Պատերազմն Արցախում մի տարուց ավել է, ինչ ավարտվել է: Եվ կյանքը, կարծես թե, նորից ընթանում է իր հունով: Սակայն դա միայն առերևույթ է այդպես: Պատերազմը չի ավարտվել: Այն խաթարել է ոչ միայն մեծերի կյանքը, այլև  տխուր երանգներ է ավելացրել մանկության գույների ներկապնակում:

Սահմանամերձ Սզնեքում ապրող միակ երեխան է Մանեն, ում համար պատերազմը չի ավարտվել, որովհետև ամեն օր քնում, արթնանում է գյուղից ընդամենը մի քանի հարյուր մետր հեռու տեղակայված թշնամու անկանոն կրակահերթերի տակ, որովհետև գյուղում չկա նախկին աշխուժությունը, որովհետև այլևս գյուղում չեն ապրում Նարեն ու Մերին, ում հետ խաղում էր նախքան պատերազմը, որովհետև սիրելի խաղը՝ ֆուտբոլը, ստիպված խաղում է ծնողների հետ, որովհետև, իսկապես պատերազմը չի ավարտվել․․․

Մանեն քաղաքում ապրել չի ուզում, չի սիրում։ Անվախ աղջնակն արդեն ոչ միայն չի վախենում թշնամու կրակոցներից, այլև մորն է հորդորում չվախենալ։ Նա չի հասկանում՝ ինչո՞ւ վախենալ, թող թուրքն իրենցից վախենա, վախենա մեր անվախությունից ու համառությունից։

Այսօր ՀՅԴ Արցախի Երիտասարդական միության անդամներն այցելեցին Մանեին՝ շնորհավորելու նրա Ամանորը։ Դժվար է նկարագրել այն հրճվանքն ու ուրախությունը, որ ունեցավ փոքրիկ աղջնակը մեզ հետ խաղալու ժամանակ։ Նա արդեն խաղընկեր ուներ:

Մանեն այսօր միայնակ մնացած ու մայր հողին կառչած արցախահայության խորհրդանիշն է։ Այցելե՛ք Մանեին, նա սպասում է բոլորիդ։ Այցելե՛ք նրան, եթե ուզում եք հուսադրվել նրա մի պարզ, բայց և այնքան խոսուն ժպիտից։

Այցելե՛ք Արցախ, նա սպասում է ձեզ այնպես, ինչպես Մանեն՝ բոլորիդ։

Գիշերվա երկուսն անց 8 րոպե կլիներ, Անիի հոգնած կոպերը չէին փակվում. սպասում էր։ Օրագրի էջերն էր թերթում, կարդում բազմիցս կարդացված տողերը, ու ամեն անգամ արցունքի մի կաթիլ թրջում էր թուղթը…
Հիշում էր` սիրելիին բանակ ճանապարհելիս ասել էր, որ ամեն օր գրի է առնելու իրենց զրույցից մի դրվագ, ու այդպես այնքան, մինչև վերադառնա, ու միասին կարդան օրագրում զետեղված զրույցները…

Գիշերվա երկուսն անց 10 րոպե կլիներ, Անիի հոգնած կոպերը դեռ չէին փակվում…
Թերթում էր էջերը, բայց ամեն անգամ կանգ էր առնում այն էջի վրա, որից հետո էջերն այլևս ոչ մի տառի երես չտեսան. դադարեցին զանգերն ու զրույցները:
Բայց Անիի հոգնած կոպերը նրան երբեք չէին դավաճանում, մնում էին արթուն այնքան ժամանակ, մինչև աղջիկն ինքը որոշում էր քնել, քնել այն հույսով, որ արթնանալուն պես առիթ կունենա օրագրի ևս մեկ էջ լրացնել:

Արամը կարոտում էր Անիին, բայց կար հրաման, որն անկարելի էր անտեսել. Արամի կոպերն ավելի հոգնած էին, կռիվ էին տեսել, բայց շարունակում էին բաց մնալ։ Փակվել չէին կարող. չէ’, հրաման չէր, ուղղակի Անիի փակ կոպերի համար Արամինը միշտ բաց էին…
Արամն արթուն էր, որ Անին քներ։

28 օր չլրացվեց և ոչ մի էջ, հետո ավելացավ ևս 10 օր…
Գիշերվա երկուսն անց տասնմեկ րոպե կլիներ, Անիին զանգ եկավ, բավական էր մեկ վայրկյան, որ Անին լսեր Արամի ձայնը, բայց…
Ձայն չկար, ոչ ոք չէր խոսում, լսվում էր միայն շնչառություն։ Հեռախոսը լռում էր, բայց շնչառությունը հարազատ էր աղջկան:
Այս անգամ արցունքի կաթիլները մեկը մյուսին հերթ չտալով թրջեցին բարձը, ու մթության մեջ սիրելիի շնչառությունը մատնեց երկուսի ապրեցնող լռությունը:
Արամն էր, Անիի Արամը:
Լռությունը երկար չտևեց, բայց այնքան ասելիք կար, որ անկարելի էր ասել:
Գիշերվա երկուսն անց տասնհինգ րոպե կլիներ, Անիի թաց կոպերը շարունակում էին բաց մնալ, ճիշտ այնպես, ինչպես օրագրի էջերը:
Երկար սպասված էջը նույնպես թերթել էր, բայց ի տարբերություն  մյուս էջերի, ոչինչ գրված չէր այդ մեկի վրա, չնայած նրան, որ ամենաշատ ասելիքը հենց դատարկ էջում էր: Նրանց լռության մեջ այնքան կարոտ կար, որ երկուսի շնչառությունը լրացնում էր բոլոր անցած օրերի դատարկությունը:

Ունեցեք Արամներ ու գրեք նրանց մասին, կարոտեք նրանց ու լռեք ձեր կարոտի մասին, զանգեք նրանց, բայց մի խոսեք, փոխարենը թող ձեր շնչառությունը մատնի երկուսիդ ասելիքը…

2022 թվականը՝ արցախցի աշակերտների աչքերում․ բողոքներ Ձմեռ պապին ու երազանքներ, երազանքներ…

2020 թվականը շատերիս կյանքում բաժանարար գիծ դարձավ, որից անդին մնացին չարժևորված խաղաղությունն ու երազանքների պետություն ստեղծելու հեռանկարը, և որից այս կողմ մնաց մեղավորության ու պատասխանատվության զգացումը մեր կորցրածի առջև, ու մի մեծ, դատարկ անորոշություն։ Հետո ամբողջ 2021-ը եղավ կյանքը նոր տողից սկսելու, զրոյից ապրել սովորելու մասին։ Իմ ներսում էլ փշրվել էին երբեմնի ճշմարտությունները, ու թեև չգիտեի՝ ինչպես պիտի ապրեմ այսուհետ, բայց գիտեի, որ նախկինի պես ապրել չի կարելի։ Ուզում էի գլուխս վերցնել ու փախչել Հայաստանից, բայց և հասկանում էի, որ խնդիրներից ու ցավից թաքնվելը լուծում չէ, լուծումը դրանց առերեսվելն ու լուծելն է։ Եվ որոշեցի միանալ «Դասավանդի՛ր, Հայաստան» ծրագրին ու մնալ Հայաստանում, գնալ Արցախ։

Ես Աստղիկ Քեշիշյանն եմ՝ երբեմնի լրագրող, այժմ հայոց լեզու և գրականություն եմ դասավանդում Մարտակերտի շրջանի Մոխրաթաղ գյուղի Գարիկ Պողոսյանի անվան միջնակարգ դպրոցում։ Սա, սակայն, ոչ թե իմ, այլ 7-րդ և 8-րդ դասարանների աշակերտներիցս մի քանիսի մասին է, նրանք ուզում են խոսել ձեզ հետ Նոր տարվանից ունեցած իրենց ակնկալիքների, երազանքների, նաև մտահոգությունների մասին։ Իսկ եթե մեր երկրում հիմա կան մարդիկ, որոնք արժանի են լսելի լինելու, հենց այս երեխաներն են։

Բարև, ես Լերմոնտն եմ՝ 7-րդ դասարանից։ Ես և իմ ընկերները կպատմենք ձեզ մեր ամանորյա ցանկությունների մասին։ Վերցրեք մի քիչ քաղցրավենիք, հարմար տեղավորվեք բազմոցին, որովհետև մենք սկսում ենք։

Նախ, ես կուզեի, որ իմ սայթի հաշվին donate անեին։ Ճիշտ է, դա լավ բան չէ, բայց Ամանորին երազանքները կատարվում են։ Ու բացի դա, բողոք ունեմ Լապլանդիայի Ձմեռ պապին։ Նա կարծես կատարում է բոլոր ցանկությունները՝ բացի մի բանից․ մենք գրում ենք, որ Արցախ աշխարհին խաղաղություն բերի, բայց այդ երազանքն այդպես էլ չի կատարվում։

Բարև ձեզ։ Իսկ ես Ալվարդն եմ։ Ես սովորում եմ 7-րդ դասարանում, 12 տարեկան եմ։ Իմ մանկության ընթացքում ես տեսել եմ երկու պատերազմ։ Առաջինը՝ Ապրիլյան պատերազմը, որի ժամանակ ես վեց տարեկան էի, իսկ եղբայրս՝ երեք, ու մենք մեր մայրիկի հետ գնացել էինք Ստեփանակերտ, քանի որ գյուղում մնալ հնարավոր չէր։ Իսկ երկրորդը 2020 թվականի պատերազմն էր, որի ժամանակ մենք կորցրինք շատ ջահել տղաների։ Ես ցանկանում եմ, որ վերջապես խաղաղություն տիրի Արցախում, որ իմ ծնողներն ու բարեկամները լինեն առողջ ու ուրախ։

Ճիշտ է, բոլորս էլ գիտենք, որ «Ձմեռ Պապը» գոյություն չունի, բայց ինչպես ասում են մեր մեծերը, փորձը փորձանք չէ։ Ես ցանկանում եմ դպրոցս ու համալսարանս ավարտելուց հետո լավ աշխատանք գտնել ինձ համար ու ընկերուհուս հետ տեղափոխվել Հարավային Կորեա, որովհետև այնտեղ կա անսահմանափակ ինտերնետ, շատ գեղեցիկ բնություն ու առանձնահատուկ համեղ խոհանոց։
Ու նաև ցանկանում եմ, որ վերջապես մեր վարչապետին փոխեն, և վերջիվերջո մեր Ղարաբաղում տիրի խաղաղություն։

Ես Սոֆին եմ, սովորում եմ 7-րդ դասարանում։ Ես ուզում եմ, որ այս տարի և միշտ Արցախ աշխարհում տիրի խաղաղություն։ Ուզում եմ, որ մարդկանց աչքերում միշտ լինի ուրախություն, որ երեխաները մեծանան կապույտ երկնքի տակ։ Ուզում եմ դպրոցն ավարտել գերազանց գնահատականներով ու անվճար ընդունվել համալսարան։ 2020 թվականին մենք շատ բարդ ճանապարհներով անցանք, երիտասարդ տղաներ զոհվեցին, իրենց մայրերի աչքերում միայն թախիծ էր, Արցախի մեծ մասը տվեցին թշնամուն․․․ Հուսով եմ, որ այս տարի լավ կլինի ամեն բան, ու Արցախը կլինի անկախ։ Ես շատ եմ սիրում իմ Արցախը, որովհետև նրա նման գեղեցիկ բնություն ոչ մի երկիր չունի, նրա նման խիզախություն ոչ մի երկիր չունի։

Բարև, ես էլ Արսենն եմ, կպատմեմ ձեզ իմ երազանքների մասին։ Փոքր ժամանակ ես շատ էի ցանկանում, որ Ձմեռ Պապն ինձ համար մեքենա կամ Գրադ խաղալիք բերեր, և նա իմ ցանկությունը կատարում էր։ Սակայն մի անգամ տեսա, թե ինչպես է իմ հայրիկը տոնածառի տակ դնում խաղալիքը, և այդ օրվանից ես հայրիկիս ասում էի՝ Ձմեռ Պապ, իսկ մայրիկիս՝ Ձյունանուշ։

Ես շատ քիչ ցանկություն ունեմ․ ամենակարևոր ցանկությունս այն է, որ Արցախում լինի խաղաղություն, սակայն Ձմեռ Պապն այդ ցանկությունս չի կատարում, դրա համար ես շատ նեղանում եմ։ Էլի մի քանի ցանկություն ունեմ, որոնցից երկուսը կասեմ։ Առաջին անհավանական ցանկությունս է` զոհված տղաների ընտանիքներին վերադարձնել իրենց տղաներին, իսկ երկրորդ ցանկությունս այն է, որ դպրոցում լավ սովորեմ։ Այսքանը, ցտեսություն։

Ողջույն։ Ես Էլիզաբեթն եմ, սովորում եմ 7-րդ դասարանում։ Ես իմ մանկության օրերին արդեն երկու պատերազմ եմ տեսել, երկու անգամ մենք հեռացել ենք մեր տներից ու նորից վերադարձել, շատ տղաներ են զոհվել, ու ես միայն մի քանի երազանք ունեմ․ ուզում եմ, որ մեր երկրում խաղաղություն լինի, նաև որ լավ սովորեմ ու ընդունվեմ համալսարան։

Ես Լաուրան եմ, սովորում եմ 8-րդ դասարանում։ Չգիտեմ ինչու, բայց այս անգամ ավելի ու ավելի շատ եմ սպասում Նոր տարվան։ Ես չափից դուրս երազկոտ եմ, և մեկ երազանքը շա՜տ քիչ է ինձ համար։ Իմ գլխավոր երազանքներից մեկն այն է, որ սահմանափակ, բայց իմ՝ երազկոտ աղջկաս համար անսահման Արցախում տիրի խաղաղություն։ Հոգնել եմ արդեն արյուն, սևազգեստ մայրեր և կարոտից լցված աչքեր տեսնելուց։

Միանգամից անցնենք նպատակներիս, որոնք շատ-շատ են, բայց ամենակարևորները երկուսն են։ Ես որոշել եմ փոխվել, որովհետև հասկացել եմ, որ չափազանց բարի եմ ու ներողամիտ, և մարդիկ ուղղակի չարաշահում են դա․ խնդրանքը ժամանակի ընթացքում վերածվում է հրամանի։ Երկրորդ նպատակս այն է, որ սովորեմ ավելի լավ, որովհետև ուսումը շա՜տ կարևոր է մարդու ապագայի համար։ Եվ ինչպես բոլորն են ասում, թող խաղաղության, հաջողության տարի լինի։

Մելինե, 8-րդ դասարան։

Երազա՜նք։ Այս բառը մի ուրույն իմաստ ունի յուրաքանչյուրիս հոգում։ Բոլորս էլ շատ երազանքներ ունենք մեր սրտերում պահված։ Եվ ճիշտ է, որ երազանքները գնալով փոխվում են։
Երբ փոքր էի, երազում էի սիրունիկ շորիկների, հեռախոսների և այլ մանր բաների մասին, իսկ հիմա երազանքս բոլորովին այլ է։ Երբ գալիս էր Ամանորի գիշերը, երազանք էի պահում, մտքում ցանկանում էի խաղաղություն, երջանկություն․․․ Սակայն 2020 թվականի Ամանորի գիշերը ես երազանք չպահեցի․ արդեն չէի հավատում երազանքներին, առավել ևս, որ դրանք կկատարվեն։ Պատերազմը մեզ ստիպեց մի քանի տարով մեծանալ, ստիպեց կյանքին ուրիշ հայացքով նայել, փոխվեց իմ երազանքների իմաստը։

Այո՛, ճիշտ է, այժմ էլ երազանքներ ունեմ, սակայն չգիտեմ՝ դրանք կկատարվե՞ն, թե՞․․․ Բայց հույս ունեմ, որ կկատարվեն։
Երազում եմ նորից խաղաղության, երջանկության, երեխաների անհոգ մանկության մասին, և ամենակարևորը, որ մայրիկս, որին սիրում եմ անչափ ու անսահման, երջանիկ լինի ու միշտ՝ իմ կողքին։

Եթե կարողանաս պարտականության ցրումից հետո գտնել իմաստ և իմաստի ցրումից հետո գտնել պարտականությունդ, ապա իմաստ կունենաս:

Եթե կարողանաս ընդունել, որ ասված խոսքերը բերանումդ դառնանալու են, իսկ հիշողությունդ՝ նզովվելու, եթե կարողանաս վաղվա օրվա դառն անձրևդ կանխագուշակել, բայց բաց գլխով թրջվել, միգուցե անձրևը մի օր քաղցր լինի, որովհետև միշտ էլ քաղցր է եղել ու նզովքները՝ օդից մաքրելու հատկություն ունի:

Եթե կարողանաս մեղադրելը մոռանալ, միգուցե դու հաղթես, ու թե կարողանաս կարգավիճակիդ հետ հաշտվել, միգուցե մի օր սկսես ճիշտ չհամակերպվել:

Եթե մեջքի ցավով կարողանաս գլխիդ ցավը հասկանալ ու գլխացավով քնել, ու եթե հետո կարողանաս ինքդ քեզ հաշիվ տալ բոլոր ցավերիդ համար, գլխացավերդ միայն շատ սուրճ խմելուց կլինեն, որովհետև կաշխատես անվերջ կրքով, իսկ մեջքի ցավերը կլինեն հաճելի ու հաճախակի, չնայած հաճախականությունը արդեն դուք որոշեք:

Եթե վաղը արթնանաս ու չիմանաս` ինչ հագնել, բայց միևնույն լինի, միայն թե դու՝ դու լինես հագուստիդ մեջ, ու թե ավելի կարևոր լինի հանվելուցդ քեզ կորցնելը, բայց ինքդ քեզ չկորցնելը, ապա դու միշտ կունենաս մի անկապ վերնաշապիկ՝ հագնելու:

Եթե կտրվեն բոլոր լարերը ու դու մոռանաս մատներիդ դիրքերը, բայց մի օր գտնես ներսիդ մեղեդին, ապա քեզ հարկավոր չեն լինի լարեր՝ դրանց վրա ուղղակի նվագելու համար, հարկավոր չի լինի հորինել մատների դիրքեր, որովհետև դրանք կշարժվեն միայն անկանոն ու ինքնամոռաց:

Եթե կարողանաս ողբալ՝ քեզ ֆիլմի պես նայելու համար, միգուցե մի օր ապրես իսկապես, ու քեզ պետք չլինեն դոկումենտացիաներ:

Եթե փաստը դառնա կերպար, բայց դու կերպարներիցդ դուրս գաս, ապա քեզ՝ որպես բնորդ, հազարավորները կնկարեն, իսկ դու միայն կժպտաս՝ Մոնա Լիզայի ժպիտով:

Եթե կարողանաս ինքդ քեզ հետ զրուցել ու երբեք չհոգնել, ապա կհրաժարվես անպետք խոսքերից ու դատարկների հետ հիմար զրույցներից:

Եթե կարողանաս միշտ փնտրել վերևում, բայց առանց կորցնելու՝ գետինը, ապա գտածդ միշտ հետաքրքիր ու կարևոր կլինի, ու դու միշտ վերև կնայես, բայց աչքերդ չեն կուրանա, ու ոտքերդ կանգուն կմնան:

Եթե ունենաս ամուր արմատներ և չունենաս աճելու հնարավորություն, ապա արմատներդ պահելով` կաճես առանձին ու կաճես նույն սև հողում, բայց մաքուր օդում:

Եթե ուժ գտնես՝ գրելու, երբ չունենաս մտքեր, ապա մտքերը կծնվեն մատներիդ տակ, ու դու կգրես գրքեր. բազում գրքեր ու մի նախադասություն միայն՝ վերջում:

Սա նախաբանն էր, իսկ վերջաբան չկա, որովհետև մենք գիտենք, թե ինչ ենք, բայց չգիտենք, թե ինչ կարող ենք լինել:

Իսկ նախաբան կա, քանզի ոչնչից ոչինչ չի կարող առաջանալ:

Որքան տաք ու ճերմակ էին ձեռքերդ, տա՜տ։ Ձմեռ է արդեն, ու դու ինձ հետ չես: Գիտե՞ս, և խոսքն ամենևին էլ ֆիզիկապես չլինելուդ մասին չէ, այլ հոգեպես։ Ես սկսել եմ չզգալ ներկայությունդ կողքիս, չգիտեմ, գուցե նեղացա՞ծ ես։ Տատ, ուշ-ուշ եմ գալիս քեզ մոտ, հավանաբար դրանից, բայց ա՜խր, մտքերս, գրեթե միշտ քեզ հետ են։

Հիշո՞ւմ ես, թե ինչպես էիր գլուխս շոյում, երբ դպրոցում բարձր էի ստանում։ Հիշո՞ւմ ես այգին՝ աշնանը, երբ հավաքում էինք կարմրականաչ խնձորներն ու լցնում գոգնոցիդ փեշերը։ Տատ, ասել, որ քեզ շատ եմ կարոտել, մեղմ կլինի մի փոքր, որովհետև անգամ բառերն այս չեն մեղմում կարոտս։ Ես կարոտել եմ  քեզ հետ անցկացրած օրերս, գեղեցիկ խորհուրդներդ ու ճիշտ կյանքդ։

Քեզ՝ միասին պտտվելով եմ հիշում, ծիծաղդ դեմքիդ, քեզ այդպես եմ սիրում, չափից շատ աշխատած ու բոլորիս մասին հոգ տարած տեսակդ եմ սիրում։ Տա՜տ, չնեղանաս խնդրում եմ, բայց քեզ ավելի սիրել եմ՝ անկողնում պառկած, երբ նստում էի կողքիդ, ու խոսում էինք երկար՝ ինձնից ու քեզնից, աշխարհից ու մարդկանցից։

Ես  փոքր եմ եղել, ու չեմ հասկացել, որ ուղիղ  չքայլելուդ պատճառը շատ ծանր արած գործերիդ հետևանքն էր, ոչ թե մեջքի ցավերը: Ես փոքր եմ եղել ու չեմ հասկացել, որ քաղցր բլիթները ոչ թե չէիր սիրում, այլ չէիր ուտում դիտմամբ՝ տալով ինձ։ Ես փոքր էի ու շատ բաներ նոր եմ հասկանում, շատ բաներ հասկանալու համար էլ դեռևս փոքր եմ, տատ։ Իսկ հիշո՞ւմ ես՝ օրերը, երբ մենակ էինք մնում՝ ամենահիշվող պահերը կյանքիս քեզ հետ են կապված, որովհետև, թե ինչ էինք խոսում, ինչ խորհուրդներ էիր տալիս՝ մնաց մեր մեջ միայն։ Գիտե՞ս, դեղատուն մտնելիս հայացքս սևեռված է այն դեղերի վրա, որոնք խմում էիր։ Ինչու՞ էիր խմում, դու էլ չգիտեիր… Ցավոք։

Տա՛տ, քեզ սիրե՞լ են, քեզ գնահատե՞լ են, հիշում ու կարոտո՞ւմ են քեզ։ Ներիր ինձ, բայց ես պատասխան տալ չեմ կարող նրանց փոխարեն, ինչպես չէի կարող խոսել, երբ մնում էինք մենակ, ու ասում էիր, որ քեզ չեն գալիս տեսնելու, որովհետև դու հիվանդ ես, ասում էիր՝ երբ դառնում ես ինչ-որ գործի համար անպիտան, քեզ սկսում են մոռանալ։ Քեզ չեն եկել տեսնելու, որովհետև աշխատասեր ու եռանդուն այդ կնոջը, թուլացած ու պառկած վիճակում տեսնելը ցավ է եղել իրենց համար։

Տասնապատիկ անգամ ավել էր ցավն ինձ համար, երբ ամբողջական հացի կտորը բաժանում էի մասերի ու կերակրում քեզ։

Քո մասին պատմելուց աչքերս արցունքոտվում են, այդ արցունքները շատ թանկ ու ծանր են, որովհետև ես կարոտել եմ քեզ, տա՜տ՝ սպիտակ մազերով, պայծառ աչքերով ու ամենանուրբ ձեռքերով՝ ՔԵԶ կարոտել եմ, տատ…

Ու՞մ կթվա, որ գնացք նստելն ու ճանապարհ ընկնելն այդքան էլ հաճելի չէ, բայց հաճելիի, կարևորի և կյանքիդ կայարանում ինքդ քեզ պատասխան տալու համար է։  Չէ՜, չկարծեք՝ սովորական գնացքի մասին է խոսքը։ Դեռ «դպրոցական վագոն» ոտքս չէի էլ դրել, բայց գիտեի՝ որն է լինելու իմը։ Հաջորդը՝ «մանկավարժի լուսատու վագոնը», իմ աչքերով  երևում էր միայն վառ գույներով։

Պատահում է, որ այդ վագոնի որոշ գույներ խամրում են, բայց դեռևս  մանկությունից ծնված իմ երազանքը, որն այլևս նպատակ է, ուժ է տալիս՝ հիշեցնելով իր մասին։ Եթե լսեք մանկավարժ դառնալու նպատակիս մասին խոսելիս, երևի կարծեք, որ սիրահարվել եմ։ Եթե մեկն ասի, որ նույնիսկ կավիճ սիրելն է հնարավոր, իսկ դուք չհավատաք կամ խելամիտ չհամարեք, պարզապես իմացեք՝ ես սիրում եմ  կավիճը։

Վերջերս  ստիպված եմ լինում ինքս ինձ հաճախ հիշեցնել, որ դժվարությունները բացառիկ ճանապարհներին են հանդիպում, իսկ որոշ գույներ խամրում են՝ ավելի ուժեղ վառվելու հույսով։ Ես  վստահաբար գիտեմ՝ չեմ փոխի գնացքիս ուղղությունը, թե վագոնիս սպիտակը չգերակշռի, կփոխեմ ներկապնակս (դե հոգումս էլ հո շատ է), բայց ոչ այն գնացքը, որն օր օրի մոտեցնում է կյանքիս հաջորդ վագոնին, որն ավելի խաղաղ է լինելու, որովհետև վերագտնելու եմ ինձ։

Սիրում եմ լռել, ամենակարևորների մասին՝ կրկնակի: Գուցե ամենից շատ սիրում եմ, որ խոսում են տեղին։ Այսքանն ուղղակի գրում է մի աղջիկ, ով հույս ունի և հավատում է ինքն իրեն վաղուց, որ տարիներ անց այս գրվածքը կկարդա ընկեր Հայրապետյանը՝ Հայաստանիս արժանի մանկավարժ դարձած։

Կյանքի վերջին կայարանում երևի էլ դժգոհ չլինի ինքն իրենից։

Ամեն մարդ հոգով և սրտով կապված է իր գյուղի հետ։ Գյուղի օդը, արևը, ջուրը, ամեն ինչ ուրիշ է։ Ամեն առավոտ, երբ արթնանում եմ, նայում եմ այս ձեռակերտ հրաշքին ու մտածում, թե որքան հեռու կարող է գնալ մտքի թռիչքը, ինչքան մեծ են մարդկային երևակայության սահմանները։

Հայրենի ծննդավայր, Արարատի մարզի Նարեկ գյուղ,  ծննդավայր, որտեղ ամեն ժայռ​ ​ ու սար, քար ու ծառ ունեն իրենց գույները: Գույներ, որոնք բնորոշ են միայն մեր երկրին։ Կարծես բնությունը ոչ մի ներկ չի խնայել` ստեղծելով  մի հոյակերտ «կղզի» լեռների  մեջտեղում։ Հիմա լավ եմ հասկանում, թե ինչու իմ նախնիները չեն ցանկացել պոկվել այս հողից, ինչու են մնացել ու արմատ նետել նրա հովիտներում, ուր տաք է, հիասքանչ, նրա լեռներում, որտեղ ցուրտ է, բայց էլի հիասքանչ…
Երեկոները ավելի գեղեցիկ են դառնում գյուղում, երբ​ վառվում են փողոցների լույսերը, որոնք ձգվում են ողջ գյուղի երկայնքով և լուսավորում խոր քնի մեջ ընկած իմ գյուղը։
Հայրենիքը սկսվում է ընտանիքից, իմ հարազատներից, իմ սիրելիներից,  մտերիմներից և իհարկե, հայրենի ծննդավայրից` մեր սիրելի գյուղից, իսկ հետո շարունակվում է իմ հոգով, իմ շնչով, մեր հինավուրց ճարտարապետությամբ։
Նարեկ գյուղը ունի իմ թվարկած բոլոր  հատկանիշները։ Գյուղը, ճիշտ է, այդքան մեծ չէ, բայց երբ բարձրանում եմ բարձունքին, իմ դիմաց բացվում է մի հրաշք տեսարան: Սկզբում զարմանում եմ: Այնպիսի տպավորություն է, կարծես առաջին անգամ եմ տեսնում այդ դրախտային տեսարանը` գյուղը իր հարազատ գույներով։ Այնպիսի տեսարան է բացվում, որ եթե  նկարիչը տեսներ, ձեռքը կառներ վրձիններն ու ներկերը և թղթին կհանձներ այդ հրաշք տեսարանը։
Նարեկի ամեն կոթող ունի իր պատմությունը, պատմություն, որ քայլում է մեզ հետ կողք կողքի` Նարեկացու մատյանից մինչև  Նահատակաց մատուռ։

***
Թելը զգում ես հենց առաջին վայրկյաններին. կամ կապվեց, կամ` չէ։ Եվ վերջ։ Այդքանը։
Ես առաջին տասը վայրկյանում գիտեմ քո դիրքը ՝ ընթացքի  մեջ: Դու մի տեսակ մի տեսակ ես: Մի տեսակ ես գիտեմ քեզ։ Ես գիտեմ, ինչը կսիրեմ՝ մի օր ատելու նպատակով, ինչը կերազեմ այլ լիներ, ինչը կփոխես։

***
Իսկ եթե ա՞յլ բան ասեի…
Ուզում ես քեզ լսեն, ուզում ես օգնության կարիք ունենալ։ Եսը կառավարել հարկավոր չէ, երբ հանդիպում ես անծանոթ հարազատի։ Ակամայից դառնում ես սպիտակ առագաստ, դառնում ես խորտակված նավ, որ ջրի երես է ուզում դուրս գալ: Հարազատ անծանոթը քեզ կտա ամենածայրահեղ իրական հարցերը՝ քո մասին ու կպատասխանի ամենալռությամբ։

***
Տեսնես սա ե՞ս եմ, թե՞՝ նոր ուրիշ եմ։
Ահա՜, կարծես թե հարմար է։ Կարծես թե տաք է։ Կարծես թե հանգիստ է։ Կարծես թե ազատ է։ Ես կարծում եմ, որ ես՝ ես եմ, որովհետև դու՝ դու ես։

***

Եթե մի օր գտնվես փողոցի ստվերներում, ստվերիդ հետ կարճ զրույց կբռնկվի ու ստվերներդ կայրի: Ալիքները կհանեն վեր, բայց դու կմնաս քո խորության մեջ։ Դու գրել ես ալիքների մասին ու միայն գիշերով ու արել ես տառասխալներ։

Կասես, որ չքնելու սովորություն ունեիր, մոտ 3 տարի։ Ես կասեմ, որ գիտեմ։

Ու խորհուրդ կտամ, որ այս գիշեր քնես, և ամեն բան լավ կլինի: Ես քեզ չեմ ստիպի չքնել: Դու էլ իմ մասին չես գրի ու չես անի տառասխալներ:

***

Լցվել միայն հորինելով… Եվ միայն անքուն գիշերով:
Կարող եմ ստեղծել հազարավոր երազներ՝ տասը վայրկյան տևողությամբ ու բոլորը՝ ճշմարիտ։ Ես հավատարիմ եմ տասը վայրկյանի իմ տեսությանը։ Տասը վայրկյան հետո մեզ պետք են զարգացումներ ու կուլմինացիաներ: Մենք զարգացումները կթողնենք ալիքների քմահաճույքին, իսկ անկումներից արդեն խորտակված ենք վաղուց:

***
Չափազանց հանգիստ ենք մենք, չափազանց՝ զբաղված, չափազանց թքած ունենք մենք, չափազանց՝ ապտակված։ Չափազանց տեսած ու իրատեսական, չափազանց չափազանց ենք մենք մեր ձևերում ու չափերում և ատում ենք չափազանցվածություններ։
Չափազանցնում եմ մի տեսակ, չէ՞։

***
Հայերեն երգերն առանձնահատուկ զգայական աշխարհ են ստեղծում, հայերեն գրքերը՝ այլ կերպ դիպչում։ Դու մի տեսակ հայերեն ես։ Մի տեսակ, առանց համացանց օր ես։ Մի տեսակ էն տեղն ես, որ երբեմն կգնայի։ Երբեմները հազվադեպ կլինեին։ Իսկ հազվադեպները իրականում՝ շատ։

***

Ես ուզում եմ դառնաս ալիքներ, որ լողամ, իսկ դու ներքևում ես՝ խորը հատակում: Ասում  ես, որ հատակն ես արդեն փորել ուզում։

Ես քեզ ձայնազրկում եմ՝ քո խորտակման մասին պատմությունն անգամ չլսելով, իմ՝ չված ճայերի մասին պատմություններով։

Մենք կսիրեինք լսել, բայց լուռ խոսել՝ էլ ավելի:

***
Հա, ինչ էի ասում… Ես հավատում եմ առաջին տասը վայրկյանին… Ու վերջին տասներին:
Առավել շատ հավատում եմ, որ անհավատ եմ, իսկ դու ինձնից մի տասն անգամ ավել։
Իսկ տասը րոպեից մենք միմյանց ձեռք կսեղմենք։ Մենք կանցնենք ջրի հատակը, և մի տասն օրից կանցնի վտանգը։ Ու մենք կգրենք սպառնացող վտանգի մասին՝ մեր երազներում, որ տեսնում ենք բաց աչքերով։

***
Ես երազներ հազվադեպ եմ տեսնում։ Երևի չափազանց խորն եմ քնում, դրանից է։

***
Այսօր ես երազ տեսա, երբ փողոցն էի անցնում։ Ես երազ տեսա այն մասին, որ գիշերները չեմ քնում, որովհետև ալիքները քամոտ են, որովհետև մի օր ես չանցա փողոցը:
Օրը պարզ էր ու հստակ:

***
Գիշերը ժամը չորսն է։