, որ բազկաթոռին նստած նյութ եմ գրում, կամ երբ առավոտը դիմավորում եմ մատիտից սևացած ձեռքերով, ինչու չէ՝ նաև այդ գյուղի մեջ անհավես քայլելու պահն եմ կարոտելու, երբ ամենուր նույն մթնոլորտն էր կանգնած, ամեն օր կրկնվող նույն խոսակցություններն եմ կարոտելու: Բանակում կթեթևանամ օրվա աշխատանքներից, բայց չգիտեմ էլ՝ ուրախ եմ, թե տխուր: Լավ գիտեմ, որ ինչքան էլ հոգնած լինեմ, կարոտելու եմ այն պահը, երբ գործի էին դնում ինձ, իսկ ես ալարում էի, կամ փնթփնթալով անում:

Մի քանի օր մնաց: Մի քանի օր էլ քայլեմ ու կիսատ թողած գործերս վերջացնեմ, որ գնամ, չասեմ՝ սա մնաց, նա մնաց: Նախորդ նյութում ասացի՝ կպատմեմ, թե ոնց սիրահարվեցի, միայն մի պայմանով՝ եթե ամեն ինչ լավ վերջանա, իսկ այս նյութս կշարունակեմ այն ժամանակ, երբ հասնեմ քաղաք և ապրեմ չորս ամիսը Երևանում:

ruzanna stepanyan

Մի օր կհանդիպենք

Ես երևի միակը չեմ այն պատանիներից, որոնք բազում մասնագիտություններ են ընտրել ապագայի համար՝ ուսուցչից մինչև վարսահարդար, բժշկից մինչև խոհարար։

Այս տարի ես ավարտել եմ 9-րդ դասարանը։ Ուսումս շարունակելու եմ Կապանի համար 2 ավագ դպրոցի հումանիտար հոսքում։  Մենք՝ ապագա հումանիտարներս, արդեն ծանոթ ենք միմյանց հետ։ Երբ սկսեցինք ծանոթանալ, խոսեցինք այն մասին, թե ով ինչ է ցանկանում դառնալ՝ իրավաբան, ուսուցիչ, լեզվաբան: Երբ հերթը հասավ ինձ, և ես ինձնից գոհ ասացի, որ ցանկանում եմ դառնալ լրագրող, աղջիկներից մեկն ասաց.
-Չե՞ս վախենում, որ գլուխդ «ուտեն»։
-Հը՞։ Չէ։ Ինչի՞ց վախենամ։
-Դե, եսիմ, Ռուզիկ։ Լրագրողների կյանքը բարդ ա, անընդհատ քաշքշուկների մեջ են լինում։ Համ էլ չե՞ս տեսել, թե Շամշյանը քանի անգամ ա հիվանդանոց ընկել։
-Չէ։ Չեմ վախենում։
Աղջիկները որոշեցին ինձ տալ «դուխով» մականունը։
Ես ապագա լրագրող եմ։ Հաստատ եմ որոշել։ Ես չեմ վախենում ոչնչից։ Գիտե՞ք՝ ինչու։ Որովհետև ես լիովին պատրաստ եմ ամեն օրս անցկացնել մի նոր արկած ստեղծելով։ Եվ վերջապես, լրագրող դառնալով՝ ես չեմ սպասի շաբաթվա վերջին, իսկ ցանկացած այլ մասնագետ դառնալու դեպքում այդպես կլինի:
Մի օր կհանդիպենք ես ու դու. ես՝ հեռուստացույցի էկրանին, դու՝ մյուս կողմում: Խոստանում եմ:

valentinaChilingaryan

Սեպտեմբերին ընդառաջ

Երբ դրսում ջերմաստիճանը 45 աստիճանից ավելի է, շատերը մոռանում են ձմռան մառախուղի ու ցրտի մասին, որի համեմատ, ըստ իս, այս ամառ դրախտային եղանակ էր: Շատ սոցիալական ցանցերի օգտատերեր ձմռանը գրում էին. «Ով ամռանը ասի շոգ ա՝ բլոք եմ անելու»՝ երազելով ամռան ջերմության մասին: Բայց ամառն էլ եկավ, մարդիկ էլի բողոքեցին, որ անդիմանալի շոգ է, ու էլի գրեցին. «Ով ձմռանը ասի ցուրտ ա՝ բլոք եմ անելու»: Բողոքող մարդը միշտ ամեն ինչից էլ կբողոքի, կապ չունի՝ ամառ է, թե ձմեռ: Դրա համար կարելի է թեթև նայել ամեն ինչին, եղանակն այնպես օգտագործել, որ մոռանաս ամառվա տապի կամ ձմեռվա ցրտի մասին:

Ամառվա սկզբին ոչինչ չէի պլանավորել, մտածում էի ամեն տարվա պես միայն տանը փակվելով գիրք կկարդամ, ու սովորությանս համաձայն, կազմել էի այն գեղարվեստական գրքերի ցուցակը, որոնք պետք է ընթերցեի: Բայց Աստված մեծ է, ի՞նչ իմանաս՝ վաղն ի՞նչ կլինի: Սկսեցի գրանցվել տարբեր ամառային ծրագրերի ու անցա գործի: Երևի թե ողջ ամառվա ընթացքում ամառային զանազան ծրագրերին համատեղ ոչ մի կոնֆերանս բաց չեմ թողել: Անգամ դրանց զուգահեռ սկսեցի վերից վար ուսումնասիրել աստղագիտությունը: Դե, մենք դպրոցում նման առարկա չենք անցնում, ինչի համար շատ եմ ափսոսում: Բայց, ինչպես ասում են՝ ափսոսում են միայն չկարդացած գրքերի համար: Ուստի ուսումնասիրեցի աստղագիտության հետ կապված շատ գրքեր: «Լույս» հիմնադրամի շնորհիվ էլ մասնակցեցի Փրինսթոնի համալսարանի ուսանող Հայկ Հակոբյանի կազմակերպած գիտության փառատոնին: Շատ ուրախ եմ, որ մասնագիտություն ընտրելու տարբերակներիս ավելացել է նաև աստղագետ դառնալու երազանքը:

Մասնակցելով անգլերեն լեզվով անցկացվող հանդիպումների՝ երեք ամսում գրեթե բարելավել եմ բանավոր խոսքս: Հեռուստատեսությունում էլ գործնական դասերս այնքան խոստումնալից անցան, որ կարելի է ցուցակից չհեռացնել նաև «հեռուստատեսային դեմք» դառնալու երազանքը:

Եվ վերջում՝ մի քանի գրական ակումբների անդամագրվելու հարցազրույցներ եմ տվել, որպեսզի աշունս էլ նույնքան հաճելի անցնի, որքան ամառս: Հույս ունեմ, որ կանցնեմ:

Դե՜, աշունը մոտենում է, դպրոցները կբացվեն, ու բոլորիս համար կսկսվի նոր շրջան: Կարոտել եմ դպրոցն ու դասերը, ուսուցիչներիս ու ընկերներիս, տիկին Աիդային և նրա պատրաստած բուտերբրոտները: Չէ, ես «բկլիկ» չեմ, ուղղակի նորմալ է, որ մարդիկ 3-րդ դասաժամից հետո քաղց են զգում:

Թող լինի հաջող ուսումնական տարի բոլոր կրթական հաստատություններում, որ երբեք սոցիալական ցանցերում չտեսնենք. «Ով չսովորեց՝ բլոք եմ անելու» արտահայտությունը: Հագեցած արձակուրդներից հետո կարելի է նվիրվել խոստումնալից սեպտեմբերին, չէ՞ որ ինչպես ասել է հայտնի պապիկը՝ սովորել, սովորել, սովորել…