elizabet harutyunyan exvard

Լիալուսնի գիշերը

Հունիսի 13-ի գիշեր… 2։14… Անհանգիստ գիշեր էր։ Չէի քնում ես, չէր քնում կատուս, ու չէին քնում դրսի շները։

Քնելու բազում փորձերից հետո վեր կեցա անկողնուցս։ Տունը լուսավոր էր, կարծես արդեն արևը  դուրս էր գալիս լուսավորելու քաղաքի ճանապարհները, բայց դեռ ժամանակը չէր, դեռ խոր գիշեր էր, և հենց այս պատճառով ինձ վախեցում էր տան լուսավոր լինելը։ Առանց սենյակների լույսերը միացնելու ես ուղևորվում էի դեպի այն սենյակ, որտեղ սովորաբար քնում էր կատուս։ Այդ սենյակը կատվիս գրավել էր նրանով, որ պատուհանները մեծ էին, և քանի որ մենք չէինք օգտվում այդ սենյակից, վարագույր չկար կախված, և հենց այդ ժամին լուսինը նայում էր դեպի այդ պատուհանը։ Այսպիսով այդ սենյակը ինձ ավելի լուսավոր թվաց։ Ես կիսախավարի միջով գնում էի, չգիտեմ՝ ինչու էի այդ կողմ գնում, բայց գնում էի: Երևի հույս ունեի, որ այդ սենյակում կտեսնեմ ննջող կատվիս, բայց ես այնտեղ չգտա նրան։ Որոշեցի դուրս գալ և փնտրել: Երբ շրջվեցի դեպի դուռը, երկու լուսնի լույսով ողողված աչք ինձ էին նայում, և ես մի ակնթարթ վախեցա, ապա հասկացա, որ գտել եմ նրան, ում գնում էի փնտրելու։

Կատուն առաջ ընկավ, դուրս եկավ սենյակից, իսկ ես՝ նրա հետևից։ Նա հետ նայելով գնում էր, որպեսզի համոզվեր, որ ես գալիս եմ։ Նա ինձ տարավ խոհանոց և բարձրացավ պատուհանի մոտ, հայացք գցեց դեպի ինձ և հասկացրեց, որ պետք է բաց անեմ պատուհանը։ Ես մի պահ նայեցի լուսնին։ Այդ պահին լուսնի դիմացով արագ հոսանքով անցավ ամպերի մի կույտ, այնքան խիտ դասավորված մեկը մյուսին, որ կաթնային լույսը, որը լուսավորել էր իմ դեմքը, մթագնեց, բայց ընդամենը մի քանի վայրկյանով։ Այսօրվա լուսինը յուրահատուկ էր, ստիպում էր հիանալ իրենով։
Ես բաց արեցի պատուհանը, կատվիս երկար սպասել չտվեցի։ Նա թաթերը դուրս դրեց, և ձգեց իրեն դեպի ձախ, շուռ տվեց գլուխը դեպի ինձ։ Ես անհանգստացա: Իմ մեջ կռվում էին հետաքրքրասիրությունն ու վախը, ցանկանում էի դուրս նայել և տեսնել՝ ինչն է անհանգստություն պատճառում կատվիս, բայց վախենում էի, որ դրանից հետո մի քանի գիշեր էլ վախից չի հաջողվի քնել։

Մտքերիս մեջ ընկղմված լսեցի ձայներ, շան հաչոց, հետո՝ մյուսը։ Մի քանի վայրկյան անց շները մեկը մյուսին հերթ չէին տալիս։ Որոշեցի դուրս նայել։ Դրսում շուն չկար, նրանց ձայները լսվում էին հեռվից։ Փչեց ուժեղ քամի, որը կատվիս հետ հրեց դեպի տուն: Նա իջավ, իսկ ես մնացի, մնացի ապշած գիշերային բնության բուրմունքից, տեսարանից և հասկացա, որ մաքուր օդը լինում է միայն գիշերը, երբ բնությունը մնում է միայնակ, առանց մարդու։
Վերադառնալով անկողին, վերցրի հեռախոսը և սկսեցի գրել: Կարծես արդեն առավոտ է, և շները հանգստացել են։

Anush abrahamyan

Պատրա՞ստ ես

Դու պատրաստ ես ասելու, որ հրաշալի է աշնան մեղեդին՝ տերևերի անկրկնելի խշշոցով համեմված, չնայած լսվում է միայն այն ժամանակ, երբ դու քայլում ես տերևների վրայով:

Դու պատրաստ ես ասելու, որ կցանկանայիր մարդկանց դեմքին ժպիտ տեսնել անգույն փողոցում՝ մռայլ մտքերի բեռի տակ, բայց այդ ժպիտի ու քո աչքերի բախումից հետո առաջին միտքդ լինում է այն, թե արդյո՞ք քո արտաքինի հետ ամեն ինչ նորմալ է:

Ինչու ոչ, դու նաև պատրաստ ես ասելու, որ ավելի շատ սիրում ես գիշերը՝ երբ լուսինը իր շողերը անխնա կերպով քսում է ապակուն: Բայց երբ մթության մեջ որևէ բան սկսում է շարժվել, դու մտածում ես, որ գիշերվա քողը ծածկել է մի գիշատիչ կենդանու, ու արագ փակելով դուռը՝ հանգիստ փակում ես նաև աչքերդ:

Պատրաստ ես, չէ՞, ասել, որ ազատությունը հրաշալի է, չնայած՝ քեզ ոնց հիշում ես, նույն տանն ես ապրում, նույն վարագույրներով սենյակում՝ մի պտղունց արևով ու քո միտքը կլանած ազատութամբ:

Դու վախենում ես ասել, որ մեր երազած ազատությունը մենք արդեն գտել ենք այն մանրուքների մեջ, որոնք կարող էինք երբևէ չնկատել: Դու ուզում ես թռչնի նման ազատ լինել ու անվերջ թռչել կապույտ երկնքում: Լավ, կա՞ գոնե մեկը, ով մտածի այդ խեղճ թռչնի մասին, որ ստիպված է լինում անվերջ կտրվող ծառերի վրա պատրաստել իր բույնը, որ մի որոշ տարածություն անցնելուց հետո պետք է շունչ առնի շարունակելու համար:

Գոնե պատկերացրե՞լ եք, թե այդ խեղճը ինչ է զգում, երբ պարտավորվում է թռչել հսկայական օվկիանոսների վրայով, որտեղ կապույտն ամենուր է:

Ինչևէ: Մենք շատ բան ենք պատրաստ ասելու, գովերգելու, ու պատրաստ ենք ամբողջ մի կյանք երազելու ու փնտրելու, մինչդեռ դրանք մեր ափի մեջ մեր զայրույթից վաղուց ճզմվել են: Իսկ հիմա, հավանաբար, դու մի նոր բան հիշեցիր, որի մասին ես մոռացել եմ նշել, ուրախ եմ. ի վերջո, եթե ես այն մի օր հիշեմ, ապա անպայման կյանքի խաչմերուկներում կհանդիպենք:

Մի բան ևս. եթե դու շնչկատուր հասել ես բլրի ամենաբարձր կետին, ու քեզ չի հետաքրքրում ոտքերիդ ցավը, ապա դա լավ է: Բայց եթե մտածում ես ազատությունը նորից փնտրելու մասին, լավ կանես՝ ուղղակի տուն գնաս:

sona mkhitaryan

Դեռ երկու քննություն կա

Ես էլ ավարտեցի դպրոցս, բայց դեռևս հավատս չի գալիս: Ինձ թվում է, որ շուտով գալու է օգոստոսի վերջին շաբաթը, ու ես գնալու եմ սեպտեմբերի 1-ի համար գնումներ կատարելու, որ սև ու սպիտակով ներկայանամ դպրոց: Մեր վերջին դասին վիդեոնկարահանողը հարցում կատարեց, թե ինչ է տվել մեզ դպրոցը այս 12 տարիների ընթացքում: Սեդային՝ շնորհք, դաստիարակություն, անբաժան ընկերներ, Ջեմմային՝ կատարյալ դասարան, հրաշալի ուսուցիչներ, որոնց միշտ կհիշենք: Ես ասացի, որ միայն դպրոցում կարող ենք գնալ ճաշարան, պարտքով սնունդ վերցնել ու, ինչպես միշտ, պարտքը գրել Մայիսի անվան դիմաց, ասացի՝ միայն դպրոցում կարող ենք մենք ծառատունկ անել, ու այդ ծառերը բերք այդպես էլ չտան, միայն դպրոցում կարող ենք մեր կազմակերպած միջոցառումներից հետո հպարտանալ ինքներս մեզնով: Գոհարի համար դպրոցը ընտանիք է, դասարանը՝ այդ ընտանիքի մի մասնիկը, իսկ դասարանական ընկերները միշտ մեր կողքին են: Սուրենը չէր հավատում կամ չէր ուզում հավատալ, որ ավարտում ենք, մտածում էր՝ վերջին զանգի հերթական փորձն ենք անում: Երբ կանգնած բեմի վրա դասվարիս ուղղված խոսքերն էի ասում՝ իրեն նայելով, հիշեցի 10 տարի առաջ տեղի ունեցած մի դեպք՝ իմ առաջին ապտակը դասվարիս կողմից. կիսաշրջազգեստ պիտի հագնեի, բայց ջինսե տաբատ էի հագել: Ու աչքերս լցվեցին: Ես գրեթե 7-րդ դասարանից երազում էի ավարտելու մասին, վերջին զանգի օրվա մասին: Բայց հենց այդ օրը հասկացա, որ դասարանիս, ուսուցիչներիս, դպրոցիս ոչ մի համալսարան չի փոխարինի: Հնարավոր է՝ ինձ հետ համաձայնվողները շատ չլինեն, բայց ինձ համար անփոխարինելի այդ 12 տարիները ամենագունավորն են եղել իմ կյանքում:

Հիշում եմ՝ մի օր ամբողջ դասարանով սոված էինք, ու ճաշարանում բացի հացից ոչինչ չկար: Ունեինք 750 դրամ հավաքած թեստի գումար ու դպրոցի բակի մոտ կանգնած առևտրականին նկատեցինք: Սամվելն ու Ֆուրմանը գնացին առևտրի.

-Երեխե՛ք, պոմիդոր չկա, լավ վարունգ կա, խնձոր,- դրսից գոռում էին, որ լսեինք:

Բերեցին, կիսեցինք, կշտացանք, հիմա էլ հիշում ու կարոտում ենք այդ օրերը:

Իսկ առջևում երկու քննություն կա…

IMG_4056-2

«Իմ իրավունքները եւ ինչպես են դրանք պաշտպանվում» թեմայով էսսեների մրցույթի հաղթողները

Երրորդ մրցանակ 

«Յուրաքանչյուր երեխա ունի առողջության պահպանման և ամրապնդման իրավունք: Պետական համապատասխան մարմիններն ապահովում են առողջապահական ծառայություններից երեխայի անվճար օգտվելու հնարավորությունը, իրականացնում են երեխայի առողջության պահպանմանն ուղղված պետական նպատակային ծրագրեր»:
Հայաստանի Հանրապետության օրենսգիրք. Երեխայի իրավունքները. Գլուխ 2, հոդված 5:

Մեր հանրապետությանը, որն իր կարճատև կյանքի ընթացքում տեսել է երկրաշարժ ու միշտ գտնվել պատերազմական իրավիճակների կենտրոնում, օդի ու ջրի պես անհրաժեշտ են օրենքների ճշգրիտ կատարումը և թերացման բացառումը դրանց կատարման գործում: Կաշառակերությունն այսօր իր ցանցի մեջ է առել բոլոր ոլոտները, այդ թվում և առողջապահությունը: Սպասարկման մեջ թերացումները բացառելու համար միշտ էլ օգնության են գալիս բուժքույրերի գրպանները մտնող հազար դրամանոցներն ու հիվանդասենյակների անկյուններում թողած կոնյակները:

Հիշենք, որ մինչև 7 տարեկան բոլոր երեխաները և սոցիալապես անապահով խմբերում ընդգրկված մինչև 18 տարեկան երեխաներն ունեն պետության կողմից երաշխավորված անվճար հիվանդանոցային բուժօգնության իրավունք:
Համայնքներում տրվող պետպատվերների ամբողջական ու անվճար իրականացումը մարզկենտրոնների կամ խոշոր քաղաքների պոլիկլինիկաներում մեծ մասամբ չի վերահսկվում պետական մարմինների կողմից:
Պատասխանատվությունը պետական մարմինների վրայից փոքր-ինչ վերցնելով՝ կարելի է այն գցել նաև այն մարդկանց ուսերին, որոնք ամեն անգամ բժշկական հաստատություններում օրենքով իրենց տրված անվճար ծառայություններից օգտվելու և սեփական իրավունքները պաշտպանելու փոխարեն նախընտրում են դառնալ կաշառակերության շղթայի մասնիկը: Հաճախ սեփական առողջությունը կաշառքով գնելու պատճառը ոչ այլ ինչ է, քան անտեղյակությունը: Դրա համար, ըստ իս, դպրոցական տարիքի երեխաներին պետք է ավելի հաճախ տեղյակ պահել իրենց իրավունքների մասին, «Հասարակագիտություն» առարկայի դասագրքերում «Երեխաների իրավունքներ» թեմային հատկացնել ավելի մեծ բաժին, քան մյուսներին, հետևողական լինել դրանց յուրացման գործում, անցկացնել այդ թեմայով առանձին դասընթացներ ուսումնական հաստատություններում:
Առաջադեմ հասարակության մեջ պետք է արմատացած լինի այն միտքը, որ որակյալ առողջապահական համակարգից օգտվել կարելի է նաև սեփական իրավունքների գիտակցման և դրանց պահպանմանն ուղղված համապատասխան հետևողական քայլերի դիմելով: Անարդարության բախվելիս պետք է ոչ թե արագ հանձնվել ու դիմել հեշտ մեթոդների, այլ մինչև վերջ առաջ գնալ, որ հետագայում մյուս սերունդները նման խնդիրների չբախվեն:
Յուրաքանչյուր երեխա ունի առողջության պահպանման և ամրապնդման իրավունք:

Անի Ղուլինյան, 16տ., Դսեղի Հովհ. Թումանյանի անվան միջն. դպրոց, Լոռու մարզ

anahit mkrtchyan

«Իմ իրավունքները եւ ինչպես են դրանք պաշտպանվում» թեմայով էսսեների մրցույթի հաղթողները

Երրորդ մրցանակ 

Գրեթե ամեն օր առնչվում էի այս արտահայտություններին. «Մի՞թե իրավունք չունեմ», «Իմ իրավունքն է», «Դրա իրավունքը ես ունեմ»: Լսում և օգտագործում էի «իրավունք» բառը, բայց դրա բուն իմաստը չէի հասկանում, մինչև 8-րդ դասարանը, երբ սկսեցի ուսումնասիրել «Հասարակագիտություն» առարկան: Ինձ հետաքրքրեց հատկապես երեխայի իրավունքների մասին դասը, որտեղ կային երեխայի թե՛ կրթության, թե՛ կյանքի, թե՛ սոցիալապես ապահով ապրելու, թե՛ հանգստի մասին իրավունքներ: Շատ իդեալական էր ներկայացված ամեն ինչ: Կարծես հեքիաթային մի երկրում լինեի:

Սովորություն ունեմ ընկեր-ընկերուհիներիս հետ երեկոյան ժամերին դրսում զբոսնելու: Եվ շատ հաճախ աղբարկղերի մոտով անցնելիս հանդիպել եմ անապահով ընտանիքների երեխաների, որոնք աղբամաններում ինչ-որ բան են փնտրում (երևի՝ ուտելիք): Եվ ակամա հարց է ծագել մտքումս. ո՞ւր են այն դրույթները՝ գեղեցիկ ու ճոխ լեզվով շարադրված, որոնք վերաբերում են երեխաների՝ սոցիալապես ապահով ապրելուն: Ո՞ւր են այդ օրենքներն իրականացնողները, երբ մանկահասակ երեխան մուրացկանություն է անում՝ իր համար մի կտոր հաց հայթայթելու, կամ ծնողների սպառնալիքներից վախեցած՝ ծխախոտ ու խմիչք գնելու համար:

Ամառային արձակուրդը մոտենում էր: Տանը նստած զրուցում էի մայրիկիս հետ ու մի քիչ տրտնջում, որ հանգիստս չեմ կարողանում անցկացնել ճամբարում, առողջարանային մի վայրում: Եվ հանկարծ դռան մի անվստահ թակոց լսեցի: Մոտեցա, բացեցի… Մինչև հիմա էլ աչքերիցս չի հեռանում այդ տեսարանը, հիշելիս էլ՝ արցունքներս հազիվ եմ զսպում:

Մի երեխա էր կանգնած դռան հետևում՝ ամառային փոշուց, կամ գուցե ամիսների կեղտոտությունից գզգզված մազերով, հնամաշ ու պատառոտված շորերով, թուխ, արևից խանձված դեմքով: Ես քարացած կանգնել էի. չգիտեի անելիքս: Նա էլ ապշած ինձ էր նայում՝ երևի զարմացած իմ ռեակցիայից: Հետո մայրս մոտեցավ, ու էլ չեմ հիշում, թե ինչ արեց:

Ես մտովի գնացել էի իմ հասարակագիտության դասագրքի «Երեխաների իրավունքները» բաժինը: Հիշում էի, թե ինչպես էի ոգևորվել այդ իրավունքներին լիարժեքորեն ծանոթանալուց, թե ինչպես էի ուրախացել, երբ կարդում էի հետևյալ տողերը. «Պետությունը հոգ է տանում անապահով ընտանիքների երեխաների սննդի, հագուստի, անվճար բուժօգնության և կրթության, հանգստի համար»: Ու էլի ինչ-որ նման բաներ: Ինչքա՜ն անարժեք բառեր, երբ դառն իրականությունն ուղղակի կանգնել է դռանդ առջև: Արդյո՞ք այս երեխայի կյանքում իրավունքների մի ողջ բույլ չէր ոտնահարված:

Հետո իմացա (մայրս էր հարցուփորձ արել), որ երեխային իր մայրն էր ստիպել մուրացկանությամբ զբաղվել: Այստեղ էլ էր խախտվել նրա մեկ այլ՝ պատվի և արժանապատվության պաշտպանության իրավունքը:

Երբ սթափվեցի, զգացի մի քնքուշ ջերմություն. մայրս գրկել էր ինձ ու ամուր սեղմել կրծքին: Ի՜նչ լավ է, որ իմ հանգստի իրավունքն է խախտված միայն…

Անահիտ Մկրտչյան, 14տ., Կոտայքի մարզ, Հրազդանի թիվ 8 հիմն. դպրոց

araqs aharonyan kotayk

Գրականության թեմատիկա

Կարդում ես գիրք. կարծես` ամեն ինչ լավ է, սիրուն նկարագրված, հավես ու հարուստ բառաֆոնդով, թեմատիկան ընդհանուր առմամբ հետաքրքիր է, կերպարները` ոչ սովորական: Մի խոսքով` ամեն ինչ տեղը-տեղին, բայց մեկ է` ինչ-որ բան այն չէ, զգում ես միայն, որ այն, ինչ անում ես` կոչվում է ընթերցանություն: Չկան սիրուն ու սուր երկխոսություններ, փիլիսոփայական ու հոգեբանական կծու մտքեր, որ մի պահ ասեն` կանգնի՛ր, ո՞ւր, այստեղ պետք է մի պահ մտածես, սա հեշտ կուլ գնացողներից չէ: Որ այնպիսի զգացողություն լինի, ասես` էնտեղ ես ու մի սիրուն անկյունում նստած, ձեռքդ այտիդ հենած`ուշադիր գործողություններին ես հետևում: Որ կողքի աղմուկը բացարձակ չլսես, որ քեզ կանչեն, ու դու մի քանի անգամից հետո միայն արձագանքես, որ հիշես անելիք ունես, բայց ոտքերդ կապված լինեն ու չկարողանաս կտրվել: Էնպիսի տողեր լինեն, որ մարդուն ուղղված սարկազմից` մի այտիդ վրա քմծիծաղի բարակ երանգ տարածվի ու մի ունքդ սովորության համաձայն թռնի վերև: Պիտի կերպարն էնպիսինը լինի, որ ուզենաս կանչել մի բաժակ դառը սուրճ խմելու ու կարդալու ընթացքում ծագած մի քանի հարցերի պատասխանները պահանջես, իսկ հետո, երբ նրա պատասխաններից նեղն ընկնես` մի մեծ կում սուրճիցդ խմես ու մտածկոտ-կիսաանջատված հայացքով ասես. «Դաաա՜»:

Այ, էդպիսի սիրուն ու դաստիարակիչ գործեր են մեզ պետք, թե չէ` ինչ…

«Նոր գույներ»

Երեկ գնացել էի մեր գյուղի` Արարատի մարզի Նորաշենի պարի դպրոց: Պարի համույթը կրում է «Նոր գույներ» անունը: Հաճելի մթնոլորտ էր, մինչ ղեկավարի գալը շփվեցի երեխաների հետ:

Մի անուշիկ աղջիկ` Ջեմմա անունով, հարցիս, թե սիրով է հաճախում պարի, տվեց հետաքրքիր պատասխան.
-Անկեղծ ասած, սկզբում՝ չէ, անգամ ստիպողաբար էի գալիս: Բայց հիմա ժամերն եմ հաշվում, որ պարի գամ:
Ընկերուհիս` Սյուզին, նույնպես «Նոր գույներ» պարային համույթից է: Երբ նրան եմ հարցնում, պատասխանում է հետևյալ կերպ. «Պարը իմ կյանքն է»:
Մեր գյուղում քիչ են այսպիսի ժամանցային, հետաքրքիր վայրերը, և գուցե դա է պատճառը, որ երեխաների ցանկությունը մեծ է հաճախել պարի:
Սկսեցինք զրուցել, խնդրեցի, որ պատմեն, թե ե՞րբ և ինչպե ՞ս ստեղծվեց խումբը, ի՞նչ պլաններ կան առաջիկայում:
Իմացա, որ համույթը իր գործունեությունը սկսել է  5 տարի առաջ: Չնայած մանկահասակ տարիքին, մեծ են ձեռքբերումները: Դե ինչ խոսք, դժվարություններ լինում են, միշտ և ամեն պարագայում կան խոչընդոտներ, բայց դրանց հետ մեկտեղ համույթը հաստատուն քայլերով առաջ է շարժվում:
«Երաժշտական կոլիզեյ» և «Նազանք» մրցանակաբաշխության շրջանակներում զբաղեցրել են պատվավոր առաջին հորիզոնականը: Նաև մեկ անգամ մենահամերգով ներկայացել են Արտաշատ քաղաքում: Իմացա նաև, որ պատրաստվում են հաջորդին:
Կարծում եմ, մեր գյուղի երեխաներին և երիտասարդներին նման մշակութային դաստիարակության օջախներ շատ են պետք:

Զրուցեցի նաև խմբի ղեկավարի` Հրաչ Շագոյանի հետ, կամ ինչպես իրենք են դիմում, ընկեր Հրաչի հետ:
-Ընկեր Հրա´չ, ինչո՞ւ համույթը անվանեցիք հենց «Նոր գույներ»:
-Քանի որ պարային ոճերը բազմազան են, իսկ երեխաները տարբերվում են մեկը մյուսից, այդ պատճառով էլ հենց «Նոր գույներ»:
-Ո՞վ որոշեց, կամ ինչպե՞ս ստացվեց, որ սկսեցիք պարով զբաղվել:
-Երևի մայրս, նա էր ցանկանում, որ պարող դառնամ, իսկ քույրս պատճառ հանդիսացավ, որ ես խորացա այս բնագավառում:
-Քանի՞ տարի է, ինչ պարում եք:
-Չեմ հիշում, բայց 14 տարի է, ինչ պրոֆեսիոնալ պարող եմ:
-Հե՞շտ է աշխատել տարբեր տարիքի և բնավորության տեր երեխաների հետ:
-Հեշտ է, ամեն մեկի հետ խոսում ենք «իրենց լեզվով»: Պետք է փորձել հասկանալ ամեն երեխայի և ինչու չէ, նաև օգնել:
-Ի՞նչ կցանկանայիք դառնալ, եթե ոչ պարող:
-Երաժիշտ, ավարտել եմ Ռոմանոս Մելիքյանի անվան երաժշտական ուսումնարանի փողային գործիքների բաժինը:
Հարցին, թե որն է ձեր հաջողության բանաձևը, ընկեր Հրաչը ծիծաղելով պատասխանեց.
-Ինչի ես հաջողա՞կ եմ. չէ, ուղղակի պետք է մարդ լինել, որ քեզ սիրեն ու հարգեն, այ դա է հաջողությունը:
-Կհիշե՞ք ձեր այն ուսուցիչներին, ովքեր օգնել են ձեզ ձեր կայացման ճանապարհին:
-Շատ անուններ կարող եմ տալ, բայց իմ լավ ուսուցիչը, այն մարդը, ով ինձ օգնեց կայացման գործում, Նորայր Մեհրաբյանն էր:

Շուտով փորձը պետք է սկսեր, և այլևս հարցեր չտվեցի: Դիտում էի փորձը, թե ինչպես են իմ համագյուղացի երեխաները կերպարանափոխվում, դառնում փոքրիկ պարուհիներ, ու էլի համոզվում, որ չկան մեծ ու փոքր բեմեր, միգուցե գյուղինն ավելի մեծ է ու կարևոր:

anna sargsyan

Գիրքն ու ֆիլմը

Եկեք մի քիչ խոսենք գրքերի ու ֆիլմերի տարբերություններից: Հո դեմ չե՞ք…
Ասա,  որ դու էլ ես մտածել հաճախ ֆիլմի ու գրքի հսկայական տարբերության մասին: Իհարկե, մտածած կլինես, նամանավանդ, եթե նույն ֆիլմի գիրքը կարդաս, կամ հակառակը՝ գիրքը կարդաս, հետո ֆիլմը դիտես:
Դրանք իրարից այնքան տարբեր են, ինչքան հանցագործն ու անմեղը:
Եթե սկզբում վերցնում ես մի գիրք, որը քեզ շատ էր դուր եկել հենց առաջին հայացքից՝ կազմից կամ վերնագրից, ու կարդալով ավելի շատ ես հրապուրվում դրանով, ընկնում ես մի հրաշքների աշխարհ, ու անկախ քեզանից ձեռք ես բերում «Ալիսա» մականունը:
Ֆիլմը, օրինակ ես, ընտրում եմ ժանրը նայելով, հետո նայում եմ անոնսը ՝ մտքումս ասելով.  «Ըհըն, դուք ունեք ընդամենը մի քանի վայրկյան ինձ գրավելու համար»: Հետո որոշում եմ՝ դիտե՞մ, թե՞ չարժի:
Գիրքը կարդալու սկզբում, ընթացքում կամ գոնե վերջում մի անգամ նայում ես գրողի կամ գրողների անուն ազգանունները, որ հիշես,  որ երբ հարցնեն՝ ինչ գիրք ես կարդացել, գրողի անունն էլ հետն ասես: Բայց անկեղծ ասա. դու այսքան ժամանակ ֆիլմը դիտելուց առաջ կամ հետո հետաքրքվե՞լ ես, թե ո՞վ էր ռեժիսորը կամ եթե հետաքրքրված էլ լինես, հետո մտապահե՞լ ես, կամ հետաքրքրե՞լ է, թե որ գրքի հիման վրա են էկրանավորել, կամ ով էր այդ գրքի հեղինակը: Մեկը ես՝ չէ, ու երևի ինձ պես շատերը կան:
Ես սիրում եմ ֆիլմեր դիտել, շատ եմ սիրում: Բայց գիտեմ, որ ֆիլմը սահամանափակ աշխարհ է:  Ֆիլմն ինքն է ընտրում հերոսների, տարբեր վայրերի տեսքը, հերոսների հագուստները, սանրվածքը, ժպիտն անգամ և այլն:
Իսկ այ, գի՜րքը…
Գիրք կարդալուց ես ինքս հայտնվում եմ ֆիլմի մեջ, բայց արդեն ես եմ ամեն ինչ պատկերում «զոռ» տալով իմ երևակայությանը: Գույներ, հայացքներ, ամեն մի մանրուքը ես եմ ստեղծում:
Ես ստեղծում եմ մի աշխարհ, որտեղ ապրում են իմ հերոսները:
Սև տառերը սպիտակ թղթի վրա այնքան անգույն են թվում:

Դա ուղղակի թվում է…

lilit khlghatyan portret

Հայաստանն իմ ընկերներն են

Սխալ է մտածել, թե մարդիկ իրար սիրելու համար պետք է անպայման ճանաչեն իրար: Հաճախ սերը ծնվում է հեռավորության մեջ, կապելով մարդկանց հոգիները:

Ես ուրախ եմ, որ 21-րդ դարում կա ինտերնետը, այն հնարավորություն է տալիս ինձ կապ պահպանել ընկերներիս հետ` Հրազդանից մինչև Սյունիք, Մալիշկայից` Երևան: Ու չնայած նման հեռավորությանը, ես զգում եմ նրանց իմ կողքին…

Առավոտ էր, ժամը 9:35, ու զարմանալին այն էր, որ ես մինչև այդ ժամը քնած էի: Հանկարծ արթնացա հեռախոսի զանգից: Անծանոթ համար էր, բայց ինձ շատ ծանոթ ձայն լսեցի: Սոնա Թումանյանն էր, նրան ճանաչում եմ շուրջ 10 ամիս 17.am-ից, բայց միայն մրցանակաբաշխության օրը տեսա: Սոնան Մալիշկայից է, իսկ ես, ինչպես գիտեք, Լիճքից: Չնայած նման հեռավորությանը, մենք շատ կապված ենք իրար հետ: Մրցանակաբաշխության օրը ծանոթացա նաև Հասմիկ Գիվարգիզյանի և շատերի հետ: Լավ, չշեղվեմ թեմայից:

Սոնան ասաց.

-Լոլ (նա ինձ այդպես է դիմում), այսօր Դիլիջան էքսկուրսիայի ենք ու արդեն ձեր գյուղի մոտով անցանք: Շատ կուզեի հետ վերադառնալուց քեզ տեսնել:

-Հա, Սոն, կհասնեք գյուղ, կզանգեք՝ դուրս կգամ:

Այսպիսի ուրախ լուր երբևէ չէի լսել, այնքան էի կարոտել նրանց:

Այսպիսի հաճելի ծանոթությունների, լավ ընկերների համար կրկին շնորհակալ եմ «Մանանային»: Այժմ կյանքումս այնքան լավ մարդիկ կան, որ երբեք միայնակ չեմ զգա: Էհ, էլի թեմայից շեղվեցի:

Լավ, Սոնայենք ոնց որ ուզում են հասնել, շարունակեմ…

-Լոլ, Վարդենիսը ձեր գյուղին մո՞տ ա:

-Օֆ, Սոն, չգիտեմ է: Առավոտից սպասում եմ: Աչքս ձեր ճանփին ա, ու չկաք:

-Հա, Լոլ, քիչ մնաց՝ կհասնենք

-Սոն, որ Լիճքի ցուցանակը տեսնես՝ կզանգես, ես տանից դուրս կգամ: Հա, այդտեղ չկանգնեք, մեր տունը էդտեղ չի: Ինձ ճանապարհին կտեսնեք:
Ի դեպ մոռացա ասել, մի քանի օր առաջ ծանոթացա նաև Մալիշկայից նոր թղթակից Աննա Սարգսյանի հետ: Ամեն դեպքում մեր ծանոթությունը ամենաբախտավորն էր, շուտ կհանդիպեմ նաև իրեն:

-Լոլ, արագաչափը անցանք, Լոլ, տեսա քեզ:

Այս խոսքերից հետո իմ առջև հայտնվեց նրանց մեքենան: Սիրտս ուրախությունից պայթում էր, արագ վրա հասան Սոնան ու Հասմիկը, ու այնքան պինդ գրկեցինք իրար, անկեղծ ասած չէի հավատում. միգուցե երազ էր:

Նարեկին էլ տեսա, ու քանի որ նախորդ օրը նրա ծնունդն էր, առիթը բաց չթողեցի, շնորհավորեցի:

Աննային էլ պինդ-պինդ գրկեցի:

-Լոլ, ինքն էլ դասղեկս ա,- ասաց Սոնան:

-Բարև ձեզ, շատ հաճելի է:

Այնքան հուզված էի, որ բարևն էլ մոռացա: Էլի ու էլի գրկեցինք իրար, բայց էլի ու էլի կար գրկելու անհագ ցանկությոն: Լացկան Սոնան էլ լացում էր:

Ես ու Հասմիկը մի փոքր ծիծաղեցինք:

-Է, ես էլ էդպես եմ:

Քանի որ դրսում անձրև էր, ու երեխաներն էլ շտապում էին ժամանակին հասնել Մալիշկա, որոշեցին շարժվել:

Մեր հանդիպումը շատ կարճ տևեց, մի 2 րոպե: Հաջողություն և բարի ճանապարհ մաղթելով վերադարձա տուն: Ինձ այնքան լավ էի զգում և հոգեպես այնքան բավարարված, որ ասելու չէր:

Այնքան ուրախ եմ, որ ունեմ նման լավ ընկերներ: Ու անգամ հեռավորությունը չի խանգարում: Հիմա Հայաստանի քարտեզը պարզապես տեղանքներ չեն, նրա ամեն մի կետը սիրելի է ինձ համար, որովհետև այնտեղ ընկերներ ունեմ…

Roza Harutyunyan vayots dzor

«Աքասիաներու շուքին տակ»

Պատրաստվում եմ քննությունների։ Ամեն ինչ պատրաստ է, ես սովորել եմ 90 հարց։ Ընտիր է, շատ լավ կպատասխանեմ։ Մի րոպե… Ահ, էլի էս «աքասիաների շուքը» մնաց։ Մի 4 օր վերցնում եմ գիրքը, ժամերով կարդում, հասկանում եմ, որ երբեք չեմ սիրի էս աքասիաները, դնում եմ մի կողմ ու քնում։ 15 օրվա ընթացքում չկարողացա սովորել այդ բանաստեղծությունը։ Վերջին օրն է ու ես դեռ չեմ սովորել։ Նստեցի, որ սովորեմ, մեկ էլ մայրս եկավ, թե բա՝ հո 90-ի միջից էդ մեկը չի՞ ընկնի։ Գոնե սկսեմ ուրիշների ասածը լսել, դրեցի ու սկսեցի ասմունք լսել: Մեկ էլ էլի հայտնվեց մայրս: Այս անգամ էլ ասաց, որ իզուր չտանջվեմ։ Հազիվ սովորեցի առաջին երկու քառատողը։ Լավ, էլ չեմ սովորում։ 

Եկավ գրականության քննության օրը։ Տանից դուրս գալուց մամյրիկին սպառնացի՝ եթե էդ անգիրն ընկած լինի, մինչև գալս տնից գնա։
Դե, ես արդեն դպրոցում եմ։
-Առաջին երեք համարձակները,- ասաց իմ շատ սիրելի ընկեր Խաչատրյանը։

Վստահ քայլեցի, առանց վախենալու ու մտածելու։
-Մենակ էն աքասիաները չընկնի,- բոլորը ծիծաղեցին, բայց ես գիտեմ իմ գլխի գալիքը։

Հիմա ես քաշել եմ տոմսը ու սփրթնել։

-Կլինի՞ ես հինգ հատ տոմս պատասխանեմ։
Էլ չկարողացա ինձ զսպել ու սկսեցի լացել, որովհետև այդքան չարչարանքս մի բանաստեղծության պատճառով ջուրն ընկավ։ Չէի մտածում էն մյուս հարցերի մասին, ոովհետև անգիր գիտեմ բոլոր հարցերն իրենց վերլուծությամբ։ Աստված ջան, այդքա՞ն էլ անբախտ։ Դուրս եկա քննությունից ու զանգեցի մայրիկիս, զգուշացրեցի, որ տնից գնա։

Հիմա ես մտածում եմ, եթե ինձ ակացիաներ նվիրեն, կտամ նվիրողի գլխին։
Է՜, Միսաք Մեծարենց… Բա դա անելու բան է՞ր։ 20 ստացա, բայց այդ անգիրը երբեք չեմ կարդա։
Ժողովուրդ, վերջ տվեք լոտոներին ու քննությանը պատրաստվեք: