Ասում են, թե մի ժամանակ, իսկ ավելի կոնկրետ՝ 451 թվականին, տեղի է ունեցել Ավարայրի ճակատամարտը: Շատերը ընդունում են, որ այն եղել է, որոշներն էլ հերքում: Դե, հիմա ի՞նչ անենք, որ ապացուցենք: Պարզելու համար ամենաքիչը ժամանակի` գոյություն չունեցող, մեքենա է պետք: Հավատալը գալիս է մեր ինքնությունից, հայ լինելուց: Մեր պատմությունն է, հավատում ենք ու վերջ: 

Հիմա վերցնենք հայոց լեզուն: Կա գործողության կատարման երեք ժամանակ` ներկա, անցյալ, ապառնի: Հիմա ես գրում եմ, դա իմ ներկան է: Երբ ավարտեմ, կստացվի, որ արել եմ ու վերջացրել և գրելս կդառնա անցյալ: Սա ակնհայտ բան է, և ընդունում ենք առանց ապացուցման: Ոչ ոք դեռ մի այլ ժամանակ չի հայտնագործել, ստեղծել, արարել:

Իսկ հիմա անցնեմ մաթեմատիկային: Կարելի է ասել, որ այն անսահմանափակ է, անվերջ, ինչպես իր մեջ մտնող շատ տերմիններ: Հատվածի վրա անվերջ քանակով կետեր կան: Ուղիղն էլ անվերջ շատ կետեր է պարունակում: Բայց չէ՞ որ ուղիղի վրա էլ անվերջ քանակով այդպիսի հատվածներ կան: Կամ ասենք՝ ուղիղն էլ է անվերջ, հարթությունն էլ: Հիմա ինձ ասեք, թե ո՞րն է մեծն ու անվերջը: Նմանվեց պարադոքսի: Մաթեմատիկայում կա աքսիոմ հասկացությունը: Աքսիոմները այն պնդումներն են, որոնք ընդունում ենք առանց ապացուցման: Պատմության որոշ դետալներ նույնպես աքսիոմներ են:

Ինձ հարցնում են, թե ինչո՞ւ ենք թեորեմներն ապացուցում, իսկ աքսիոմները՝ ոչ: Ախր, դա նույնն է, թե ապացուցեք որ սա`Ա տառն է, և որի անունը Այբ է կամ էլ ապացուցեք ձեր գոյությունը: Հիմա Մաշտոցը ստեղծել է հայող գիրը, կա, գրում ենք ու չենք ապացուցում: Իսկ գոյության մասին ասեմ, որ Դեկարտն արդեն փորձել է, և պետք չի: Նա ապացուցում էր իր գոյությունը ասելով. «Ես մտածում եմ, ուրեմն գոյություն ունեմ»: Երբեմն մտածեք․․․

Կան ակնհայտ ու ապացուցման կարիք չունեցող բաներ և ուղղակի պետք է հիմնվել դրանց վրա ու առաջ գնալ, որովհետև որոնելու ու ապացուցելու դեռ շատ ավելի կարևոր բաներ կան: Ինձ դուր է գալիս մաթեմատիկական հստակությունը: Սահմանում ես` առանց բացառութայն: Բացառություններ կան միայն դպրոցական ծրագրում: Վառ օրինակ`«զրոյի վրա բաժանել չի կարելին»: Ուղղակի այդ դեպքում առաջանում են ավելի բարդ` կոմպլեքս կամ կեղծ թվեր, որոնք ընդամենը չենք ուսումնասիրում դպրոցի շրջանակներում:

Ասում են, թե ինչի՞ս է պետք ածանցյալը: Ես չգիտեմ, թե ձեր ինչին է պետք, բայց ինձ և էլի շատերին այն պետք է: Չեմ կարող ասել, թե որտե՞ղ և ինչո՞ւ: Երևի ուղղակի մարդու ներքինից է այդ հակումը գալիս, հակումը` դեպի ինչ-որ մի բան, դեպի մաթեմատիկան, նկարչությունը կամ էլ պատմությունը: Եկեք ուղղակի չքննադատենք ոչ ճակատամարտը, որի լինելը չենք կարող ապացուցել, և ոչ էլ աքսիոմները, որոնք ապացուցման կարիք չունեն:

Իսկ հիմա մտածեք. ուղի՞ղն է ավելի մեծ, հարթությո՞ւնը, թե՞ տիեզերքը… Մարդկային գիտակցությունը նույնպես երբեմն «կախում է»…

Երկարատև ձմեռ էր, հետո վերջապես եկավ գարունը։ Իսկ գարունը ավետում և ավելի գեղեցիկ են դարձնում ձնծաղիկները։ 

Շատ եմ սիրում ձնծաղիկներ, բայց չգիտեմ նրանց գեղեցկության, անուշ բուրմունքի, թե՞ այլ առանձնահատկության համար։ Ամեն տարի գնում եմ մեր տան մոտ գտնվող սարալանջը և անհամբերությամբ փնտրում առաջին ձնծաղիկը։ Այս տարի ևս պիտի գնայի, թեև օրը մի փոքր մռայլ էր, բայց մեկ է՝ հագնվեցի և սովորությանս համաձայն, ականջակալներս դնելով, քայլեցի դեպի նույն սարալանջը։ Երբ տեղ հասա, սկսեցի փնտրել առաջին ձնծաղիկը։ Հանկարծ տեսա մի ձնծաղիկ, որը գլուխը դուրս էր հանել, ասես պայքարում էր սառը հողի դեմ և արևից ջերմություն ստանալու համար։ Մի պահ թվաց, թե նա զարմացած էր աշխարհի վրա, նա դուրս էր եկել արևի  ջերմություն ստանալու, բայց չորս կողմը դեռ ձյունով էր ծածկված։ Իսկ այս գարունն իմ կյանքի 18-երորդ գարունն էր, և երևի դա էր պատճառը, որ ինձ ստիպեց ավելի խորը մտածել՝ արդյո՞ք կարելի է ուրախանալ, երբ առաջին ձնծաղիկը գլուխը դուրս էր հանել, թե՞ տխրել, որովհետև ձնծաղիկի հետ էր ասոցացվում շատ ու շատ բաներ։

Առաջինը՝ նոր կյանքի սկիզբը, իսկ մյուս կողմից, մյուս կողմից ձնծաղիկի գալուն պես և իմ հայրը, և շատ շատերի հայրերը պետք է մեկնեին արտագնա աշխատանքի։ Երկար մտածելուց հետո հասկացա, որ պետք չէր ուղղակի հաճույքի համար խլել այդ ձնծաղիկի կյանքը, քանի որ այդտեղ աճած յուրաքանչյուր ձնծաղիկ պայքարում էր ապրելու համար։ Այդպես ինքս իմ մեջ երկար մտածելուց հետո որոշեցի հեռանալ, բայց այս անգամ առանց ձնծաղիկ քաղելու։

Սարալանջից քայլերս ուղղեցի դեպի տուն՝ կյանքն արդեն ավելի խորը ընկալելով։

Հոկտեմբերյան մի ցուրտ երեկո էր: Դատարկ ու մութ փողոցում լսվում էին միայն մեր ոտնաձայները: Իսկ ես համոզված էի, որ հեռվում` մթան մեջ, հին էլեկտրասյան կողքին կանգնած է տատս` թաց աչքերով, մեկ ձեռքի մատները մյուս ձեռքի մեջ հավաքած: Ու թեև թանձր մթության մեջ արդեն չէինք երևում, բայց դեռ շարունակում էր նայել մեր ուղղությամբ: Ես երբեմն-երբեմն բաց էի թողնում մորս ձեռքը ու շրջվելով` մի քանի րոպե նայում մեր հին տանը: Ես այնտեղ ապրել էի 15 տարի: 

Մի տեսակ շատ են, չէ՞, տարիները, և անարդար է դրանից հետո բաժանումը: Մեր նոր տունը բավականին գեղեցիկ ու հարմարավետ է, բայց երկհարկանի չէ, ինչպես հինը, և մոտակայքում երկնքի մեջ խրված բարձր ծառեր չկան: Նոր տանն օրերը սովորականի պես են անցնում, երազները չափազանց կարճ են տևում, բայց երկնքի պատառիկը մեր գլխավերևում ուրիշ է: Գիշերը լուսնի զբոսանքին հետևելու ընթացքում հայացքս ուղղում եմ փողոցի ամենաբարձրահասակ տանը, որի կտուրին աստղեր են իջնում` հանգստանալու: Այստեղ միակ բանը, որը քեզ է հիշեցնում, հեռվում անչափ բարձր ու իրար փաթաթված լեռներն են: Մի օր, հավանաբար շատ տարիներ հետո ես կկանգնեմ քո դիմաց, իմ սիրելի գրքերը թևիս տակ և վստահ կասեմ. «Բարև, իմ հին տուն, այդ ես եմ»:

Հոկտեմբերյան մի ցուրտ երեկո էր, բայց տատս դեռ նայում էր մեր ուղղությամբ` արցունքոտ աչքերով:

Արդեն երկար ժամանակ է, ինչ թղթակցում եմ 17.am-ին: Թիմի հետ ծանոթանալու առաջին իսկ օրվանից հետաքրքրությունս շատ մեծ էր: Երբ մի քանի նյութ գրելուց հետո պարզվեց, որ ընդգրկված եմ մեդիա ճամբարի ցուցակում, սկսեցի ավելի լուրջ վերաբերվել այս ամենին, որովհետև հասկանում էի, որ ինձնից ինչ-որ բան եմ ներկայացնում, և դեռ չբացահայտված գաղտնիքներ ու տաղանդներ կան իմ ներսում, որոնց բացահայտվելու ժամանակն է: Գիտակցում էի, որ այն մարդկանց, որոնք ինձ ներառել են ճամբարի մասնակիցների ցուցակում, պետք չէ հուսախաբ անել, այլ անհրաժեշտ է արդարացնել թե՛ նրանց, թե՛ իմ հույսերը: Սա 2016թ.-ի արդեն իմ երկրորդ մեծ հաջողությունն էր՝ «Հայ ասպետ» մրցախաղի կիսաեզրափակիչ փուլում հաղթանակից հետո:

Մեդիա ճամբարն անցավ շատ աշխույժ և հետաքրքիր: Օրեցօր նոր գիտելիքներ էինք ստանում և նոր ընկերներ էինք ձեռք բերում: Այնպես կուզենայի հիմա դպրոցական մի քանի դասաժամերի փոխարեն լինեին ֆոտոյի, կինոյի ու լրագրության վարպետության դասեր, և դասավանդեր մեզ 17.am-ի ամբողջ անձնակազմը:

Երբ համեմատում եմ հին նյութերս վերջին նյութերիս հետ, տեսնում եմ ահռելի տարբերություն առաջվա և այժմյան մտածելակերպիս միջև:

Երբ ամառվա տապին գնում էինք դպրոց՝ «Հայ ասպետին» նախապատրաստվելու համար, շատ էինք նեղվում ու նվնվում, որովհետև այդ շոգին շատ քայլելուց քիչ էր մնում արդեն հալվեինք: Գրքերն ու տետրերը պահում էինք գլխներիս և դեմքներիս, որպեսզի պաշտպանվենք արևի ճառագայթներից: Երբ տուն գնալու ճանապարհին էինք լինում, տեսնում էինք, որ կոշիկներիս ինչ-որ սև գույնի ծամոն է կպել ու ասում էինք. «Տես, կոշիկներիդ գուդրոն (ձյութ) է կպել»: Ու այդպես ծիծաղելով, միաժամանակ՝ հոգնելով տեղ էինք հասնում: Բայց երբ վերջում հասանք հաղթանակի գագաթնակետին, հասկացանք, որ մեր ջանքերը զուր չեն եղել: Դա այդ տարվա առաջին մեծ հաղթանակն էր, որին մենք հասանք շատ աշխատանքի, ջանքերի ու եռանդի շնորհիվ: Երկրորդ հաջողությանը ես հասա թղթի, գրիչի, մտքի շարադրանքի, մտածելակերպի ու հասկանալու միջոցով: Խոսքը թղթակցելու մասին է: Նյութը պետք է լինի գրագետ գրված, հասկանալի բոլորին ու հետաքրքիր իրադարձություններով լեփ-լեցուն:

17.am-ին թղթակցելուց հետո հասկացա, որ ես իմ ձեռքը ոչ թե պետք է վերցնեմ նշտար, բամբակ, յոդ, սպիրտ, դեղամիջոցներ ու բուժիչ սարքեր, այլ թուղթ ու գրիչ, հետո նաև՝ խոսափող, նկարող սարքեր, իսկ եթե ամեն ինչ լավ ընթանա, կփորձեմ նաև հայտնվել հեռուստաէկրաններին՝ հանդես գալով հաղորդավարի, մեկնաբանի ու դերասանի դերում:

Այնպես որ, պատանի թղթակիցների այս ցանցի միջոցով մտածելակերպս ու նախասիրություններս 180°-ով փոխվեցին, ինչի համար շնորհակալ եմ 17.am-ին:

Բոլոր նրանք, ովքեր ուզում են նմանատիպ հաջողությունների հասնել, թող թղթակցեն 17.am-ին: Հավատացած եղեք՝ արդյունքը ամենաուշը մեկ ամսից կերևա, և իհարկե, իր դրական կողմերով:

Հիմա բացատրեմ նյութիս վերնագիրը՝ «հաջողության բանաձև»: Այսինքն՝ պահ, ժամանակ, երբ նվաճումներիդ հասնում ես մեծ ջանքերի, եռանդուն կերպով աշխատելու, մեծ ուժ գործադրելու շնորհիվ: Իսկ այդ ամենին, երբ խառնում ես երազանքդ ու կամքդ, ստացվում է մի նոր ռեակցիա, մի նոր խառնուրդ, մի նոր բանաձև: Եվ այդ ամենը կարելի է արտահայտել երկու բառով՝ հաջողության բանաձև:

Իսկ սա հաջողության իմ բանաձևն է.

Ջանք² + 2երազանք + (աշխատանք)ⁿ = 2նպատակ + (հաջողություն)ⁿ

Զատիկը Հիսուս Քրիստոսի հարության տոնն է: Այն նշանակում է՝ անցում, զատում, բաժանում: Քանի որ Զատիկը շարժական տոն է, և յուրաքանչյուր տարի նշվում է տարբեր օրերի, այս տարի նշվում է ապրիլի 16-ին: Զատիկը տարվա ամենագեղեցիկ տոներից է, այն ունի իր յուրահատուկ նշման ձևը:

Աշխարհի բոլոր քրիստոնյաներն այդ օրը հավկիթ են ներկում: Այժմ հավկիթ ներկելու է զարդարելու համար նախատեսված են տարատեսակ ներկանյութեր: Սակայն կարծում եմ ամենագեղեցիկը, սոխի կեղևով ներկած հավկիթն է: Դրա համար մայրիկս Զատիկից առաջ հավաքում է սոխի կեղևները և այդ առավոտյան, արդեն հավկիթը խաշում է սոխի կեղևով: Իսկ երբ հանում ենք հավկիթը, արդեն ալ կարմիր է: Ինչ լավ են մտածել մեր մեծերը…

Ախ~, ինչպես կարող էի մոռանալ հավկիթակռիվը, չէ որ դա երեխաների ամենասիրած պահն է: Ինչու ոչ, նաև մեծերի, չէ,որ այդ պահին նրանք էլ են մանկանում: Հավկիթակռիվը տեղի է ունենում 2 հոգու միջև, երբ հավկիթները խբում են իրար, և ում հավկիթը չջարդվեց՝ նա հաղթում է:

Հիշում եմ մի քանի տարի առաջ  մեր դպրոցում Զատիկի տոնին ընդառաջ կազմակերպվում էր միջոցառում: Մեր ամենասիրած միջոցառումն էր դա, երբ յուրաքանչյուր դասարան պատրաստում էր Զատկի ավանդական սեղան, և որ դասարանը ունենար ամենագեղեցիկ և ավանդական սեղանը, այդ դասարանը հաղթում էր: Իսկ դրանից հետո սկսում էինք մեր հավաքույթը: Մի լավ ուրախանում, հավկիթակռիվ էինք խաղում և այդես նշում էինք Զատիկը: Ինչ լավ օրեր էին…

Հա, մոռացա, այդ միջոցառման ժամանակ էլ տեսա ինձ համար ամենամեծ հավկիթը`ջայլամի ձուն, ինչքան էի զարմացել: Այդ հավկիթը քրոջս դասարանի երեխաներից մեկն էր բերել, այդ տարի հենց նրանք հաղթեցին մրցույթում:

Այս տարի Զատիկից առաջ արդեն գարին ցանել էինք, եղբայրս ամեն օր հետևում էր, թե ինչպես է աճում գարին: Այսպես մնում է Զատիկի սեղանի ավանդական ուտեստները պատրաստել:
Մայրիկն էլ կասի.

-Երեխեք, որ հավկիթը ուտում եք՝ դրանով կռվեք: Բոլորը մի ջարդեք, կմնա՝ կփչանա:

Ուրախ Զատիկ եմ մաղթում բոլորիս:

-Բարև:

Մտածում ես՝ քե՞զ չեմ բարևում… Ա, գիտեմ, դու ապրիլի 7-ի այն համերգին էլ երևի ծափ չես տվել: Մտածում ես՝ ի՞նչ կապ ունի, հիմա կբացատրեմ:

Ինչ վերաբերում է ապրիլի 7-ի համերգին. Գարիկ Պապոյանն ու Սոնա Ռուբենյանը բացօթյա համերգ էին կազմակերպել, հիշո՞ւմ ես… Մի երգի ժամանակ Գարիկը ասաց, որ հատուկ տակտով ծափահարենք, երգի համար երաժշտություն էր ծառայելու քո ծափը… Ես էլ ծափ էի տալիս ու նայում շուրջս, ուզում էի «բռնացնել» էն մարդկանց, ովքեր մտածում էին, որ իրենց ծափը ոչ մի բան չի փոխելու, ու ձեռքերը ծալած ուղղակի լսում էին:  Բարեբախտաբար այդպես մտածողները փոքրամասնություն էին, և երաժշտություն ամեն դեպքում ստացվեց ստեղծել:

Հիմա անցնենք բարևին: Չնայած արդեն գլխի ես ընկնում բարևի ու համերգի կապը, չէ՞… Երբ դիմում են հասարակությանը,  դու քեզ, չգիտես ինչու, հասարակության անդամ չես զգում, կամ չգիտեմ, միգուցե  քո դերը այնքան չես կարևորում, որ մտածես՝ խոսքը նաև քեզ էր ուղղված:

Բարևից ու համերգից սահուն կերպով կարող ենք անցնել քաղաքական ընտրություններ:

Կարծես այստեղ էլ քո ձայնը կարևոր չես համարում: Դու վաղը կասես «երկրը երկիր չի», ու կգնաս: Չէ, ես թեմայով էլ չեմ ուզում խորանալ, մենակ ուզում եմ քեզ գնահատես, ու մի բան էլ. հաջորդ անգամ, երբ գրեմ՝ բարև, քեզ եմ բարևում: Հա, հենց քեզ: Անպայման կպատասխանես, ես լսելու եմ: