-Գայուշիկ, արի իջնենք բակ: Գիտես, մեր բակ նոր երեխաներ են եկել. համ կխաղանք, համ էլ կծանոթանանք:

Էլի ընկա մանկության գիրկը: Նարեկի ձայնն էր, բակ էր կանչում խաղալու: Ես էլ հո չէի՞ կարող ասել`ոչ: Ախր, մյուս տարի դպրոց եմ գնալու, էլ ե՞րբ եմ հասցնելու բակային խաղերին ժամանակ տրամադրել: Մի կողմից` Նարեկի ձայնն եմ հիշում, մյուս կողմից` մայրիկիս.

-Ամբողջ օրը դրսում ես, Գայանե ջան: Բալես, մյուս տարի դպրոց ես գնալու, փոխանակ գաս ասես. «Մամ, ինձ տառ գրել սովորեցրու»,- միանգամից վազում ես դուրս:

-Մամ, ախր դաս միշտ էլ սովորելու եմ, բայց հո մի՞շտ չի, որ կարողանալու եմ բակում «գործնագործ», «անունգոռոցի» ու «կլաս» խաղալ: Չէ, իջնում եմ դուրս: Դաս անելու համար տասներկու տարի եմ ունենալու, հաստատ կհասցնեմ: Դպրոցի ժամանակ հաստատ ինձ չեք թողնելու գնամ ընկերներիս հետ խաղալու:

Ճիշտ նկատեցիք`չարաճճի ու չլսող երեխա եմ եղել: Դե, հիմա էլ տասնյոթ տարեկան եմ, բայց շատ չեմ փոխվել` չարաճճիությունից մի մասնիկ դեռ մոտս պահում եմ:

Գիտեք, երբ ասում են քո մասին պատմիր, միանգամից ինձ փոքր տարիքում եմ հիշում: Իմ բակը, ընկերներիս, հա, ու մեր բակի ջղային տատիկներին:

Փոքր տարիքում կարծում էի, թե մեր շենքի տատիկների աչքի փուշն եմ, բայց հիմա տեսնելուց այնպես ջերմ զրույց են անում հետս: Ահա Սեդա տատիի խոսքերն  էլ հիշեցի.

-Գնացեք շենքի դիմաց խաղացեք, ի՞նչ եք եկել մեր լուսամուտի տակ գոռգոռում: Մի րոպե չեք թողնի մարդ աչք փակի:

Մայրս էլ ասում էր, որ մեծերին չպատասխանեմ, ու ինչ ասում են` խելոք լսեմ: Ես էլ խոստանում էի իր ասածով անել, ճիշտ է, միայն խոստանում էի: Դե, փոքրիկ էի, չէի հասկանում:

Մեր բակի «բիսեդկան» էլ հիշեցի:  Թաղի տատիկները հավաքվում էին այնտեղ, սկսում ասել-խոսելը: Հա, հիշեցի. հատուկ ժամ ունեին հավաքվելու համար` կեսօրին, երբ գործերը արած-պրծած էին լինում, այդ ժամանակ բամբասելունն էր հերթը: Մենք էլ երեխեքով առավոտյան հավաքվում էինք այնտեղ ու ճաշ էինք պատրաստում: Էհ, ինչ ճաշ էր` էլ ծառի տերևներով, էլ հող-ավազով, էլ մեծ ու փոքր քարերով: Հետո էլ ուրախ-ուրախ տիկնիկներին նստեցնում էինք ու խեղճերին կերցնում:

Հեյ գիտի, օրեր: Գիտեք, մեկ-մեկ ուզում եմ վերադառնալ մանկություն: Ընկերներիս տեսնել, մեր ջղային հարևաններին` խոսք եմ տալիս, կլսեմ մայրիկիս ու էլ տատիկներին չեմ ջղայնացնի, մեր բակի բուսականությունն էլ  չեմ վնասի: Ոնց որ ասում են`խելոք բալիկ կլինեմ:

Ուզում եմ հետ տալ ժամանակը…

Ուֆ, ջան, էսօր մուսաս էկել է, նստիմ ու գրեմ:

Դե, եթե հանկարծ ժամանակին չհասցնեմ գրել, ապա վերջ, կամ տրամադրությունս կընկնի, կամ ինչ-որ գործեր կանեմ ու կմոռանամ, կամ էլ մուսաս կփախնի:
Ուրիշների համար դա ինչ-որ ոգեշնչանք է կամ նմանատիպ բան, բայց ինձ համար` գրելու ցանկություն:
Գրելու ցանկություն ես փոքր ժամանակ երբեք չեմ ունեցել, անգամ երբ ինձ շարադրություն էին հանձնարարում գրելու, այնքան էլ չէր ստացվում, և ես ստիպված դիմում էի մայրիկիս օգնությանը:
Հետո արդեն, երբ մասնակցեցի Պատանի թղթակիցների ցանցի դասընթացներին, հասկացա, որ կարող եմ հուզել իմ ընթերցողին, սկսեցի գրել: Գրել ամեն ինչի մասին, ինչ-որ մտքովս անցնում էր:
Երբ հանդիսատեսի առաջ խոսում էի, աչքերս վախից փակել էի, ու ինձ թվում էր, թե ոչ ոք չի ուզում լսել, և սկսեցի խոսել, ինքնամոռաց խոսել…
Երբ ավարտել էի ելույթս, բացեցի աչքերս ու տեսա… Տեսա արցունքոտ աչքեր, հուզված մարդկանց, ու միանգամից ես էլ հուզվեցի, քանի որ կարողացել էի ինչ-որ պետք էր տեղ հասցնել:
Խոսելուց ու գրելուց բացի նաև սովորեցի լուսանկարչություն ու սկսեցի ավելի գեղեցիկ ու հետաքրքիր լուսանկարներ անել:
Ամպամած եղանակ էր, նայեցի լուսամուտից դուրս ու տեսա պապիս՝ նստած բակում: Նա հայացքը հառել էր հեռու հորիզոնին: Միանգամից վերցրի հեռախոսս ու նկարեցի: Հետո էլ 17-ի խորհրդով մի պատմություն գրեցի: Սկզբից դժվար թվաց, բայց երբ սկսեցի գրել, ստացվեց մի հուզիչ պատմություն:
Ամեն անգամ ինչ-որ բան գրելուց ինձ պետք է թուղթ, գրիչ, սիրելի երաժշտություն ու մի քիչ էլ մուսա:

Իսկ հիմա մուսաս եկել է…

Նորից եկավ սեպտեմբերը, նորից դպրոց ու քաոս է ողջ դպրոցում: Ինչպես յուրաքանչյուր սեպտեմբերի մեկը, այս տարի ևս ողջունեցին առաջին դասարանցիներին: Տվեցին գովասանագրերը, Սոլակի գյուղապետը տվեց դրամական խրախուսանք լավ սովորողներին:

Բայց այս սեպտեմբերը յուրահատուկ էր, քանի որ այս տարի մեր դպրոցի հիսուն ամյակն էր նաև նշվում: Միջոցառումից հետո բոլորը գնացին իրենց դասարանները: Եվ ինչ էր տիրում դասարաններում… Բոլորը շնորհավորում էին միմյանց գիտելիքի օրվա կապակցությամբ, իսկ երկրորդ բառը, որ հնչում էր յուրաքանչյուրի շուրթերից, դե ավելի ճիշտ աղջիկների,  դա այն էր, թե ով որքանով և որտեղից  է գնել իր հագուստը: Հարցնելուց հետո ոմանք զարմանում էին, ոմանք ոչ մի արձագանք չէին տալիս, բայց վերջում բոլորն էլ շնորհավորում էին, հավանության արժանացնում հագուստները և շարունակում զրույցը: Սա սովորաբար առաջին շաբաթն է համարյա բոլոր դպրոցներում, չէ՞:
Երկրորդ շաբաթը շատ խառն էր: Բոլոր ուսուցիչները տետրեր էին ուզում, իսկ տղաները, բնականաբար, առանց գծելու էին բերել ու նրանցից ոմանք` Նարեկն ու Հրայրը, նայում էին ինձ ու ասում.

-Լաուր, մի հատ տետրս որ տամ, կգծե՞ս:

Դե ես էլ, ինչ արած, ասում էի, որ կգծեմ ու գծում էի։ Երբեմն էլ իրենք չէին ասում, բայց ես տեսնում էի, որ գծած չէին տետրերը, ու առաջարկում էի գծել: Չեմ հասկանում` ինչու տետրերը լուսանցքները գծած չեն արտադրում, մի՞թե դժվար է:
Այս ամենից բացի, երբ ուսուցիչները գալիս էին ու դաս էին բացատրում, դասամիջոցին նրանց գնալուց հետո բոլորը ասում էին.

-Ախր, էս առաջին օրով, ի՞նչ դաս, ի՞նչ տնային։ Ոնց որ իրենք երեխա չեն եղել ու չեն ուզեցել, որ տնային չտան։
Ու էլի նման լիքը դժգոհության խոսքեր,նայած, ասացի, որ արդեն երկրորդ շաբաթն էր դասերի…

Դա դեռ ոչինչ: Աղմուկ-աղաղակ, իսկական դժգոհությունն սկսեց, երբ ասացին, որ այս տարի մենք քննությունը բանավոր ենք հանձնելու… Բոլորիս դեմքին այնպիսի արտահայտություն էր, կարծես աշխարհի վերջի մասին հայտարարեցին, մենք էլ չէինք հասցնելու փախչել։ Ուսուցիչների տված միակ սփոփանքն այն է, որ մենք առաջինն ենք, ու մեզ մի քիչ կզիջեն։ Բայց դա մեր գիտելիքները ամրապնդելու միջոց է։ Մեր դասղեկն ասում է, որ մենք միասին կհաղթահարենք բոլոր դժվարությունները։

Սա էլ ուսումնական տարվա առաջին իրադարձություններն էին: Տեսնենք` ինչ կլինի հետո։

Արդեն երեք  շաբաթից ավել է, ինչ սկսվել են մեր դասերը: Արդեն 11-երորդ դասարանցի  ենք  և այս տարի մեզ վրա ավելի մեծ պատասխանատվություն կա, քանի որ բոլորս ընտրել ենք այն մասնագիտությունները, որոնցով պիտի շարունակենք մեր ուսումը:

Արդեն զգում ենք ավարտական շունչը: Չգիտեմ` ուրիշ դասարաններում ինչպես է, բայց մեր կենսուրախ  դասարանում իրար հրաժեշտ չենք ցանկանում տալ: Ամբողջ  օրն վիճում ենք միմյանց հետ, կատակում, բանավիճում տարբեր հարցերի շուրջ,  բայց միշտ գալիս ենք համաձայնության, դրա համար էլ իրար շատ ենք սիրում և միշտ համախմբված ենք:

Սիրում եմ իմ դասարանի բոլոր աշակերտների բնավորության այն գիծը, որը կա բոլորիս մեջ. միմյանց  օգնել ցանկացած հարցում: Երևի դա է պատճառը, որ բոլորս լավ ենք սովորում:

Հա, մոռացա ասել. 17.am, ինձանից չնեղանաս, որ ուշ- ուշ եմ նյութեր գրում: Դասերս և պարապմունքներս ինձ չեն թողնում: Բայց հենց ազատ ժամանակ եմ ունենում, առաջին բանը, որ անում եմ, ձեզ գրելն է:

Նորից առավոտ է: Մեզ ստիպելով արթնանում ենք, մի քանի կիլոգրամանոց պայուսակների ծանրությունը դնում ենք մեր ուսերին ու շտապում կանգառ՝ դպրոց գնալու: 12 տարի անընդհատ ծանրացող ու թեթևացող պայուսակներով, ուշացումներով, արձակուրդներով և… և չասված խոսքերով: 12 տարվա մեջ փոփոխությունները եղել են միայն մարդկանց դեմքերը: Այդ էլ, որ մեզ թողնեին, չէինք փոխի: 12 հանած մեկ տարի գնում-գալիս ենք, նստում-կանգնում, ծիծաղում, բողոքում ու խոսում: Միայն խոսում ենք, իսկ կարևոր բառերը մնում են չասված: Չենք խոստովանում, որ կարոտելու ենք անգամ գրատախտակի մոտ դրված կավիճը, որը միգուցե հաջորդ 45 րոպեում իր կյանքն ավարտի մեզ ինչ-որ բան հասկացնել փորձող ուսուցչի ձեռքում:

Մենք չենք ասում կարևորը, թաքցնում ենք ներսի գրպաններում և սպասում հարմար առիթի՝ այն հանելու համար: Ու չասված խոսքերը մնալու են չասված, որովհետև վերջում բոլոր գրպաններից միայն արցունքներ ենք գտնելու, իսկ հետո գնալու ենք մեր ճանապարհներով:

Գուցե տարիներ անց մեկ-երկուսին տեսնենք, բարևենք ու պատմենք վերջին 30 տարվա կյանքից, մյուսներին չճանաչենք ու անցնեք կամ էլ՝ ընդհանրապես չտեսնենք ու մտածենք՝ ինչպես եղավ, որ գրպանները դատարկվեցին:

Նորից առավոտ է, ու մեզ ստիպելով արթնացել ենք, որ դպրոց գնանք: