Մայրիկիս ծաղկանոցը

Լուսանկարը` Լիլիթ Հարությունյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Հարությունյանի

Մայրիկս ծաղիկներ շատ է սիրում, կապ չունի՝ ինչ տեսակի կամ ինչ գույնի: Ամեն ինչ գիտի դրանց մասին ու ասում է, որ երբ տանը մենակ է լինում, զրուցում է ծաղիկների հետ: Ինչպես մեր հարևաններն են ասում՝ մեր տանը «ծաղիկների դարդից տեղ չկա»: Բակում մայրս նույնպես աճեցնում է տարբեր ծաղկատեսակներ, բայց վարդերը գերակշռում են:

Լուսանկարը` Լիլիթ Հարությունյանի

Լուսանկարը` Լիլիթ Հարությունյանի

Վերջերս կարկուտի պատճառով մեր բակի ծաղիկները շատ տուժեցին: Մայրս տխրել էր, չէ՞ որ դա նրա քրտնաջան աշխատանքն էր, չէ՞ որ նա հոգի էր դրել այդ ծաղիկների մեջ: Երբ հանկարծ անզգուշորեն դիպչում եմ դրանց, մայրս բարկանում է և ասում.

-Դու նույնպես կբարկանաս, եթե ինչ-որ մեկը անզգուշորեն վարվի քո ամենասիրելի իրերի հետ:

hasmik vardanyan

Մրցավազք

-Չակոր, դու՛ կարող ես, պետք է վազես…

-Չմտածես, դու պետք է հաղթես այս մրցավազքում:

-Առաջ, չկանգնես… Այո՜… Դու հաղթեցիր…

Հիշեցի՞ք: Պարապմունքից հոգնած վերադառնում եմ տուն: Հյուրասենյակից լսվում են բարձր ձայներ: Բացում եմ դուռը ու տեսնում, որ ամբողջ ընտանիքս լարված սպասում է, արդյո՞ք նա հասնում է եզրագծին, թե° ոչ: Անկախ ինձանից ես էլ սկսեցի ոգևորված նայել: Նա նպատակ ուներ ու պատվով հասավ եզրագծին: Քննությունները նույնպես նմանեցրի այդ մրցավազքին: Ինը ամիս շարունակ վազում ենք, վազում ու փորձում հասնել այդ բաղձալի եզրագծին: Ինչպես ֆիլմում, այնպես էլ կյանքում, ամիսները արագ էին անցնում, իսկ վերջին մեկ ամիսը, կարելի է ասել, գովազդային ընդմիջումներով անցավ: Յուրաքանչյուրս ցանկանում էինք պատվով հասնել եզրագծին: Իսկ եզրագծին հասնելը միշտ էլ դժվար է: Ինչպես Չակորը վազքի ընթացքում հանդիպեց չար ու նախանձ մարդկանց, այնպես մենք կյանքում, այս ամիսների ընթացքում հանդիպեցինք այնպիսիններին, ովքեր նեղվում էին, որ դու պատվով հաղթահարեցիր ամեն ինչ: Իսկ վազքուղուն կանգնած յուրաքանչյու դիմորդ ցանկանում էր թռչել ինչքան կարող էր վերև, ցնծալ, հպարտանալ: Չակորը փորձում էր ջնջել ստրկության նշանը, իսկ այնտեղ կանգնած յուրաքանչյուր դիմորդ ունի հստակ նպատակ և ամուր կագնած է իր ոտքերի վրա` մեկը ուզում է դառնալ լավ լրագրող, մյուսը արդար դատավոր, մեկ ուրիշը՝ անշահախնդիր բժիշկ…

Ես հասա եզրագծին:

Խաչքար Կալավանում

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Ապրիլյան քառօրյա պատերազմի ժամանակ Կալավան գյուղի գյուղապետ Սամվել Ծատուրյանն իր երկրապահ ընկերների հետ բարձրացավ դիրքեր, որտեղ զոհվել են Արմենակ Ուրֆանյանը, Ռոբերտ Աբաջյանը, Քյարամ Սլոյանը և Անդրանիկ Զոհրաբյանը: Նրանք դիրքերում մնացին մեկ ամիս: Հետո վերադարձան գյուղ և որոշեցին խաչքար կանգնեցնել զոհվածների հիշատակին: Գյուղապետը համախմբեց գյուղացիներին, և սկսեցին խաչքարի աշխատանքները: Բոլորը մի մարդու նման աշխատում էին, չէ՞ որ խաչքարը զոհվածների հիշատակին էր նվիրված:

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Անցան ամիսներ, խաչքարն ամբողջությամբ պատրաստ էր: Եվ մեր փոքրիկ գյուղում մեծ միջոցառում էր կազմակերպվել: Ներկա էին Կրասնոսելսկի երկրապահները, պատանի երկրապահները, Արմենակ Ուրֆանյանի մայրը, Քյարամ Սլոյանի մայրն ու եղբայրը, Ռոբերտ Աբաջյանի եղբայրները, Անդրանիկ Զոհրաբյանի ծնողները և շատ բարձրաստիճան հյուրեր: Զոհվածներին հետմահու պարգևատրեցին «Ոսկե արծիվ» շքանշանով: Ոչ ոք չէր կարողանում արցունքները թաքցնել:

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Ես շատ հուզված եմ, որ մեր փոքրիկ գյուղում կա խաչքար, և կարծում եմ, որ զոհվածների ծնողները և մնացած բոլոր հյուրերն ամեն տարի նորից կհավաքվեն:

զառա

«Իմ իրավունքները եւ ինչպես են դրանք պաշտպանվում» թեմայով էսսեների մրցույթի հաղթողներ

Առաջին մրցանակ

Հայկի հետ սովորում էի նույն դպրոցում: Նա շատ ընդունակ և խելացի տղա էր, փայլում էր մաթեմատիկական գիտելիքներով, բազմիցս մասնակցել է «Կենգուրու» մրցույթին և գրանցել փայլուն արդյունքներ: Հայկի ընտանիքը բազմանդամ է, և քանի որ մենք գիտենք մեր երկրի սոցիալական վիճակը, ինչպես նաև՝ պետության աջակցության չափը սոցիալապես անապահով և բազմանդամ ընտանիքներին, ուստի բնական է, որ նրանց սոցիալական պայմանները չէին բավարարում կենցաղային ծախսերը հոգալու համար: Եվ մի օր էլ Հայկը սկսեց չհաճախել դպրոց: Հետաքրքրվեցինք և իմացանք, որ նրա դպրոց չհաճախելու պատճառն այն էր, որ Հայկը որոշել էր աշխատել իր հայրիկի հետ՝ հոր վզին դրված ծանր բեռը ինչ-որ չափով թեթևացնելու համար: Դպրոցի տնօրինությունը փորձեց խոսել Հայկի և նրա ծնողների հետ, սակայն դա չազդեց նրա որոշման վրա: Հայկի մայրիկը պնդում էր, որ իրենք շատ են խոսել նրա հետ, սակայն որոշման վրա ոչ մի ազդեցություն չեն կարողացել ունենալ: Եվ այսպես, այս պատմությանը շարունակություն չտրվեց, ինչը մեծագույն սխալ էր:

Ըստ իս՝ Հայկը գտնվում էր դեռահասության շրջանում, և ինչպես բոլորին է հայտնի, այդ շրջանում երեխաները՝ հատկապես տղաները, ծանր հոգեբանական փուլ են անցնում: Հայկի մոտ դա ավելի խորացված էր: Նրա հետ պետք է աշխատեր մասնագետների մի մեծ խումբ՝ դպրոցի ղեկավարության գլխավորությամբ, և Հայկը պետք է շարունակեր իր ուսումը: Ես վստահ եմ, որ նա փայլուն ապագա կունենար, ուղղակի պետք էր հաղթահարել այդ շրջանը:

Սա երեխայի իրավունքի խախտում է ոչ միայն օրենքի սահմաններում, այլև բարոյական տեսանկյունից: Ես վստահ եմ, որ նմանատիպ իրավիճակներ մեր շրջապատում շատ-շատ են լինում, ու երեխաները այդպիսի քայլի դիմում են ոչ նրա համար, որ ենթարկվում են ծնողների կողմից բռնության (տեղեկացված եմ, որ Հայկը չի ենթարկվել իր ծնողների կողմից ոչ մի տեսակի բռնության և հարկադրված չի եղել աշխատելու), այլ տեսնելով իրենց սոցիալական վիճակը՝ փորձում են օգնել իրենց ծնողներին՝ փոխելու իրենց կյանքը:

Չեմ ուզում անդրադառնալ մեր երկրի վիճակին և նորից փնովել այն, բայց հարկադրված եմ նշել, որ եթե երեխան ինչ-որ չափով սոցիալապես ապահովված զգա իրեն, չի թողնի իր ուսումը, ներքին հոգեկան ապրումներ չի ունենա և կտրամադրվի իր ուսմանն ու նպատակների իրականացմանը:

Զարուհի Գևորգյան
17տ., Լճափի միջն. դպրոց, Գեղարքունիքի մարզ 

Սուրենը

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Քեռուս տղան՝ փոքրիկ Սուրենը, ապրում է Կալավան գյուղում: Սովորում է արդեն 2-րդ դասարանում: Պապիկին խնդրել էր, որ իր համար պտտաձող («տուռնիկ») սարքի: Պապիկն էլ նրան չէր մերժել: Սուրենն ազատ ժամանակ սիրում է սպորտով զբաղվել, դհոլ նվագել, փոքրիկ հեքիաթներ գրել: Շատ ճկուն և ուժեղ տղա է:

Մի օր քննության համար պարապում էի, երբ Սուրենը ներս մտավ և ասաց.

-Էլի՜տ, գրածս կստուգե՞ս:

-Հա, իհարկե,- ասացի ես ու սկսեցի ստուգել: Մի փոքրիկ հեքիաթ էր գրել, որն սկսվում էր այսպես.

«Լինում է, չի լինում մի կապիկ է լինում, կապիկը հանդիպում է գետակին ու հարցնում.

-Արջին տեսե՞լ ես:

-Հա, այն կողմ գնաց»:

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Երբ կարդացի, զարմացա: Ինձ շատ դուր եկավ: Սուրենը դպրոցը շատ է սիրում, դասերը նույնպես: Մի քիչ էլ խիստ է: Երբ կարճ շրջազգեստ եմ հագնում, բարկանում է վրաս ու ասում.

-Էլիտ, շուտ գնա ու փոխվի:

Մի անգամ հարցրի, թե երբ մեծանա, ի՞նչ է դառնալու:

-Զինվոր, որ հայրենիքս պաշտպանեմ:

Ասաց ու վազեց խաղալու:

jora petrosyan

Թշնամու հետ նույն սենյակում

Գնում էի Վրաստան: Բոլոր անցակետերը նորմալ անցա, բայց հենց հասա Վլադիկավկազի անցակետը, ինձ ձերբակալեցին՝ ասելով, թե ես էն հանցագործն եմ, որին փնտրում են: Դե, իհարկե, ուղղակի շփոթմունք էր: Իմ անունն ու ազգանունը համընկնում էին հետախուզման մեջ գտնվող մարդու անուն-ազգանունի հետ: Բնականաբար, ես մենակ չէի. եղբայրս ինձ հետ էր, ու մինչ նա կփորձեր բացատրել, որ հաստատ մի բան սխալ է, իմ թևերը ոլորեցին ու տարան մեկուսարան:

Մոտավորապես 20 րոպե այնտեղ մնալուց հետո ինձ միացավ նաև մի ընտանիք՝ երկու կին, երկու աղջիկ և մեկ տղա երեխաներ: Նրանց խոսակցությունից հասկացա, որ տղայի անունը Թումար էր: Թումարը մոր գրկից իջավ ու միանգամից եկավ ինձ մոտ: Դե, ինչ մեղքս թաքցնեմ, անուշիկ բալիկ էր, գրկել էի ու խաղում էի հետը: Որպեսզի ժամանակը միապաղաղ չանցներ, սկսեցինք ռուսերեն շփվել: Մի փոքր զրույց ունեցա նրանց հետ՝ իմ «չեղած» ռուսերենով:
-Որտեղի՞ց եք,- հարցրի ես:
-Ադրբեջանից:
Նրանք ինձ պատասխան հարց չտվեցին, թե ես որտեղից եմ: Երևի հասկացել էին արդեն, որովհետև իմ հետ կային իրեր, որոնց վրա Հայաստանի դրոշն էր:

Սառեցի տեղում. նույն սենյակում եմ թշնամի ազգի հետ: Երեխային իջեցրեցի գրկիցս ու առանձնացա մի անկյունում: Վայրկյաններն էի հաշվում, թե երբ պիտի դուրս գամ այդ դժոխքից՝ մեկուսարանից:
Մոտավորապես հինգ ժամ մեկուսարանում էի նրանց հետ: Սկզբում տագնապ էի զգում: Բայց հետո… Հետո ինձ համով-համով բաներ հյուրասիրեցին, կամաց-կամաց հարմարվեցինք միմյանց: Ուզում էի զանգել մերոնց, բայց հեռախոսիս ռոումինգն ակտիվացված չէր, չէի կարողանում կապվել: Նրանք առաջարկեցին իրենց հեռախոսը: Վերցրի ու զանգեցի քրոջս: Նա բնականաբար չպատասխանեց՝ տեսնելով ադրբեջանական համար: Հեռախոսը վերադարձրի ու հայտնեցի շնորհակալությունս:

Վերջապես ամեն բան պարզվեց, և ինձ ազատ արձակեցին: Երկար ժամանակ մտածում էի մեկուսարանում գտնվող իմ «թշնամիների» մասին, հասարակ ժողովրդի, որը «վերևների» հրամանով պատերազմում է, արյուն թափում: Ոչ ոք պատերազմ չի ուզում, չի ուզում թշնամանալ, ո՛չ մենք և ո՛չ էլ նրանք չենք ուզում արյուն թափել, բայց… Բայց շարունակում ենք կռվել, ատել իրար ու զոհվել:

Artyom Avetisyan

Հնչյուններ Լիճքից

Իմ գյուղը՝ Լիճքը, բացի թարմ ու գրավիչ գեղեցիկ բնությունից, աշխատասեր գյուղացիներից, կենսուրախ ու ժպտադեմ մանուկներից, տարբերվում է նաև իր իր բարբառային քաղցրությամբ, խոսելաձևի հատկանիշներով ու յուրահատկություններով:

Նախ ասեմ, որ գյուղս սկզբից կոչվել է Եղեգնագեղ, Եղեգնագյուղ, այնուհետև՝ Գյոլ, Գել, Գյոլ- Քենդ, իսկ 1946 թվականից անվանվել է Լիճք: Լիճքեցիները այնքան միասնական, համախմբված և «պաշտպանող ու պաշտպանվող» ժողովուրդ են եղել, որ ստացել են «արյունախում» մականունը:

Լիճքի բարբառը սերում է Ալաշկերտի բարբառից, քանի որ մեր նախնիները գաղթել են հենց Ալաշկերտից և հարակից վայրերից, իսկ դրա մասին ես արդեն պատմել եմ: Դե ինչ, ձեզ եմ ներկայացնում Լիճքի բարբառային բառերից՝ իրենց բացատրություններով:

Ասրցնել- արգելափակել

Ակռկել- լռել

Բիար- անմշակ հող

Բեխաբար- անտեղյակ

Գռշտել- հրել

Գուփ- փոս

Դխիրել- անկանոն դասավորել

Դեմուդարձ ընկնել- կարոտ զգալ

Եքա- շատ

Երես-բերես- դեմ առ դեմ

Զեբուն- նիհար

Զըխըթել- ուտել (ասում են բարկացած ժամանակ, կոպիտ բառ է, oրինակ՝ գնա հազ զըխըթի- գնա հաց կեր)

Էտմլա- այդպես

Ընոկի- այդ պատճառով

Ըռութ- առվի կամ գետակի բերան

Թալվա- գոմ

Թփխուկ- նստած (ասում են զայրացած ժամանակ)

Ժժնուկ- խառնված

Ժուռընկան- ոչ գործունյա մարդ

Իդահախ- այս անգամ

Իստըկել- մաքրել

Լավոթել- խայտառակել

Լղջուկ- ճզմած

Խստու- դիտմամբ

Խիբիլիկ- փոքր

Ծակռտուկ- ծակծկված

Ծմըռտկալ- ձգվել

Կակխնալ- փափկել

Հելուգ- դուրս եկած

Հուշիգ- կամաց

Ղուվաթ- ուժ, կարողություն

Ճոռթուգ- լոճած

Ճոռբերան- բերանը ծուռ

Մամշել- բորբոսնել

Մռփել- քնել

Նըղնըղել- սրբել

Նեմռուտ- գոռոզ

Շաղթա- ցրտահարում

Չուֆթել- հարվածել (սովորաբար՝ կենդանիները)

Չռպադան- լեզվանի

Պասմա- փռած գոմաղբ

Պլպլուն- փայլփլուն

Ջաղդա- ճամփա

Ջալագնդուկ- տրորված

Ռանչպար- հողագործ

Ռըկուկ- վրդովված

Սոլեր- կոշիկ

Սաբախտան- առավոտ

Տուզախ- ձկնորսական ցանց

Ցլացի- սահեցի

Ցան- չորացրած գոմաղբ

Ուրանք- իրենք

Ուրին-ուրին- ինքնիրեն

Փլստալ- ոտքը սահել

Քեփլտալ- սայթաքել

Օզրուգ- ծռված

Օռփեվերի- այրի կին

Ֆռռալ- զբոսնել

Ֆտսել- շոգել

Բառերի մեծ մասը չեն արտասանվում այնպես, ինչպես գրված են: Ը, հ, ու և այլ տառերով սկսվող բառերն արտասանելիս դրանք փոխվում են այլ հնչյունների, որոնք ընդհանրապես գոյություն չունեն այբուբենում, բայց հնչում ու ապրում են լիճքեցու հոգում:

ruzanna gevorgyan1

Հանգիստը և անհանգիստը

Արդեն մեկնարկել են ամառային արձակուրդները: Երեք ինքնաթիռի արագությամբ սլացող ամիսներ, որոնք յուրաքանչյուր երեխա փորձում է այնպես ապրել, որ որոշ օրեր հետո հիշվող լինեն:

Օրինակ, գյուղացի երեխան իր հանգիստը ուրիշ կերպ է պատկերացնում, իսկ քաղաքի երեխան՝ միգուցե ուրիշ:
Ինձ ու իմ հասակակիցների համար ամառային արձակուրդը միշտ հիշվում են բակային խաղերով:
Մենք ցերեկային ժամերին՝ 2-ից մինչև ժամը 6-ը, արևի ճառագայթներից պատճառով տանն ենք մնում և զբաղվում ենք տնային գործերով կամ դպրոցում հանձնարարված գրքերն ենք կարդում:
Իսկ արդեն երեկոյան ժամերին բակի երեխաներով հավաքվում և սկսում ենք խաղալ բակային խաղեր՝ «այգեպանից» մինչև «գործնագործ», բռնոցից մինչև ֆուտբոլ:
Գյուղի երեխաների, մասնավորապես տղաների ամառային հանգիստը շատ հարաբերական է: Տղաներից շատերի հայրերը Հայաստանում չեն, ու տան ամբողջ հոգսը նրանց ուսերին է. հողամաս ցանել, սրսկել, ջրել և այլն: Նրանցից շատերն էլ ստիպված աշխատանքի են ընդունվում, որպեսզի թեթևացնեն իրենց տան հոգսը:
Ու այսպես է անցնում գյուղի երեխայի ամառային արձակուրդը՝ հանգիստը և անհանգիստը:

lilit harutyunyan lchshen

Լուսնի հակառակ կողմը

«Բախման արդյունքում այդ մոլորակը բաժանվել է բազմաթիվ կտորների, որոնք ստեղծել են մեծ օղակաձև գոտի Երկրի շուրջը: Ավելի ուշ այդ օղակը «խտացել» է, որից էլ առաջացել է լուսինը…» Բլա-բլա-բլա…

Չեմ կարողանում հավատալ գիտնականների առաջ քաշած այս թեորիային, փորձում եմ կառուցել իմ երևակայական աշխարհը, որտեղ բնակվում են միայն իմ սիրելի մարդիկ, և գոյություն ունեն այնպիսի բաներ, որոնք չկան մեր իրական աշխարհում: Երազել եմ միշտ տեսնել լուսնի հակառակ կողմը, միգուցե այնտեղ է իմ երևակայական աշխարհը, կամ այն աշխարհը, որտեղ ես կգտնեմ ինքս ինձ: Ո՞վ գիտե: Երբեք չեմ սիրել իմ անունը: Վերջերս եմ իմացել անվանս ստուգաբանությունը: Այն նշանակում է լուսնի հակառակ կողմը կամ սև լուսին, սակայն բնույթով այնքան էլ սև լուսնի նման չեմ: Դրանից հետո սկսեցի ուրիշ կերպ «վերաբերվել» անվանս: Երևի ինչ-որ կապ կա այս ամենի մեջ: Ուզում եմ աշխարհը տեսնել ինձնից 100 տարի անց, ուզում եմ տեսնել՝ արդյոք իմ երևակայական աշխարհը երբևէ իրականություն կդառնա՞: Եթե կարողանայի, իմ ուժերով կստեղծեի «տիեզերական» կամ հենց «լուսնային» տուրիզմ: Ծիծաղելի է թվում, չէ՞, «լուսնային տուրիզմ» ասվածը: Ոմանք ասում են, որ մեր վախերը մեր երևակայության արդյունքն են, սակայն իմ դեպքում, երևակայությունը իմ բնույթի ու բնավորության անբաժան մասնիկն է…»:

Վերջերս հին տետրերս փորփրելիս գտա այս տողերը «անձնական օրագիր» կոչվածի միջից: Գրել եմ երևի 12-13 տարեկանում: Հիմա եմ տեսնում, թե ինչպես կարող է փոխվել մարդկային մտածելակերպը ընդամենը մի քանի տարվա ընթացքում:

Lilia Apresyan

Ապրած ու չապրած տարիներս

Մի քանի օր առաջ ծննդյանս օրն էր, դարձա հիսուն տարեկան: Գիշերը պառկել և մտածում էի անցած-գնացած տարիների մասին: Հիշեցի ամեն մի դեպք, որ կյանքումս երբևէ եղել էր (ի տարբերություն պատանեկության տարիների՝ հիշելն ինձ մոտ արդեն շատ լավ է ստացվում): 

Հիշեցի, թե ինչպես մի օր մտանք դպրոց (մանկապարտեզն ինձ համար այդպես էլ մնաց անհասանելի երազանք)՝ 22 վախվորած աչքերով… Հետո այդ աչքերի թիվը դարձավ 26, հետո էլի 22, իսկ ավելի ուշ՝ 24… Հետագայում արդեն ավելի նվազեց (երևի այդպես էլ պետք է լիներ)… Հիշեցի, թե ինչպես էի անհամբեր սպասում դպրոցն ավարտելուն, հատկապես 9-րդ դասարանից հետո… 9-րդ դասարանի քննությունները հիշեցի, ինձ ու Հասոյին հիշեցի ֆիզկուլտուրայի քննության արդյունքներն իմանալու օրը՝ վերջին շարքում նստած… Շա՜տ ուրախ էինք, թեպետ բարձր չէինք ստացել, պարզապես մենք սովորել էինք անարդարությունների վրա ծիծաղել, ոչ թե նեղսրտել… Վերջին զանգին շատ ուրախ էի, դե, վերջապես երկար սպասված օրն էր եկել, բայց ամեն դեպքում մի փոքր հուզմունք կար… Հիշեցի ընդունվելուս օրը. մամայի, պապայի ու իմ երջանկությանը չափ ու սահման չկար… Ընդունվեցի Սլավոնական համալսարան… Երևի… Նաև ավարտեցի…

Հիշեցի՝ ինչպես էի կարդում «Թիթեռը», որն իմ կյանքում ամենաերկար սպասվածներից էր… Հիշեցի «Կուկու»-ին ու բոլոր հերոսներին: Հիշեցի «Որբանոց»-ը… ինչքա՜ն էի լացել կարդալիս… Միգուցե Գուգոյի ու գուգոների համար… Կամ, երևի ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ իրականության դառնությունն ու ծանրությունը գիտակցելու համար… Սոնային հիշեցի… Շատ ուժեղ աղջիկ էր… Ամեն ինչ հիշեցի… Ամեն մեկին…

Իմ ամենադասղեկին հիշեցի… Նրա նվիրած գիրքը, որը մինչև հիմա աչքի լույսի պես եմ պահում…

Հիշեցի Լևոն Խեչոյանին ու Լևոն «ձյաձայի» ստատուսը ֆեյսբուքում. «2013 թվականին Սերժ Սարգսյանի հրամանագրով գրող Լևոն Խեչոյանը պարգևատրվել է «Հայրենիքին մատուցած ծարայությունների համար» 2-րդ աստիճանի մեդալով, բայց հրաժարվել է ստանալ»… Այդ պահին դեմքիս ժպիտ հայտնվեց:

Հիշեցի, թե ինչպես մի օր որոշեցի դառնալ 17.am-ի թղթակից… Դարձա… 17-ցիներին հիշեցի… Բոլորին…

Գյուղս հիշեցի՝ իմ ամենահարազատին… Մանկությունս անցավ աչքերիս առաջով, որը մի օր վերջացավ… 2016-ն էր… Ապրիլը… Դրանից 1 տարի առաջ դեռ ամեն ինչ պայծառ էր, ուրախ… 1 տարի առաջ էի իմացել ԱՍԲ-ի մասին, ծանոթացել ԱՍԲ-ականների հետ, որոնք հետո պետք է դառնային ամենահարազատ մարդկանցից…

10 տարեկան դեռ չկայի, երբ գրանցվեցի (ավելի ճիշտ՝ մաման ստիպեց, որ գրանցվեմ) Վորլդ Վիժնում… Ընկեր Մերիին հիշեցի… Շա՜տ սիրուն ժպիտը ու դունչիկի փոսիկը… Ընկեր Թեհմինեին հիշեցի… Մեր էքսկուրսիաները… Բոլորի դեմքերը հիշեցի… Հետո միայն հասկացա, որ մամային եմ պարտական այդպիսի միջավայրում հայտնվելու համար…

Ինձ ու Լիլիթին հիշեցի՝ ցույցերի ժամանակ… Մենք դեռ դպրոցում էինք որոշել, որ անպայման պետք է միասին ցույցերի մասնակցենք…

Մեր բակի կռիվները հիշեցի… Որտեղ կռիվ կար, ես այնտեղ էի… Ու հատկապես՝ որտեղ տղաների կռիվ կար, ես այնտեղ էի…

Ընկերներիս հիշեցի… Ուսուցիչներիս… Բոլորին… Լավ ու վատ օրերը հիշեցի… Ուրախ ու տխուր…

Գյուղ էի գնացել՝ 50-րդ ծնունդս հարազատիս գրկում նշելու… Հարազատներիս հետ… Գյուղում ահագին փոփոխություններ կային… Դե, այդպես էլ պետք է լիներ… Միջավայրը չէր առաջվանը… Անսովոր էր մի տեսակ… Եսի՞մ… Կարող է՝ ես եմ շատ փոխվել…