naira mkhitaryan

Յասամանի համով երազանքները

Փոքր էի, երբ իմացա, որ հինգ թերթիկ ունեցող յասամանը երազանքներ իրականացնելու կարողություն ունի: Թաղի երեխաներով հավաքվում էինք յասամանի ծառի շուրջն ու սկսում  փնտրտուքը: Փնտրում էինք հինգ թերթիկ ունեցող յասամանի ծաղիկ ու… Տարօրինակ կթվա, բայց պահում էինք երազանք ու կուլ տալիս այն: Արդյունքում տուժում էր մեր հարևանուհու յասամանի ծառը, որովհետև յասամանի՝ երազանքներ իրականացնելու կարողությանը հավատացողները շատ էին մեր մեջ, ու շատ էին նաև երազանքները: Մի ծաղկով չէինք բավարարվում, թեև ծաղիկները բավականին դառն էին: Կուլ էինք տալիս դառը ծաղիկներն ու պահում քաղցր երազանքներ. հավատում էինք, որ կատարվելու են, մանավանդ ես: Երևի յասաման շատ սիրելուց էր…

Յասամանի սեզոնն սկսվել է մեր գյուղում, ու ախորժակ պահողներ էլ, անշուշտ, կան: Ես էլ, անպայման փնտրելու եմ հինգ թերթիկ ունեցող ծաղիկ, երազանք եմ պահելու ու կուլ տալու ծաղիկը: Ես դեռ հավատում եմ յասամանի երազանքներ իրականցնելու կարողությանը. երևի պատճառն այն է, որ հավատում եմ երազանքիս:

harutyun hayrapetyan portret 2

Նյութ գրելու բաղադրատոմս

Ասեմ ձեզ, ընթերցվող նյութ գրելը ինձ համար բավականին երկար գործընթաց է։ Դրա համար մշակել եմ մի հետաքրքիր «բաղադրատոմս»։ Հիմնական օգտագործվող նյութերն են ՝ թուղթ, գրիչ, ականջակալներով երաժշտություն, նոթբուք և լավ մտածված թեմա:

Նախ, սկսենք թեմայի ընտրությունից: Պետք է ընտրել մի այնպիսի թեմա, որի մասին ուրիշները անգամ չեն մտածել։ Հետաքրքիր մի թեմա, որը կհրապուրի ընթերցողին։

Երկար մտածելուց հետո անցնում եմ գործի: Վերցնում եմ թուղթն ու գրիչը, միացնում եմ «մարմանդ» երաժշտությունը, և այդ երաժշտության տակ սկսում գրել:
Ողջ ընթացքում պետք է ուշադիր լինել, և նրա համար, որ նյութը «հում չմնա», և որ հանկարծ «չայրվի», ամեն ինչ չափի մեջ, մտքերը իրար հետևից շարադրել՝ առանց կաշկանդվելու: Ես օրինակ, գաղտնի բաղադրամաս էլ ունեմ, մի փոքրիկ գաղտնիք, բայց քանի որ որոշել եմ գրել՝ կբացահայտեմ:
Դա սերն է ու հոգին, սերը առ այն, ինչ անում ես, ու մի քիչ հոգի: Շատ չլցնես, հա, թե չէ՝ «կթափվի»: Հենց զգաս, որ պատրաստ է՝ ավարտել: Նյութը համարյա պատրաստ է:

Գրելուց հետո կարդում և ըստ ճաշակի «ավելացնում եմ» թախիծ կամ ուրախություն, որից այն ավելի «ախորժալի» է դառնում։ Իսկ վերջում ուղղակի հավաքում եմ համակարգչով և ուղարկում 17.am-ին։

Ահա և իմ ամբողջ գաղտնիքը։

syuzi babayan voskehat

«Լույս մանկանց»

Հերթական պարապմունքիս օրն էր: Որոշեցի չգնալ պարապմունքի և գնալ «Լույս մանկանց» ծրագրին: Նախ ասեմ, որ արդեն երկու տարի է մասնակցում եմ այդ ծրագրին  և կարող եմ վստահորեն ասել, որ այն ինձ վրա մեծ ազդեցություն է թողել:

Մի փոքր խոսեմ ծրագրի մասին: «Լույս մանկանց» ծրագիրը ծնվել է Արագածոտնի թեմի առաջնորդ Տեր Մկրտիչ եպիսկոպոս Պռոշյանի և «Դանիական-հայկական բարեգործական առաքելություն» հասրակական կազմակերպության ծրագրերի ղեկավար Նանե Խաչատրյանի ջանքերով: Իրականացվել է յուրաքանչյուր համայնքի քահանաների, երեցկանանց անձնվեր աշխատանքի և Երևանի պետական համալսարանի Աստվածաբանության ֆակուլտետի ուսանողների եռանդի և մեծ աշխատասիրության շնորհիվ: 2012թ. ապրիլ ամսին ազդարարվեց ծրագրի սկիզբը Արագածոտնի թեմի  Աշտարակ, Թալին, Ապարան քաղաքներում, Ագարակ, Ոսկեվազ, Մուղնի, Սաղմոսավան, Վարդենիս, Բյուրական և Ուջան գյուղերում: Ծրագրի ընթացքում քահանայի և երեցկնոջ կողմից հավաքագրված 20-25 երեխաները 12 ամիսների ընթացքում Աստվածաբանության ֆակուլտետի ուսանողների օգնությամբ սովորում են Ս. Գիրք, Հայ առաքելական եկեղեցու տոները և վարվեցողության կարգ եկեղեցում, ինչպես նաև ձեռագործ աշխատանքներ:

Շնորհալություն եմ ուզում հայտնել պատանյաց խմբի ղեկավար Տեր Զորայր քահանային, ինչպես նաև իր տիկնոջը՝ Զինա Անտոնյանին: Նրանց շնորհիվ  ահա այսօր ես ճանաչում եմ մեր եկեղեցին, նրա պատմությունը և դավանանքը:

arevik manukyan

Հրազդանյան լճակները

Գարնանային ցուրտ, բայց հաճելի օր էր։ Կարծեմ շաբաթ օր էր։ Դե, ինչպես սովորական մարդիկ, այդպես էլ ես, արթնացա, լվացվեցի, նախաճաշեցի և անցա տան գործերին։ Գործերի ընթացքում նայեցի պատուհանից, ու կարծես ցեխաջրերը լճակներ լինեին, անցնելով պատուհանից շարունակեցի աշխատել։ Արդեն ժամը 3-ը կամ 4-ը կլիներ, եկան ընկերներս և հրավիրեցին դուրս՝ խաղալու։ Դե ինչպե՞ս մերժեի ընկերներիս։ Արագ-արագ հագնվեցի, և իջանք բակ։ Սկզբում խաղացինք՝ «հալամուլա», «անուն գոռոցի», իսկ հետո գնացինք զբոսնելու։ Ես էի, Ալեքսն էր, Նարեն էր և Եվան։ Անեկդոտներ պատմելով զբոսնում էինք։ Ահա հասավ անեկդոտ պատմելու իմ հերթը։ Պատմեցի վերջացրեցի, Ալեքսին շատ էր դուր եկել, և անվերջ ծիծաղում էր։ Մեկ էլ հո՜պ, Ալեքսը ընկավ ցեխաջրերի մեջ։ Նարեն ծիծաղելով գոռաց․

-Ալեքսը ընկավ հրազդանյան լճակի մեջ, հա՜-հա՜…

Ես զարմացած հարցրի․

-Հրազդանյան լի՞ճ։

-Արև, ինչո՞ւ ես զարմանում, երբ անձրև ա գալիս, ու ցեխաջրեր են գոյանում, ես դրանք անվանում եմ լճակներ,- ասաց Նարեն։

-Վա՜յ, Նարե-Նարե,- ասացի ես ծիծաղելով, և մենք շարունակեցինք զբոսնելը, իսկ Ալեքսը վազեց տուն՝ հագուստը փոխելու։

Այս օրերին դարձյալ անձրևներ են սպասվում, «լճակները» էլի ափերից դուրս կգան:

Կակտուս լինե՞լ, թե՞ չլինել. այս է խնդիրը

Լուսանկարը՝ Անուշ Ջիլավյանի

Լուսանկարը՝ Անուշ Ջիլավյանի

Կակտուսների մասին երևի հոդված չկա 17.am-ում։ Քչերն են սիրում փշոտ բույսերը, որոնք հազվադեպ են ծաղկում։ Սիրում են կամ իմ նման ալարկոտները, որովհետև կակտուսներին հաճախ ջրել պետք չէ, կամ էլ համակարգչի մոտ, սեղանի մի անկյունում որպես զարդարանք օգտագործողները։ Մեղադրելու չէ, այնքան ծաղիկներ կան, որ տեսնում ես ու տեսքից ու բույրից հալվում, ուզում ես անընդհատ շնչել բույրը, բայց դե նրանք էլ շուտ թոշնում են, կամ կարծես բույրն էլ առաջվանը չի լինում։

Կակտուսները սկզբում վանող են և նրանց մեջ հետաքրքրություն, ուր մնաց՝ գեղեցկություն, գտնելը դժվար է ։ Բայց հոգատար վերաբերմունքից կակտուսները կարող են նաև ծաղկել, և այդ ժամանակ նրանք իրոք ուրիշ են։ Նրանց փշերը այլևս այնքան սարսափելի չեն թվում, որքան առաջ, իսկ ծաղիկների վառ գույնը, մոռացնել է տալիս այն միապաղաղ տպավորությունը, որ կարող էր թողնել ցողունի կանաչը։

Չգիտեմ, ինձ ինչն է գրավում կակտուսների մեջ, բայց հաճախ նոր վայրում առաջինը, որ նկատում եմ, ինչ-որ անկյունում դրված կակտուսներն են։ Այս լուսանկարի կակտուսներին գտա հագուստի խանութում, որտեղ ավելի հետաքրքիր ուրիշ ոչինչ չգտա։

Գրածս ուղղակի մտքեր են կակտուսների մասին, մարդկանց հետ կապ չունեն, միայն այնքանով, որ երբեմն ինձ կակտուս եմ զգում, բայց ո՞ւմ հետ չի պատահում։ Այնպես չէ՞:

Անձրևների, տարեվերջի ու շտապող ժամանակի մասին

Լուսանկարը` Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը` Անի Ղուլինյանի

Մի քիչ էլ, ու այս գարունն էլ կանցնի պատմության գիրկը: Օրերը, շաբաթները, տարիները հերթափոխում են իրար: Առաջ գոնե հասցնում էի այդ ընթացքի մեջ գլուխս բարձրացնել ու ֆիքսել տարեթիվը, հիմա անհնար է: Առաջ բոլոր օրերը իրար շատ էին նման, իսկ հիմա շատ են տարբեր:

Անձրև եկավ: Արդեն ամառը սկսվում է, բայց մենք մի խոնավ ջրափոսի ենք նման: Ուզում եմ առանց անձրևանոցի անտանելի ծանրության ման գալ, հաստ վերմակը փոխել բարակի, պատուհանը գիշերը բաց թողնել, ձմեռային հագուստները խցկել պահարանի խորքերը, ուզում եմ, բայց չեմ համարձակվում:

Լուսանկարը` Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը` Անի Ղուլինյանի

Ուսումնական տարին վերջանում է, հավանաբար լիքը ազատ ժամանակ կունենամ ու էլ տարբեր գործերը հետաձգելու համար «ժամանակ չունեմ»-ը պատճառաբանություն չի լինի: Լավ կլինի նաև, որ սկսեմ էլի շատ կարդալ, թե չէ՝ արդեն հինգից վեց գիրք սկսել ու այդպես էլ չեմ վերջացրել:

Լուսանկարը` Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը` Անի Ղուլինյանի

Կարդում եմ բոլորի նյութերը, ընկերներիս լուսանկարներն եմ նայում: Ուզում եմ Սյունիքում ապրել, սահմանմերձ գյուղում, Շրի Լանկայում, Գրենլանդիայի հարավային ափերին, ես ամեն տեղ եմ ուզում ապրել: Անձրևի ժամանակ, ավելի քան երբևէ, հասկանում եմ, որ տնից լավ տեղ չկա ու նաև, հնարավոր չէ ունենալ մեկ սիրելի երգ ամբողջ կյանքի ընթացքում:

Լուսանկարը` Անի Ղուլինյանի

Լուսանկարը` Անի Ղուլինյանի

Գիտե՞ք ինչու եմ մայիսը սիրում, որովհետև մայիսին գիտես, որ քեզ մի նոր, լավ բան է սպասվում`ամառը, գիտես նաև, որ մի վատ բան արդեն անցել է: Միայն մայիսին է ժամանակը հաճելի ու տանելի թվում, մնացած բոլոր ամիսներին այն կամ շատ արագ է կամ շատ դանդաղ:

Զայրույթի պահին

Լուսանկարը` Արաքս Ահարոնյանի

Լուսանկարը` Արաքս Ահարոնյանի

Երբ երկնքին նայելիս երկինք չես գտնում, այլ թվում է, թե վերևից ինչ-որ գորշ բան է գլխիդ կախ ընկել ու կարծես ջանում է ճնշել, հասկանում ես, որ գարնանը հատուկ մռայլ օրերից մեկն է։ Ինչպես մեզ էին ասում, երբ դեռ փոքր էինք՝ ամպերը հավաքվել են ինչ-որ հարց լուծելու:

Լուսանկարը` Արաքս Ահարոնյանի

Լուսանկարը` Արաքս Ահարոնյանի

Այսօր հերթական մռայլ օրն էր, վերևում ամբողջը գորշ երկինքն էր, որ անսպասելի ճայթում էր գլխավերևումդ: Վերջապես սկսվեց կատաղի անձրևը, սակայն եղանակի զայրույթը անձրևով չմեղմացավ, այլ ավելի կատաղի դրսևորվեց՝ կարկուտի տեսքով: Միշտ այդպես է, չէ՞, զայրույթի պահին տուժում են նաև անմեղները, իսկ այս դեպքում այդ անմեղները գյուղացիներն են: Եղանակի զայրույթը սպանում է մարդկանց գուցե թե վերջին հույսը:

Լուսանկարը` Արաքս Ահարոնյանի

Լուսանկարը` Արաքս Ահարոնյանի

Նոր ծաղկած ծառերը կամ չհասած պտուղները թափվում են գետնին: Կարկուտը գյուղացու սիրտն է դաղում: Հերթական դաժան գարնանային կարկուտը, որ գյուղացուց խլեց բերքի մեծ մասը:

ruzanna stepanyan

Քննություններից առաջ

Ավարտին է մոտենում ևս մեկ ուսումնական տարի։ Նախորդ տարիներին անհամբեր սպասում էի , թե երբ է գալու այդ բաղձալի օրը։ Սակայն այս տարի պատկերը հակառակն է։ Երևի այն պատճառով , որ ավարտում եմ 9-րդ դասարանը , ունեմ քննություններ, դասարանը կգնա տարբեր հոսքեր, և մեծ մասի հետ այլևս նույն դասարանից չենք լինի։

Ամենից շատ ինձ անհանգստացնում են տարեվերջյան քննությունները։ Քննությունների կարգը փոխվել է` հիմնականում բոլորը բանավոր է։ Դասարանցիներով հաճախ նստում և զրուցում ենք.

-Խոխենք, հունցընք տալո՞ւ քննությունները։

-Իի, վեջեդս տիրա՞ծ։ Էնքան պենի մեջավ ըք անց կացած, քննությունը հինչա՞, որ տաք վեչ։

Հարց ու պատասխանից երևի հասկացաք, որ ես ապրում եմ Կապանում…

Մինչև քննությունների ավարտը վախը սրտներումս է լինելու`առաջին անգամ պետք է բանավոր քննություն տանք։ Վստահ եմ, որ բոլորս բարձր միավորներ կստանանք, կփոխադրվենք 10-րդ դասարան և հանգիստ շունչ կքաշենք, բայց մինչ այդ որոշեցի հարցնել ընկերներիս և իմանալ, թե նրանք ինչպես են պատրաստվում քննություններին և ինչ մասնագիտություն են ընտրել.
-Պատրաստվու՞մ եք տարեվերջյան քննություններին:
-Այո,պատրաստվում եմ,- պատասխանում է դասընկերուհիս՝ Սվետլաննա Մարկոսյանը:
-Արդյո՞ք վախ ունես:
-Հա, մի քիչ, որովհետև ժամանակը սուղ է:
-Անհանգստացնո՞ւմ է այն փաստը, որ քննությունները դարձել են բանավոր:
-Այո, քանի որ նախկինում երբեք չեմ ունեցել բանավոր քննություն:
-Արդեն ընտրե՞լ ես ապագա մասնագիտությունդ:
-Այո: Միջազգային հարաբերություններ՝ հանրային կառավարում:
-Որտե՞ղ ես պատկերացնում քո ապագան: Կկարողանա՞ս արդյոք գտնել համապատասխան աշխատանք:
-Ապագաս պատկերացնում եմ արտերկրում, քանի որ այնտեղ ավելի մեծ հետաքրքրությամբ կաշխատեմ:
Լավ իմանալով, որ համադասարանցիս՝ Ալիսա Գրիգորյանը, հաճախում է կարատեի, որոշեցի նրա հետ նույնպես խոսել մասնագիտական կողմնորոշման մասին.
-Ալիսա, ինչո՞վ ես զբաղվում ազատ ժամանակ:
-Ազատ ժամանակ զբաղվում եմ սպորտով՝ կարատեով:
-Ի՞նչ նախասիրություններ ունես:
-Հաճախում եմ կարատեի պարապմունքների, լսում եմ երաժշտություն:
-Ի՞նչ ես ցանկանում դառնալ ապագայում:
-Սպորտսմեն:
-Հայաստանո՞ւմ ես տեսնում քո ապագան:
-Ոչ: Վստահ եմ, որ մեծ հաջողությունների կհասնեմ արտասահմանում:

Շուտով քննությունները կսկսեն, հետո՝ կբաժանվենք տարբեր հոսքերի, կգնանք այլ դասարաններ ու դպրոցներ, և ժամանակը ցույց կտա, թե ով, որտեղ և ինչպես շարունակեց իր կյանքը, հասա՞վ արդյոք իր երազանքին:

svetlana davtyan

Չեմ սիրում քո շանը

Արևոտ օր էր: Դպրոցում դասերը շուտ վերջացնելուց հետո չէինք ուզում գնալ տուն, և քույրիկիս հետ որոշեցինք այցելել ընկերուհուս: Ճանապարհին զանգեցի ընկերուհուս, ասաց, որ տանը մենակ է:

-Ուխ, ինչ լավ ա. տանը մենակ կմնանք վերջապես:

Բայց երբ մտանք ներս, ինչ-որ մեկի հետ էր խոսում ընկերուհիս:

-Վարդ, բա ասացիր՝ մենակ ես տանը:

Խոսելով առաջացա ու տեսա, որ ընկերուհիս խոսում է իր շան հետ: Նրա շունը շատ է ուտում ու ոչինչ չի անում, անգամ չի հաչում: Շունը ոչ ոքի մոտ չի սիրում գնալ, բայց չգիտեմ ինչու, ինձ տեսնելիս վազում է մոտ, ասես գիտի, որ իրեն չեմ սիրում՝ դրա համար է մոտ գալիս:

-Վարդ, հեռու տար քո Մուռկային: Գիտես, որ չեմ սիրում:

Իսկ ընկերուհիս ամեն անգամ ինձ ստիպում էր, որ սիրեմ շանը:

Այդ հանդիպումից մի քանի օր անց դուրս եկա տնից, որպեսզի գնամ խանութ, և ճանապարհին եղավ այն, ինչ չէի ուզում: Վարդի շունը դուրս եկավ իմ առաջ: Ես շատ բարկացա և մի լավ խփեցի շանը, և խեղճը մի կերպ քայլելով հեռացավ: Շարունակեցի ճանապարհս: Վերադառնալու ժամանակ ճանապարհին դիմացս դուրս եկան երկու հսկա շներ: Շատ վախեցա, իրականում արդեն պատրաստվում էին կծել, երբ հայտնվեց իմ փրկիչը: Այն շունը ում ես չէի սիրում ժամանակին, փրկեց ինձ պարզապես: Այդ պահից շնիկին տարա մեր տուն, խնամեցի, և երբ ընկերուհիս եկավ և տեսավ, աչքերին չէր հավատում: Այդ պահից ի վեր ես սկսեցի սիրել Մուռկային, իսկ ընկերուհիս կատակելով ասաց.

-Դա քեզ հետ պետք ա շուտ պատահեր:

zara gevorgyan

Հարցը

Երբեք տանը մենակ լինելու առիթը բաց  չեմ թողնում բարձր երաժշտություն լսելու համար, և այդ օրն էլ բացառություն չէր: Բայց մի սովորություն ունեմ. հենց միացնում եմ երաժշտությունը, պիտի գոնե մի պահ պատուհանից դուրս նայեմ: Երբ մոտեցա պատուհանին, տեսա մի քանի երեխաների, ովքեր խաղում էին միմյանց հետ, իսկ նրանցից ոչ հեռու հորեղբորս աղջիկն էր մեր հարևանի փոքրիկ տղայի հետ կանգնած: Նրանք ձեռքերով ու ոտքերով միմյանց ինչ-որ բան էին բացատրում, ես էլ մտածեցի, թե վիճում են, արագ-արագ դուրս եկա տանից և գնացի նրանց մոտ:

-Երեխեք, ի՞նչ ա եղել: Ինչի՞ չեք խաղում:
-Քուրիկ, էն վատ մարդիկ էն սարի հետևն են,- հարցրեց հարևանիս տղան:
-Ի՞նչ վատ մարդ, արև ջան:
-Որ սպանում են մեր զինվորներին,- տխուր պատասխանեց հարևանիս տղան:
Նրա այդ հարցից քարացա տեղում կանգնած, աչքերս էլ լցվեցին, մի կերպ սթափվեցի, որ պատասխանեմ նրա հարցին:
-Չէ,Հակոբիկ ջան, իրենք հեռու են: Մեր զինվորներն էլ մեզ պաշտպանում են իրենց կյանքի գնով:
-Զարուհի քուրիկ, դու էլ մի լացի: Ես էլ հենց մեծանամ, ուժեղ զինվոր  կդառնամ ու կպաշտպանեմ բոլորին:
-Դու արդեն ուժեղ ես, որովհետև հայ ես, պստիկ ջան, իսկ հիմա վազեք խաղալու:
Ես էլ սկսեցի ժպտալ, բայց տխուր էի. ինչո՞ւ պիտի երեխաները պատերազմի մասին մտածեն: