Սուրենը

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Քեռուս տղան՝ փոքրիկ Սուրենը, ապրում է Կալավան գյուղում: Սովորում է արդեն 2-րդ դասարանում: Պապիկին խնդրել էր, որ իր համար պտտաձող («տուռնիկ») սարքի: Պապիկն էլ նրան չէր մերժել: Սուրենն ազատ ժամանակ սիրում է սպորտով զբաղվել, դհոլ նվագել, փոքրիկ հեքիաթներ գրել: Շատ ճկուն և ուժեղ տղա է:

Մի օր քննության համար պարապում էի, երբ Սուրենը ներս մտավ և ասաց.

-Էլի՜տ, գրածս կստուգե՞ս:

-Հա, իհարկե,- ասացի ես ու սկսեցի ստուգել: Մի փոքրիկ հեքիաթ էր գրել, որն սկսվում էր այսպես.

«Լինում է, չի լինում մի կապիկ է լինում, կապիկը հանդիպում է գետակին ու հարցնում.

-Արջին տեսե՞լ ես:

-Հա, այն կողմ գնաց»:

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Լուսանկարը՝ Էլիտա Ստեփանյանի

Երբ կարդացի, զարմացա: Ինձ շատ դուր եկավ: Սուրենը դպրոցը շատ է սիրում, դասերը նույնպես: Մի քիչ էլ խիստ է: Երբ կարճ շրջազգեստ եմ հագնում, բարկանում է վրաս ու ասում.

-Էլիտ, շուտ գնա ու փոխվի:

Մի անգամ հարցրի, թե երբ մեծանա, ի՞նչ է դառնալու:

-Զինվոր, որ հայրենիքս պաշտպանեմ:

Ասաց ու վազեց խաղալու:

jora petrosyan

Թշնամու հետ նույն սենյակում

Գնում էի Վրաստան: Բոլոր անցակետերը նորմալ անցա, բայց հենց հասա Վլադիկավկազի անցակետը, ինձ ձերբակալեցին՝ ասելով, թե ես էն հանցագործն եմ, որին փնտրում են: Դե, իհարկե, ուղղակի շփոթմունք էր: Իմ անունն ու ազգանունը համընկնում էին հետախուզման մեջ գտնվող մարդու անուն-ազգանունի հետ: Բնականաբար, ես մենակ չէի. եղբայրս ինձ հետ էր, ու մինչ նա կփորձեր բացատրել, որ հաստատ մի բան սխալ է, իմ թևերը ոլորեցին ու տարան մեկուսարան:

Մոտավորապես 20 րոպե այնտեղ մնալուց հետո ինձ միացավ նաև մի ընտանիք՝ երկու կին, երկու աղջիկ և մեկ տղա երեխաներ: Նրանց խոսակցությունից հասկացա, որ տղայի անունը Թումար էր: Թումարը մոր գրկից իջավ ու միանգամից եկավ ինձ մոտ: Դե, ինչ մեղքս թաքցնեմ, անուշիկ բալիկ էր, գրկել էի ու խաղում էի հետը: Որպեսզի ժամանակը միապաղաղ չանցներ, սկսեցինք ռուսերեն շփվել: Մի փոքր զրույց ունեցա նրանց հետ՝ իմ «չեղած» ռուսերենով:
-Որտեղի՞ց եք,- հարցրի ես:
-Ադրբեջանից:
Նրանք ինձ պատասխան հարց չտվեցին, թե ես որտեղից եմ: Երևի հասկացել էին արդեն, որովհետև իմ հետ կային իրեր, որոնց վրա Հայաստանի դրոշն էր:

Սառեցի տեղում. նույն սենյակում եմ թշնամի ազգի հետ: Երեխային իջեցրեցի գրկիցս ու առանձնացա մի անկյունում: Վայրկյաններն էի հաշվում, թե երբ պիտի դուրս գամ այդ դժոխքից՝ մեկուսարանից:
Մոտավորապես հինգ ժամ մեկուսարանում էի նրանց հետ: Սկզբում տագնապ էի զգում: Բայց հետո… Հետո ինձ համով-համով բաներ հյուրասիրեցին, կամաց-կամաց հարմարվեցինք միմյանց: Ուզում էի զանգել մերոնց, բայց հեռախոսիս ռոումինգն ակտիվացված չէր, չէի կարողանում կապվել: Նրանք առաջարկեցին իրենց հեռախոսը: Վերցրի ու զանգեցի քրոջս: Նա բնականաբար չպատասխանեց՝ տեսնելով ադրբեջանական համար: Հեռախոսը վերադարձրի ու հայտնեցի շնորհակալությունս:

Վերջապես ամեն բան պարզվեց, և ինձ ազատ արձակեցին: Երկար ժամանակ մտածում էի մեկուսարանում գտնվող իմ «թշնամիների» մասին, հասարակ ժողովրդի, որը «վերևների» հրամանով պատերազմում է, արյուն թափում: Ոչ ոք պատերազմ չի ուզում, չի ուզում թշնամանալ, ո՛չ մենք և ո՛չ էլ նրանք չենք ուզում արյուն թափել, բայց… Բայց շարունակում ենք կռվել, ատել իրար ու զոհվել:

Artyom Avetisyan

Հնչյուններ Լիճքից

Իմ գյուղը՝ Լիճքը, բացի թարմ ու գրավիչ գեղեցիկ բնությունից, աշխատասեր գյուղացիներից, կենսուրախ ու ժպտադեմ մանուկներից, տարբերվում է նաև իր իր բարբառային քաղցրությամբ, խոսելաձևի հատկանիշներով ու յուրահատկություններով:

Նախ ասեմ, որ գյուղս սկզբից կոչվել է Եղեգնագեղ, Եղեգնագյուղ, այնուհետև՝ Գյոլ, Գել, Գյոլ- Քենդ, իսկ 1946 թվականից անվանվել է Լիճք: Լիճքեցիները այնքան միասնական, համախմբված և «պաշտպանող ու պաշտպանվող» ժողովուրդ են եղել, որ ստացել են «արյունախում» մականունը:

Լիճքի բարբառը սերում է Ալաշկերտի բարբառից, քանի որ մեր նախնիները գաղթել են հենց Ալաշկերտից և հարակից վայրերից, իսկ դրա մասին ես արդեն պատմել եմ: Դե ինչ, ձեզ եմ ներկայացնում Լիճքի բարբառային բառերից՝ իրենց բացատրություններով:

Ասրցնել- արգելափակել

Ակռկել- լռել

Բիար- անմշակ հող

Բեխաբար- անտեղյակ

Գռշտել- հրել

Գուփ- փոս

Դխիրել- անկանոն դասավորել

Դեմուդարձ ընկնել- կարոտ զգալ

Եքա- շատ

Երես-բերես- դեմ առ դեմ

Զեբուն- նիհար

Զըխըթել- ուտել (ասում են բարկացած ժամանակ, կոպիտ բառ է, oրինակ՝ գնա հազ զըխըթի- գնա հաց կեր)

Էտմլա- այդպես

Ընոկի- այդ պատճառով

Ըռութ- առվի կամ գետակի բերան

Թալվա- գոմ

Թփխուկ- նստած (ասում են զայրացած ժամանակ)

Ժժնուկ- խառնված

Ժուռընկան- ոչ գործունյա մարդ

Իդահախ- այս անգամ

Իստըկել- մաքրել

Լավոթել- խայտառակել

Լղջուկ- ճզմած

Խստու- դիտմամբ

Խիբիլիկ- փոքր

Ծակռտուկ- ծակծկված

Ծմըռտկալ- ձգվել

Կակխնալ- փափկել

Հելուգ- դուրս եկած

Հուշիգ- կամաց

Ղուվաթ- ուժ, կարողություն

Ճոռթուգ- լոճած

Ճոռբերան- բերանը ծուռ

Մամշել- բորբոսնել

Մռփել- քնել

Նըղնըղել- սրբել

Նեմռուտ- գոռոզ

Շաղթա- ցրտահարում

Չուֆթել- հարվածել (սովորաբար՝ կենդանիները)

Չռպադան- լեզվանի

Պասմա- փռած գոմաղբ

Պլպլուն- փայլփլուն

Ջաղդա- ճամփա

Ջալագնդուկ- տրորված

Ռանչպար- հողագործ

Ռըկուկ- վրդովված

Սոլեր- կոշիկ

Սաբախտան- առավոտ

Տուզախ- ձկնորսական ցանց

Ցլացի- սահեցի

Ցան- չորացրած գոմաղբ

Ուրանք- իրենք

Ուրին-ուրին- ինքնիրեն

Փլստալ- ոտքը սահել

Քեփլտալ- սայթաքել

Օզրուգ- ծռված

Օռփեվերի- այրի կին

Ֆռռալ- զբոսնել

Ֆտսել- շոգել

Բառերի մեծ մասը չեն արտասանվում այնպես, ինչպես գրված են: Ը, հ, ու և այլ տառերով սկսվող բառերն արտասանելիս դրանք փոխվում են այլ հնչյունների, որոնք ընդհանրապես գոյություն չունեն այբուբենում, բայց հնչում ու ապրում են լիճքեցու հոգում:

ruzanna gevorgyan1

Հանգիստը և անհանգիստը

Արդեն մեկնարկել են ամառային արձակուրդները: Երեք ինքնաթիռի արագությամբ սլացող ամիսներ, որոնք յուրաքանչյուր երեխա փորձում է այնպես ապրել, որ որոշ օրեր հետո հիշվող լինեն:

Օրինակ, գյուղացի երեխան իր հանգիստը ուրիշ կերպ է պատկերացնում, իսկ քաղաքի երեխան՝ միգուցե ուրիշ:
Ինձ ու իմ հասակակիցների համար ամառային արձակուրդը միշտ հիշվում են բակային խաղերով:
Մենք ցերեկային ժամերին՝ 2-ից մինչև ժամը 6-ը, արևի ճառագայթներից պատճառով տանն ենք մնում և զբաղվում ենք տնային գործերով կամ դպրոցում հանձնարարված գրքերն ենք կարդում:
Իսկ արդեն երեկոյան ժամերին բակի երեխաներով հավաքվում և սկսում ենք խաղալ բակային խաղեր՝ «այգեպանից» մինչև «գործնագործ», բռնոցից մինչև ֆուտբոլ:
Գյուղի երեխաների, մասնավորապես տղաների ամառային հանգիստը շատ հարաբերական է: Տղաներից շատերի հայրերը Հայաստանում չեն, ու տան ամբողջ հոգսը նրանց ուսերին է. հողամաս ցանել, սրսկել, ջրել և այլն: Նրանցից շատերն էլ ստիպված աշխատանքի են ընդունվում, որպեսզի թեթևացնեն իրենց տան հոգսը:
Ու այսպես է անցնում գյուղի երեխայի ամառային արձակուրդը՝ հանգիստը և անհանգիստը:

lilit harutyunyan lchshen

Լուսնի հակառակ կողմը

«Բախման արդյունքում այդ մոլորակը բաժանվել է բազմաթիվ կտորների, որոնք ստեղծել են մեծ օղակաձև գոտի Երկրի շուրջը: Ավելի ուշ այդ օղակը «խտացել» է, որից էլ առաջացել է լուսինը…» Բլա-բլա-բլա…

Չեմ կարողանում հավատալ գիտնականների առաջ քաշած այս թեորիային, փորձում եմ կառուցել իմ երևակայական աշխարհը, որտեղ բնակվում են միայն իմ սիրելի մարդիկ, և գոյություն ունեն այնպիսի բաներ, որոնք չկան մեր իրական աշխարհում: Երազել եմ միշտ տեսնել լուսնի հակառակ կողմը, միգուցե այնտեղ է իմ երևակայական աշխարհը, կամ այն աշխարհը, որտեղ ես կգտնեմ ինքս ինձ: Ո՞վ գիտե: Երբեք չեմ սիրել իմ անունը: Վերջերս եմ իմացել անվանս ստուգաբանությունը: Այն նշանակում է լուսնի հակառակ կողմը կամ սև լուսին, սակայն բնույթով այնքան էլ սև լուսնի նման չեմ: Դրանից հետո սկսեցի ուրիշ կերպ «վերաբերվել» անվանս: Երևի ինչ-որ կապ կա այս ամենի մեջ: Ուզում եմ աշխարհը տեսնել ինձնից 100 տարի անց, ուզում եմ տեսնել՝ արդյոք իմ երևակայական աշխարհը երբևէ իրականություն կդառնա՞: Եթե կարողանայի, իմ ուժերով կստեղծեի «տիեզերական» կամ հենց «լուսնային» տուրիզմ: Ծիծաղելի է թվում, չէ՞, «լուսնային տուրիզմ» ասվածը: Ոմանք ասում են, որ մեր վախերը մեր երևակայության արդյունքն են, սակայն իմ դեպքում, երևակայությունը իմ բնույթի ու բնավորության անբաժան մասնիկն է…»:

Վերջերս հին տետրերս փորփրելիս գտա այս տողերը «անձնական օրագիր» կոչվածի միջից: Գրել եմ երևի 12-13 տարեկանում: Հիմա եմ տեսնում, թե ինչպես կարող է փոխվել մարդկային մտածելակերպը ընդամենը մի քանի տարվա ընթացքում:

Lilia Apresyan

Ապրած ու չապրած տարիներս

Մի քանի օր առաջ ծննդյանս օրն էր, դարձա հիսուն տարեկան: Գիշերը պառկել և մտածում էի անցած-գնացած տարիների մասին: Հիշեցի ամեն մի դեպք, որ կյանքումս երբևէ եղել էր (ի տարբերություն պատանեկության տարիների՝ հիշելն ինձ մոտ արդեն շատ լավ է ստացվում): 

Հիշեցի, թե ինչպես մի օր մտանք դպրոց (մանկապարտեզն ինձ համար այդպես էլ մնաց անհասանելի երազանք)՝ 22 վախվորած աչքերով… Հետո այդ աչքերի թիվը դարձավ 26, հետո էլի 22, իսկ ավելի ուշ՝ 24… Հետագայում արդեն ավելի նվազեց (երևի այդպես էլ պետք է լիներ)… Հիշեցի, թե ինչպես էի անհամբեր սպասում դպրոցն ավարտելուն, հատկապես 9-րդ դասարանից հետո… 9-րդ դասարանի քննությունները հիշեցի, ինձ ու Հասոյին հիշեցի ֆիզկուլտուրայի քննության արդյունքներն իմանալու օրը՝ վերջին շարքում նստած… Շա՜տ ուրախ էինք, թեպետ բարձր չէինք ստացել, պարզապես մենք սովորել էինք անարդարությունների վրա ծիծաղել, ոչ թե նեղսրտել… Վերջին զանգին շատ ուրախ էի, դե, վերջապես երկար սպասված օրն էր եկել, բայց ամեն դեպքում մի փոքր հուզմունք կար… Հիշեցի ընդունվելուս օրը. մամայի, պապայի ու իմ երջանկությանը չափ ու սահման չկար… Ընդունվեցի Սլավոնական համալսարան… Երևի… Նաև ավարտեցի…

Հիշեցի՝ ինչպես էի կարդում «Թիթեռը», որն իմ կյանքում ամենաերկար սպասվածներից էր… Հիշեցի «Կուկու»-ին ու բոլոր հերոսներին: Հիշեցի «Որբանոց»-ը… ինչքա՜ն էի լացել կարդալիս… Միգուցե Գուգոյի ու գուգոների համար… Կամ, երևի ավելի ճիշտ կլինի ասել՝ իրականության դառնությունն ու ծանրությունը գիտակցելու համար… Սոնային հիշեցի… Շատ ուժեղ աղջիկ էր… Ամեն ինչ հիշեցի… Ամեն մեկին…

Իմ ամենադասղեկին հիշեցի… Նրա նվիրած գիրքը, որը մինչև հիմա աչքի լույսի պես եմ պահում…

Հիշեցի Լևոն Խեչոյանին ու Լևոն «ձյաձայի» ստատուսը ֆեյսբուքում. «2013 թվականին Սերժ Սարգսյանի հրամանագրով գրող Լևոն Խեչոյանը պարգևատրվել է «Հայրենիքին մատուցած ծարայությունների համար» 2-րդ աստիճանի մեդալով, բայց հրաժարվել է ստանալ»… Այդ պահին դեմքիս ժպիտ հայտնվեց:

Հիշեցի, թե ինչպես մի օր որոշեցի դառնալ 17.am-ի թղթակից… Դարձա… 17-ցիներին հիշեցի… Բոլորին…

Գյուղս հիշեցի՝ իմ ամենահարազատին… Մանկությունս անցավ աչքերիս առաջով, որը մի օր վերջացավ… 2016-ն էր… Ապրիլը… Դրանից 1 տարի առաջ դեռ ամեն ինչ պայծառ էր, ուրախ… 1 տարի առաջ էի իմացել ԱՍԲ-ի մասին, ծանոթացել ԱՍԲ-ականների հետ, որոնք հետո պետք է դառնային ամենահարազատ մարդկանցից…

10 տարեկան դեռ չկայի, երբ գրանցվեցի (ավելի ճիշտ՝ մաման ստիպեց, որ գրանցվեմ) Վորլդ Վիժնում… Ընկեր Մերիին հիշեցի… Շա՜տ սիրուն ժպիտը ու դունչիկի փոսիկը… Ընկեր Թեհմինեին հիշեցի… Մեր էքսկուրսիաները… Բոլորի դեմքերը հիշեցի… Հետո միայն հասկացա, որ մամային եմ պարտական այդպիսի միջավայրում հայտնվելու համար…

Ինձ ու Լիլիթին հիշեցի՝ ցույցերի ժամանակ… Մենք դեռ դպրոցում էինք որոշել, որ անպայման պետք է միասին ցույցերի մասնակցենք…

Մեր բակի կռիվները հիշեցի… Որտեղ կռիվ կար, ես այնտեղ էի… Ու հատկապես՝ որտեղ տղաների կռիվ կար, ես այնտեղ էի…

Ընկերներիս հիշեցի… Ուսուցիչներիս… Բոլորին… Լավ ու վատ օրերը հիշեցի… Ուրախ ու տխուր…

Գյուղ էի գնացել՝ 50-րդ ծնունդս հարազատիս գրկում նշելու… Հարազատներիս հետ… Գյուղում ահագին փոփոխություններ կային… Դե, այդպես էլ պետք է լիներ… Միջավայրը չէր առաջվանը… Անսովոր էր մի տեսակ… Եսի՞մ… Կարող է՝ ես եմ շատ փոխվել…

Anush abrahamyan

Պատրա՞ստ ես

Դու պատրաստ ես ասելու, որ հրաշալի է աշնան մեղեդին՝ տերևերի անկրկնելի խշշոցով համեմված, չնայած լսվում է միայն այն ժամանակ, երբ դու քայլում ես տերևների վրայով:

Դու պատրաստ ես ասելու, որ կցանկանայիր մարդկանց դեմքին ժպիտ տեսնել անգույն փողոցում՝ մռայլ մտքերի բեռի տակ, բայց այդ ժպիտի ու քո աչքերի բախումից հետո առաջին միտքդ լինում է այն, թե արդյո՞ք քո արտաքինի հետ ամեն ինչ նորմալ է:

Ինչու ոչ, դու նաև պատրաստ ես ասելու, որ ավելի շատ սիրում ես գիշերը՝ երբ լուսինը իր շողերը անխնա կերպով քսում է ապակուն: Բայց երբ մթության մեջ որևէ բան սկսում է շարժվել, դու մտածում ես, որ գիշերվա քողը ծածկել է մի գիշատիչ կենդանու, ու արագ փակելով դուռը՝ հանգիստ փակում ես նաև աչքերդ:

Պատրաստ ես, չէ՞, ասել, որ ազատությունը հրաշալի է, չնայած՝ քեզ ոնց հիշում ես, նույն տանն ես ապրում, նույն վարագույրներով սենյակում՝ մի պտղունց արևով ու քո միտքը կլանած ազատութամբ:

Դու վախենում ես ասել, որ մեր երազած ազատությունը մենք արդեն գտել ենք այն մանրուքների մեջ, որոնք կարող էինք երբևէ չնկատել: Դու ուզում ես թռչնի նման ազատ լինել ու անվերջ թռչել կապույտ երկնքում: Լավ, կա՞ գոնե մեկը, ով մտածի այդ խեղճ թռչնի մասին, որ ստիպված է լինում անվերջ կտրվող ծառերի վրա պատրաստել իր բույնը, որ մի որոշ տարածություն անցնելուց հետո պետք է շունչ առնի շարունակելու համար:

Գոնե պատկերացրե՞լ եք, թե այդ խեղճը ինչ է զգում, երբ պարտավորվում է թռչել հսկայական օվկիանոսների վրայով, որտեղ կապույտն ամենուր է:

Ինչևէ: Մենք շատ բան ենք պատրաստ ասելու, գովերգելու, ու պատրաստ ենք ամբողջ մի կյանք երազելու ու փնտրելու, մինչդեռ դրանք մեր ափի մեջ մեր զայրույթից վաղուց ճզմվել են: Իսկ հիմա, հավանաբար, դու մի նոր բան հիշեցիր, որի մասին ես մոռացել եմ նշել, ուրախ եմ. ի վերջո, եթե ես այն մի օր հիշեմ, ապա անպայման կյանքի խաչմերուկներում կհանդիպենք:

Մի բան ևս. եթե դու շնչկատուր հասել ես բլրի ամենաբարձր կետին, ու քեզ չի հետաքրքրում ոտքերիդ ցավը, ապա դա լավ է: Բայց եթե մտածում ես ազատությունը նորից փնտրելու մասին, լավ կանես՝ ուղղակի տուն գնաս:

lilit khlghatyan portret

Հայաստանն իմ ընկերներն են

Սխալ է մտածել, թե մարդիկ իրար սիրելու համար պետք է անպայման ճանաչեն իրար: Հաճախ սերը ծնվում է հեռավորության մեջ, կապելով մարդկանց հոգիները:

Ես ուրախ եմ, որ 21-րդ դարում կա ինտերնետը, այն հնարավորություն է տալիս ինձ կապ պահպանել ընկերներիս հետ` Հրազդանից մինչև Սյունիք, Մալիշկայից` Երևան: Ու չնայած նման հեռավորությանը, ես զգում եմ նրանց իմ կողքին…

Առավոտ էր, ժամը 9:35, ու զարմանալին այն էր, որ ես մինչև այդ ժամը քնած էի: Հանկարծ արթնացա հեռախոսի զանգից: Անծանոթ համար էր, բայց ինձ շատ ծանոթ ձայն լսեցի: Սոնա Թումանյանն էր, նրան ճանաչում եմ շուրջ 10 ամիս 17.am-ից, բայց միայն մրցանակաբաշխության օրը տեսա: Սոնան Մալիշկայից է, իսկ ես, ինչպես գիտեք, Լիճքից: Չնայած նման հեռավորությանը, մենք շատ կապված ենք իրար հետ: Մրցանակաբաշխության օրը ծանոթացա նաև Հասմիկ Գիվարգիզյանի և շատերի հետ: Լավ, չշեղվեմ թեմայից:

Սոնան ասաց.

-Լոլ (նա ինձ այդպես է դիմում), այսօր Դիլիջան էքսկուրսիայի ենք ու արդեն ձեր գյուղի մոտով անցանք: Շատ կուզեի հետ վերադառնալուց քեզ տեսնել:

-Հա, Սոն, կհասնեք գյուղ, կզանգեք՝ դուրս կգամ:

Այսպիսի ուրախ լուր երբևէ չէի լսել, այնքան էի կարոտել նրանց:

Այսպիսի հաճելի ծանոթությունների, լավ ընկերների համար կրկին շնորհակալ եմ «Մանանային»: Այժմ կյանքումս այնքան լավ մարդիկ կան, որ երբեք միայնակ չեմ զգա: Էհ, էլի թեմայից շեղվեցի:

Լավ, Սոնայենք ոնց որ ուզում են հասնել, շարունակեմ…

-Լոլ, Վարդենիսը ձեր գյուղին մո՞տ ա:

-Օֆ, Սոն, չգիտեմ է: Առավոտից սպասում եմ: Աչքս ձեր ճանփին ա, ու չկաք:

-Հա, Լոլ, քիչ մնաց՝ կհասնենք

-Սոն, որ Լիճքի ցուցանակը տեսնես՝ կզանգես, ես տանից դուրս կգամ: Հա, այդտեղ չկանգնեք, մեր տունը էդտեղ չի: Ինձ ճանապարհին կտեսնեք:
Ի դեպ մոռացա ասել, մի քանի օր առաջ ծանոթացա նաև Մալիշկայից նոր թղթակից Աննա Սարգսյանի հետ: Ամեն դեպքում մեր ծանոթությունը ամենաբախտավորն էր, շուտ կհանդիպեմ նաև իրեն:

-Լոլ, արագաչափը անցանք, Լոլ, տեսա քեզ:

Այս խոսքերից հետո իմ առջև հայտնվեց նրանց մեքենան: Սիրտս ուրախությունից պայթում էր, արագ վրա հասան Սոնան ու Հասմիկը, ու այնքան պինդ գրկեցինք իրար, անկեղծ ասած չէի հավատում. միգուցե երազ էր:

Նարեկին էլ տեսա, ու քանի որ նախորդ օրը նրա ծնունդն էր, առիթը բաց չթողեցի, շնորհավորեցի:

Աննային էլ պինդ-պինդ գրկեցի:

-Լոլ, ինքն էլ դասղեկս ա,- ասաց Սոնան:

-Բարև ձեզ, շատ հաճելի է:

Այնքան հուզված էի, որ բարևն էլ մոռացա: Էլի ու էլի գրկեցինք իրար, բայց էլի ու էլի կար գրկելու անհագ ցանկությոն: Լացկան Սոնան էլ լացում էր:

Ես ու Հասմիկը մի փոքր ծիծաղեցինք:

-Է, ես էլ էդպես եմ:

Քանի որ դրսում անձրև էր, ու երեխաներն էլ շտապում էին ժամանակին հասնել Մալիշկա, որոշեցին շարժվել:

Մեր հանդիպումը շատ կարճ տևեց, մի 2 րոպե: Հաջողություն և բարի ճանապարհ մաղթելով վերադարձա տուն: Ինձ այնքան լավ էի զգում և հոգեպես այնքան բավարարված, որ ասելու չէր:

Այնքան ուրախ եմ, որ ունեմ նման լավ ընկերներ: Ու անգամ հեռավորությունը չի խանգարում: Հիմա Հայաստանի քարտեզը պարզապես տեղանքներ չեն, նրա ամեն մի կետը սիրելի է ինձ համար, որովհետև այնտեղ ընկերներ ունեմ…

lilit khlghatyan portret

Երեխաների տոնն ամեն օր

Շատ հաճախ պետք չէ պլաններ կազմել ժամանակից շուտ, ամեն ինչ պետք է թողնել` ժամանակի ձեռքերում:

Ահա հենց այսպես էլ հունիս 1-ից մի քանի օր առաջ, մեր հարևանները որոշել էին փոքրիկ խնջույք կազմակերպել և նշել երեխաների պաշտպանության միջազգային օրը: Պլանները կազմվեցին, ամեն ինչ արվեց, բայց հունիսի 1-ին ոչ-մի խնջույք չեղավ` հարևաններից մեկի բացակայության պատճառով: Այսպես օրերը ձգվեցին մինչև հունիսի 6-ը:

Ահա եկավ հունիսի 6-ը, այս անգամ հաստատ անելու էինք մեր մտածածը, միասին 20-ից ավելի երեխաներ կային, ինձ էլ եմ հաշվում: Հավաքվել էինք, մեկ էլ եկավ մեր հարևաններից մեկը իր 4 տարեկան որդու հետ` տղայի անունը Աշոտիկ է: Աշոտիկի աչքերը կարմրած էին, և այդ պահին էլ լաց էր լինում:

Մայրիկս հաարցրեց.

-Հիվա՞նդ ա:

-ՉԷ, երեկ բարեկամներից մեկի տանն էինք, այդ տան երեխեքը իրենց պապայի հետ խաղում էին, ուրախանում, Աշոտիկն էլ տեսավ ու երեկվանից պապային ա ուզում ու լացում:

-Լիլիթի գրած կարոտի թևերն ա, էլի:

-Հա, դե արի ու բացատրի՝ էս ամառնոցով, որտեղի՞ց պապա բերեմ:

Մեր խնջույքի միակ տխուր դեպքը սա էր, մեկ էլ մի քիչ Արեգը նվնվաց: Նա ընդհանրապես չի սիրում բարձր ձայներ, մարդաշատ վայրեր: Դրա համար միշտ առաձնանում էր մեզանից` խատուտիկ քաղում ու փչում:

Մի լավ ուրախացանք, հաց կերանք ու միայն մի խնդրանք ասացի.

-Վերջում աղբը հավաքենք ու չթափենք անտառում:

-Հա Լիլ, տես, արդեն հավաքեցինք, որ հոդված գրես՝ չմոռանաս նշել, որ մեր հետևից հավաքել ենք:

-Հա, անպայման, բայց որ հակառակն էլ լիներ, գրելու էի, չէի թաքցնի:

Վերջում էլ բարի ճանապարհ մաղթեցինք մեր հարևան Ռուզանին և իր երեխաներն: Նրանք մի քանի օրից գնալու էին Մոսկվա« Բայց լավն այն է, որ գնալու են հայրիկի մոտ՝ հետ վերադառնալու նպատակով:

Այդքան էլ էական չէ, թե որ օրը կնշես երեխաների տոնը: Յուրաքանչյուր օրը պետք է նվիրել երեխային: Ժպիտ պարգևել է պետք նրանց, լցնել օրերը ուրախությամբ և այնպես անել, որ նա չզգա հոր բացակայությունը, մինչև նա վերադառնա:

Իմ հայրենակիցը

Հարցազրույց Հայաստանի Հանրապետության ԵրկրապահԿամավորականների Միության (ԵԿՄ) Գավառի տարածքային բաժանմունքի նախագահ, գեներալ-մայոր Աշոտ Գասպարյանի հետ, ով պարբերաբար մասնակցել է ՀՀ և ԼՂՀ սահմանների պաշտպանության համար մղված ազատագրական-ինքնապաշտպանական մարտական գործողություններին:

-Հարգելի՛ պարոն Գասպարյան, ծնվել և մեծացել եք մի ընտանիքում, որտեղ բարի գործ կատարելը ապրելակերպ է եղել: Կպատմե՞ք Ձեր ընտանիքի մասին:

-Ստալինյան վարչակարգի անհիմն մեղադրանքներով սկսվում են ձերբակալությունները: Իմ նախապապին՝ Միսակ Գասպարյանին, ով Կարմիրգյուղի գյուղապետն էր, փակում են նույն խցում, ուր փակված էր նաև Եղիշե Չարենցը: Իսկ դրա պատճառն այն էր, որ նա ընդամենը մտերիմ է եղել Աղասի Խանջյանի հետ: Մի գիշեր էլ նրանց ձիակառքով անվերադարձ տանում են անհայտ ուղղությամբ, իսկ պապիս որբացած երեք աղջիկները Չարենցի աղջիկների հետ մեծացել են նույն որբանոցում: 12 տարեկան հայրս՝ Տաճատը, կորցրեց հորը, որպես հակահեղափոխականի որդի՝ շատ ճնշումների ենթարկվեց, բայց կարողացավ ամուր կառչել այս հողին ու երկրին: Այն հայրենասիրությունը, որը կա իմ մեջ, եկել է իմ նախնիներից:

- Կասե՞ք մի քանի նվաճումներ, որոնցով ամենաշատն եք հպարտանում:

-Առաջին ուրախությունս ու հպարտությունս անկախություն ձեռք բերելն է, երկրորդը՝ Լաչինի հետ վերցնելը, երրորդը՝ Շուշիի ազատագրումը: Իմ ուրախությունն ու հպարտությունը անկախության հասնելն ու մեր հաղթանակներն են:

-Ի՞նչն եք կարևորում կյանքում տարիների հեռվից նայելով Ձեր անցած ուղուն:

-Ես առաջին հերթին կարևորում եմ հայրենիքը, ուր ծնվել ենք: Կյանքում միշտ պիտի միասնական լինենք, որ կարողանանք հաղթել մեր թշնամուն և հզոր պահենք մեր հայրենիքը:

-Ինչպե՞ս դարձաք ԵԿՄ նախագահ:

-Ես երկրապահի կողքին եմ եղել դեռ 1991թ.-ից: Երբևէ չեմ ցանկացել դառնալ ԵԿՄ նախագահ: Իմ աշխատանքները տեսնելով, առաջարկեցին, և, ես, որոշ ժամանակ մտածելուց հետո ընդունեցի:-Պարո՛ն Գասպարյան, ապրիլի 2-ը ճակատագրական դարձավ հայ ժողովրդի համար: Կհիշե՞ք այդ օրը

-Ապրիլի երկուսին՝ երեկոյան ժամը յոթին, ԵԿՄ նախագահությունից հրաման ստացանք, որ կազմակերպենք հավաք և առավոտ շուտ գնանք պատերազմի դաշտ: Ամբողջ Գավառի տարածաշրջանից հավաքվեցին 300 կամավորներ: Ի դեպ ասեմ, որ ամենաշատը մեր գյուղացիներն էին հավաքվել: Հավաքվեցինք և վաղ առավոտյան մեկնեցինք Արցախ: Ես նշանակվեցի Արաբկիրի, Քանաքեռ-Զեյթունի և Բյուրեղավանի ջոկատների հրամանատար: Եվ քանի որ ես Թալիշի ու Մատաղիսի դիրքերին էի ծանոթ, որոշեցինք, որ կմնանք այնտեղ (այդ դիրքերը մենք ենք պաշտպանել դեռ1994թ.-ից):

Ես վիրավորվեցի անօդաչու սարքի արձակած կրակից, բայց բարեբախտաբար զոհ չտվեցինք: 300 հոգի մարդ եմ տարել ու ոչ մի զոհ չեմ ունեցել:

-Պարո՛ն Գասպարյան, ի՞նչ խորհուրդ կտաք երիտասարդ սերնդին:

-Երիտասարդ սերնդին ես առաջին հերթին խորհուրդ կտամ լավ սովորել, պիտանի մարդ դառնալ: Այսօր մեր երիտասարդները այնքան ուժեղ են, մեզանից էլ են հմուտ: Ես մեր այսօրվա երիտասարդությանը խորհուրդ կտամ, որ միշտ մնան հայրենասեր, չլքեն Հայաստանը, արարեն, աշխատեն: Հիմա դարը երիտասարդներին է, իրենք պիտի մտածեն, թե ինչպիսի ապագա պիտի ստեղծեն Հայաստանի համար: