mariam tonoyan

Կարդալու քո՛ հերթն է․․․

Մի անգամ Սևանի ափին, ես և ընկերուհիս` Սոնյան, ավազներով նկարչություն էինք անում, երբ ձեռքիս կտրուկ շարժումից ավազահատիկները թռան Սոնյայի աչքերի մեջ: Նա երկու ձեռքով ամուր փակեց աչքերը, ապա զայրացած ինձ նայեց: Կռահելով նրա մտադրությունը՝ արագ ոտքի կանգնեցի ու բղավեցի.

-Թե կարո՞ղ ես, բռնի՛ր:

Սոնյան, ով արդեն պատրաստվել էր վազելու, ակնթարթորեն սլացավ հետևիցս: Ես վազում էի ամբողջ ուժով, պարբերաբար հետ նայելով, որպեսզի չափեի իմ ու Սոնյայի միջև եղած տարածությունը: Երբ ևս մեկ անգամ փորձեցի հետ նայել ու հաղթական խոսքերով զայրացնել ընկերուհուս, հանկարծ՝ ոտքս ինչ-որ բանի դիպավ ու վայր ընկա՝ ավազների մեջ: Սոնյան քրքջալով ինձ մոտեցավ, մեկնեց ձեռքը, այնինչ ես, ավազների մեջ ծունկի եկած, թափ էի տալիս ավազը մազերիս ու շորերիս վրայից: Հետ նայեցի ու նկատեցի, որ Սոնյայի ձեռքին ինչ-որ գիրք կար, որը տարակուսանքով դեսուդեն էր շրջում:
-Ի՞նչ է դա,- դժգոհ հարցրեցի ես:
-Այստեղ էր ընկած, սրա պատճառով ընկար,-բացատրեց նա:

-Տո՛ւր, տեսնեմ:

Դա մի տարօրինակ գիրք էր՝ լավ պահպանված կազմով, բայց ցիրուցան եղած ու պոկված էջերով: Կազմին նկարված էր կանաչավուն դեմքի երանգով վախենալու ինչ-որ արարած` սուր ժանիքները աղջկա պարանոցը խրած: Սկզբում սարսափեցինք, հետո սկսեցինք էջերը դասավորել հերթականությամբ: Ոչ մի էջ չի պակասում: Տեսնես ո՞ւմ է պատկանել գիրքը, ինչո՞ւ էին պատռել այն… Գիրքը ռուսերենով էր գրված, իսկ վերնագիրը` «Վամպիրներ»։ Վերադարձրի Սոնյային, թող կարդա:

Արդեն Գավառ էինք վերադարձել, երբ գիրքը ձեռքին Սոնյան մեր տուն եկավ:
-Հիմա կարդալու քո հերթն է: Տարօրինակ է…
-Չլինի՞ հավատացել ես,- ծիծաղեցի ես:
Գիրքն արդեն իձ մոտ էր մնալու: Սկսել էի կարդալ: Սկզբում ամեն ինչ սովորական էր թվում, հետո փոքր ինչ լարվածություն առաջացավ, երբ գրքում ամեն օր մարդիկ էին մահանում, երբ կարդում էի կարմիր աչքերով, գունատ ու արյունով սնվող մարդկանց մասին, որոնք, ինչպես պարզվեց՝ վամպիրներ էին:

Սոնյան չսխալվեց, ես չափազանց դյուրահավատ էի դարձել, կամ էլ հեղինակն էր դիպուկ շարադրել, քանի որ իրոք սարսափում էի որոշ հատվածներ կարդալիս կամ երբ սենյակս էի մտնում ու հայացքս դիպում էր այդ գորշ գրքի կազմին: Գիրքն ավարտելուց հետո վերջապես հանդիպեցի Սոնյային.
-Չէ՛, այնքան էլ վախենալու չէր: Ես ինչ-որ բան եմ պարզել: Կարդա հեղինակի անունը:
-Բ. Օլշեվրի:
-Մեր ժամանակը վատնեցինք հեքիաթ կարդալու վրա: Նայիր, թե ինչ է նշանակում նրա կեղծանունը. «Б»-ն բարոն բառի հապավումն է: Միացնե՞նք իրար: «Болшеври» ինչպես ռուսերենով կլիներ` «Больше ври» (շատ խաբիր) արտահայտության մեջ: Սա էլ քեզ ապացույց:

Իրատեսորեն մոտենալով հարցին՝ փորձեցինք ցրել ի հայտ եկած կասկածները: Բայց, այնուամենայնիվ, չենք հասկանում այն հեղինակներին, ովքեր իրենց գրքերում գրում են երևակայական կերպարներով ամփոփված՝ սարսափազդու դիպաշար: Ի վերջո, գիրքը պետք է ընթերցողին ինչ-որ բան սովորեցնի:

Լուսանկարչությունը և Գյումրին

IMG_1990-6Փետրվարի 18-ից մարտի 4-ը «ԿԱԶԱ» շվեյցարական մարդասիրական հիմնադրամի «Էսպաս» կենտրոնում բացվել է «Լուսանկարչությունն ու Գյումրին» ցուցահանդեսը:  Մինչ ցուցահանդեսի բացումը մենք զրուցեցինք  «Լուսանկարչությունն ու Գյումրին» ծրագրի պատասխանատու Սոնա Անդրեասյանի հետ:  

IMG_1879-2-Պատմեք Ձեր աշխատանքի մասին, որտե՞ղ եք հիմա աշխատում:

-Աշխատում եմ «Կազա» շվեյցարական մարդասիրական կազմակերպության Գյումրու կենտրոնում: Ցուցադրված բոլոր լուսանկարները արվել են հենց Գյումրիում իրականացվող ծրագրի շրջանակներում: Ծրագիրը կոչվում է «Լուսանկարչությունն ու Գյումրին» և իրակացվում է այնտեղ գործող երեխաների ու դեռահասների զարգացման ծրագրի շրջանակներում: Ես վարում եմ լուսանկարչության դասընթացներ, հիմնական գործունեությունս դա է: Արդեն ինն ամիս է, ինչ աշխատում եմ Գյումրիում, ծրագիրը մեկնարկել է 2016 թվականի հունիսին:

IMG_2005-8-Ովքե՞ր են մասնակցում դասընթացներին:

-Մասնակցում են հիմնականում դեռահասների զարգացման ծրագրի այն մասնակիցները, ովքեր ցանկացել են նաև հաճախել ֆոտոյի դասընթացներին:

IMG_1989-5-Ինչպե՞ս առաջացավ ցուցահանդես կազմակերպելու գաղափարը:

-Ցուցահանդեսից խոսելուց առաջ, պետք է խոսեմ ծրագրի սկզբնական նպատակի մասին: Ծրագիրը կոչվում է «Լուսանկարչությունն ու Գյումրին», որովհետև տասնամյակներ շարունակ, երբ խոսում էին Գյումրու մասին, ասում էին, որ այն արվեստի ու արհեստի քաղաք է: Եվ այդ արվեստների շարքում, իհարկե, իր տեղն ունի նաև լուսանկարչությունը: Առհասարակ, եթե Հայաստանում խոսենք լուսանկարչության ստեղծման ու զարգացման մասին, պետք է նշենք հենց Գյումրի քաղաքը, քանի որ առաջին լուսանկարիչները և լուսանկարչատները հենց Ալեքսանդրապոլում են եղել: Ծրագրի նպատակներից մեկն էլ այն է, որ փորձենք Գյումրիում լուսանկարչական կյանքի ակտիվացմանը նպաստել, մարդկանց մոտ հետաքրքրություն առաջացնել այդ արվեստի նկատմամբ: Քանի որ լուսանկարչությունը հիմա շատ տարածված է, ծրագրի նպատակներից դարձավ նաև երեխաներին ցույց տալ, թե որն է գեղարվեստական լուսանկարչությունը: Այսինքն՝ լուսանկարների տեղատարափից կարողանալ առանձնացնել գեղարվեստական լուսանկարները և հասկանալ, թե ինչ չափանիշներով դրանք կարող են համարվել գեղարվեստական: Ծրագրի շրջանակներում մենք ուսումնասիրում ենք լուսանկարչության ստեղծման ու զարգացման պատմությունը, թե ինչ փուլեր է այն անցել, ինչ ժանրեր կան, ինչ լուսանկարիչներ կան: Ընթացքում նաև լուսանկարներ ենք անում՝ ըստ հանձնարարությունների: Օրինակ՝ եթե ուսումնասիրել ենք դիմանկարի ժանրը, դիմանկարներ ենք անում:

IMG_1984-4Ցուցահանդեսը ծրագրի այս փուլի վերջնակետն է: Այստեղ ներկայացված է 4 ամսիների աշխատանքներից կազմված ժողովածուն, ցուցադրված են առաջին խմբի երեխաների լուսանկարները (կան մի քանի խմբեր): Գյումրիում հիմա կա նաև մեկ այլ խումբ ավելի մեծերի՝ ուսանողների համար:

IMG_2004-7-Ինչ դժվարություններ են եղել թե՛ Երևանից Գյումրի տեղափոխվելու, թե՛ զուտ աշխատանքի հետ կապված:

-Դժվարություններ մտաբերել չեմ կարողանում, որովհետև երբեք դրանցից չեմ վախեցել: Իսկ Գյումրին շատ եմ սիրում, հակառակ դեպքում հիմա այնտեղ չէի լինի: Մի քիչ բարդ է մեծերի հետ աշխատելը, քանի որ նրանք արդեն ինչ-որ պատկերացումներ ունեն լուսանկարչության, կյանքի վերաբերյալ, դժվարությամբ են ընդունում քո ասածը: Իրենք արդեն իրենց մտքերն ունեն, իսկ դու գալիս ու ասում ես, որ մի որևէ բան իր մտածածի պես չէ, կարող է ուրիշ ձևով էլ լինել: Հատկապես գյումրեցիները դժվարությամբ են ընդունում դա, քանի որ մի քիչ համառ են: Իսկ փոքրերի հետ լավ է այն, որ դեռ ձևավորման փուլում են գտնվում ու հենց այդ ժամանակ էլ դու խոսքով կարողանում ես ներազդել նրանց ձևավորման վրա:

IMG_1919-3-Ի՞նչն է Ձեզ ոգևորում կամ թևեր տալիս այս աշխատանքում:

-Թևեր է տալիս այն, որ դու փորձում ես երեխաների հետ կիսվել այն փորձով ու գիտելիքներով, որն ունես այդ բնագավառում, և նրանք դրան արձագանքում են: Քո աշխատանքի արդյունքը ինչ-որ չափով տեսնում ես: Ինձ համար շատ կարևոր է, որ երեխաները առաջին հերթին մտածել սովորեն և պատասխանատվության զգացում ունենան այն աշխատանքի հանդեպ, որն անում են: Այսինքն՝ երբ լուսանկարում ես, հասկանաս, թե ինչ միտք ես դրել լուսանկարի մեջ, ինչ ես փորձում դրանով ասել: Հիմա, երբ ցանկացած ինֆորմացիա շատ հասանելի է դարձել, մարդիկ սկսել են իրենց գործի արժեքը չզգալ, անընդհատ վերցնողի ու պահանջողի դերում են: Պետք է կարողանաս նաև ինքդ կյանքին ինչ-որ բան տալ՝ միայն վերցնելու ու պահանջելու փոխարեն: Ինձ համար գլխավոր նպատակ է եղել այն, որ երեխաները հասկանան, որ եթե քաղաքում կա որևէ խնդիր, իրենք էլ կարող են այդ խնդրին ինչ-որ կերպ արձագանքել:

IMG_1907-2-Ի՞նչ ապագա պլաններ ունեք:

-Դեռևս բոլոր պլաններս կապված են այս ծրագրի հետ, շարունակելու ենք աշխատանքները: Հաջորդ ցուցահանդեսը կլինի երևի հունիսին: Սեպտեմբերից արդեն կաշխատեմ մեկ այլ ծրագրով, արդեն երաժշտական:

-Ի՞նչ տվեց Ձեզ այս ծրագիրը, նախկինում փորձ ունեի՞ք երեխաների հետ աշխատելու:

-Երեխաների հետ աշխատելու փորձ ունեցել եմ միայն կոնսերվատորիայում սովորելու տարիներին: Բայց դա էլ երաժշտական փորձ էր, մեր դասընթացներից մեկն էր: Այդ ժամանակվանից էլ զգացել եմ, որ երեխաների հետ աշխատել շատ եմ սիրում: Աշխատանքը, իհարկե, շատ բան է տալիս: Նույն հարցի շուրջ երեխաները կարող են շատ տարբեր կարծիքներ ու պատկերացումներ ունենալ: Երեխաների հետ շփումը շատ զարգացնում ու շատ հարստացնում է:

-Քանի՞ հոգի է մասնակցել դասընթացներին:

-Ընդհանուր՝ մոտ 15 հոգի, բայց հիմնական հաճախող երեխաները 9-10 հոգի են: Այս ցուցահանդեսին ներկայացված են 7 հոգու աշխատանքներ:

-Երեխաները մասնակցո՞ւմ են ֆոտոների ընտրությանը:

-Ֆոտո անելուց հետո, մենք միշտ ամբողջ խմբով նստում, նկարները հերթով նայում և քննարկում ենք՝ որ ֆոտոն է լավը, որը՝ ոչ, և ինչու: Այդպես էլ լուսանկարներն են ընտրվում, որոնք նաև գնում են արխիվ: Այս անգամ ընտրությունը այդպես ենք կատարել:

IMG_1946-3-Հիմնականում ի՞նչ են սիրում նկարել երեխաները:

-Տարբեր նախասիրություններ ունեն: Կան մարդիկ, ովքեր սիրում են դիմանկարներ անել, կամ բնանկարներ: Երեխաներից մեկը՝ Արփին, կարծում եմ դոկումենտալ ֆոտոյով կարող է զբաղվել հետագայում, քանի որ սիրում է ուսումնասիրել, տնտղել ամեն ինչ:

-Ցուցահանդեսը ի՞նչ թեմայով է:

-Կոնկրետ ուղղվածություն կամ թեմա չկա, որի շուրջ աշխատել են երեխաները, ներկայացված են հավաքական աշխատանքներ: Այդ պատճառով էլ ցուցահանդեսը կոչել ենք հենց ծրագրի անունով՝ «Լուսանկարչությունն ու Գյումրին»:

Ցուցահանդեսին մասնակցում էին նաև լուսանկարների հեղինակները, որոնց հետ նույնպես զրուցեցինք:

Լուսանկարը՝ Արսեն Վարդանյանի

Լուսանկարը՝ Արսեն Վարդանյանի

-Ես Արսենն եմ, ինձ համար լուսանկարչությունը ավելի շատ բացահայտում էր: «Կազա» հիմնադրամում շատ խմբակների էի հաճախում: Սկսեցի հաճախել նաև լուսանկարչության և շատ մեծ բացահայտումներ արեցի: Հիմա ես գիտեմ, թե ինչ է գեղարվեստական լուսանկարչությունը, աշխատում եմ և փորձում եմ արդյունք ստանալ: Խմբակին հենց սկզբից չեմ հաճախել, եկել եմ կեսից ու հիմա հույս ունեմ լրացնել բաց թողածը: Իմ սեփական ֆոտոապարատը չունեմ, լինում է՝ ընկերներից եմ վերցնում, կամ բարեկամներից: Կարծում եմ, ֆոտոապարատը այդքան էլ կարևոր չէ, ինչքան գաղափարը, որը դու փորձում ես ներկայացնել: Իսկ ֆոտոապարատը միայն որակն է ապահովում:

Լուսանկարը՝ Անի Հմայակյանի

Լուսանկարը՝ Անի Հմայակյանի

-Ես Անի Հմայակյանն եմ, 14 տարեկան: Սկզբում լուսանկարչության դասընթացին մասնակցելը ուղղակի զբաղմունք ու հետաքրքրասիրություն էր, չէի էլ մտածում, որ կարող եմ շարունակել ու հետագայում ցուցահանդեսի էլ մասնակցել: Դասընթացներին հաճախելուց մեկ շաբաթ հետո արդեն հասացա, որ լուսանկարչությունը այն չէ, ինչ բոլորն են մտածում: Այն մի ուրիշ աշխարհ է, որտեղ ամեն ինչ յուրահատուկ է: Լուսանկարչությունը արդեն իմ կյանքի անբաժանելի մի մասն է դարձել, և ինչ էլ լինի, ես չեմ մոռանա այն աշխատանքը, որը կատարեցինք մենք: Իմ բոլոր լուսանկարները ունեն մի նմանություն՝ խոսքի ազատության գաղափարը: Սիրում եմ նկարել սև ու սպիտակ, որովհետև այդպես ավելի ցայտուն է երևում լուսանկարի իմաստը:

IMG_1900-Ես Անգինն եմ, ծրագիրն ինձ տվել է նոր հայացք, նոր պատկերացումներ: Դասընթացներից առաջ լրիվ ուրիշ կերպ էի վերաբերվում առօրյայիս, շրջապատիս, իսկ հիմա ուրիշ աչքերով եմ նայում այդ ամենին: Լուսանկարներիս հիմնական գաղափարը ազատությունն է: Նկարում եմ սև ու սպիտակ, որովհետև կարևորում եմ իմաստը և ոչ թե գույնը:

Լուսանկարը՝ Հովհաննես Սարգսյանի

Լուսանկարը՝ Հովհաննես Սարգսյանի

-Ես Հովհաննեսն եմ: Մինչ լուսանկարչության դասընթացները, արդեն հաճախում էի «Կազա» կենտրոն: Սիրում եմ լուսանկարչությունը, որովհետև այն հնարավորություն է տալիս շատ պահեր անմոռաց դարձնել, կանգնեցնել ակնթարթը ու ավելի հետաքրքիր դարձնել: Ավելի շատ սիրում եմ դիմանկարներ անել:

Լուսանկարը՝ Արփի Բարսեղյանի

Լուսանկարը՝ Արփի Բարսեղյանի

-Ես Արփին եմ, 13 տարեկան եմ: Ավելի շատ սիրում եմ նկարել կենդանիների, քան մարդկանց: Շատ վաղուց լուսանկարչության խմբակ էի փնտրում, որ հաճախեմ, մայրիկիս միշտ խնդրում էի ինձ տանել տարբեր ցուցահանդեսների: Երբ բացվեց լուսանկարչության խմբակը, շատ ուրախացա: Բացի գիտելիքները, այն ինձ տվել է նաև շատ լավ ընկերներ:

Լուսանկարը՝ Լուսինե Չաքմիշյանի

Լուսանկարը՝ Լուսինե Չաքմիշյանի

-Ես Լուսինեն եմ, 14 տարեկան: Լուսանկարներս արել եմ Գյումրիում: Ես էլ մինչ խմբակի բացվելը հաճախում էի «Կազա»: Երբ իմացա խմբակի մասին, շատ հետաքրքրված էի: Սկսեցի հաճախ կառույցներ, քան բնություն:

Angelina Karapetyan

Մայրենի լեզվի միջազգային օր

Գիրք նվիրելու, Բարության տոներին հաջորդում է Մայրենի լեզվի միջազգային օրը: Նկատեցի՞ք, որ այդ երեք տոների միջև կապ կա: Քանի որ փետրվարի 21-ը Մայրենի լեզվի միջազգային օրն է, ցանկանում եմ հայոց գրերը ստեղծելու մասին գիտելիքներս հանձնել ձեզ:

Լեզուն մեր կյանքի, ինքնահաստատման առաջնային պայմանն է։ Մարդն օգտագործում է մայրենի լեզուն իր իսկ ծծնդյան առաջին ճիչի վայրկյաններից: Դեռևս վաղ ժամանակներում ստեղծվել է հայոց լեզուն, որը պատկանում էր ինքնուրույն լեզուների շարքին: Սակայն հայերեն կայուն գիր չունենալը վնաս էր հասցնում եկեղեցուն, նրա դիրքի ամրապնդման և ինքնուրույնության պահպանման համար պահանջվում էր, որ եկեղեցին հոգևոր արարողություններն իրականացնի ազգային լեզվով:

Մինչ Մաշտոցյան գրի ստեղծումը գոյություն ունեին նախամաշտոցյան` դանիելյան գրերը, որոնք գտնվում էին անմշակ վիճակում: Ըստ Մովսես Խորենացու` Վռամշապուհ արքան տեղյակ էր դանիելյան գրերի գոյության մասին: Այդ լուրը նա հայտնում է Մեսրոպ Մաշտոցին և Սահակ Պարթևին։ Նրանց ուրախությունը անսահման է լինում։ Փորձում են մշակել և դարձնել ազգային գիր: Սակայն դանիելյան այբուբենի տառերն ունակ չէին վանկ առ վանկ արտահայտելու հայերեն բառերի հնչյունները, այդ իսկ պատճառով երկու ուսուցիչները համախմբվեցին և նպատակ դրեցին ստեղծել նորը:

Մաշտոցը տառերը ստեղծում է Եդեսիայում: Ըստ իր աշակերտ Կորյունի` Մաշտոցին «Աստծուց շնորհվեց գրեր ստեղծելու բախտը և նա իր սուրբ աջով ծնունդ տվեց հայոց տառերին», որոնք 405 թվականին են ստեղծվել: Մաշտոցը հայոց տառերը տեսնում է հոգու աչքերով, տեսիլքի մեջ․․․

Մեծ ջանքերով մեր առաջին ուսուցիչները ստեղծեցին հայոց պետականությունը, մշակույթը, եկեղեցին և հայոց ազգը պահպանող մի հարստություն`գիրը, որից սերմանվեց նաև գրականությունը: Հայերենը համարվում է ամենագեղեցիկ, բարդ և իր մեջ բազում նրբություններ պարունակող լեզու:

Մեծագույն ցանկությունս է, որ մեր լեզուն մնա հայոց ազգին պահպանող շարժիչ ուժը: Կցանկանայի նաև, որ օտարերկրյա դպրոցներում նույնպես դասավանդեին հայոց լեզուն, որ մեր լեզուն էլ դառնար միջազգային։ Մեծ ակնկալիքներ ունեմ այս հարցի շուրջ:

arxiv

Այստեղ ես տանն եմ

Հնչեց դպրոցի զանգը, ես արթնացա: Պարզվում է, որ ոչ թե դպրոցի զանգի ձայնից եմ արթնացել, այլ հացի փռի դռռոցի ձայնից, որը երազիս մեջ, իբրև սարսափ-ձայն, հնչում է ճիշտ դպրոցի զանգի նման: Քնաթաթախ մոտենում եմ պատուհանին, բացում ու դուրս կախվում: Տարածվում է թարմ հացի հոտը: Քիչ հետո հնչում է երկրորդ զանգը՝ կանաչ մեքենայի ազդանշանը:

Հիմա դպրոցի ճանապարհին եմ, որը հիշեցնում է շինհրապարակ՝ քարքարոտ, վնասված խողովակաշարերի ջրով ողողված: Այս «կանաչ» ու դեպի գիտությունը տանող ճանապարհով ինձ հետ միասին շատերն են անցնում:

-Բարև, Մանե,- ինձ է նայում ժանգագույն մազերով մի դեմք, որը խանձված եգիպտացորեն է հիշեցնում,- Սոնան դասի գալո՞ւ է:

Քրոջս դասընկերն է:

-Այո, հիմա կիջնի, մազերն է սանրում:

Առաջ եմ գնում, որտեղ գրեթե միշտ տեսնում եմ դասընկերոջս՝ լույսով ողողված դեմքը:

-Բարև:

-Բարև,- քնկոտ ձայնով ողջունում եմ:

Ես նրան շատ եմ հարգում ու սիրում: Նա իմ ամենամոտ ընկերն է:

Հիմա դասից վերադարձել եմ: Ժամը երկուսն է, խոհանոցում խաղաղ ճաշում եմ: Իսկ պատուհանիս տակ.

-Պապ, Աշոտին ասա հեծանիվն ինձ տա:

-Այ տղա, հեծանիվը տուր Գևորգին:

Նախաճաշեցի: Հիմա գազօջախի մոտ ցցված՝ սուրճ եմ եփում: Դրսում.

-Այ տղա, Տիգրան, տուն արի: Արի, դաս արա,- մեր հարևանուհու ձայնը դուրս է թռչում պատուհանից և քիչ է մնում՝ ձայնին հետևի և ինքը՝ հարևանուհին:

-Հա, մամ, հիմա գալիս եմ:

Սա ամենահետաքրքիր պահն է. պետք է Մուշին դուրս իջեցնեմ: Երբ սայլակի մեջ մի կերպ հանգիստ գտած եղբորս թաղամասի հետ եմ ծանոթացնում, գժի եմ նմանվում, քանի որ սայլակ վարել չգիտեմ: Անցնում եմ տղաների «լավագույն տասնյակի» կողքով: Այդ կազմի մեջ են Ծիտը, Մխոն, Բիձան, Աբոն… (շարունակությունը չգիտեմ):Նրանց չեմ սիրում բոլորովին, հատկապես՝ Աբոյին, որովհետև «տասնյակում» առաջինն է, իսկ իմ կարծիքով՝ առաջին տեղը պետք է գնած լիներ խանութպան-ավագանի Արոն: Եղբորս «ջիպը» ջարդուխուրդ անելով՝ առաջ եմ գնում: Այդ ժամերին մանկապարտեզի բակում միշտ տեսնում եմ ընկեր Արուսին՝ բարության ու հեքիաթների թագուհուն: Նրա՝ ծիծաղից առաջացած կնճիռներն ինձ հիշեցնում են «Ծիլիմոնի հեքիաթը», որն ինձ էր ուղեկցում մինչև աչքերս փակվելը: Շատ եմ սիրում ընկեր Արուսին: Նա հիմա ուրիշներին է պատմում, բայց, չգիտեմ, հեքիա՞թ, թե՞ Զոռոյի արկածները:

-Ատո,- մատը տնկած՝ բլբլում է Մուշը:

Նրա ձայնից արթնանում եմ: Հիմա տանն եմ, ժամը վեցն է: Խոհանոցում դաս եմ սովորում, համենայն դեպս, սեղանիս վրայի գրքերն ինձ են սպասում:

-Պապ, Գևորին ասա, թող հեծոն ինձ տա:

-Տիկո տղա, շուտ տուն արի,- Նառա մորաքույրն է:

-Ա՜, չեմ գալիս:

-Այ տղա…,- գնաց…

Գրքերս ինչպես որ շարված էին, այնպես էլ մնացին շարված, միայն թե հիմա ժամը ութն է:

-Մի տուն արի, Տիգրան տղա, քո վերջը կտեսնես…

Իմ փողոցի մասին շատ բան չեմ կարող պատմել, որովհետև ողջ օրը «դաս եմ անում», դուրս չեմ իջնում ու հիմա էլ ժամանակ չունեմ, որ պատմեմ, որովհետև շատ դաս ունեմ սովորելու:

Մեր թաղամասից տեղափոխվելու ենք շուտով: Բայց ես կկարոտեմ իմ ձանձրալի ու տխուր թաղը:

Մանե Տոնոյան 15տ., 2004թ.

Inesa Zohrabyan aragacotn

Մեր գյուղի ճանապարհները

Ձյունը արդեն մեկ ամիս է, ինչ «նստած» է գետնին: Մի օր հալվում է, մյուս օրը սկսում է նորից ձյուն տեղալ ու վերադառնում է նախկին վիճակին: Ես գնում եմ պարապմունքի: Քայլում եմ: Մեր տնից մինչև ուսուցչուհուս տուն բավականին երկար ճանապարհ է: Դեպի այնտեղ տանող մի քանի ուղիներ կան՝ տարբեր փողոցներով: Ես ընտրում եմ ամենալուռ, հանգիստ ճանապարհը, համենայնդեպս, այս սեզոնին հանգիստ, որովհետև այդտեղ գյուղի միջնակարգ դպրոցի ֆուտբոլի դաշտն է, ու մյուս եղանակներին մարդաշատ է լինում: Այստեղ մի մեծ ձնապատ հարթ տարածք է, միջով մի նեղ արահետ է բացված, որով մեկ հոգի հազիվ կարող է անցնել: Մյուս կողմերից հարյուրավոր ոտնահետքեր են, դրանց գումարվում է նաև իմը:

«Ինես, Ինես, ամեն անգամ ասում ես՝ ճամփեն փոխեմ ու նորից էստեղով ես գալիս»,- հանդիմանում էի ինքս ինձ: Ու իրոք, ամեն անգամ ոտքերս ինձ այս ճանապարհով են տանում: Այդ ճանապարհը ամենահանգիստն է ու նպաստավոր՝ մտածելու ու նաև սովորած դասը վերհիշելու համար: Դուրս եմ գալիս, փողոցները մարդաշատ են: Եթե ձյունը դեռ թարմ է, հանգիստ քայլում ես մի փոքր չոր տեղ փնտրելով, որ հանկարծ չսահես: Բայց եթե արդեն հալոցն է սկսվել, դա լավ մտահոգվելու առիթներ է տալիս: Արտենիի գյուղամիջյան ճանապարհները դեռ ասֆալտապատված չեն, դրա համար էլ չգիտես՝ ցեխի՞ վրայով ես քայլում, ջրի՞, թե՞ ձյան: Երբ հալոցն է սկսվում, տեղ եմ փնտրում, որ ձյուն լինի, որ հանգիստ քայլեմ, իսկ երբ հակառակն է, չոր տեղ եմ փնտրում: Երևի կյանքում էլ է այդպես. միշտ սպիտակը, անկեղծը, մաքուրը չեն գնահատվում ու հիշվում են այն ժամանակ, երբ արդեն չկան ու մոռացված են: Արդեն հասնում եմ խաչմերուկին, թեքվում եմ ու հասա: Իրականում այս նյութը մտքիս եկել է հենց ճանապարհին: Մտածում էի՝ ինչ գրեմ ու որոշեցի գրել ճամփաների մասին՝ երկար ու կարճ, բարեկարգ ու ցեխոտ:

Ani avetisyan

Գիրք նվիրելու օրը Համազգայինի Երևանյան գրասենյակում

Ասում են՝ հանդիպումը լավ գրքի հետ կարող է փոխել մարդու ճակատագիրը: Հենց այդ՝ լավ գրքի հետ հանդիպման ու ճակատագիրս փոխելու ակնկալիքով էլ Գիրք նվիրելու օրվա շրջանակներում փետրվարի 20-ին հայտնվել էի «Համազգային հայ կրթական և մշակութային միության» երևանյան գրասենյակում: Բայց, ի զարմանս և ի ուրախություն ինձ, հանդիպումը կայացավ ոչ միայն լավ գրքի, այլ լավ մարդկանց ու ամբողջ աշխարհում հայապահպանության խնդրի լուծմանը մեծապես նպաստող կազմակերպության հետ: Կազմակերպությունը հետաքրքիր մրցույթ-միջոցառում էր իրականացրել գրքի տոնի կապակցությամբ: Մինչ այնտեղ գնալս այնքան էլ շատ բան չգիտեի միության մասին, բայց թե դրանից հետո հետաքրքրությունս որքան մեծացավ նրա նկատմամբ, գիտեմ միայն ես: Օրն ինձ համար դարձավ ոչ միայն անմոռանալի, այլ լեցուն՝ բացահայտումներով:

Կարծում եմ՝ ձեզանից շատերն էլ լավ չգիտեն, կամ ընդհանրապես չգիտեն, թե ինչի մասին է խոսքը: Այժմ պատմեմ միության մասին:

«Համազգային Հրատարակչական ու Մշակութային Ընկերակցութիւն»-ը հիմնվել է 1928 թվականին Լևոն Շանթի, Նիկոլ Աղբալյանի, Համո Օհանջանյանի և Գասպար Իփեկյանի և այլ քաղաքական ու մշակութային գործիչների կողմից Կահիրեում: Նորաստեղծ կազմակերպությունն իր առաջ ուներ նոր սերնդին հայեցի կրթություն տալու, չափահասների զարգացման և հայագիտության մշակման խնդիրը, հետագայում սկսեց իրականացնել նաև թարգմանական և հրատարակչական մեծ գործունեություն: 1931 թվականին Բեյրութում հիմնադրվեց «Վահե Սեթեան» տպարանը: 1962-ից մինչ օրս տպագրվում է Համազգայինի «Բագին» գրական հանդեսը:

Այսօր էլ նրա հիմնական նպատակն է օտար ափերում հայտնված հայերին ազգային գիր ու գրականությանը, մշակույթին որքան հնարավոր է մոտ պահելը, Հայաստան-Սփյուռք հոգևոր-մշակութային կապի պահպանումն ու ամրապնդումը, հայապահպանությունը:

Համազգայինն իր գրասենյակներն ունի աշխարհի բոլոր ծայրերում: Հայաստանյան գրասենյակը հիմնադրվել է երկրի անկախության հռչակումից հետո՝ 1991 թվականին: Կազմակերպությունը համագործակցում է կրթական կառույցների, պետական գերատեսչությունների, մշակութային կազմակերպությունների և միությունների հետ:

Գրասենյակում մենք՝ միջոցառման մասնակիցներս, ծանոթացանք միության՝ մինչ այս իրականացված, որոշ չափով էլ հետագայում իրականացվելիք ծրագրերի մասին: Դրանք հիմնականում գիտաժողովներ էին, հանդիպումներ, գրական քննարկումներ և մշակութային այլ ծրագրեր, որոնց մասնակիցների մեծամասնությունը հայ մտածող ու ստեղծագործող երիտասարդներն են, ի դեպ՝ միությունն ունի նաև մտավորական երիտասարդների ակումբ:

Հիմա նորից գրքի տոնի մասին: Գիրք նվեր ստանալն ինձ համար անբացատրելի երջանկություն է, և ամենևին կապ չունի, թե ինչ գիրք է դա, որքան է հաստությունը, նոր է, թե հին: Կարճ ասած, երբեք գիրքը կազմով չեմ դատել:

Այս անգամ իմ նվերը «Ծաղկաքաղ սփյուռքահայ գրականութեան» գիրքն էր, որի մասին կարծիք կազմելու համար վերնագիրն էլ բավական է (Կհասկանան հատկապես նրանք, ովքեր ինձ նման «սիրահարված» են արևմտահայերենին, արևմտահայ ու սփյուռքահայ գրականությանը): Յուրահատուկ զգացողություն էր գիրքը ստանալ հրատարակող ընկերության կողմից՝ նրանց մակագրությամբ: Անկախ քեզանից ցանկանում ես նորից ու նորից հանդիպելու առիթներ ունենալ:

Հա, առիթից օգտվելով էլ ասեմ՝ հակառակ բոլոր տեսակի խոսքերին, թե մեր երիտասարդները չեն կարդում, կազմակերպվում են նման միջոցառումներ, որոնք բացահայտում են թե կարդացող երիտասարդներին, թե ժամանակակից հեղինակներին: Ու, նորից հակառակվելով մեծամասնության կարծիքին, ժամանակակից գրողներ էլ ունենք, ովքեր մի օր պատմություն են կերտելու:

Այ, այսպիսինն էր այս տարվա գիրք նվիրելու ու նվեր ստանալու օրը, և, ճիշտ է՝ միակ գիրքը չէր, որ նվեր ստացա, բայց ամենաթանկն էր, ու մի քանի րոպեում դարձավ ամենասիրելիներից մեկը: Մյուս կողմից՝ ևս մեկ հետաքրքիր ու կարևոր բացահայտում արեցի ինձ համար:

anushik davtyan

Եթե վստահ ես քո ուժերին

Նախկինում հաճախ էի ասում, որ աշխատասիրության շնորհիվ յուրաքանչյուր նպատակի էլ հնարավոր է հասնել, եթե իսկապես ցանկություն կա: Այդ դեպքում ոչինչ և ոչ ոք չի կարող խանգարել: Հիմա իմ սեփական փորձով եմ դա հասկացել: Մեկ տարի առաջ քննությունս անհաջող հանձնելուց հետո որոշեցի չհանձնվել և պայքարել մինչև վերջ: Մինչև իսկական քննությունս մի քանի անգամ փորձնական քննություններ հանձնեցի, ստացա բավարար միավորներ՝ 79 և 82: Մինչ քննության օրը համոզված էի, որ հաստատ շատ լավ եմ հանձնելու, բայց այնպես ստացվեց, որ քննությանս օրը հիվանդացա, նախորդ օրն էլ այնքան էի պարապել և քննության մասին մտածել, որ մոռացել էի ինչ-որ բան ուտել: Բացի այդ, մի քիչ անվստահ էի զգում, որովհետև ինքնուրույն էի պարապել: Քննության ժամանակ ինձ շատ վատ էի զգում: Արդեն մտածում էի՝ վերջ, աշխատանքս ջուրն ընկավ:

Գնահատականը քննությունից տասն օր հետո են ասում: Այսպիսով, մոտ տասն օր տանջվեցի՝ մտածելով, որ շատ վատ եմ հանձնել: Բայց պարզվեց, որ 88 եմ ստացել: Այդքան բարձր երբևէ չէի ստացել:

Հիմա հաստատ կարող եմ ասել, որ եթե լինենք աշխատասեր և նպատակասլաց, ոչինչ չի կարող մեզ խանգարել, որ հասնենք հաջողության՝ ո՛չ հիվանդությունը, ո՛չ վատ տրամադրությունը և ո՛չ էլ անինքնավստահությունը:

Ցանկացած բիզնես սկսվում է հոբբիից

Լուսանկարը` Գայանե Սիմոնյանի անձնական արխիվից

Լուսանկարը` Գայանե Սիմոնյանի անձնական արխիվից

Հարցազրույց BeeArt-ի հիմնադիր Գայանե Սիմոնյանի հետ։ Հաճելի աշխատանքը համադրելով որակյալի հետ՝ նա այժմ ունի իր բիզնեսը, որը փոքրիկ, բայց սահուն քայլերով գնում է դեպի հաջողություն։ 

-Մի փոքր կպատմե՞ք Ձեր մասին։

-Ես Լոռու մարզի Սպիտակ քաղաքից։ Մեր ընտանեկան բիզնեսը մեղրամոմից մոմերի արտադրությունն է, զբաղվում ենք նաև բնական փաթեթավորմամբ, մեղրի արտադրությամբ։ Մեղրամոմից մոմեր պատրաստելը մեր շուկայում նորարարություն է։ Տվյալ տեսակի մոմերը տարածված են Եվրոպայում, ՌԴ-ում, ԱՄՆ-ում։ 2014 թվականին մենք Հայաստան բերեցինք այդ մոմերը։ Շուկան այդ ժամանակ չգիտեր՝ ինչ է իրենից ներկայացնում այդ արտադրանքն ու ինչ առավելություններ ունի: Սկսեցինք շուկային ներկայացնել մեր արտադրանքն, ու արդեն երեք տարի է, ինչ շուկայում ենք: Մարդիկ ճանաչում են մեզ, գիտեն մեր ապրանքի որակը։

-Երբ փոքր էիք, ի՞նչ մասնագիտություն էիք ուզում ընտրել:

-Ալպինիստ էի ուզում դառնալ։ Բոլոր երեխաների պես մտքովս շատ բաներ են անցել, բայց հաստատ դրանցից ոչ մեկը մեղվի արտադրությունը չի եղել։ Հասուն տարիքում ևս չեմ մտածել դրա մասին, բայց միշտ փորձել եմ ստեղծագործական մոտեցումներ ցուցաբերել։ Մանկուց ուզեցել եմ իմ սեփական բիզնեսն ունենալ։ Դեռ երեխա ժամանակ տանը տաղավարներ էի սարքում ու ընտանիքիս անդամներին ապրանքներ էի վաճառում։ Իսկ ինչ վերաբերում է այս ոլորտին, մեր ընտանիքը երբեք կապ չի ունեցել մեղվապահության հետ, ու այս ամենի միտքն էլ, իր հերթին, շատ պատահական սկիզբ է ունեցել։ Սա այսպես էլ պետք է լիներ։

Լուսանկարը` Գայանե Սիմոնյանի անձնական արխիվից

Լուսանկարը` Գայանե Սիմոնյանի անձնական արխիվից

-Ի՞նչ մասնագիտություն ունեք հիմա, աշխատե՞լ եք Ձեր մասնագիտությամբ:

-Մասնագիտությամբ լեզվաբան եմ, աշխատել եմ մի քանի ոլորտներում՝ մոտավորապես երեք տարի։ Մեր գործում ևս իմ մասնագիտությունը պետք է գալիս, որովհետև սպառողները հիմնականում զբոսաշրջիկներն են։

-Ե՞րբ և ինչպե՞ս որոշեցիք զբաղվել մեղվաբուծությամբ:

-Մեղվաբուծությունից ու մեղուներից ընդհանրապես գաղափար չունեի։ Երբ սկսեցի մեղրամոմից մոմեր պատրաստել, հասկացա, որ այս արտադրության համար մաքուր հումք է պետք, ու հումքի մաքրության մեջ համոզված լինելու համար պետք է ինքդ արտադրես այն։ Հենց այդտեղից էլ առաջացավ օժանդակ մեղվաբուծության ճյուղ ստեղծելու պահանջարկը, ու կենտրոնացանք նաև փեթակների ու մեղվապահության վրա։

-Ինչպե՞ս առաջացավ մոմեր պատրաստելու գաղափարը: Ե՞րբ որոշեցիք այն դարձնել բիզնես: Որո՞նք էին Ձեր առաջին քայլերը։

-Ցանկացած բիզնես սկսում է հոբիից։ Ամեն ինչ սկսվեց հետաքրքրությունից, երբ մոմի նկարը տեսա ու մտածեցի, որ ես էլ կարող եմ պատրաստել։ Սկզբում նույնիսկ մոմաթերթի մասին գաղափար չունեի։ Առաջին քայլը հենց ինֆորմացիա գտնելը դարձավ, ինչը հիմա դժվար չէ: Հետո դիմեցի նաև այն մարդկանց, ովքեր արդեն զբաղվում էին դրանով, ու տեսական գիտելիքներին հաջորդեց գործնական փորձը: Շուտով զգացի, որ սա մեր գործն է, ու այն պետք է առաջ տանել։

-Արդյոք հե՞շտ էր Հայաստանում նոր բիզնես սկսելը։

-Ոչ մի նոր բանի սկիզբ հեշտ չէ: Որևէ բան զրոյից սկսելը միշտ իր դժվարություններն ունի։ Եթե համարձակություն ունես սկսելու, պետք է նաև ուժ ունենաս սկսածդ շարունակելու ու հաղթահարելու առաջացած դժվարությունները։ Հեշտ բան չկա։

Լուսանկարը` Գայանե Սիմոնյանի անձնական արխիվից

Լուսանկարը` Գայանե Սիմոնյանի անձնական արխիվից

-Սա Ձեզ համար ուղղակի շահութաբեր բիզնե՞ս է, թե՞ հաճելի աշխատանք՝ համադրված օգտակարի հետ։

-Ամեն ինչ սկսվել է հոբիից: Անկեղծ ասած՝ մեր շուկայում շահութաբերությունը մեծ չի կարող լինել։ Երբ դու մի բան ես ստեղծում ու մտնում ես շուկա, արդեն աշխատատեղ ես ստեղծում մարդկանց համար: Աշխատանքը սիրելու հետ մեկտեղ ավելանում է նաև պատասխանատվությունը. չէ՞ որ եթե յուրաքանչյուրս արարող լինենք, շատ բան կարող է փոխվել մեր քաղաքում ու հետո նաև՝ երկրում:

-Ի՞նչ խոչընդոտներ կային, որոնք ստիպված էիք հաղթահարել:

-Առաջին խոչընդոտը տարածք չունենալն էր։ Աշխատանքները սկսվել են մեր տան խոհանոցում։ Հետո շրջապատի մարդկանց քննադատությունն էր, որը շատերին է խանգարում, բայց կոտրվելը ինձ համար չէ: Ես մտածում եմ, որ մի բան անելիս մարդը պետք է իր առջև նպատակ դնի, սիրի իր գործն ու գնա իր նպատակի հետևից։

-Ձեր աշխատանքի մեջ պահանջվում է նաև ստեղծագործական մոտեցում, իսկ ստեղծագործելու համար ոգեշնչման աղբյուր է անհրաժեշտ։ Ի՞նչն է Ձեզ ոգեշնչում։

-Արդյունքը, ստեղծածդ տեսնելու հիացմունքը։ Նաև մեր սպառողները՝ իրենց գոհունակությամբ, գովեստի խոսքերով։ Երբ տեսնում ես, որ արածդ արժանանում է գնահատանքի ու գովեստի, իրոք քեզ լավ ես զգում։ Դա հսկայական ուժ է տալիս ու օգնում ամեն ինչ հաղթահարելով առաջ գնալ, շարունակել։

-Որտե՞ղ եք իրացնում ձեր արտադրանքը: 

-Հիմնականում Երևանում, որովհետև մարզերում սոցիալ-տնտեսական վիճակի պատճառով այդ հնարավորությունը չկա։ Քանի որ մեր ապրանքի գնորդները մեծամասամբ զբոսաշրջիկներն են, վաճառում ենք եկեղեցիների մոտակայքում, հայտնի ու շատ այցելվող վայրերում։ Մեր ապրանքը արտահանվում է նաև Կանադա։

-Շատերը բողոքում են, որ Հայաստանում չկան աշխատատեղեր, իսկ դուք ստեղծել եք նոր բիզնես: Ի՞նչ կարող եք ասել այդ մարդկանց:

-Կփորձեմ խորհուրդ տալ ազատվել բողոքելու հատկությունից։ Մեր ազգն ընդհանրապես շատ է դժգոհում ու բողոքում։ Մենք բողոքում ենք վատ հարևանից, վատ աշխատակցից, իշխանությունից ու դրանով միայն բացասական մթնոլորտ ենք ստեղծում մեր շուրջը։ Եթե ամեն բողոքող փորձի մի նոր բան ստեղծել կամ փոխել վատը, բողոքելու առիթները միայն կքչանան։

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն մարդկանց, ովքեր ուզում են Հայաստանում նոր բիզնես սկսել։

-Խորհուրդ կտամ չհիասթափվել ու փորձել տարբերվել, որևէ նոր բան անել։ Մարդիկ արդեն հոգնել նույնությունից ու թարմության կարիք են զգում։

Չեմպիոնը

Հարցազրույց Դուքենդո ֆուլ կոնտակտ կարատեի 65-70 կգ քաշային կարգում Եվրոպայի եռակի չեմպիոն Խոսրով Թուջարյանի հետ

-Որքա՞ն ժամանակ է, ինչ զբաղվում եք սպորտով, ու ինչպե՞ս եղավ, որ ընտրեցիք կարատեն։

-2004 թվականից այդ բնագավառում եմ։ Սերը դեպի սպորտը իմ մեջ սերմանել է հայրս, իսկ Դուքենդո կարատեի մարզաձևը ես եմ ընտրել։ Հորս մահվանից հետո սկսեցի ավելի լրջորեն զբաղվել սպորտով ու իրականացնել ինձ հետ կապված նրա բոլոր երազանքներն ու նպատակները։

-Ի՞նչ հաջողությունների եք հասել կարատեի բնագավառում:

-Վեց անգամ դարձել եմ Հայաստանի, 3 անգամ՝ Եվրոպայի չեմպիոն։ Հաղթել եմ նաև «Սևծովյան» գավաթի առաջնությունում։ Կարատեում ունեմ վարպետության աստիճան։ 2008 թվականին եղել եմ Ուկրաինայում՝ Օդեսայում, որտեղ էլ Եվրոպայի եռակի չեմպիոն եմ դարձել։

-Գիտեմ, որ հիմա մարզիչ եք և աշխատում եք տարբեր տարիքի երեխաների հետ։ Ի՞նչ դժվարություններ են առաջանում աշխատանքի ընթացքում։

-Մարզչական գործունեությամբ զբաղվում եմ արդեն չորս տարի։ Խմբումս ամենափոքր երեխաները 4 տարեկան են։ Դժվարություններ շատ են լինում, երեխաներն էլ հաճախ են չարաճճիություններ անում, բայց նրանց սաստելու մի լավ տարբերակ ենք գտել. քանի որ շատ սիրով են հաճախում պարապմունքներին, չարաճճիությունների դեպքում ասում ենք, որ հաջորդ անգամ թույլ չենք տա գալ, ու ամեն ինչ կարգավորվում է։ Մենք՝ մարզիչներս, երեխաների ձգտումը տեսնելով ենք դժվարությունները հաղթահարում։

-Հետաքրքիր է՝ կա՞ն արդյոք աղջիկներ, և ինչպե՞ս եք ընդունում նրանց ներկայությունը նման կոպիտ սպորտաձևում։

-Նախ ասեմ, որ շատ լավ եմ ընդունում նրանց ներկայությունը։ Լավ կլիներ, որ կոտրվեին բոլոր այն կարծրատիպերը, որոնք կապված են աղջիկների՝ տարբեր սպորտաձևերում մասնակցություն ունենալու հետ։ Իմ խմբում 3 աղջիկ եմ ունեցել, բայց երեքն էլ սիրողական են մարզվել։

-Հիասթափության պահեր եղե՞լ են։ Ինչպե՞ս եք հաղթահարում այդ պահերը, ունե՞ք արդյոք մոտիվացիայի աղբյուր։

-Սպորտն առանց դժվարությունների պատկերացնել հնարավոր չէ։ Ուղղակի, երբ ունես նպատակներ, ոչ մի դժվարություն չի կարող ստիպել հետ կագնել դրանցից։ Պարտությունները, անկեղծ ասած, շատ ծանր եմ տանում, բայց մոտիվացիան էլ դառնում է հաջորդ մրցումներին ավելի լավ ներկայանալն ու հաղթելը։

-Ի՞նչ խորհուրդ կտաք այն ծնողներին, ովքեր իրենց երեխաներին արգելում են տարբեր սպորտաձևերով զբաղվել՝ ասելով, որ դա ապագա չէ։

-Կարևոր չէ՝ դա ապագայի համար է, թե ոչ։ Յուրաքանչյուր երեխայի ներկայությունը սպորտում ճիշտ եմ համարում, անգամ, եթե ժամանակավոր։ Նախ՝ առողջության համար է կարևոր,  և հետո երեխաները փոքր տարիքից առաջինը լինելու ձգտում են ունենում, կամային հատկանիշներ են ձեռք բերում, ու կյանքում այդ ամենը միշտ օգնում է երեխաներին։

-Սպորտի հետ կապված ի՞նչ նպատակներ ու երազանքներ ունեք։

-Հիմա առաջնային նպատակս աշխարհի չեմպիոն դառնալն է։ Ամեն օր այդ մտքով եմ սկսում մարզումս։

Երկիրը մեր ինքնության շուրջն է պտտվում

Լուսանկարը` Սիրան Մանուկյանի

Լուսանկարը` Սիրան Մանուկյանի

Կարդում էի Դեյլ Քարնեգիի «Ինչպես ձեռք բերել բարեկամներ և ազդել մարդկանց վրա» գիրքը։ Մի միտք երկար մտածելու, մի փոքր էլ՝ հետազոտություն անցկացնելու առիթ տվեց: Այն մոտավորապես այսպիսինն էր․«Եթե մարդ տարված չէ որևէ լուրջ գործով, ապա նրա մտքերի մեծ մասը սեփական ես-ի մասին է»: Գրքի մեկ այլ հատվածում էլ ասվում էր, որ մարդու ականջին ամենահաճելի բառը՝ սեփական անունն է: Ճիշտ է, չէ՞: Երևի դուք հիմա փորձում եք հակառակն ապացուցող որևէ փաստարկ գտնել, բայց որքան էլ տարօրինակ կամ ցավալի լինի, դա իրոք այդպես է:

Կյանքում ամեն բան կախված է մեզնից ու կապված է մեզ հետ: Այսպես է կարծում մեզանից յուրաքանչյուրը: Միշտ, ամենուր, մեր բոլոր մտքերը, ինչ-որ չգրված օրենքով անընդհատ վերադառնում են նույն կետին. «Իսկ ինձ ի՞նչ դրանից»:

Երկրում իշխանափոխություն է, ցույց կամ մեկ այլ բան։ Առաջինը, որ մեր մտքով անցնում է, այն է, թե դրանից հետո ի՞նչն է լավ կամ վատ լինելու մեզ համար:

Որևէ երկրում երկրաշարժ է կամ ցունամի, իսկ մենք ասում ենք․«Կարևորը, որ մեզ ոչինչ չլինի»:

Կմտածեք, թե օրինակներս չափազանցված են, բայց դրանք հեշտությամբ կարող ենք փոխարինել ցանկացած օրինակով, սկսած ամենապարզ մարդկային հարաբերություններից: Երբ մեզանից որևէ մեկն ասում է․«Ես ուզում եմ..», աշխարհը նրա համար դառնում է միջոց, գործիք` ուզածին հասնելու համար: Դա կարող է լինել ցանկացած բան, նույնիսկ առաջին հայացքից աննշան թվացող: Բայց դա էական չէ: Մենք պատրաստ ենք ոչնչացնել ու տրորել այն ամենը, ինչ կհանդիպի մեր ճանապարհին, միայն թե հասնենք մեր նպատակին, անգամ, եթե դրա համար կորցնենք ունեցած-չունեցած ընկերներին ու հարազատներին: Սա է մեր կյանքի փիլիսոփայությունը: Բայց մի՞թե մարդուց գերբնական ունակություններ են պահանջվում ինչ-որ բան անելու համար։

Քարնեգին գրքում մի լավ խորհուրդ էր տալիս: Նա ասում էր, որ ձեր ցանկությունների մասին մտածելուց առաջ նախ մտածեք՝ այդ ամենը հետաքրքրո՞ւմ է դիմացինին, թե՞ ոչ: Կարևոր է նաև ընդունել, որ մարդկանց մեծամասնությանը մեր ցանկությունները, մեղմ ասած, չեն «հուզում»: Իսկ մյուսներին մեր ցանկությունները հետաքրքիր դարձնելու համար նախ պետք է կարողանանք հասականալ, թե ինչ են ցանկանում նրանք: Դա իրականում այնքան էլ բարդ չէ, ու գերմարդկային ջանքեր չի պահանջվում: Ընդամենը պիտի սովորենք ես-ից բացի մտածել նաև դու-ի ու նա-ի մասին: Իսկ դա միայն մեզանից է կախված: Եվ հետո, կարող ենք մտածել, որ այդպես մեզ համար էլ լավ կլինի:

Տեսնո՞ւմ եք՝ նույնիսկ այդ դեպքում խոսքը հանգում է մեր ես-ին ու նրա ցանկություններին:

Շարունակենք: Մի փոքր էլ իմ փոքրիկ հետազոտության մասին: Գիրքը կարդալուց հետո որոշեցի ավելի ուշադիր լինել իմ կամ մեկ ուրիշի հետ զրուցող մարդկանց խոսքերի ընդհանուր բովանդակությանը: Կարծում եմ կռահեցիք, որ նրանք ամենից առավել սիրում են խոսել իրենց մասին: Խոսքը կարող է սկսվել քաղաքականությունից, եղանակից կամ շոուբիզնեսից, բայց այն վերջ ի վերջո լցվում է «Ես» անձնական դերանվան բոլոր հոլովներով: Բոլորս ենք այդպիսին: Դա ենթագիտակցաբար է, պատահաբար, կամ պարզապես եսասիրություն է, բայց այդպես է:

Մենք ապրում ենք՝ անընդհատ պտտվելով մեր իսկ շուրջ: