Մանուկների աշխարհն այնքան հետաքրքիր է ու գունավոր, որ ամենուր, որտեղ կան նրանք, գունավոր ու հետաքրքիր է դառնում: Անգամ մանկական հիվանդանոցն իր հետաքրքրությունն ու գույներն ունի:
Իմ վաղ մանկության օրերից իմ հիշողություններում լավ պահպանվել են օրերը, որոնք ես անցկացրել եմ Վանաձորի «Նարեկ» մանկական հիվանդանոցում: Որքան էլ զարմանալի է, այդ օրերից հիշողություններումս պահպանվել են ոչ թե ցավի, հիվանդության, կամ այլ տխուր փաստերի, այլ լավ, համ ու հոտով, ինչու` ոչ, ուրախ դրվագները:
Վեց տարեկան էի: Երկար ու խուճուճ անուն ունեցող հիվանդությունս ինչ-որ հազվագյուտ ալերգիա էր, բայց դա այնքան էլ էական չէ: Այդ հիվանդանոցում, այժմ՝ չգիտեմ, բայց այն ժամանակ հիվանդասենյակները միմյանցից բաժանվում էին ոչ թե պատերով, այլ վարագույրներով: Առաջին երկու օրերն անցան ձանձրալի, ամենքն իրենց վարագույրների ներսում փակված էին: Հետո ինձ տեղափոխեցին նույն տարածքի այլ հիվանդասենյակ: Պարզվեց՝ վարագույրից այն կողմ իմ հասակակից մի աղջնակ էր իր տատիկի հետ: Սկզբում նրա հետ էի խաղում, զրուցում, վիճում ու հաշտվում: Հերթական զրույցներից մեկը շատ է տպավորվել.
-Մարդու մաշկը այրվելիս հավի մսի պես տժտըժում է, չէ՞,- հարցրեց նա:
Ծիծաղեցի.
-Չգիտեմ, երբեք չեմ փորձել,- սկսեցինք ծիծաղել:
-Հա-հա, էդպես է, ես գիտե՜մ,- մի պահ զարմացած նրան նայեցի, հետո ծիծաղն ավելի ուժեղացավ ու երևի տարածվեց հիվանդանոցով մեկ: Իսկ ինչքա՜ն հեռուն կարող է ձգվել մանկական երևակայությունը:
Հետո վարագույները քիչ-քիչ, հերթով բացվեցին: Դրանց հետևում եղած երեխաները մեկը մեկից հետաքրքիր ու լավն էին:
Մի փոքրիկ կար, ինձնից էլ փոքր, դժվարությամբ էր բառեր արտասանում (անկեղծ ասած՝ չեմ հիշում՝ տարիքի՞ց էր, թե՞ առողջական խնդիր): Հայրը ոստիկանության բարձրաստիճան պաշտոնյա էր, մայրը՝ համեստ ու բարի մի կին: Ֆինանսական հարցերի հետ կապված խնդիրներ, ինչպես հասկացա, չունեին, բայց խնդիրներն ամենքի համար են. նրանց շատ էր մտահոգում մի բան՝ երեխան գրեթե ոչ ոքի հետ չէր շփվում, խոսափում էր շփումից: Չգիտեմ՝ ինչո՞ւ կամ ինչպե՞ս, բայց այդ երեխան ինձ հետ շատ էր կապվել: Ինձ հետ և՛ շփվում էր, և՛ խաղում, և՛ նկարում: Ավելի ճիշտ՝ միայն նա էր նկարում, ես էդպես էլ երբեք նկարելով չփայլեցի: Պետք է ասեմ, որ լավ էր նկարում, բայց բարդ ու խորը: Երևի իր ներաշխարհի պես: Հիշում եմ, երբ մայրը տեսնում էր, թե ինչպես է նա ինձ հետ ընկերություն անում, այնքան էր զարմանում: Ի դեպ, ամեն անգամ իմ սենյակ այցելելիս չէր մոռանում շոկոլադների մասին: Մի լավ ու կարևոր բան էլ եղավ: Երբ գրեթե բոլոր երեխաներով հավաքվում էինք իմ սենյակում, քիչ-քիչ նա էլ էր շփվում մյուսների հետ: Քիչ, բայց արդեն շփվում էր:
Երբ ես դուրս էի գրվում, գրեթե բոլորն արդեն տուն էին գնացել, փակ վարագույր գրեթե չկար: Այդ օրն էլ ես ու իմ «հարևան» աղջնակը դուրս գրվեցինք: Երանի այդ հիվանդանոցները միշտ այդպես դատարկ լինեն, ոչ մի երեխա, ու նաև մեծերը, երբեք առողջական խնդիր չունենան:
Հիմա անկեղծ կարոտում եմ այդ օրերը, ավելի ճիշտ՝ հենց այդ երեխաներին: Նրանցից ամեն մեկն իր առանձնահատկությունն ուներ, իր գույնը, իր աշխարհը: Եթե այսօրվա՝ գիտության առաջընթացի ստեղծած կապի միջոցներից գեթ մեկը այն ժամանակ լիներ, այսօր չէի ափսոսա մանկության չգրված նամակի համար:

Խմբագրության կողմից. Վանաձորի «Նարեկ» մանկական հիվանդանոցում այդ օրերին բուժում ստացած երեխաներ, եթե Մարատի հիշողություններում ճանաչեցիք ձեզ, խնդրում ենք, կապնվեք մեզ հետ: Կարծում ենք, դեռ շատ բան կա պատմելու, միգուցե տարիներ անց հանդիպելու և պարզելու, թե ինչպես դասավորվեց յուրաքանչյուրիդ կյանքը:

Հուսով ենք, բոլորդ ողջ և առողջ եք:

Ամբողջ օրը մտածում էի, թե ինչ գրեմ ինքս իմ մասին ու ամփոփեմ իմ ապրած 15 տարիները: Դե, երևի կռահեցիք, որ ծննդյանս օրն է… 15 րոպե կլիներ, որ նստել էի նյութ գրելու, բայց մտքերս գալիս էին ու հանկարծ գնում: Հենց փորձում էի մի միտք որսալ` անհետանում էր: Այ քեզ բան, բայց, չէ՞ որ ամբողջ օրը մտածել էի ու արդեն գրեթե գիտեի, թե ինչ եմ գրելու…

Ի դեպ, ընդամենը մի քանի նախադասություն եմ գրել, բայց երբ ստուգում էի գրածս, տեսա, որ արդեն 7 տառ «կուլ եմ տվել» (երևի ծերանում եմ…): Հիմա կմտածեք՝ գժվել եմ, բայց, չէ, չեմ գժվել, ուղղակի ինչ-որ տարօրինակ զգացումներ ունեմ: Այսօր, երբ այս նյութը գրում եմ` 15 տարեկան եմ, իսկ վաղն այն կարդալիս կլինեմ 16 տարեկան…

Հետ նայելով իմ եկած ճանապարհով, շատ հիշողություններ եմ ունենում ու տեսնում, թե ինչքան իրարից տարբեր դեպքեր են եղել, որոնց վաղը նայելու եմ այլ աչքերով:

Երբ ծնողներս պատմում են իմ առաջին քայլերի ու բառերի մասին, մեծ հրճվանք եմ ապրում ու փորձում եմ ինձ պատկերացնել այդ վիճակում: Չեմ էլ կարողանում հասկանալ, թե ինչքան արագ են անցնում տարիները: Կարծես, դեռ երեկ լիներ, որ գնում էի մանկապարտեզ: Կարծես, դեռ երեկ լիներ, որ հայոց այբուբենն էի սովորում: Չգիտեմ: Չեք էլ կարող պատկերացնել կամ հավատալ, թե ինչքան եմ հուզվել, էլ չեմ կարողանում շարունակել մտքերս: Երևի այսքանով էլ վերջացնեմ, չնայած որ շատ ասելիք ունեի: Միայն վերջում չեմ կարող չասել ամենակարևորը.

-Շնորհակալ եմ ձեզ, մամ ջան, պապ ջան… Շնորհակալ եմ, որ ինձ կյանք եք պարգևել…

-Սուս, հիշո՞ւմ ես` մանկապարտեզից ինչպես էինք փախչում:
-Հա՛, հետո էլ գնում էինք ձեր տուն, ստում՝ ասում էինք, թե մեզ թույլ են տվել, որ տուն գանք:
-Ես ու Կորյունն էլ մանկապարտեզից տուն ճանապարհին ինչքան սիգարետի գլանակ կար՝ հավաքում էինք:

Իմ շատ ընկերներ իրար հետ են գնացել մանկապարտեզ: Ես այս խոսակցությունները լսելիս ուղղակի հետ եմ քաշվում, բացում մի որևէ դասագիրք ու իբր խորանում դասը կրկնելու վրա, բայց իրականում փորձում եմ մտաբերել, թե ինչո՞ւ հիմա ես չեմ կարող պարզապես նրանց հետ խոսել իմ մանկապարտեզի տարիներից:
Ես մանկապարտեզ չեմ գնացել, կամ ինչպես ես եմ միշտ ասում՝ երկու ամիս, բայց իրականությունն այն է, որ այն տևել է մեկ ամսից էլ քիչ, բոլոր սովորական երեխաները գնացել են մանկապարտեզ, իսկ ես․․․Բայց պատճառն այն չէր, որ չէի կարողանում երկար ժամանակ ծնողներիցս հեռու մնալ կամ լռակյաց էի ու չշփվող: Ընդհակառակը, ասում են՝ լավ էլ ակտիվ երեխա եմ եղել, մի քիչ էլ՝ երես առած:
Մանկապարտեզը մեր տանը շատ մոտ է, դրա համար մանկապարտեզի դռան ամեն բացվելու հետ առիթը բաց չէի թողնում ու փախչում էի տուն: Բայց եկեք գնանք մանկությանս ամենատպավորված պահը ու հասկանանք, թե ինչո՞ւ էի փախչում: Երբ նոր էի սկսել մանկապարտեզ գնալ, շատ էի սիրում ինձանից մեծերի հետ խաղալ։ Մի անգամ էլ, երբ շատ պնդեցի, որ նրանց հետ խաղամ, մի կարմիր զգեստով, սև մազերով աղջիկ ինձ ապտակեց։ Ես էլ լաց լինելով՝ փախա ներս: Հիմա՝ այսքան տարի անց, մտածում եմ, թե ինչո՞ւ ես էլ չհարվածեցի, հա՛մ ինքս ինձնից գոհ կլինեի, հա՛մ էլ՝ հիմա չէի ափսոսա: Այդ դեպքից հետո անընդհատ առիթ էի փնտրում մանկապարտեզում քնելու, երեխաներից հեռու մնալու համար, որովհետև վախենում էի: Մի օր էլ տանը շատ երկար լաց եղա ու վերջնական ասացի, որ այլևս մանկապարտեզ գնացողը չեմ։ Այսպես ավարտվեց կյանքիս այս մի փուլը, որը կարող էր ավելի երկար տևել:
Այս ամենի մասին երկար ժամանակ մոռացել էի, բայց երբ մի օր դասարանի երեխաներով որոշեցինք մեր մանկության լուսանկարները բերել, տեսա, որ բոլորը մանկապարտեզում նկարված լուսանկար ունեն, բացի ինձնից, որոշեցի մի յուրօրինակ հետաքննություն անցկացել: Բոլոր 9-11-րդ դասարանի աղջիկներին հարցնում էի, թե փոքր ժամանակ կարմիր զգեստ ունեցե՞լ են: Բայց մոռացել էի, որ իմ մանկության այդ պահը միայն ինձ մոտ էր լավ տպավորվել, մյուսներն իրենց այդ տարիքի զգեստապահարանի մասին ոչինչ չէին էլ հիշում: Եկավ ժամանակ, երբ ամենամոտ ընկերուհուս նույնպես սկսեցի կասկածել։ Համ սև մազեր ունի, համ էլ՝ բռնակալի բնավորություն, ինչպես մանկապարտեզի այն աղջիկը: Հետո հասկացա, որ այդպիսի տվյալներով տասնյակ աղջիկներ կան, ու անհնար է գտնել մեղավորին, պիտի լարեմ հիշողությունս ու այլ մանրամասներ էլ հիշեմ: Մինչև հիմա էլ սպասում եմ հիշողությանս փայլատակմանը, բայց համոզված եմ, եթե մի օր գտնեմ մանկապարտեզային կյանքս այդպես տխուր կերպով թունավորողին, ցույց կտամ, որ երբեմնի թույլ ու անպաշտպան աղջիկը մեծացել է ու արդեն իրեն պաշտպանել գիտի:

Այս կայքի բոլոր թղթակիցների ուղեղներում, եթե նրանք պարտաճանաչ են ու ակտիվ, երկար ժամանակվա նյությային երաշտից հետո մի միտք է պտտվում միայն: Ինչի՞ մասին գրել: Ու սկսվում է իսկական որսը: Մենք (գրում եմ մենք, բայց հնարավոր է մենակ ես եմ այդպես անում) սկսում ենք պտտվել ընկերների շուրջը, մայրիկից մի միտք թռցնել, հեռուստացույցով մի շշուկ լսել, փոքր երեխաների խոսակցությանը ականջ դնել, որ մի նյութի թեմա գտնենք:

Բայց ինչքան փորձը ցույց է տալիս (ես եմ ինձ վրա փորձ արել), լավագույն մտքերը գալիս են հանկարծակի ու առանց զգուշացնելու, նրանք չեն սպասում, որ դու իրենց փնտրես, գալիս են, ու վերջ: Բայց դա չի նշանակում, որ պիտի անգործ նստես ու սպասես , թե երբ կփայլատակի միտքդ:

Այս թեմայով վերջերս մի պատմվածք էի կարդում (Օ. Հենրիի «Մի երգիծաբանի խոստովանությունը»), որտեղ գլխավոր հերոսը՝երգիծաբանը, տառապելով խմբագրությանը նյութ հասցնելու մոլուցքով, կորցրել էր հումորի զգացումն ու հանգիստը:
Ամենալավ գաղափարները գալիս են այն ժամանակ, երբ արդեն ամեն բան սպառված է, ու թվում է, թե այս աշխարհում հետաքրքրության արժանի այլևս ոչինչ չկա: Հետաքրքիր մարդիկ, ուշադրության արժանի դպքերը մեր քթի տակ են, պարզապես լավ են քողարկված, պարզապես նրանք վախենում են շատ մարդկանց ուշադրության կենտրոնում լինելուց:

Ամեն մեկին մի բան բարդ է տրվում: Ինձ` նյութի վերնագիր ընտրելը: Այս գործն ինձ համար այնքան բարդ է, որ մեկ-մեկ անվերնագիր նյութեր եմ ուղարկում: Չէ որ վերնագիրը պիտի լինի այնպիսին, որ ընթերցողին ստիպի մտնել ու կարդալ առաջին տողը, իսկ դրանից հետո կշարունակի թե ոչ, դա այլ հարց է:
Բայց չնայած դժվարությանը, ինձ ազատ ժամանակ ամենից շատ նյութ գրելն է դուր գալիս, ու նամանավանդ, վերնագիր դնելու պահը: Չէ որ ամբողջ օրը ուղեղը ծանրաբեռնելուց հետո, պետք է թույլ տալ նրան մի քիչ էլ մարզել ինքն իրեն, տրամաբանել, փնտրել ու գտնել: